'Gifstad' Bazel schrikt op
na natuurramp in Rijn
Vierwindenhuis
moet mens bij de
natuur brengen
Reportage
Kribbige
relatie
metVaticaan
PAGINA 13
door
Hans Hoogendijk
ook nog we eens een sporthal of
andere accommodatie tegenaan
gooien. Bazel wilde neus daarom
wel eens even dicht knijpen.
De concerns zijn wat hun rela
tie tot de stad betreft ook altijd
keihard geweest: na de Seveso-
ramp werd er wat gemord in de
stad, maar de topman van Hoff
mann La Roche zei direct dat als
Bazel niet met een risico wilde
leven, het bedrijf ergens anders
een vestigingsplaats moest gaan
BAZEL - Zo lang het stinkt, gaat het goed met Bazel:
het zijn gevleugelde woorden in de industriestad van
Zwitserland. Bazel en zijn chemische industrie zijn
aan elkaar gewend. Eenderde van de beroepsbevol
king werkt in de chemie. Drie reusachtige concerns,
Ciba Geigy, Hoffmann La Roche en Sandoz maken er
de dienst uit. De Bazeler weet dat als het stinkt, er
weer eens iets is misgegaan bij de 'chemischen'. De
reactie is bijna als in een reflex: ramen dicht. De
200.000 inwoners weten ook dat de chemiegiganten
nooit iets aan de grote klok hangen. De schok, een
goede week geleden was dan ook groot: voor het eerst
klonk er groot alarm in Bazel. De brand bij Sandoz
heeft een ernstige deuk toegebracht aan de haat-lief
de verhouding tussen chemie en stad.
Groen-grauw stroomt de Rijn
voorbij de plek waar ruim een
week geleden meer dan 36.000
kilo levensgevaarlijk gif in het
water terecht kwam. Het is er
doodstil. Geen vogels, geen vis
sen, zelfs de kleinste micro-orga
nismen hebben het leven gela
ten. Het is modderig rond de res
tanten van loods 956 van het che
mieconcern Sandoz AG. Een
ploeg van een man of 20, gasmas
kers op, beschermende kleding
aan, rommelt in de asresten.
Er hangt een wat zoetige lucht.
De poging van Sandoz om de
geur onder een schuimlaag te
verbergen is mislukt. Loods 956
was een oud gebouw, zonder au
tomatische blusapparatuur. Een
beschermende betonnen kuip
om in geval van nood gif op te
vangen ontbreekt. Toch lag in
deze fabriekshal van 50 bij 30
meter 1241 ton zwaar gif opgesla
gen. Ruim twee keer zo veel als
het bedrijf eerst vertelde.
Waterproblemen
Bij de brand op 1 november
ging het spul grotendeels de
lucht in. De rest kwam met hon
derdduizenden liters bluswater
in de Rijn terecht. De eerste ge
volgen zijn bekend: een volsla
gen afgestorven Rijn over hon
derden kilometers en waterpro
blemen voor tientallen miljoe
nen mensen. Naar de gevolgen
op langere termijn kan alleen
maar worden gegist. Er lagen 31
soorten gif in de loods. Een
Greenpeace-deskundige vertel
de mij dat deze gifsoorten onder
ling wel 30.000 andere verbindin
gen kunnen aangaan, waarvan
niemand weet hoe ze op hermi
lieu zullen uitwerken.
Ook de reinigingsploegen van
Sandoz weten het niet. "We
werken keihard om de resten gif
te bergen en om te voorkomen
dat er nog spul in de Rijn komt",
vertelt een voorlichter van San
doz. Maar de manier waarop de
ploeg werkt maakt een allsbehal-
ve professionele indruk. Overal
liggen hele of aangetaste vaten,
vermeldingen over de inhoud
zijn niet of nauwelijks meer te le
zen. Een miniscuul aarden wal
letje moet voorkomen dat er niet
nog meer giftig drab via het af-
watersysteem in de Rijn stroomt.
Een opruimende werknemer wil
wel kwijt dat er een nieuwe ramp
dreigt als het hard gaat regenen.
De officiële woordvoerder zegt
op de vraag of Nederland bang
moet zijn: "Nee, absoluut niet.
We heb alles volledig onder con
trole".
Een werknemer
Argwaan
Sandoz wil opruimen, maar de
argwaan in Bazel is groot. Te
vaak hebben de chemie-reuzen
er al een potjp van gemaakt. Ba
zel heeft de schok nog lang niet
verwerkt. Niet alleen de Rijn is
vergiftigd, het klimaat in de stad
maakt ook een zeer bedorven in
druk. Voor kritische geesten in
deze stad staat het als een paal
boven water dat de verantwoor
delijke politici geregeld een oog
je toeknijpen.
Meer dan 35.000 mensen ver
dienen hun brood bij de grote
concerns als Sandoz. Vorig jaar
behaalden de reuzen een omzet
van meer dan 50 miljard gulden,
bij een winst van bijna vijf mil
jard. De stad vaart er wel bij, de
bedrijven betalen enorme - nog
altijd geheim gehouden - som
men aan belasting en willen er
zoeken. Ook het feit dat bij San
doz met het dodelijke Bhopalgif
wordt gewerkt, leidde nauwe
lijks tot protesten.
Bhopal-gif
'Zonder chemie overleeft Ba
zel niet', is de kreet. Maar als de
brand tien dagen geleden over
was geslagen naar een loods een
paar honderd meter verder, had
Bazel ook niet overleefd. In die
loods ligt het dodelijke Bhopal
gif. En enkele meters daar van
daan liggen honderden tonnen
natrium. Was dat in vuur opge
gaan, dan was er in Bazel
werkelijk sprake van een cata
strofe geweest. Zijn er dan geen
veiligheidsnormen?
Sandoz-directeur professor
Siebel: "Chemische industrie is
een gevaarlijke bedrijfstak. De
veiligheidsvoorschriften voor
onze produktie zijn ongeveer de
strengste ter wereld. Maar dat
geldt niet voor de opslag. Ik ver
moed dat daar nieuwe voor
schriften zullen komen. Ook wij
hebben geleerd". De eerste les is
dat in alle Sandoz-concerns, ook
in Uden en Arnhem, de op
slagloodsen zullen worden beke
ken.
Bazel lijkt te zijn wakker ge
schud. De tijd dat de inwoners
met de kreet 'snuiven en ramen
dicht* konden worden afge
scheept, lijkt voorbij. Misschien
is de arrogantie van de chemie
reuzen nu eindelijk aan het wan
kelen gebracht, zo hopen kriti
sche inwoners. Want arrogant
zijn de machtige concerns. Dat
bleek ook zondag nog eens, toen
de heren samen met het stadsbe
stuur in de stadsschouwburg
trachtten de gemoederen tot be
daren te brengen. Dat mislukte
volledig. De hoge heren kregen
geen been aan de grond en na
men overhaast de vlucht toen
woedende jongeren Rijnwater en
vergiftigde palingen over de
driedelige pakken gooiden.
Een dag tevoren trokken meer
dan 10.000 inwoners van Bazel
door het centrum van de grauwe
werkstad. Schoolkinderen had
den opgeroepen tot dit protest.
'Wij willen niet de vissen van
morgen zijn'. Wat volwassen niet
openlijk durven zeggen, deden
kinderen tussen de elf en vijftien
jaar voor hen: 'Vissen zijn weer
loos, wij niet' en 'Jullie hoeven
ons niet te zeggen dat wij het niet
begrijpen, wij zien ook de dode
vissen drijven in de rivier'. De
jeugd van Bazel eist het opstap
pen van de betrokken politici en
zij zeiden hardop dat er een mon
sterverbond bestaat tussen che
mie en stadsbestuur.
Paniek
Ook Sandoz AG krijgt het ui
teraard zwaar te verduren. Het
bedrijf wordt overstroomd met
brieven vol opgekropte woede,
maar Sandoz ziet er slechts aan
leiding in voor psychologisch on
derzoek. Directeur Siebel: "Het
is opvallend dat het jongeren tot
25 jaar zijn, die in paniek hebben
gehandeld. Zelfs verpleegsters
vertrokken hals-over-kop uit de
ziekenhuizen. Dit moet worden
onderzocht". Tegelijkertijd sig
naleert hij een 'soldarisering tus
sen vakbeweging, stadsbestuur
en concern'. Siebel: "Ik hoor op
veel plaatsen: Mein Gott, wat een
stompzinnige reacties. Die cata
strofe met de Rijn moeten we se
rieus nemen, maar politici probe
ren zich in een verkiezingsstrijd
door dit ongeluk te profileren".
Woordvoerder Guido Bagutti
is met een hele staf bezig de boze
brieven te lezen. Een inwoner
van Bazel schrijft: "Ik laat een
helikopterplatform naast mijn
huis bouwen om snel weg te
kunnen zijn. De rekening krijgt
u". Andere mensen eisen beta
ling van de kosten die zij hebben
moeten maken toen ze de stad
uitvluchtten. De advocaat van
Sandoz zegt alle claims te zullen
onderzoeken, maar een vergoe
ding voor doodsangst is er niet
bij, zegt hij. „De mensen moeten
ons in ieder geval doktersreke
ningen tonen. Zonder bewijs
geen geld".
Het bewijs voor de fout van
Sandoz is over een afstand van
ruim 700 kilometer in de Rijn te
zien. Maar het bedrijf kan wel
wat hebben. Er is een schadever
zekering voor ruim een half mil
jard en vorig jaar boekte Sandoz
bij een omzet van tien miljard
een netto-winst van 800 miljoen
gulden. Zelfs na de ramp zijn de
aandelen nauwelijks gekelderd.
Ze stonden alleen 'wat onder
druk'. Sandoz zal nog wel meer
onder druk komen.
Vooral in West-Duitsland
groeit de woede en daarmee de
politiéke belangstelling voor de
giframp. Hele dorpen aan de Rijn
zitten al zonder water. Brand
weerwagens rijden dag en nacht
om iedereen zijn rantsoen van 15
liter te brengen. Douchen of ba
den is verboden. Honderden in
woners van vijf dorpen bezuiden
Bonn zijn al bij familie ingetrok
ken, waar de kraan nog wel
loopt. Grote steden als. Dfissel-
dorf en Keulen hebben nog voor
vier dagen reserve. De bierbrou
werijen in Keulen hebben uit
voorzorg hun bronnen afgeslo
ten.
Riool
Woede is er vooral over de hy
pocrisie. Sandoz-directeur Sie
bel bijvoorbeeld erkent dan wel
dat er een ongelukje is gebeurd,
maar wil graag de indruk wegne
men als zou de chemie de Rijn
als een riool gebruiken "Ik ben
een verwoed visser. En ik gooide
graag mijn hengel uit in de Rijn.
Ja pok, stroomafwaarts van Ba
zel", zo zegt hij.
Nadat vorig jaar eindelijk een
waterzuiveringsinstallatie in de
buurt van Bazel gereed was ge
komen, doken er overal berich
ten op dat je weer kon zwemmen
in de Rijn. Duizenden deden dat
ook, hoewel Greenpeace aan
toonde, dat niet alleen de bodem
van de Rijn nog zwaar vergiftigd
was, maar dat er in de buurt van
de zuiveringsinstallatie een zeer
hoge concentratie cholerabacte-
riën was geconstateerd. De Zwit
serse bevolking wilde het dood
eenvoudig niet geloven. En toen
er zo waar weer eens een zalm in
de buurt van Bazel opdook was
het slechte geweten helemaal ge
sust: onze chemie is zacht en be
last de Rijn nauwelijks.
De chemicus Michael Braugart
van Greenpeace: „Die Zwitsers
zijn zeer orgineel. Ze vinden een
ontschuimer uit, die bij het afval
water wordt gevoegd. Dat ziet
dat er tenminste niet zo vies uit.
Ook de ontkleuring van afvalwa
ter is wettelijk voorgeschreven.
Maar verder gaat alles bijna on
gelimiteerd de rivier in, als je het
maar niet ziet. Trouwens, voor
dat ontkleuringsprocédé worden
de agressiefste chemicaliën ge
bruikt." Een Zwitserse milieu
activiste: „Ze hebben er hier een
handje van om een smerige fa
briek een fris kleurtje te geven,
een paar bakken met geraniums
voor de ramen, dan ziet het er
fraai uit. Maar niemand weet wat
voor gif er binnen wordt ge
maakt".
Gasmasker
De toekomst zal leren hoe de
haat-liefde verhouding Bazel-
chemie zich ontwikkelt. Er zul
len koppen rollen, maar of er ook
verder iets verandert is zeer de
vraag. De plaatselijke BB heeft al
een aanwijzing gegeven welke
kant het volgens de politici op
moet: volgend jaar weet elke in
woner in het kanton Bazel waar
zijn schuilplaats is als er weer
iets mis gaat. Er wordt zelfs se
rieus overwogen elke inwoner
een gasmasker te geven.
Maar of dit soort maatregelen
nog voldoende zullen zijn, is
twijfelachtig. In het officiële
stadsboek staat onder meer: 'Het
kanton-Bazel beschikt over een
uitstekende infrastructuur bij
rampen. Samen met de zeer ge
kwalificeerde veiligheids- en
rampendiensten van de chemi
sche industrie betekent dit een
geweldig potentieel in ons Kan
ton'.
Dat boekwerkje kan nu wel de
prullebak in, want er is ontzet
tend veel misgegaan bij deze eer
ste echte ramp in Bazel.
De Zwitserse president Egli
mag dan wel telegrammen naar
alle Rijnstaten hebben gestuurd
waarin hij de ramp zegt te be
treuren, belangrijker is of de
Zwitsers nu echt iets gaan doen.
Want met een potje witte verf,
een paar bakken geraniums en
een fraaie rode vlag met wit kruis
op het dak, is ook Zwitserland er
vandaag de dag niet meer.
AMSTERDAM - Bij de Dogon,
een volk in de Afrikaanse staat
Mali, heeft ieder gezinslid zijn ei
gen woonruimte. Kinderen,
mannen en vrouwen beschikken
allen over een eigen kamer. Alle
ruimten komen uit op een grote,
gemeenschappelijke binnen-
1 plaats.
door
Runa Hellinga
Dat voorbeeld stond de filo
soof Fons Elders voor ogen toen
hij negen jaar geleden de eerste
plannen voor zijn Vierwinden
huis op papier zette. Elders zocht
naar een woonvorm waar men
sen de keuze hadden om zaken
gezamenlijk te doen of volkomen
zelfstandig te blijven. Waar men
sen als groep konden leven of als
traditioneel gezin.
Maar hij wilde meer. Volgens
prognoses leeft in het jaar 2000
zeventig procent van de wereld
bevolking in de stad. Elders is er
van overtuigd dat de natuur be
langrijk is, ook voor stadsbewo
ners, en hij zocht daarom ook
naar mogelijkheden om de na
tuur voor de stadsmens voelbaar
te maken in zijn woonomgeving.
Samen met de Italiaanse archi
tect Gian Piero Frassinelli is hij
vier jaar lang bezig geweest met
de realisatie van zijn plan. Mede
dankzij de steun de wethouder
Jan Schaefer het plan gaf, werd
het Vierwindehuis meer dan wat
ideeën op papier. Deze winter
wordt de eerste paal van het 89
appartementen tellende gebouw
geslagen.
Oer-elementen
Midden in het oude deel van
Amsterdam, op het oude eiland
Wittenburg, zal Elders' kosmi
sche bouwwerk verrijzen. Het
gebouw vormt een vierkant, met
de hoeken precies gericht op de
vier windrichtingen. In iedere
hoek komt een door de bewoners
gemeenschappelijk te gebrüiken
ruimte. Ieder van die ruimten
symboliseert een van de vier oer-
elementen.
De hal in de noordhoek bevat
een fontein (met kinderspeel-
poeltje) en sympboliseert het wa
ter. De oosthal, een wintertuin,
staat voor de aarde. Het amfi
theater in de zuidhal vertegen
woordigt de lucht. En in de wes
thal komt een open haard als
symbool voor het vuur. In die
westhal komt overigens ook, zo
hebben de toekomstige bewo
ners (en eigenaren) van het ge
bouw inmiddels besloten, een
restaurant.
Het gebouw is gesitueerd rond
een gezamenlijke binnenplaats
waar een tuin moet komen. Die
binnenplaats moet ook toegan
kelijk zijn voor de rest van de
buurt en is onderdeel van een
wandelroute die rond het Vier
windenhuis loopt. Elders is ove
rigens realistisch genoeg om te
beseffen dat een dergelijke geza
menlijk gebruik tot problemen
/kan leiden. De binnenplaats kan
dan ook in principe worden afge
sloten.
Terrassen
Opvallend aan het ontwerp is,
dat de woningen, hoewel ze in
een vierkant zijn gebouwd, toch
allemaal een terras hebben waar
een deel van de dag de zon
schijnt. Die terrassen zijn open
en doen gedeeltelijk dienst als
galerij. Omdat aan ieder galerij-
gedeelte echter maar twee of
hooguit drie woningen liggen,
verwacht Elders dat de overlast
daarvan gering zal zijn.
De open galerij is essentieel in
het ontwerp. Die vervangt name
lijk de binnenplaats van de Do
gon. Alle kamers van alle wonin
gen zijn op twee manieren te be
reiken: via de gang van de wo
ning en via de deur naar de gale
rij.
Elders: „Zo is een woning als
normaal huis te gebruiken, maar
mensen kunnen ook kiezen voor
een grote mate van zelfstandig
heid, omdat je niet door de voor
deur hoeft om binnen te komen.
Ik denk dat dat heel veel moge
lijkheden geeft. Mensen die hun
vader of moeder in huis willen
nemen, mensen die in een relatie
ook zelfstandig willen leven, ou
dere kinderen die bij hun ouders
in huis blijven wonen, woon
groepen, die kunnen er allemaal
terecht. Je kunt er ook als tradi
tioneel gezin wonen en altijd ge
zamenlijke voordeur gebrui
ken".
Kinderen
Het Vierwindenhuis bestaat
uit koopwoningen. Het gaat om
premie-A en -D woningen tussen
de 90.000 en de 160.000 gulden.
Daarnaast moet iedere koper nog
een bedrag betalen voor de bouw
en inrichting van de hallen. Er is
bewust gekozen voor een grote
verscheidenheid aan woningen
zodat er ook een gemengde
groep bewoners zal komen.
Elders: „Dat is vooral voor de
kinderen heel belapgrijk. Die
nieuwbouwwijken, waar kinde
ren alleen maar opgroeien tussen
andere gezinnen met kinderen,
dat is toch ongezond. Voor een
kind is het belangrijk dat er nieu
we en onbekende dingen in zjjn
omgeving te beleven zijn".
Het Vierwindenhuis, zoals het
in het centrum van Amsterdam
zal verrijzen. (fotoGPD)
Amerikaanse bisschoppen:
De rooms-katholieke bisschop
pen van de Verenigde Staten wil
len de paus spreken. Onderwerp
van gesprek moet zijn de
'groeiende en gevaarlijke verwij
dering tussen het Vaticaan en de
Amerikaanse rooms-katholie-
ken'. Bisschop James Malone, de
afscheid nemende voorzitter van
de Amerikaanse bisschoppen
conferentie, had het in zijn inlei
dend woord op de vierdaagse
herfstvergadering van de bis
schoppen over een 'vaak kribbi
ge relatie'.
Die relatie kwam onder sterke
druk te staan toen het Vaticaan
de populaire aartsbisschop Ray
mond Hunthausen van Seattle
niet alleen in het openbaar had
vermaand om de kerkelijke leer
inzake pastorale zorg aan homo-
sexuelen beter toe te passen,
maar hem vervolgens ook een
deel van zijn bevoegdheden had
ontnomen. "Niemand die de af
gelopen drie jaren kranten heeft
gelezen kan onwetend zijn over
de steeds groter wordende ver
wijdering tussen delen van de
Amerikaanse Rooms-Katholieke
Kerk en de Heilige Stoel", zei
monseigneur Malone.
De eerste reactie van 'Rome'
op de Amerikaanse wil tot ge
sprek was positief, zo deelde de
scheidende voorzitter mee. Dat
gesprek zou moeten komen vóór
het tweede pauselijke bezoek
aan de Verenigde Staten (sep
tember volgend jaar). De bis
schoppen willen de paus vooral
voorlichten over 'zekere kanten'
van het Amerikaanse rooms-ka-
tholieke leven. Ook de rol van de
vrouw in de kerk en de kwëstie
van 'theologische afwijkingen'
zouden ter sprake komen.
Malone erkent het recht van de
Heilige Stoel om de officiële ker
kelijke leer te handhaven. "Maar
daar staat tegenover dat een indi
vidu of gemeenschap zónder vra
gen bezig is dood te gaan". De
bisschop is ervan overtuigd, dat
daarbij de geloofwaardigheid
van de kerk op het spel staat.
Onrust
Het besluit van de Neder
duits gereformeerde synode
(blank) in Zuid-Afrika om het
kerkelijke lidmaatschap in prin
cipe open te stellen voor ieder
een heeft nogal wat onrust in die
kerk teweeggebracht. Leden van
de rechtervleugel hebben eind
november een bijeenkomst be
legd waar zij hun onvrede met
dit besluit zullen bespreken. Vo
rige week al deden enkele hon
derden andere leden hetzelfde.
De synode sprak eind vorige
maand uit, dat alle 'negatieve
kanten' van de apartheid fouten
waren, die moesten worden bele
den. Ook veroordeelde de syno
de racisme als zonde en wees ze
de bijbelse rechtvaardiging van
apartheid af. Tegelijk sprak ze
zich uit vóór naar ras gescheiden
scholen en kerken.
Voorzitter van de studiecom
missie die zich met de ontstane
onrust bezighoudt is dr. W. Lub-
be. Volgens hem zijn velen 'niet
erg gelukkig' met het besluit
kerkdiensten open te stellen
voor iedereen, en met de gedach
te dat de eenheid in de kerk uit
stijgt boven raciale grenzen. Ze
zijn bang dat predikanten van de
naar ras gescheiden kerken
straks kunnen voorgaan in el-
kaars kerkdiensten.
Synodevoorzitter professor Jo-
han Heyns verklaarde, dat de sy
node zich alleen heeft uitgespro
ken tegen een politiek die zou
kunnen leiden tot racisme of dis
criminatie en tot uitbuiting. En
tegen de bijbelse rechtvaardi
ging van apartheid "omdat die
indruist tegen het gebod vari
naastenliefde en rechtvaardig
heid".
Het congres van de Conserva
tieve Partij in Durban heeft met
een motie de 'enigszins gewijzig
de visie' van de Nederduits Gere
formeerde Kerk ten aanzien van
de apartheid veroordeeld. Er be
staat volgens deze partij wel de
gelijk een bijbelse rechtvaardi
ging van apartheid.
Dr. Eugène Terreblanche, lei
der van de uiterst rechtse 'Afri
kaner Weerstandsbeweging', be
toogde op een bijeenkomst in Jo
hannesburg, dat de Nederduits
Gereformeerde Kerk de Afri
kaanse staat "dodelijk heeft ver
wond".
Moker
Morgenavond, 12 november,
van 7 uur tot half 8 's avonds is de
lokale omroep van de kerken in
Rijnland ('Moker') weer te be
luisteren op dezelfde frequentie
als waarop Omroep Rijnland uit
zendt (88.1 MHz).
Programma: reportage van een
ruilbeurs in Oegstgeest voor ver
zamelaars van kerk-ansichtkaar-
ten, de bouw van een koor aan de
hervormde kerk ('Witte kerkje')
in Noordwijkerhout, een inter
view met pastores van de oecu
menische gemeente 'De Regen
boog' in de Leidsé Merenwijk
naar aanleiding van het 15-jarig
bestaan, en een korte nabeschou
wing op de 'open avond' van de
vereniging 'Mariënburg' afdeling
Leiden op 30 oktober.
Evangelist Dikkes. Op ad
vies van een speciaüst zal de
Leidse evangelist Theo Dikkes
de komende tijd geen spreek
beurten vervullen, ook zondags
niet in zijn eigen Evangelische
Gemeenschap aan de Middelste
gracht. Om het werk te laten
doorgaan hebben tien evangelis
ten hem spontaan alle hulp gebo
den.
Werkboek. Bij het Christelijk
Jongeren-Verbond (CJV) in
Driebergen is een werkboek ver
schenen onder de titel 'Maak het
nou, werkboek voor het oecume
nisch jeugdwerk'. Het boek is in
de praktijk ontstaan; de werk-
suggesties zijn alle gebaseerd op
ervaringen. Enkele honderden
vrijwilligers hebben eraan mee
gewerkt. "Helder en praktisch,
onmisbaar voor elke werk(st)er
in het oecumenisch jeugdwerk
en het jeugd- en jongerenpasto
raat", schrijft algemeen secreta
ris Jossy Keiluhu in zijn aanbe
veling.
'Maak het nou' verscheen in
twee edities, een ledeneditie
voor vrijwilligers in het CJV
(f 17,50) en een editie voor ande
ren (f29,50, ook in de boekhan
del of bij uitgever Callenbach in
Nijkerk verkrijgbaar). Het adres
van het CJV is: 'De Drieburg,
Hoofdstraat 248, 3972 LK Drie
bergen, of postbus 115, 3970 AC
Driebergen, telefoon 03438-
16341.
Hervormde Kerk: beroepen
te Rhoon kandidaat H. J. Fran-
zen Ridderkerk; aangenomen
naar Scherpenzeel (Geld.), deel
gemeente 'De Hoeksteen', kandi
daat E. J. de Ruiter Wolfheze,
naar Tzummarum (Fr.), voor
deelwerk, mevrouw F. Bergsma-
Haverschmidt Heino; beroep
baar T. Boeske Amsterdam.
Gereformeerde Kerken: be
roepen te Brouwershaven/Zon-
nemaire mevrouw J. J. van Zoe-
len, laatstelijk predikant te Eer
beek wonende te Dreischor.
Nederlands Gereformeerde
Kerken: beroepen te Wezep F.
van Deursen Apeldoorn; aange
nomen naar Rijsbergen kandi
daat J. Kiers Hengelo.
Oud-Gereformeerde Gemeen
ten: bedankt voor Salford (Cana
da) A. D. Muilwijk Dordrecht.
Doopsgezinde Broederschap:
beroepen te Haarlem-Aerden-
hout S. van der Meer Heeren-
Gevangenis. In België is een
protestants-christelijk geestelijk
verzorger van gevangenen gear
resteerd op verdenking van hulp
bij een aantal recente ontsnap
pingen. Een ontsnapte gevange
ne die weer was opgepakt had
zich over hem uitgelaten. De
geestelijke verzorger is een Belg
van Siciliaanse afkomst.
