Tweespalt in regering VS Anti-terreurbeleid VS ten onder in Iran VS doorbreken limiet SALT-2 Zware nederlaag SPD in Hamburg Shultz tegen wapenlever'ing aan Iran Nieuwe aflevering in Israëls spionagezaak MAANDAG 10 NOVEMBER 1986 BUITENLAND PAGINA 7 WASHINGTON - De Amerikaanse minister Shultz (buitenlandse zaken) heeft gister avond tegengesproken dat hij zal aftreden in verband met geheime Amerikaanse wapen leveranties aan Iran. De New York Times schreef gisteren dat hij aan opstappen zou denken. Vrolijke gezichten bij de Groenen. De geheel uit vrouwen bestaande fractie mag dertien zetels in het sladsparlement van Hamburg bezettenen beschikt over de macht om de SPD wel of niet in het zadel te houden. (foto anp» De krant citeerde medewerkers van Shultz die zeiden dat de span ningen binnen de regering-Reagan over de wapenaffaire zo hoog zijn opgelopen dat de minister zijn ont slag zou kunnen indienen. ,,Als hij ergens om aftreedt, is het dit", al dus een van hen. door Henk Dam Bronnen binnen de Amerikaan se regering hebben de afgelopen dagen laten uitlekken dat hel mi nisterie van buitenlandse zaken W alvisvaarders IJsland tot zinken gebracht REYKJAVIK (Rtr) - Canadese ac tievoerders hebben gisteren twee schepen voor de walvisvangst in de haven van Reykjavik op IJsland tot zinken gebracht. Daarmee hal veerden zij IJslands vloot voor de walvisvaart. Tijdens de actie be vond zich niemand aan boord van de schepen. „Dit is gedaan om de walvisin dustrie een slag toe te brengen", zo verklaarde een woordvoerder van de milieu-organisatie Sea She pherd. ..Onze organisatie heeft het volste recht de walvisvaarders te laten zinken omdat IJsland het moratorium van de Internationale Walviscommissie (IWC) schendt' De IWC heeft de walvisvaart voor commerciële doeleinden verbo den. De daders hebben IJsland al ver laten. aldus de zegsman. De actie voerders brachten de schepen tot zinken door de machinekamers vol water te laten lopen. De woord voerder van de actiegroep wilde niet zeggen hoeveel personen aan de actie deelnamen. IJsland mag van de IWC per jaar 120 walvissen vangen voor weten schappelijke doeleinden. Het heeft de jacht van dit jaar gestaakt nadat 113 walvissen waren gevangen. Sea Shepherd is een afgeschei den groep van de milieu-organisa tie Greenpeace. De actievoeders zeggen hun actie als geweldloos te beschouwen „omdat niemand is gewond". Aanslag In de Spaanse stad Onate is gis teren een lid van de Guardia Civil ernstig gewond geraakt toen hij bij het verlaten van de kerk werd be schoten. Volgens de politie is de aanslag gepleegd door leden van de Baskische afscheidingsbewe ging ETA. Onate ligt niet ver van San Sebastian. Waterkracht De president van Venezuela. Jai me Lusinchi. heeft zaterdag in Gu ri, 650 kilometer ten zuidoosten van Caracas, de grootste water krachtcentrale ter wereld geopend. Aan het project is 23 jaar gewerkt en de totale kosten belopen onge veer 5.3 miljard dollar. De centrale heeft een vermogen van 10.300 me gawatt en zal de komende jaren 75 procent van de elektriciteitsbe hoefte van Venezuela kunnen dek ken. Soekarno President Soeharto van Indone sië heeft eindelijk vrede gesloten met zijn voorganger en eerste pre sident van Indonesië, wijlen presi dent Soekarno, door hem uit te roepen tot nationale held. Soekar no werd twintig jaar geleden door Soeharto als president aan de kant gezet. Een van Soekarno's vijl vrouwen en zijn kinderen keerden zaterdag terug naar het presiden tiële paleis - waar ze eens zeil' woonden - om uit handen van de nu 65-jarige Soeharto een getuig schrift te ontvangen waarin het be lang van zijn charismatische voor ganger voor de natie wordt erkend Verdrukking Bij een religieuze bijeenkomst van duizenden hindoes in de noord-Indiase staat Uttar Pradesh zijn gisteren tenminste 32 gelovi gen om het leven gekomen doordat zij onder de voet zijn gelopen Het tragische voorval deed- zich voor bij de tempel van Rama in de stad Ayodha. ongeveer 520 kilometer ten noorden van New Delhi. De pelgrims liepen over een weg waar ook bussen en andere voertuigen reden, toen zij in de verdrukking kwamen. vanaf het begin mets voor ruilhan del met Iran heeft gevoeld en dat het Witte Huis daarop het ministe rie informatie over zijn plannen onthield. Shultz liet vrijdag in Ierland al indirect weten niet gelukkig met de gang van zaken te zijn. Hij ver wees bij vragen over de contacten met Iran wrevelig naar het Witte Huis en zei zelfs „het te betreuren niet te kunnen zeggen wat hij wil de zeggen". Maar Shultz reageerde gister avond met een kort „neen" op de vraag van verslaggevers of hij zijn portefeuille ter beschikking zou stellen. De beslissing om Iran via Israël wapenonderdelen te leveren in ruil voor de vrijlating van gijze laars. is alkomstig van president Reagan zelf die bij de uitvoering van die plannen alleen Witte Huis medewerkers en de aan hem rap porterende Nationale Veiligheids raad inzette. De eerste contacten dateerden uit 1985. Het weekblad Time Maga zine schrijft in zijn uitgave van de ze week. dat de VS het eerst in Bei roet hoorden over de eventuele be reidheid van Iran om te praten. Dat werd later bevestigd in Den Haag door Iraanse functionarissen die voor het Internationale Hof van WASHINGTON - Met het opera tioneel worden van een B-52 bom menwerper die kruisraketten kan vervoeren, zullen de Verenigde Staten deze week de grenzen van het SALT-2 verdrag overschrijden. Dit zeggen bronnen binnen de Amerikaanse regering. Vandaag of morgen, aldus deze in de Washington Post van gisteren geciteerde bronnen, zal de B-52 bommenwerper naar een lucht machtbasis in Fort Worth worden gevlogen. Vanaf dat moment zal het SALT-2 verdrag overschreden zijn. door Henk Dam De B-52 is de afgelopen weken voor zijn taak - het onder de vleu gels dragen van kruisraketten - technisch in gereedheid gebracht en heeft sindsdien enkele test vluchten uitgevoerd. Maar het vliegtuig is pas officieel operatio neel op het moment dat het op de basis in Fort Worth landt. Het SALT-2 verdrag werd in 1979 tussen de Verenigde Staten en de Sowjet-Unie gesloten. Om dat de Amerikaanse Senaat het verdrag, dat de aantallen strategi sche wapens regelt dat de twee su permachten mogen hebben, nooit heeft geratificeerd heeft het geen formele kracht van geldigheid. Maar de VS hebben zich tot dus- WASHINGTON - „De regering van de Verenigde Staten doet geen concessies aan terroristen. Zij zal geen losgelden betalen, gevange nen vrijlaten, haar politiek wijzi gen of iets anders doen dat additio neel terrorisme kan aanmoedi gen". Zo luidt de officiële beleidslijn van de Amerikaanse regering met betrekking tot terrorisme. Op 6 mei van dit jaar nog werd door het ministerie van buitenlandse zaken een verklaring uitgegeven met de ze inhoud Naar nu blijkt is de waarde van die beleidslijn nogal betrekkelijk Vanaf vorige week is steeds duide lijker geworden dat de VS wel de gelijk ..concessies aan terroristen" doen. bereid zijn „losgelden te be talen", „haar politiek te wijzigen" en daarmee naar sommigen vrezen „additioneel terrorisme" bevorde- door Henk Dam Uit het Midden-Oosten en de VS zelf is de afgelopen dagen een stroom berichten op gang komen, die allemaal in dezelfde richting wijzen: de Amerikaanse regering heeft Iran wapenonderdelen gele verd in ruil voor de vrijlating van Justitie de VS aanklaagden. De contacten tussen de Verenig de Staten en Iran hebben sinds ju ni vorig jaar voor de vrijlating ge zorgd van drie Amerikanen die in Libanon door terroristische groe pen in gijzeling werden gehouden. Afgelopen vrijdag nog kwam zo David Jacobsen in de VS aan. Reagan heeft tot nu toe steeds geweigerd ook maar iets over de contacten met Iran te zeggen om dat daarmee zijns inziens de levens van drie nog in Libanon gegijzelde Amerikanen gevaar zou lopen. Maar de druk' op hem om ope ning van zaken te geven, is door de stroom publikaties van de afgelo pen dagen zeer toegenomen. Ook binnen het Congres is sprake van ongerustheid en verontwaardiging over de kontakten met Iran. De lei der van de republikeinse fractie in de Senaat, Bob Dole. noemde der gelijke contacten gisteren „een vergissing". En de democratische senator Pa trick Leahv. tweede man binnen de senaatscommissie veiligheids zaken. zei dat hij de komende tijd om te beginnen zal nagaan of de president het Congres van te voren had moeten inlichten over de voor genomen wapenleveranties. ver steeds aan de limieten van het SALT-2 verdrag gehouden. In mei van dit jaar zei president Reagan evenwel dat hij zich de vrijheid wilde voorbehouden zich niet lan ger aan die limieten te houden. Die beslissing was volgens Rea gan gebaseerd op 'het gegeven' dat de Sowjets zich ook niet aan het verdrag houden, iets dat door de Sowjet-Unie altijd ten stelligste is ontkend. Het voornemen van de president heeft in het Congres de afgelopen maanden tot bezorgdheid en kri tiek geleid. Huis van Afgevaardig den en Senaat hebben nog vorige maand de president laten weten dat het „in het belang van de natio nale veiligheidspolitiek" is de grenzen van het SALT-2 verdrag niet te overschrijden. Critici van het presidentiële voornemen hebben er onder meer op gewezen dat de Amerikaanse verdragsschending de Sowjet- Unie een vrijbrief geeft grote aan tallen strategische wapens als on derzeeërs met kruiswapens aan boord te produceren. Kansen op wapenakkoorden zijn dan voorlo pig ook van de baan, aldus deze cri tici. Maar nu het Congres pas in ja nuari weer bijeenkomt, de top in IJsland achter de rug is en het er in de verste verte niet naar uitziet dat de Russische partijleider Gorbats- jov naar de VS komt, is er niets dat de VS van schending van het ver drag afhoudt, aldus regeringsbron- in Libanon door pro-Iranese groe pen gegijzelde Amerikanen. Het is nog niet helemaal duide lijk hoe het precies in zijn werk is gegaan daar de Amerikaanse rege ring officieel niets wil zeggen met het oog op drie nog gegijzelde Amerikanen die door verdere ont hullingen in levensgevaar zouden kunnen worden gebracht. Maar er is genoeg uitgelekt in Amerika, Iran en Israël om een op z'n minst globaal beeld te krijgen van wat zich de afgelopen maan den aan geheime contacten tussen de VS en Iran heeft afgespeeld. Die contacten gaan terug tot juli 1985. De toenmalige nationale vei ligheidsadviseur van president Reagan, Robert McFarlane, advi seerde de president toen een 'ka naal' naar Iran te openen omdat zo wellicht een of meerdere gijzelaars in Libanon op vrije voeten zou kunnen worden gebracht. Die kanalen bestonden op dat moment niet. Alle contacten tus sen de VS en Iran werden in 1979 ruw afgebroken door de Iraanse gijzeling van 52 Amerikaanse di plomaten die ,in totaal 444 ver schrikkelijke dagen gevangen wer den gehouden. Carter De toenmalige president Carter legde Iran onder meer een wapen- HAMBURG (DPA) - De Westduit- se sociaal-democratische partij SPD heeft gisteren bij verkiezin gen in Hamburg een zware neder laag geleden. Zij verloor voor het eerst in acht jaar haar absolute meerderheid in het regionale parle ment. Volgens de voorlopige eind uitslag kreeg de SPD 40.9 procent van de stemmen, ruim tien procent minder dan bij de vorige verkiezin gen in 1982 (51,3). SPD-voorzitter Willv Brandt sprak van een ..zware nederlaag en pijnlijke terugslag". De christen-democraten (CDU) worden met 41.9 procent van de stemmen de grootste partij in het traditioneel sociaal-democratische bolwerk. Dc verkiezingen in Ham burg worden beschouwd als een aanloop voor de Bondsdagverkie zingen die eind januari worden ge- De Morgen kan blijven verschijnen BRUSSEL (GPD) - De failliete linkse Vlaamse krant De Morgen zal vrijwel zeker tot het einde van dit jaar kunnen blijven verschij nen. De krant mag namelijk, door een speciale maatregel van de Bel gische regering, nu al een voor schot van 7,6 miljoen frank (422.000 gulden) opnemen uit het steunfonds van de regering voor de pers. Deze week wordt De Morgen nog uitgegeven door een tijdelijke ver eniging. die daarmee het faillisse ment omzeilde. Vanaf 17 novem ber moet de krant weer voor enke le weken op eigen benen kunnen staan. Eigenaars en personeel van De Morgen hebben dan de tijd om verder te onderhandelen met even tuele gegadigden voor overneming van de krant. Volgens het socialis tische parlementslid Luc Van den Bossche is er contact met twee fi nanciële groepen'. Hij sprak eerder geruchten over een sterke Neder landse belangstelling voor de krani tegen. Overigens is de krant toch al flink geholpen. Zo stond minister Hansenne (sociale zaken) toe dat de sinds 31 oktober werkloze re dacteuren en drukkerij-medewer kers met behoud van hun werk loosheidsuitkering mochten blij ven werken aan De Morgen, zon der te hoeven stempelen. embargo op, een embargo dat nog steeds van kracht is, en dat grote gevolgen voor Iran's defensie heeft, omdat het overgrote deel van de zware wapens van het land uit de tijd van de sjah dateren en dus van Amerikaanse makelij zijn. Israëlische zakenlieden met con tacten in Iran hadden McFarlane de suggestie aan de hand gedaan dat Iran, in ruil voor broodnodige wapenonderdelen, best wel eens bereid zou kunnen zijn zijn invloed op terroristische Libanese groepen als „Islamitische Jihad" en „Hez bollah" te gebruiken. Aldus gingen via Israel, dat ook in het geheim toch al wapens aan Iran leverde. Amerikaanse wape nonderdelen naar Iran Nog die zelfde maand werd ds. Benjamin Weir door Libanese terroristen vrijgelaten. Het was minister Shultz (buiten landse zaken) die tegen deze „deal" in het geweer kwam. Hij zei dq pre sident dat met dit soort ruilhandel tjes Amerika in feit losgeld ging betalen, dat het de fundamenten onder de Amerikaanse anti-terro- risme politiek weghaalde en dat de Amerikaanse geloofwaardigheid in het Midden-Oosten en elders op de wereld op het spel werd gezet Reagan was het daarmee eens en zette de operaties stop. Tot afgelo pen juni de opvolger van McFarla ne, admiraal John Poindexter, met houden. SPD-politici zeiden voor af dat een goed resultaat in Ham burg nodig was om een kans te hebben bondskanselier Helmut Kohl bij de landelijke verkiezingen te verslaan De Groenen, die voor een uni- cun zorgden door alleen maar vrouwen verkiesbaar to stellen, boekten grote winst. Zij kregen 10.4 procent van de stemmen. In 1982 was dat nog 6.8 procent. De TEL AVIV - Een deel van het mys terie rond de verdwenen gewaande Israëlische 'verrader' Mordechai Vanunu is opgelost. Hij zit „er gens" in Israël gevangen. Dat heeft de Israëlische regering gisteren on verwachts bekend gemaakt. Vanunu. een voormalige techni cus van Israëls enige experimente le kerncentrale, had vorige maand tegenover het Britse blad Sunday Times onder meer 'onthuld' dat zijn land zowel over atoombom men alsmede het neutronenwapen beschikt. Jeruzalem had alsmaar ontkend „iets van de zaak af te we ten". door Taco Slagter Over de Israëliër uit Beesheva deden de afgelopen weken de wild ste geruchten de ronde. Met name de Britse en Amerikaanse pers meenden te weten dat Vanunu door de Mossad (de Israëlische ge heime dienst) uit Londen was ont voerd en via een in Zuid-Frankrijk afgemeerd schip over de Middel landse Zee naar Israël was ge bracht. Anderen beweerden weer dat hij in een kist als „diplomatieke post" rechtstreeks met een El Al-vlieg tuig naar Israël was overgebracht. Ook circuléerde het verhaal dat Vanunu door de Mossad was om gebracht. Afgelopen zaterdag meldde de in London verschijnende Financial Times dat ex-premier Peres diens ambtgenoot Margaret Thatcher in succes bij de president hervatting van de wapenleveranties aan Iran bepleitte. Dat ging zo: Israël kreeg toe stemming oude Amerikaanse wa penonderdelen aan Iran te leveren en kreeg daarvoor dan nieuvye wa pens van de VS terug. Aldus ge schiedde in juli en in die maand werd opnieuw een Amerikaanse geestelijke, de priester Lawrence Jenco. door „Islamitische Jihad" op vrije voeten gesteld. En vorige maand werden met een Deens schip opnieuw wapens van Israël naar Iran verscheept, met de vrijlating van een derde gij zelaar. David Jacobson, als resul taat. Hemd Dit nieuwe uitwisselingspro gramma was zo geheim dat Rea gan's ministers Weinberger (defen sie) en Shultz (buitenlandse zaken) aanvankelijk niet eens op de hoog te werden gebracht. Die kwamen daardoor in hun hemd te staan Want op 1 oktober nog verzeker de Shultz tijdens een bijeenkomst met Arabische ministers van bui tenlandse zaken dat de VS alles er aan deed om de levering van wa pens aan Iran door welk land dan ook te voorkomen. En Weinberger gebruikte zijn reis om de wereld van vorige liberalen bleven met 4,8 procent evenals de afgelopen jaren onder de kiesdrempel en zullen niet ver tegenwoordigd zijn in het parle ment van Hamburg. In de Bürger- schaft (stadsparlement) krijgt de CDU 54 (was 48) zetels, de SPD 53 (was 64) en komen de Groenen op 13 zetels (was 8). De opkomst lag rond de 75 procent. Dat is aanzien lijk lager dan in 1982, toen 84 pro cent van de kiezers naar de stem bus ging. september een plan had voorge legd om de spion op Britse bodem te kidnappen. De krant citeerde met met name genoemde vooraan staande Israëlische politici, die ze ker wisten dat Peres via de tele foon met Thatcher de implicaties van Vanunu's verhaal tegenover de Sunday Times had beproken. Maar behalve een woordvoerder van Pe res heeft dit weekeinde ook That cher op schriftelijke parlementaire vragen de lezing in de Financial Ti mes met klem ontkend. De hele geschiedenis rond Vanu nu is met de officiële verklaring in Jeruzalem, dat hij achter de tralies zit, nog niet ontdaan van het karak ter dat een bekend thema is voor James Bond-films. De Sunday Ti mes, die de afgelopen weken het ene na het andere verhaal over de spookachtige verdwijning van haar informant produceerde, be richtte gisteren dat Vanunu de aan hem uitgereikte cheque (met zes cijfers) voor diens „onkosten" nog niet was geind. Verder meldde de krant dat in Is raël een grootscheeps onderzoek naar de staatsveiligheid rond de kerncentrale in Dimona (Negev- woestijn) gaande is en dat als ge volg van ..het lek" al een hoge functionaris van de binnenlandse veiligheidsdienst (Sjin Bet) is ont slagen. Toch is met dit alles bij politieke en diplomatieke waarnemers in Is raël de indruk nog niet weggeno men dat de Vanunu-kwestie een door de Mossad georganiseerde stunt is om de Arabische wereld te doen geloven dat Israël schietklare kernwapens in onderaardse silo's heeft opgeslagen. maand onder meer om de regering van China op het hart te drukken hun levering van wapens aan Iran toch vooral stop te zetten. Alleen functionarissen van het Witte Huis waren van de details van de contacten met Iran op de hoogte. Details van de overeen komst werden niet uitgewerkt door de geheime dienst CIA omdat de CIA verantwoording verschul digd is aan het Congres. Nee. de Nationale Veiligheids Raad, die rechtstreeks aan de pre sident rapporteert, werd met de lo gistieke kant van de ruilhandel be last. En het was de voormalige na tionale veiligheids adviseur McFarlane die in september - ver geefs - naar Iran reisde om te kij ken of er verder zaken konden worden gedaan. Een groot aantal vragen rijst nu. Eerst en vooral: waarom ging Rea gan met Iran in zee? Was dat alleen bedoeld om gijzelaars vrij te krij gen of diende de opening een wij der doel? Er zijn de afgelopen maanden nogal wat berichten verschenen ever een machtsstrijd die in Iran op gang is gekomen. De ayatollah Chomeini is nu 86 en heeft nog on langs een hartaanval gehad. Strategisch Mogelijk dat de VS alvast een po- Suriname pakt zwart geld circuit aan DEN HAAG/PARAMARIBO (ANP) - In Suriname worden chao tische toestanden gevreesd na de plotse aankondiging, afgelopen za terdag, dat alle Surinaamse bank biljetten binnen een week zullen worden vervangen door nieuwe. Deze ingrijpende maatregel is vol gens de Surinaamse regering noodzakelijk om de zwarte handel aan te pakken. De zwarte markt in Suriname tiert op het moment welig. Volgens schattingen is in totaal 460 miljoen Surinaamse gulden aan de norma le geldcirculatie onttrokken waar van 150 miljoen zich in het buiten land bevindt, voornamelijk in Ne derland. Op legale wijze zou nog slechts 30 miljoen in omloop zijn. De biljetten van 500 en 100 gul den verloren de afgelopen nacht al hun waarde en kunnen vandaag en morgen worden ingewisseld voor nieuwe biljetten. De briefjes van 25, 10 en 5 gulden zijn in de nacht van dinsdag op woensdag niets meer waard en kunnen tot het ein de van de week worden geruild. Uitzonderingen worden gemaakt voor onder andere bewoners van afgelegen streken in het binnen land en personen die niet in het land zijn. Minister Soebhas Mungra (finan ciën) liet weten dat de regering koos voor een korte inwisselperio- de om personen met grote sommen Surinaams geld in het buitenland de mogelijkheid te ontnemen als nog het geld naar Suriname te transporteren om hun bezit "wit te maken". Hij onderstreepte dat de waarde van het geld niet zal veran deren. Met nieuwe bankbiljetten hoopt hij de zwarte handel te sane ren en het geldcircuit beter te be heersen. De nieuwe bankbiljetten zijn ge drukt bij het Britse bedrijf Thomas de la Rue. De biljetten werden vo rige week door een toestel van de Surinaamse luchtvaartmaatschap pij vanaf de Londense luchthaven Stanstead naar Paramaribo ver voerd. Door de onverwachte mis sie van het SLM-toestel ontston den geruchten over wapentrans port vanuit Londen naar Surina- ging doen banden te smeden met de meer gematigde vleugel? Denk baar is het ook, dat de VS zich weer eens het strategische belang van Iran, het land dat de Sowjet-Unie van de Perzische Golf scheidt, zijn gaan realiseren. Een andere vraag is: wat beteke nen de onthullingen voor de Ame rikaanse geloofwaardigheid inzake de bestrijding van terrorisme? De regering-Reagan immers heeft zich altijd keihard tegenover terrorisme opgesteld en aarzelde in april zelfs niet Libië te bombarderen als uit vloeisel van dat beleid. Juist minister Shultz is bij de ter- reur-bestrijding altijd de man van de harde lijn geweest en het is nu de vraag of hij vindt dat hij onder de huidige omstandigheden nog wel kan aanblijven. Voor wat de oorlog tussen Iran en Irak betreft: de meeste militaire deskundigen in de VS menen dat de wapenleveranties weinig in de situatie van deze sinds 1980 voort woekerende oorlog zullen verande ren, gezien de relatief bescheiden schaal van de geleverde wapenon derdelen. Wat zeker is. is dat Amerika zich aan chantage blootstelt. In de geest van de terroristen (en de landen die hen steunen) zijn de VS ongetwij feld nu een land dat zich laat om kopen - als je maar lang genoeg je gijzelaars vasthoudt.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 7