Het is stil rond de Bhagwan
"Wij gaan confrontatie uit
Amerikaanse pers wil een
eigen spionage-satelliet
de weg'
Reportage
Kerkbestuur
doet weer
beroep op
werkgevers
VRIJDAG 7 NOVEMBER 1986
PAGINA 11
UTRECHT Na een turbulente periode vorig jaar
omstreeks deze tijd is het stil geworden rond Bhag
wan Shree Rajneesh. Wat is er gebeurd met de Indische
goeroe en zijn sannyasins? Is zijn rijk ingestort?
Zelf verblijft de 54-jarige Bhag
wan in Bombay. Na omzwervin
gen door de Himalaya, Nepal,
Zwitserland, Zweden, Engeland
en Ierland, Uruguay, Brazilië, Ja
maica en Portugal (waarbij hij
vaak niet verder kwam dan het
vliegveld) heeft hij onderdak ge
vonden bij één van zijn volgelin
gen. Hü geeft lezingen die, opge
nomen op video, over de hele we
reld worden verspreid.
door
Peter van der Maat
Zijn voormalige rechterhand
Ma Anand Sheelam is in de Ver
enigde Staten tot 44,5 jaar gevan
genisstraf veroordeeld wegens
pogingen tot moord en voedsel-
vergifting, het arrangeren van
schijnhuwelijken en schending
van de Amerikaanse immigratie-
wetten.
De internationale commune
Réyneeshpuram in Oregon is op
geheven; de landerijen en gebou
wen zijn of worden verkocht.
Voor de 93 Rolls Royces was de
belangstelling groot: een au
toverzamelaar uit Texas nam
voor de prijs van zes miljoen dol
lar maar liefst 79 limousines van
de
redacteur van de Nederlandse
editie van de Rajneesh Times,
kijkt terug: „Voor een heleboel
van ons, onder wie ik zelf, heeft
de religie die om Bhagwan was
opgebouwd nooit iets betekend.
Het was niet meer dan een jas en
die hebben we nu uitgetrokken.
Aan de essentie is niets veran
derd; de individuele relatie tus
sen de discipel en de meester
blijft voortbestaan. En het is to
taal onbelangrijk of je nou in een
woont of niet. Natuur
lijk waren hier ook mensen die in
Bhagwan de 'big daddy' vonden
die ze hadden gezocht. Voor hen
is de hele toestand een schok ge
weest; zij voelden zich ont
heemd. Maar dat is toch een klei
ne minderheid".
Pijn
Dat de commune in Oregon is
opgedoekt, betreurt Sanatan wel
enigszins: „Dat was een ver
domd interessant project. De
mensen probeerden daar in vol
ledige harmonie met de natuur
een alternatieve maatschapppij
op te zetten. Ik heb het gevoel
dat de Amerikaanse politiek toch
gewonnen heeft. Het is vergelijk
baar met het volgende: jij maakt
een horloge met een prachtig,
heel knap uurwerk; vervolgens
komt er iemand die het met een
steen aan gruzelementen slaat.
Dat doet pijn".
In de Amsterdamse commune
werd alles wat met bazen en con
structies had te maken afge
schaft. De gemeenschap had zich
altijd in het onderhoud voorzien
middels een discotheek, een
computerfirma, een reisbureau,
een schoonmaak- en een bouw-
bedrijfle. Deze organisatietjes
werden overgenomen door de
die er al in werkzaam
Verbranding
Als daad van zuivering van de
invloeden van Ma Anand Shee
lam riep Bhagwan op tot ver
branding van het rode boekje,
dat zijn medewerkster in zijn
naam had uitgegeven. Hij gaf
zijn aanhangers de vrijheid om
hun oranje, rode en paarse kle
ding af te werpen. De mala, de
kralenketting met zijn portret,
hoefde wat hem betrof niet meer
te worden gedragen. Alles wat
rond zijn persoon was gestructu
reerd en geïnstitutionaliseerd
diende te worden opgeheven, zo
als de over de hele wereld^ver-
spreide communes.
In de Amsterdamse leef- en
werkgemeenschap woonden
toen ongeveer 250 van de onge
veer 4500 Nederlandse sannya
sins. Nu zijn er nog 60 in het ge
moderniseerde klooster/school
complex; de overigen zwermden
uit om elders in het land alleen of
in kleine groepjes te gaan leven.
Swami Prem Sanatan, hoofd-
Bhagwan Shree Rajneesh, kort nadat hij een jaar geleden i
'de Staten werd gearresteerd.
De sannyasins voelden er wei
nig voor om het grote complex
bij de Ferdinand Bolstraat van
de hand te doen. Zij hadden er
veel in geinvesteerd en wilden
dat kapitaal niet vernietigen.
Werd de huur voorheen door 250
mensen opgebracht, nu moesten
er echter 60 mensen voor op
draaien. Toen dat onhaalbaar
bleek, ontstond het idee om er
een hotel van te maken: Caravan-
Dagelijks overnachten er nu
tussen vijftig en honderd men
sen rugzaktoeristen hoofdza
kelijk en slechts ten dele Bhag-
wan-aanhangers. Zij betalen vijf
tien gulden per nacht. Het hotel
heeft in korte tijd een goede
naam opgebouwd. Niet in de
laatste plaats omdat het schoon
is en de voorzieningen goed zijn,
wat bij dergelijke goedkope ac
commodaties over het algemeen
maar zelden het geval is. Het ho
telrestaurant wordt gebruikt
door zowel de hotelgasten als de
bewoners, van wie velen toch
nog rood dragen.
Hoopvol
Swami Prem Sanatan is voor
de toekomst hoopvol gestemd.
Hij verwacht binnen vijf jaar de
échte grote doorbraak van Bhag
wan: „Steeds meer mensen leren
hem kennen en merken dat wat
hij zegt waarde heeft. Zij durven
daar nu nog niet voor uit te ko
men, omdat ze bang zijn voor
Bhagwan-aanhanger te worden
versleten. En dat vinden zij te ris
kant. Er wordt gewerkt aan een
wereldcentrum en een eigen uni
versiteit die komen er binnen
enkele jaren. Het wordt een
groot netwerk maar zonder de
structuren, communes en orga
nisaties van weleer. Het gaat
Bhagwan om de zelf-groei van de
zelfstandige mens en niet om
macht".
Personeel Woensdrecht niet gauw 'over de rooie'
HOOGERHEIDE - Loden pijpen
op de passagiersstoel, acties 'ken
teken noteren', een grimmige sfeer
rond de poort. Iedereen in Hooger-
heide kent ze wel, die verhalen
over een onleefbare situatie op de
vliegbasis. Volgens de 'bewoners'
van het vliegveld zelf zijn de scher
pe kantjes er al lang af. "We zijn
eraan gewend om de auto te laten
staan en met de fiets te komen".
door
Jan Reijnders
Op 28 juni 1983 wees het eerste
kabinet-Lubbers uitgerekend de
'slapende' basis Woensdrecht aan
als plaats waar de kruisraketten
moeten komen. Ingedutte defen
sie-ambtenaren kregen plotseling
avonddiensten en daarrta nog een
pieper mee naar huis ook. Voor
Woensdrecht, wel eens smalend
het 'Bronbeek van het leger' ge
noemd, leek er veel te gaan veran
deren. Maar dat valt mee, althans
volgens A. Goossens. Hij is een van
de vierhonderd personeelsleden
van het depot vliegtuigmaterieel.
"Dat 'slapend' slaat op de status
van het vliegveld", zegt hij. "Het
heeft een reserve-functie voor de
luchtmacht en de Navo. Maar het
overgrote deel van het basisperso-
neel werkt aan straalmotoren. Dat
deden we met volle overgave vóór
1983, dat doen we nu nog".
Ook de leiding van de vliegbasis
put zich uit in bezweringen hoe
'gewoon' de situatie op Woens
drecht wel is. "Psychologen en alle
mogelijke andere -logen hebben
naar ons personeel gekeken. Niets
bijzonders mee aan de hand, was
de conclusie. Onze mensen hebben
kennelijk een hoge irritatiedrem
pel, ze gaan niet gauw over de
rooie. Het ziekteverzuim is ook
niet groter dan op andere bases,
dat is toch een goede graadmeter".
Het neemt niet weg, erkent
Goossens, dat het gemoedelijke er
van de ene op de andere dag af
was. "De portier, bijvoorbeeld,
kende iedereen. Je reed de poort in
en uit onder een vriendelijke groet.
Nu staan er vreemden aan de poort
en alleen nog maar militairen, geen
burgers meer. Als je om 12 uur er
uit bent gegaan en je komt een half
uur later weer binnen, moet je een
pasje voor de dag halen. Wel een
rompslomp, ja. Maar erg? Nee. Bij
grote bedrijven als Philips gaat het
al sinds mensenheugenis zo".
Ook het aanzicht van de basis
zelf wordt er niet fraaier op met die
kruisraketten. "Het rustieke zijn
we kwijt", beaamt Goossens. "On
ze lanen met eiken, de zweefvlie
gers, het vriendelijke prikkel
draadje. Het beeld wordt nu be
paald door gigantische hekwerken,
legeringsgebouwen en brede we
gen. Wel jammer, maar je kunt niet
zeggen dat we eronder lijden. Wij
doen ons werk, het maakt niet zo
verschrikkelijk veel uit. Ik denk
niet dat de vlag bij ons uit zou gaan
als de plaatsing niet doorgaat".
Echte confrontaties tussen basis-
personeel en vredesactivisten zijn
tot op heden uitgebleven. Volgens
opgave van de basisleiding zijn in
september twee auto's van perso
neelsleden met stenen beschadigd.
Eén keer moest een werknemer
met de wapenstok worden ontzet.
"Wij gaan elke confrontatie met de
activisten uit.de weg", aldus Goos-
In de Verenigde Staten is opschud
ding ontstaan over het voornemen
van vier Amerikaanse maatschap
pijen om voor de publiciteitsmedia
satellieten in een baan om de aarde
te brengen. Met die satellieten wils
de pers zelf ook dag en nacht elke
vierkante kilometer van het aard
oppervlak in de gaten gaan houden
om zo allerlei gebeurtenissen, zoals
bijvoorbeeld ongelukken met
kerncentrales, geheime militaire
manoeuvres, kernproeven, vast te
kunnen leggen ten behoeve van
door
Ben Apeldoorn
Kranten en televisiestations zijn
daarvoor nu nog merendeels aan
gewezen op de bereidwilligheid
van politici en ministeries die niet
al te scheutig zijn met het geven
van inlichtingen over met name
militaire zaken. Journalisten in
Amerika zijn geïnteresseerd ge
raakt in de mogelijkheden die met
name spionage- en verkenningssa
tellieten bieden.
Men is in de militaire spionage-
technologie vanuit de ruimte al
dermate ver gevorderd dat het van
af 200 kilometer hoogte mogelijk is
om op het aardoppervlak details
ter grootte van een trottoirtegel te
kunnen zien. Tijdens de kernramp
in het Russische Tsjernobyl kre
gen verslaggevers hun foto's van
de kerncentrale alleen voor goed
geld bij de Amerikaanse firma Eo-
sat, de beheerder van de satellie
tenserie Landsat, en een Franse
maatschappij die gaat over de
Spot-satelliet.
Met deze satellieten bleken be
hoorlijk gedetailleerde foto's van
de gehavende kerncentrale te ma
ken te zijn. Het huidige program
ma met Landsat begon welbe
schouwd al in 1972 met de lance
ring van de ERTS-1 satelliet. Tot
nu toe zijn er al zo'n zes miljoen
foto's van allerlei gedeelten van de
Aarde mee genomen vanaf onge
veer 920 kilometer hoogte. Elke
Landsat-foto bestrijkt een opper
vlak van 35.000 vierkante kilome
ter en de beste opnamen laten de
tails zien van tien meter groot.
Landkaarten
De beste militaire spionagesatel-
lieten doen het echter nog bijna
honderd maal beter dan de com-
sens. "Nee, niet in opdracht van de
leiding, we zijn zelf wel zo verstan
dig. Er zijn veel goedwillenden on
der, maar er zijn er inderdaad ook
die je uitschelden of van je fiets
proberen te duwen. De remedie is
simpel: geen discussie aangaan en
een eindje om fietsen".
Dat is vrij eenvoudig, want de
vliegbasis (met een omtrek van 18
kilometer) heeft negen poorten.
Als de politie bij de hoofdpoort
verwoed slag levert met de activis
ten, verlaat het personeel fluitend
de achterdeur van de basis. Verve
lender is de actie van de vredesde-
monstranten die kentekens van
het autoverkeer van en naar de ba
sis noteren. Goossens en de zijnen
vinden het irritant. "Per slot kan
iedereen in Veendam achterhalen
van wie zo'n auto is. Wij lokken
maar liever niets uit. Zeker op de
maandag-blokkades komen we
met de fiets. Als we al komen, want
op zulke dagen nemen ook meer
mensen verlof. Als ik militair was,
zou ik in zulke omstandigheden
ook niet in uniform komen. Dat
werkt als een rode lap op een stier.
Het burgerpersoneel is in dat op
zicht in het voordeel".
Het personeel op Woensdrecht laat de auto bij voorkeur thuis. Het voor
komt botsingen met cbctivisten. (foto gpdj
mercièle Landsat waarvan de fo
to's vooral dienen om er landkaar
ten mee te maken en te verfijnen
en als studiemateriaal op bijvoor
beeld landbouwgebied. Ook de
Russen doen in deze wedloop dap
per mee met hun schier eindeloze
Kosmos-serie waarvan de proef
vluchten al ruim twintig jaar gele
den begonnen; sedert 1971 lance
ren de Russen elk jaar tientallen
Kosmos-satellieten.
Het gedrag van beide groot
machten met spionagesatellieten is
een goede graadmeter voor politie
ke spanningen en dat bleek onder
anderen in januari 1971 tijdens een
crisis-situatie in het Midden-Oos
ten: zowel Russen als Amerikanen
lanceerden vrijwel gelijktijdig op
21 januari van dat jaar respectieve
lijk de Kosmos-392 en de Samos-81
om troepenbewegingen in de gaten
te kunnen houden.
In politieke en militaire kringen
in Amerika is men niet gelukkig
met het voornemen van de media
om zich in de toekomst te bedie
nen van uiterst geavanceerde
kunstmanen waarmee zelfs zou
kunnen worden nagegaan of een
argeloos iemand op het aardopper
vlak wel of geen bril draagt. Reeds
de regering Carter liet in het verle
den al een 'geheime' instructie uit
gaan dat geen enkele privé-maat-
schappij kunstmanen mocht lance
ren die voorwerpen kleiner dan
een treinwagon konden laten zien.
In kringen van Amerikaanse in
lichtingendiensten verwacht men
dat president Reagan dat verbod
zal handhaven. De jurist Bob Aam-
oth van de Radio and Television
News Directors' Association zei
onlangs dat een dergelijk verbod in
strijd zal zijn met een clausule in
de Amerikaanse grondwet waar-,
mee volledige persvrijheid wordt*
gegarandeerd. Het lijkt er dus op
dat er, voordat er eventueel 'pers
satellieten' boven onze hoofden
zullen gaan ronddraaien, eerst een
geducht en tijdrovend juridisch
steekspel op het aardoppervlak zal
plaatsvinden.
Anti-apartheid
Het moderamen (dagelijks be
stuur) van de Nederlandse Her
vormde Kerk herhaalt in een
brief aan de Raad van Neder
landse Werkgeversverbonden
met kracht de oproep tot terug
trekking van investeringen uit
Zuid-Afrika. "Terugtrekking van
investeringen is een duidelijk
signaal dat de apartheid wordt
afgewezen", zegt het hervormde
kerkbestuur. "Weigering daar
van betekent een belangrijke
morele en economische steun
aan het voortbestaan van de
apartheid".
Volgens het kerkbestuur zijn
er aanwijzingen dat terugtrek
king van investeringen een aan
sporing is voor het Zuidafrikaan-
se bedrijfsleven om de politieke
druk tot verandering van het sys
teem op te voeren. "Zelfs de mo
gelijke werkloosheid van zwar
ten als gevolg van terugtrekking
kan aan het gunstige effect geen
afbreuk doen". Overigens
werken naar verhouding maar
weinig zwarte Zuidafrikanen in
vestigingen van buitenlandse be
drijven. De grote meerderheid
van zwarten is.voorstander van
desinvestering.
Eigen ordedienst
Het Zwolse evangeliste
nechtpaar Goeree heeft minister
Van Dijk van binnenlandse za
ken gevraagd, de burgemeester
van Nijkerk wegens onbe
kwaamheid te ontslaan. Volgens
het paar is de burgemeester aan
de kant gaan staan van actievoer
ders, toen die onlangs een evan
gelisatiesamenkomst kwamen
verstoren. "Tegen die dreige
menten was hij niet bestand",
schrijven zij in hun brief aan de
minister.
De burgemeester heeft de Goe-
rees inmiddels de toegang ont
zegd tot de zaal in Nijkerk waar
elke zondagmorgen een bijeen
komst werd gehouden. Het paar
heeft een nieuw onderdak ge
vonden in een fabrieksgebouw.
"Maar", schrijft het in de brief,
"wat gaat er gebeuren als de ac
tievoerders ook hier lucht van
krijgen?"
De evangelisten willen geen
beroep meer doen op de Nijkerk-
se politie. "Dat heeft geen zin
meer". "Wij zijn dus genood
zaakt een eigen ordedienst in te
stellen". "Nu een aantal burgers
het grondrecht van vrijheid van
godsdienst en vergadering is ont
nomen, wordt het tijd om in te
grijpen. Als we in Nederland een
beleid gaan toelaten als van de
Nijkerkse burgemeester, dan ligt
de weg open voor een geweldda
dig regime als van nazi-Duits-
land en Zuid-Afrika".
Het paar Goeree vraagt minis
ter Van Dijk, een burgemeester
voor Nijkerk te benoemen "die
meer moed en inzicht heeft".
Met emeritaat. De classis
Amersfoort van de Christelijke
Gereformeerde Kerken heeft ds.
J. H. Velema (69) te Nunspeet
met ingang van 1 december eme
ritaat (pensioen) verleend. In den
lande is Velema vooral bekend
door zijn voorzitterschap van de
christelijke gereformeerde syno
de en zijn bestuursfunctie bij en
optreden voor de Evangelische
Omroep.
Zesenveertig jaar heeft deze
predikant zijn kerk gediend,
waarvan de laatste elf jaar in
Nunspeet. De afscheidsdienst
wordt daar gehouden op woens-
Hervormde Kerk: beroepen
te Haarlem J. J. van der Heiden
Alphen aan den Rijn. Verbete
ring: kandidaat A. Groeneveld te
Kerkenveld (Dr.) is niet beroe
pen te Zuidwolde, wijkgemeente
Kerkenveld, en blijft dus beroep
baar.
Gereformeerde Kerken: be- -
roepen te Velsen (hervormd-ge
reformeerd) T. S. van Leeuwen
De Lier.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: aangenomen naar Al-
mere-Zeewolde A. O. Reitsema
Brunssum.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Haarlem A. Hof
man Aalburg.
Doopsgezinde Broederschap:
aangenomen naar Roden (Dr.) A.
C. de Groot Zwaagwesteinde-
Buitenpost-Veenwouden.
Voorschoten. Op zondag 23
november om 5 uur zal de IKON-
radio rechtstreeks een vesper
uitzenden uit de hervormde
Dorpskerk. De cantorij van de
kerk werkt mee aan deze dienst,
die als thema heeft: 'De heiligen,
ons voorgegaan'.
Geen eigen satelliet
KRO-directeur Richard
Schoonhoven vindt, dat de
Rooms-Katholieke Kerk in Euro
pa beter geld kan steken in de
ontwikkeling van programma's
die" christelijke waarden uitdra
gen dan in een eigen satellietka
naal voor de tv. Hij zei dat van
daag op een congres in Dublin,
waar bisschoppen uit Europa bij
een zijn om te praten over 'media
en religie'.
De 'elektronische kerk', zei
Schoonhoven, gaat uit van
schaalvergroting, teiwijl in de
praktijk van het geloofsleven
juist sprake is van schaalverklei
ning. "Plaatselijke geloofsge
meenschappen hebben meer aan
een organisatie, die lokaal ge
maakte tv-programma's voor
heel Europa beheert, verspreidt
en eventueel aanvult".
Kerken moeten professionele
programma-makers uit heel Eu
ropa inhuren om drama en amu
sement te ontwikkelen waarin
christelijke normen en waarden
zijn verweven. "De evangelisatie
van onze cultuur moet nieuwe
kansen krijgen", zei de KRO-di
recteur. "We moeten leren, we
zenlijke vragen in populaire se
ries onder te brengen".
Geen jodenzending. De paus
vroeg gisteren aan joden en
christenen, wederzijdse misver
standen uit de wereld te helpen
en het gesprek te verdiepen. Hij
deed dat ten overstaan van de
deelnemers aan de tweede inter
nationale gespreksronde van de
'katholiek-joodse-' dialoog-com-
Volgens de paus moet in dat
gesprek de godsdienstigheid van
het individu zo ernstig worden
genomen, dat elke gedachte aan
bekeringsarbeid by voorbaat on
mogelijk wordt.
"Het geloof in Christus scheidt
weliswaar de christen van zijn
joodse broeders en zusters, maar
ik heb de diepe overtuiging dat
het volk van het Nieuwe Ver
bond (christenen - red.) verbon
den is met de stam van Abraham.
Ondanks alle verschil maakt de
ze band joden en christenen tot
broeders".
Vrouw in Finland
In Finland zijn binnenkort in
de lutherse kerken vrouwen op
de kansel te verwachten. De sy
node van de Evangelisch-Lu-
therse Kerk besloot gisteren met
86 tegen 21 stemmen vrouwen
tot het ambt toe te laten. Omdat
deze kerk de staatskerk is, moet
het parlement het besluit nog
goedkeuren. Het komt zelden of
nooit voor, dat het parlement an
ders besluit dan de synode.
Er zijn in Finland ongeveer
1000 vrouwen die theologie heb
ben gestudeerd. De meesten zijn
godsdienstlerares. Zo'n 250 vrou
welijke theologen werken in ge
meenten als catecheet en nog
eens 100 hebben andere kerkelij
ke functies.
De tegenstanders (onder wie
15 procent van de predikanten)
hebben steun gekregen van de
Russisch-orthodoxe Kerk in het
land. Ze zijn bang dat dit besluit
leidt tot 'vervreemding' tussen
beide kerken en dus een belas
ting is voor de oecumene. Vrou
wen op de kansel zijn, volgens de
tegenstanders, niet in overeen
stemming met de bijbel.
De discussie over dit onder
werp heeft in Finland enkele
tientallen jaren geduurd.
