IKON geeft geen voorgekookte antwoorden De ethiek van A. Moonen en R. Brunswijk 'Ik droom van het volmaakte gesprek' TV-RUBRIEK Directeur Wim Koole over pastorale rol van veertigjarige omroep Homogeen Ex Animo 'Where What' valt tegen ZATERDAG 1 NOVEMBER 1986 RUR heb ik door persoonlijke omstandigheden (namelijk dom weg vergeten) niet gezien, en dat speet me, toen ik achteraf hoorde dat de schrijver A. Moonen bij Jan Lenferink was geweest. Mijn zegsvrouwe sprak er schande van, ze nam het zichzelf een beetje kwalijk dat ze toch was blijven kijken, als haar man thuis was geweest had die het zeker af gezet. Later las ik dat Jan Lenfe rink er zelf ook een beetje mee verlegen was geweest en Moo nen nog wat had proberen af te remmen in zijn ongeremde be schrijvingen van zijn sexuele voorkeuren, dus toen had ik nog meer spijt dat ik het niet gezien had. Want Jan Lenferink in de rol van de tovenaarsleerling (zie Walt Disney's heruitgebrachte film 'Fantasia'), die de door hem zelf opgeroepen krachten niet meer kan bedwingen, moet een mooi gezicht zijn geweest... A. Moonen, ook bekend als A (punt) Moonen, is, hoe zal ik dat zeggen, een vaststaand gegeven in de hedendaagse Nederlandse literatuur. Zijn boeken worden uitgegeven, hij treedt op tijdens literaire voorleesavonden (waar bij hij zich pontificaal verkleedt en een hele act opvoert), hij staat op boekenmarkten. Kortom: hij rouleert mee met de rest van de Nederlandse literatuur, dus waarom zou je zo'n man niet voor de camera brengen als er een nieuw boek van hem op de markt verschijnt? Het grappige is natuurlijk, dat geen televisie zendgemachtigde erover zou peinzen zijn verhalen hardop voor te lezen voor de camera, want dat zou weer al te provoce rend zijn. Helaas is A. Moonen als persoon even onverbloemd als zijn proza, dus dat is kenne lijk hard aangekomen!... Maar nu iets heel anders. Als aanvulling op de reportage die Pieter Varekamp de week daar voor van 'het Suriname van Desi Bouterse' had gemaakt (met nog al wat zwijgzame inwoners, die op oostblokkiaanse wijze er lie ver het zwijgen toe deden dan hun hart voor de camera te luch ten), kwam AVRO's Televizier nu met een reportage over 'het Suriname van Ronnie Bruns wijk', echter niet van eigen ma kelij, maar van een Franse came raploeg. Bij Ronnie Brunswijk moet ik tegenwoordig altijd even aan Frank Rijkaard denken, sinds een toeschouwer bij een thuiswedstrijd van Ajax toen Rij kaard de bal opdreef en in de aanval ging luidkeels RON-NIE BRUNS-WIJK! scandeerde. Voetbalhumor. Het hele vak schoot in de lach. We moeten het politieke bewustzijn van de voet balliefhebbers niet onderschat ten, dat blijkt wel... ïn die Franse tv-reportage zagen we de echte Ronnie Brunswijk, en ik wist niet wie ik meer moest bewonde ren: Brunswijk die voldoende Engels sprak om zich verstaan baar te maken, of de Franse re porter die voldoende Engels sprak om zich verstaanbaar te maken. Hij was vrijheidsstrijder, zei Ronnie Brunswijk, en had de beschikking (zo bleek) over 200 man die hij kon bewapenen, en 3 Britse huurlingen, die in Afrika, Sri Lanka en Noord-Ierland hun oefenterrein hadden gehad, en ook een Nederlander. Dat ex- Bouterse-militairen probleem loos in zijn strijdmachtje konden worden opgenomen werd bewe zen door sgt.-majoor Henk van Randwijk (bekende naam!), die na een confrontatie met het leger van Bouterse gevangen was ge nomen en nu eenzelfde functie uitoefende bij Brunswijk. We za gen de Nederlandse verpleegster Emmy Bolland die aarzelde of ze zou blijven of weggaan, we zagen een neergeschoten helikopter van Bouterse en we hoorden met hoeveel bravoure en opgetogen heid Brunswijks manschappen beschreven hoe zij de bestuurder van een van Bouterses Cascavel- Jongens waren ze, maar aardi ge jongens,- althans die indruk schenen we te moeten krijgen. Minder aardig was intussen de laatste scène, waarin twee gevan gen genomen mannen die van spionage voor Bouterse werden verdacht, werden verhoord. „En dan gaat het er niet be paald zachtzinnig aan toe," luid de het eufemistische commen taar. De twee werden op de grond gegooid, hun handen werden vastgehouden, en ze werden met de nodige animo met een knup pel bewerkt. „Nu is het genoeg, laat hem met rust, ga weg, ga weg!" hoorde je Ronnie Bruns wijk zeggen, en de commentaar stem zei sonoor: „Brunswijk maakt persoonlijk een einde aan het afranselen en geeft opdracht de twee man vast te binden." Dat is mooi van Ronnie, dacht ik, maar hij stond er wel met zijn snufferd bovenop toen er geran seld werd terwijl de camera snor de, dus ik zou graag eens weten hoe het er aan toe gaat als de ca mera niet in de buurt is. Boven dien hield de reportage toen op. Wat gebeurde er met de twee vastgebonden mannen? Een van hen heette Rudi de Zijl,- leeft hij nog? En de allerbelangrijkste vraag op het gebied van de tele- visie-ethiek: wat is nu eigenlijk omsmakelijker: A. Moonen bij Jan Lenferink, of die beelden van weerloze gevangenen die worden afgeranseld bij Ronnie Brunswijk? Derde net begint toch later HILVERSUM (GPD) - Nederland 3 begint toch niet per 1 oktober volgend jaar, maar op zijn vroegst met ingang van 1 januari 1988. On langs maakte minister Brinkman van WVC in een brief aan de raad van beheer van de NOS bekend dat wat hem betreft het derde Neder landse televisienet op 1 oktober kon beginnen. Inmiddels is duide lijk geworden, dat de bewuste brief 'per abuis' door het miniserie is verstuurd. Het getouwtrek om de datum van invoering van Nederland 3 is al enige tijd gaande. Breekpunt vormt steeds de onmogelijkheid om alle benodigde extra zenders op tijd geinstalleerd te krijgen. Brinkman is van mening dat het derde televisienet pas kan begin nen iedereen in Nederland de zen der kan ontvangen. Het NOS-be- stuur staat op het standpunt dat 1 oktober de meest natuurlijke in gangsdatum is, omdat dan traditio neel het winterseizoen begint. De Nozema, die de zenders plaatst, heeft berekend dat op 1 ok tober zeker 80 procent van de kij kers Nederland 3 kan ontvangen. Per 1 januari 1988 kan echter pas een volledige dekking worden ge garandeerd. De Interkerkelijke Omroep Nederland (IKON) herdenkt vol gende maand het 40-jarig bestaan. Hoewel deze kleine zendge machtigde zonder leden slechts twee uur televisiezendtijd per week vult, hebben veel uitzendingen flink wat stof doen op waaien, door het taboe-doorbrekende karakter ervan. Programma's als de Geloof, Hoop en Liefde Show, de Geld- en Geluksshow, Kenmerk en vele jeugdprogramma's gaven de IKON het etiket 'links'. IKON-televisiedirecteur ds. Wim Koole beaamt direct dat zijn omroep dat imago heeft, „maar ik zou het verkeerd vinden als we koste wat kost daaraan willen beantwoorden. Als we bang zouden worden of we nog wel links genoeg zijn. Dat zou ik onzin vinden". Een gesprek met Koole niet alleen over het linkse imago, maar ook over het gezin als hoeksteen van de samenleving en de televisie als afleidingsmanoeuvre voor een goed gesprek. Sonja Barend over de (in)spanningen van haar werk Sonja Barend is weer aan een nieuw seizoen begonnen. In deze voor de VARA zo turbulente tijden lijkt haar praatprogramma zo'n beetje het enige waarover intern geen enkele twijfel bestaat. Aanbeden en verguisd als geen ander, is zij nog altijd niet van het scherm weg te branden. Sonja Barend, wekelijks bekeken door drie tot vijf miljoen mensen, is de onbetwiste ster van de show. Een gesprek met de veelbesproken presentatrice. HILVERSUM (GPD) - „Het is on der links-intellectuelen een taboe om iets goeds te zeggen van televi sie. Daar verzet ik me tegen. Na tuurlijk weet ik ook wel dat televi sie gebruikt wordt als afleidings manoeuvre, maar er zijn veel meer mogelijkheden en in dat opzicht wordt tv erg onderschat". "Neem soap-opera's als Dallas, Dynasty. Die series gaan op een verborgen manier en met zeer gro te selectiviteit toch óók over ang sten en onzekerheden van deze tijd. Als je door al die weelde heen kijkt, zijn het spiegels van heel veel menselijke ellende. Daarbij komt dat het allemaal familieverhalen zijn. En juist daarom zijn ze zo po pulair. Uit onderzoek is gebleken dat de mensen thuis zich herken nen of juist afzetten tegen bepaal de figuren en daarover ooi*praten. Deze series prikkelen de verbeel dingskracht van mensen om de dingen, die hen dwars zitten aan de orde te stellen". „Om het met een kerkelijk woord te zeggen: ik hóóp dat deze Oratorium 'Die Schöpfung" van Jo seph Haydn, uitgevoerd door de Christelijke Oratoriumvereniging Ex Animo o.l.v. Wim de Ru, m.m.v. het Randstedelijk Begeleidingsor kest, Lisette Emmink sopraan, Chris van Woerkom tenor, Joep Brocheier bas, Tijn van Eijck ciavecimbel. Ge hoord 31 oktober in de Stadsgehoor zaal Leiden. LEIDEN - In tegenstelling tot honderden oratoria van andere componisten die aan de Schöp fung voorafgegaan zijn, heeft Haydn in dit werk (première in 1798 in Wenen) een nieuw ele ment toegevoegd: namelijk in muziek overgezette natuurbeel den. Dat wordt al aangekondigd in het fantasiebeeld dat de orke strale inleiding tot het stuk vormt: de chaos vóór het begin van de schepping van de aarde. Het Randstedelijk Orkest or dende gisteravond deze chaos op sublieme wijze, afwisselend met zeer zuivere, lyrisch spelende violen, klarinet, fluit, hobo en vol orkest, waarbij de chromatiek vanaf maat 16 prachtig naar vo ren kwam. Het begin van een fantastische muziekavond o.l.v. de inspirerend dirigerende Wim de Ru. Al in het openingskoor "Und der Geist Gottes schwebte auf der Flache der Wasser" getuige Ex Animo van hechte eenheid. 'Where What' van de 'LAK-Produc- tiekern'. Regie: Ton Pompert, dra maturgie: Ingrid van Frankenhuy- zen, spelers: Caroiein Huygen, Co- rinne Egas, Jaap Metzlar, Jan-Dirk v.d. Hoorn, Michel Buijs. Gezien op 31 oktober in het LAK, Leiden. Al daar nog te zien op 1 november. LEIDEN - De absurdistische to neelschrijvers van het eerste uur, Beckett, Ionesco en Pinter, lij ken hun avant-garde positie te hebben verloren. Hun teksten schokken niet meer maar amuse ren. Toneelmakers maken van het ooit als zeer confronterend ervaren absurdistische persona ge steeds vaker een mal man netje. In 'Where What', een com pilatie van teksten van Beckett, is ook het accent op de humor gelegd lazen we in de LAK-agen- da. Winst of verlies vroegen we ons voor de voorstelling af. We hadden onze verwachtingen wat opgeschroefd omdat 'Where What' de eerste voorstelling van de LAK-productiekern is die on danks amateurs kiest voor kwali teit. Daarom ook was de profes sional Pompert voor de regie in gehuurd. De hoopvolle verwachtingen werden door de voorstelling niet ingelost. Het viel een beetje te gen. Het was niet echt confronte rend en niet echt geestig, het ac cent lag meer op een soort hu mor voor de fijnproevers. Al met programma's een pastorale rol ver vullen, dat ze stimulerend werken ten opzichte van de aandacht van de mensen voor elkaar. En ik weet wel dat je kunt zeggen dat er veel rotzooi wordt uitgezonden. Maar neem het sprekende paard van twintig jaar geleden en vergelijk dat nou eens met de Cosby-show. Dan zie ik toch een waanzinnige opvallende homogeniteit en har monie. Dit alles ondanks het chronisch tekort aan tenoren en bassen, waardoor de uitbeelding van gevoelens en stemmingen, vooral in de romantische over gang van mineur naar majeur en van piano naar dubbelforte b.v. in de woorden van "Und Gotte sprach: es werde Licht und es ward Licht" in zijn geniale een voud zeer overtuigend gezongen werd. Die homogeniteit en har monie waren ook duidelijk hoor- en voelbaar in de strofe "eine neue Welt entspringt auf Gottes Wort". Van opvallende spiritualiteit en expressiviteit was de stem van de sopraan Lisette Emming. Niet aflatend zong zij haar zware partijen, met als een der hoogte punten uit de aria van Gabriel "und Liebe girrt das zarte Tau- benpaar", waar modulaties, tril lers en versieringen moeiteloos en vederlicht over haar lippen kwamen. Een kleine dissonant helaas in het slotkoor, waar de alten wat al te schril "des Herren Ruhm" ver kondigden, maar snel vergeten door de magistraal verklankte laatste woorden "Er bleibt in Ewigkeit! Amen". LIDY VAN DER SPEK. al moesten we het doen met een handvol mooie toneelbeelden en een handvol mooie acteerpresta ties. Prachtig waren de neerd warrelende herfstbladeren en Jaap Mezlar en Carolien Huygen verdienen een compliment voor hun spel. Vooral Carolien Huy gen maakte indruk. Zij vooral was het die kracht, lading en sug gestie aan haar woorden meegaf, iets dat moet bij de cryptische teksten van Beckett die andere volkomen wezenloos blijven. De gekozen korte toneelstukken van Beckett zaten weer vol met gemurmel, onbegrijpelijke te kens, onduidbare opdachten en instructies. "Er valt niets meer te vertellen" is een terugkerende regel in het eerste fragment, een mooi voorgelezen (door Carolien Huygen) droevig verhaal. Toch, het kwam allemaal niet over. Het merendeel van de spe lers leek stijf te staan van de 'over-regie' waardoor ze als ge dresseerde apen oogden. Pom pert wilde een Buster Keaton- achtig (absurdistisch) personage op het toneel zetten, dat kwam er door het verkrampte spel niet he lemaal uit. Maar waarom dan ook niet gelijk ons aanspreken? Want dat absurdistische personage zijn wij zelf in toenemende mate. En dat verdiend meer tegengas dan een melancholieke knipoog. RADBOUD ENGBERSEN. vooruitgang? Een politieserie als Der Alte heeft toch heel sterk men selijke trekken. Hill Street Blues. St. Elsewhere...". „Ik constateer een heel sterke humanisering, ook in het amuse ment. Want wandaad en misdaad hebben sterk te maken met per soonlijke conflicten". Een van de elementen die in de IKON-programmering steeds doorklinkt, is het grote verant woordelijkheidsgevoel voor wat er in de maatschappij aan de hand is. Of het nu gaat over homofielen of de verdrukking in Latijns-Ameri- ka. De IKON streeft er bewust naar niet het doorgeefluik van het ver trouwde te zijn. „Je zit als kerkelij ke omroep altijd een beetje in het spanningsveld tussen geloof en on geloof, tussen twijfel en zekerheid. Die spanning is ook essentieel voor communicatie". door Renate van Iperen „Het ergste is als je aan een ver wachtingspatroon gaat voldoen: oh, dat is de IKON, nou dat weet ik het wel. Dat hoef ik niet meer te zien. De manier waarop we dat doorbroken hebben, is vaak uitda gend geweest, taboe-doorbrekend. We zijn altijd opgekomen voor za ken, die op dat moment nog aller minst geaccepteerd waren. Bij voorbeeld ds. Klamer met zijn plei dooi voor het accepteren van ho mofilie en kinderen van oud- NSB'ers. Die onderwerpen moeten we aansnijden, dat hoort tot onze verantwoordelijkheid". De IKON wordt vaak links ge noemd, juist omdat deze zendge machtigde in de loop van haar be staan heel wat taboes heeft aange pakt. „Ja, dan krijg je dat imago. De keuze van onze onderwerpen geeft daar ook wel aanleiding toe. Maar ik vind het een vluchtige ma nier van karakteriseren. We voeren het pleit voor minderheden, ko men voor mensen op die in de maatschappij weinig te vertellen hebben. We voelen ons verbonden met de strijd tegen de dictatuur in Latijns-Amerika, maar niet alleen rebellie bestaat tegen de gevestig de politieke macht, ook tegen de gevestigde kerkelijke macht. Nou, dat alles bij elkaar kun je links noe men. Over een aantal thema's wil len we niets te raden laten". Volgens Wim Koole komt echter niet alleen het progressieve volks deel aan het woord in zijn pro gramma's. Hij vindt dat ook rechtse mensen voor iets kunnen opkomen, dat van belang is te on dersteunen. „Bijvoorbeeld de vraag beantwoorden hoe het is ge gaan met vrouwen - en mannen -, die tot een abortus besloten heb ben. Dat is een taboe-vraag voor links. Doordat rechts zo in het schootsveld van de media heeft ge legen, is een aantal linkse taboes verwaarloosd". „Een ander 'rechts' thema is de zorg om het individu. By links draait alles om de verandering van de maatschappij-structuur. Neem de ombudsman, die altijd zegt: ver telt u het maar, mensen, dan zal IK naar de minister gaan en het voor u in orde maken. Ik denk ook aan een programma van een aantal ja ren geleden, waarin een ober werd geinterviewd over zijn leven. Hij beklaagde zich, want hij kwam uit een buurt waar je werd uitgeschol den als je naar de hbs ging. Daar was hij dus nooit terechtgekomen. Zijn grootste droom was altijd ge weest zanger te worden. De maat schappij had de drempels opge worpen. Maar... de vraag of hij wel zingen kon, niet onbelangrijk voor iemand die zanger wil worden, werd in het hele programma niet gesteld!". Wim Koole ziet als een belangrij ke taak van de IKON om mensen te helpen bij het zich oriënteren in de gigantische hoeveelheid infor matie, die op hen wordt losgelaten. „Een serie als 'Een spannend Be staan', die de IKON op het ogen blik uitzendt over problemen in een Nederlands gezin, probeert heel herkenbaar te zijn, wil geen voorgekookte antwoorden geven. We willen aanknopen bij wat men sen in hun persoonlijke leven be zighoudt. Het gezin als hoeksteen van de samenleving? Nee, 'Een spannend Bestaan' is zeker geen pleidooi voor het oplossen van pro blemen in het gezin". „Ik hou nu wel een verhaal over hoe mooi het is als mensen na de uitzending van 'Een spannend Be staan' met elkaar gaan praten, maar het programma houdt wel op om half twaalf 's avonds. Dan gaan de meesten naar bed. Daarom ver wacht ik heel veel van Nederland 3, dat eind volgend jaar van start gaat. „Nu zitten we midden in een al gemene ontspanningsavond. Op het derde net komen we tussen educatieve, vormende program ma's. We moeten dus naar manie ren zoeken om als IKON een dui delijk profiel te houden. We zitten niet meer na TROS, Veronica, AVRO, maar samen met NOS-cul- tuur, Feduco, Minderheden". „Die spanning voor elke uitzen ding blijft. Hoewel ik dit werk al weer aardig wat jaartjes doe, is het voor mij toch steeds weer een exa men. Ik leef er ook elke keer weer op dezelfde manier naartoe". „Als ik in die laatste ogenblikken vóór de uitzending achter die deur sta te wachten, word ik bevangen door een mengeling van gevoelens. Aan de ene kant ben ik bevreesd voor wat komen gaat, maar er is ook iets wat mij opgewonden maakt: het gevoel van weer mogen. De ene keer overheerst die vrees, de andere keer de opwinding". Sonja Barend nipt aan een glas rode wijn. Haar vierde show van dit seizoen is zojuist beëindigd. De gasten zijn vertrokken en in het restaurant van De Brakke Grond is er voor het eerst die dag tijd voor een praatje. Ze zit er volkomen ont spannen bij, ook voor het eerst die dag. Onherroepelijk Sonja: „Die spanning laat mij niet los. Ik heb het nodig om tot een behoorlijke prestatie te ko men. Ik ben er echt steeds op uit om het er zo goed mogelijk van af te brengen. Zo'n rechtstreekse uit zending is ook zo onherroepelijk. Als je een verhaal voor de krant maakt kun je eindeloos schaven, net zolang tot het naar je zin is". door Dick Versteeg „Wij kunnen alleen maar door een goede voorbereiding proberen het risico van mislukken zo klein mogelijk te houden. We houden vast aan de stelregel dat ik van te voren nooit met de gasten spreek. Ik heb een ontzettende hekel aan die programma's waaruit zo duide lijk blijkt dat er vooraf iets is afge sproken. Het haalt de spontaniteit volkomen weg. Ik vind het heel vervelend om te horen: zeg, vertelt u nog eens dat en dat verhaal. Veel gesprekken op de televisie gaan daar volledig aan ten onder. De verbazing is weg en de kijkers heb ben dat ook in de gaten, denk ik. De methode zoals ik die toepas is ook beter voor de gasten. Ze moe ten het gevoel hebben dat ze hun verhaal echt voor het eerst aan mij vertellen. Dat maakt het voor de kijkers ook veel aannemelijker". „In het programma met mensen praten die ik goed ken, vind ik al tijd heel moeilijk. Dan heb ik de neiging zo iemand tegen zichzelf in bescherming te nemen. Je bent op de hoogte van bepaalde dingen en je weet dat-ie dat liever voor zich zelf wil houden. Dan vraag je er ook niet naar, terwijl je dat bij an deren wel zou hebben gedaan". 'De Week' hebben we voorgoed geschrapt uit het programma. Ik weet dat veel kijkers dat vervelend vinden, maar het kostte ons uitein delijk te veel voorbereidingstijd. Die mensen waren weliswaar steeds heel kort aan het woord, maar we hadden er vooraf steeds evenveel werk aan als de langere onderwerpen". „Een nieuwe lijn is ook het voor leggen van dilemma's. Tot nu toe werkt het heel aardig. Door ie mand een keuzemogelijkheid voor te houden proberen we op een heel snelle manier iets meer van die persoon te weten te komen. Je dwingt iemand daardoor iets van zijn karakter bloot te leggen". „Ik ben er mee gestopt mezelf te laten interviewen, omdat ik daar aan zulke slechte ervaringen heb overgehouden. Ik wil best over mijn werk praten, maar veel jour nalisten zijn toch op een ander ver haal uit. Ik heb mensen over de vloer gehad die heel aardig leken, maar uit hun verhaal bleek later het tegenovergestelde. En dan heb ik het nog niet eens over de blaad jes, want wat daarin wordt ge schreven, daar lusten de honden natuurlijk al helemaal geen brood „Ik ben vaak ook zo teleurge steld in de wijze waarop veel tv-re- censenten over mij schrijven. Ik ken mijn eigen tekortkomingen, maar kritiek moet wel ergens op zijn gebaseerd. Je kunt mij maar met één ding echt treffen, en dat is met dédain over mijn werk pra ten". Er wordt door ons heel se rieus en met veel inzet aan dit pro gramma gewerkt. En dat is ook vaak te zien, vind ik. Natuurlijk gaat er veel mis, maar de intentie is altijd het zo behoorlijk mogelijk te doen". „Ik weet van mezelf dat ik door de ervaring bepaalde situaties be ter de baas ben dan in het begin, maar toch heb ik altijd het gevoel dat het beter kan. Na afloop van een uitzending ben ik vaak niet echt tevreden over hoe ik het er af heb gebracht". „Ik droom nog steeds van het volmaakte gesprek. Dat blijft het ideaal".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 29