'Leiden ondernam weinig voor behoud van Krantz' Verzoek om 39 peuterzalen in regio Leiden te ontzien De Vries tijdens textielhistorische dag: Wethouder per taxi uit Duitsland: 900 gulden Rechter wil dat partijen café Het Spoortje samen gaan praten Weer fietsers bekeurd Van de Ham voorzitter van D66 Meisje (16) aangereden Sluiting van Indonesisch restaurant van de baan Studente wint auto VRIJDAG 24 OKTOBER 1986 LEIDEN - De houding van de ge meente Leiden in de jaren '50 en '60 tegenover de textielfabrieken in de binnenstad, had achteraf be zien veel weg van een sterfhuiscon structie. Van gemeentelijke indus triebeleid was in die jaren nauwe lijks sprake en voor zover zo'n be leid er wel was, richtten de inspan ningen zich bijna alleen op de ves tiging van nieuwe industrieën die naar Leiden kwamen. De textielbedrijven werden van af de jaren '50 meer en meer ver drongen door zogenoemde ka pitaalintensieve ondernemingen en omdat dit betekende dat er meer geschoolde en beter betaalde arbeiders kwamen die hun werk onder beter omstandigheden kon den verrichten, waardeerde de ge meente dit verdringingsproces po sitief. Aldus stelde prof. H. dé Vries van de subfaculteit geschiedenis van de universiteit in zijn lezing 'Het bedrijf Krantz en Zoon in de 20ste eeuw', gisteren tijdens de 3de textielhistorische studiedag in Lei den. De lezing vormt een neerslag van de intensieve bestudering door hem en een aantal studenten van de vakgroep sociaal-economische geschiedenis van de Krantz-archie- ven in het Gemeentearchief. De Vries nam gisteren de ge schiedenis na 1945 onder de loep van de roemruchte Laken- en Wol- lenstoffenfabriek J.J. Krantz en Zoon, die in 1978 jammerlijk ten onder ging na een fusie met de Vaalser Textielbedrijven. Twee za ken springen bij die historie in het oog: het sterke familie-karakter van het bedrijf en de 'zelffinancie ring'; Krantz is altijd weinig afhan kelijk van banken geweest en de familie slaógde er tot 1977 in meer dan 50 procent van de aandelen in eigen bezit te houden. Na de Eerste Wereldoorlog wa ren er vier broers uit het Krantz- geslacht die gezamenlijk eigenaar waren van de wollenstoffenfa- briek, die sinds het laatste kwart van de 19de eeuw in Leiden was gevestigd. Toen de oudste over leed. werd het bedrijf in 1933 om gezet in een nv, waardoor men de minderjarige kinderen kon laten deelnemen in het kapitaal zonder dat zij firmant werden. De oude si tuatie werd hersteld nadat die kin deren meerderjarig waren, in 1949 echter werd het bedrijf een echte NV. Strategie De familie Krantz was er. zo stel de de Vries, zeer op gebrand de fi nanciering van de fabriek in eigen hand te houden. Dat lukte groten deels ook: "Bij Krantz was men ge woon om nieuwe gebouwen, ma chines en gereedschappen al in de eerste 3 jaar na aanschaf voor 50 procent af te schrijven. Zo was men in sommige jaren in staat om de investeringen geheel te betalen uit de afschrijvingen". Wat wel als gevolg had dat de netto winst sterk werd gedrukt: "In 21 van de 28 na oorlogse jaren werd er meer afge schreven dan er aan netto-winst overbleef. Ook de aandeelhouders ondergingen de gevolgen van deze straffe politiek van zelffinancie ring". Van de 28 bedrijfsjaren werd er bij voorbeeld in 10 geen divi dend uitgekeerd en in 8 minder dan de volgens de statuten ver plichte 6 procent. "Deze uitkom sten van ons onderzoek tonen dui delijk aan hoeveel de onderne mersleiding, i.e. de familie Krantz, die de meerderheid van de aande len bezat, was gelegen aan de stra tegie van zelffinanciering. De aan deelhouders zijn er heel wat bij in geschoten". Krantz heeft na de oorlog met heel wat fusiepogingen te maken gehad. Drie hoofddoelen heeft het bedrijf daarbij volgens De Vries gehad. In het begin probeerde men vooral een betere positie te krijgen op de afzetmarkt, bijvoorbeeld door met concurrenten afspraken te maken over marktverdeling of door specialisatie. Daarna was het döel om het eigen bedrijf "ratione ler" in te richten, in het bij zonder door de eigen spinnerij af te stoten. Derde en laatste hoofddoel was het vinden van een oplossing voor het gebrek aan arbeidskrachten in de Leidse regio, wat destijds de reden was om te fuseren met de Vaalser Textielfabrieken en waaraan het bedrijf uiteindelijk kapot is ge gaan. De Vries vertelde dat er vanaf 1953 geregeld tekort aan personeel was voor de wollengarenindustrie. De oorzaken daarvoor waren vol gens een arbeidsverslag van het Gewestelijke Arbeidsburau als volgt: "De textielbedrijven zijn in werknemerskringen minder ge wild. De minder gunstige arbeids omstandigheden in het verleden zijn kennelijk nog niet vergeten". Uit een onderzoek van de Leidse universiteit eind jaren '40 was dat ook al gebleken. "Weliswaar was het sociale aanzien van de textiel arbeiders na de oorlog flink geste gen, maar het beeld van de textiel- arbeid als zodanig was in brede la gen van de bevolking niet erg posi tief. Velen beschouwden werken in de textiel niet of nauwelijks alö een 'vak'. Ook van de arbeidsom standigheden bestond £en nogal negatief beeld: sterk gebonden aan grote lawaaierige machines, stoffi ge en vochtige werkruimten en on gezond". Door het uitbetalen van extra loon en overwerkuren en door het aantrekken vanbuitenlandse ar beiders trachtte Krantz de arbeids krachten aan zich te binden. He laas zonder het gewenste resultaat. Een fusie met de Vaalser Textiel bedrijven (VTF) volgde: de Textiel bedrijven hadden veel schulden, weinig orders maar voldoende per soneel, Krantz verkeerde in de om gekeerde positie. Met hulp van het ministerie van economische zaken nam Krantz de failliete fabriek in 1977 over, om vervolgens een jaar later zelf surséance van betaling te moeten aanvragen. Waarmee een eind kwam aan een bijna twee eeu wen oud bedrijf. De toenmalige minister van economische zaken Van Aardenne sprak daarover in 1979 zijn treurnis uit: Krantz had maar beter niet kunnen verhuizen, zei hij in de Tweede Kamer. Hij stak de hand ook in eigen boezem. De gemeente Leiden probeerde destijds vergeefs bij het ministerie gedaan te krijgen het bedrijf voor Leiden te behouden. Dat had men volgens de minister inderdaad achteraf beter kunnen doen. VTF was niet meer levensvatbaar, maar voor Krantz was volgens hem nog redding mogelijk geweest. LEIDEN - Enigszins vertraagd, omdat de vloerbedekking nog niet ge legd was, konden de kinderen en leerkrachten van de Marnix van St. Aldegondeschool gisteren toch het oude gebouw aan de Maresingel verla ten. In verhuisoptocht ging het vervolgens naar de Houtmarkt, waar het schoolgebouw werd. betrokken. (foto wim Dijkman) LEIDEN - Het PvdA-raadslid Kerckhoffs heeft de wethouder van financiën en organisatie, Bor- dewijk, in een fractievergadering van haar partij vragen gesteld over de kosten die leden van het college van B en W maken voor vervoer per taxi. Aanleiding voor deze vragen is een taxirit die wethouder Fase (economische aangelegenheden) onlangs maakte van Hannover (Duitsland) naar Leiden. De wet houder had in Duitsland samen met drie van haar ambtenaren een beurs bezocht en moest 's avonds terug zijn in Leiden voor een ver gadering. De kosten van de taxirit Hannover-Leiden bedroegen 900 gulden. De wethouders Bordewijk en Fa se waren gisteren en vanochtend niet bereikbaar voor commentaar. Volgens de secretaresse van de bei de wethouders, mevrouw C.A.M. Montanus, kiezen leden van het college altijd voor de goedkoopste manier van vervoer. De trein zou evenwel vaak afvallen als vervoers- mogelijkheid "omdat het zo tijdro vend is". Over het onderhavige geval ver klaart mevrouw Montanus dat een vliegreis naar Hannover veel kost baarder zou zijn geweest (650 gul den per persoon) en dat men met de trein duurder uit zou zijn omdat men dan niet in één dag op en neer had gekund en men de kosten van een hotel had moeten bijtellen. Volgens bestuursmedewerker DEN HAAG/LEIDEN - De strijd om café Het Spoortje aan de He rensingel in Leiden woedt onver minderd voort, ook na een tweede behandeling van het kort geding dat de vorige uitbater ervan tegen de huidige heeft aangespannen. President mr. M. Wijnholt van de Haagse rechtbank besliste gisteren de zaak vier weken aan te houden opdat partijen in onderling overleg alsnog tot een oplossing van de problemen kunnen komen. Kern van de zaak is een bedrag van 6000 gulden dat de huidige ei genaar van Het Spoortje van de vo rige zegt te willen terughebben. Het geld is de aanbetaling op de overnamesom van 30.000 gulden. Alleep in dat geval is hij bereid om Vieren Studentenvereniging SSR, ge huisvest aan de Hogewoerd 108 heeft dit jaar heel wat te vieren: het 85-jarige bestaan en verder het feit dat het 100 jaar geleden is dat haar voorganger, Unie Hen drik de Cock, in Leiden werd op gericht. De viering van het zeventiende lustrum begint op 29 oktober; vanaf dan tot en met 13 novem ber zullen er diverse activiteiten plaatsvinden. Activiteiten die zijn afgeleid van het thema: de andere werkelijkheid. "Er zullen onderwerpen bij de kop gevat worden die zelden of nooit onder de aandacht komen en daarnaast zal juist geprobeerd worden overbekende onderwer pen in een nieuw licht te plaat- We wachten af. De cyclus zal in elk geval op 13 november worden afgesloten met een forum in het Academie gebouw waaraan een paar "pro minente" vertegenwoordigers van het omroep wezen zullen meedoen. Je kunt tegenwoordig overi gens niet meer zeggen dat de keuze van het thema de zwaar gereformeerde afkomst verraadt: de R staat namelijk niet meer voor Reformatorum. "SSR bleef zich tot ver in de jaren zeventig baseren op gere formeerde grondslag, hoewel ook vele niet-gereformeerden lid werden van de vereniging. Het was op een bepaald moment vol strekt natuurlijk om deze speci fiek gereformeerde grondslag te vervangen door een algemeen christelijke". Aldus geschiedde in 1977. SSR denken; wel aan Minerva en Quintus. Toch heeft de vereni ging een zogenaamde groentijd gekend die er niet om loog. Een tekst uit 1932 geeft wat dat betreft al een aardige aanwijzing: "Enkele weken geleden hebt ge H.B.S. of gymnasium verlaten. Wellicht klinken de laatste be straffende woorden van uw leer- aar nog in uw ooren en nu is aan gebroken de tijd der vrijheid". De tijd der vrijheid...maar dan moest er eerst nog een hindernis worden genomen: de groentijd. "Eerst moet ge binnentreden door de kaken van het monster dat novitaats-commissie heet". De kaken van het monster...even verderop wordt één en ander simpeler verwoord: "En ge zult ook kwellingen ondergaan". Natuurlijk was de moeite niet voor niets, zo betoogde de schrij ver van deze tekst: na de kwellin gen wordt de student immers toegelaten in het walhalla! "En gij damesnoviet als (ja als!) u het hof gemaakt wordt door een ou derejaars, voelt ge u al minder verlegen worden en terwijl ge uw zoete lipjes aan uw nog zoeter glaasje Ranja zet/krijgt ge al uw vrouwelijke geraffineerdheid weer terug". Vieren (3) Vieren (2) "Een woedend tumult ontstond waarbij allerlei slaapkamermeu belen kriskras dooreenvlogen, zoódat de hospita in haar wan hoop naar de politie rende, die zich weldra met man en macht voor het huis posteerde en in af wachting van de ontknooping van het drama alvast de toe- geloopen menigte op een afstand hield". We schrijven najaar 1911. Dit is de oudste beschrijving van een groentijd op SSR, aldus Johan Koppenol die in het gedenkboek dat is verschenen één van de aar digste hoofdstukken schreef. Wie het woord ontgroenen hoort zal tegenwoordig niet aan Natuurlijk kon kritiek niet uit blijven. Zo vroeg iemand zich af of ontgroenen niet een teken van heidendom is, met andere woor den: paste het gereformeerde studenten wel om nieuwelingen mores te leren? De vraag werd vooralsnog niet met 'nee' beantwoord. Koppenol schrijft dat de groentijd van SSR in de jaren vijftig zwaarder was dan die van Minerva. Met name de gesprekken over bijbelkennis moeten er niet om hebben gelo gen. Wie niet beschikte over vol doende parate kennis kreeg bij les. Maar ook de 'gewone' gesprek ken waren beslist niet leuk. Wie het verslag van zo'n onderhoud leest, blijft zich verbazen over zo veel onbenulligheid en stomp zinnigheid. Spelers: een student en een "blonde, bebrilde dame". (Ziet u haar voor zich: het gemene zusje van Lous Haasdijk!) - Wil je je aan me voorstellen?, schreeuwde ze uit. - Ja, zei ik bibberend van schrik! - Nou, haal dan een stoel. (De Hogewoerd 108: het pand waarin de jubile- gi/ng SSR al sinds geruime tijd is gehuisvest. studentenvereni- (foto Wim Dijkman) sukkel gaat die stoel ook nog ha len.) - Wat!, schreeuwde ze, voor wie is die stoel? Voor mij? Ik wil geen stoel. Hou bij je! Uiteindelijk verdwenen dit soort rituelen. Tegenwoordig zijn de rang- en standsverschil len vervaagd en ligt de nadruk op werkweken en projectgroe pen. Dat over die moderne aanpak ook niet iedereen even goed is te spreken moge blijken uit een almanakstukje uit 1979. Een studente die zich bezig hield met opvang klaagt dat ze het niet meer ziet zitten, om het maar eens modern uit te druk ken. Ze was goed moe, schrijft "En toen nog eens allerlei din gen er achteraan". Zelfs het op schrijven van haar ervaringen is haar teveel: "Ach, zo'n stukje schrijven voor de almanak, je wordt er toch doodziek van!" Beuk Sommige mensen slaan rood uit als ze een woord horen of lezen dat andere mensen zonder schroom in hun mond nemen. Zo werden we naar aanleiding van het bericht dat er in de tuin van boekhandel Ginsberg een theekoepel wordt gebouwd op gebeld door een lezeres die het echt te kwaad had met het woord theekoepel. "Theekoepel..hoe ze het! Gruwelijk. Je hebt nog zo'n woord. Kom, u kent het vast wel...eetcafé. Eetcafé, bah!" Mevrouw had meer noten op haar zang: de boom die in voor noemde tuin staat is helemaal geen linde. Hoe kwamen we daarbij? Volgens haar is het een vleugelnoot. Ginsberg maar eens gebeld, want zo'n fout gaat toch aan je ziel knagen. "In onze tuin staat in elk geval geen linde", zegt de me dewerkster. En die grote boom dan... "Ik zal eens even gaan kij ken". Terug van excursie: "Die knoert, dat is een beuk". aan de eis te voldoen het etablisse ment te verlaten. Maar vorige eigenaar J. Kager zei daarvoor niets te voelen. De 6000 gulden die als aanbetaling op de overname van het café in april wa ren betaald zijn er sinds die tijd wel verdiend, zo hield hij de recht bankpresident voor. Directeur Koot van Kerkhof Taxibedrijf, die het bewuste bedrag bij wijze van voorschot voor een van zijn chauf feurs indertijd had betaald, betoog de echter niets dan verlies te heb ben geleden. Koot wil de oorspron kelijke afspraak nageleefd zien dat indien zijn chauffeur de financie ring voor de overname van het café niet kon rondkrijgen, de koop van de baan zou zijn en de aanbetaling zou worden terugbetaald. De ruzie over de bvername van het café is al enkele maanden na april begonnen. Volgens de direc teur van de taxicentrale klopte veel informatie niet die Kager tijdens de onderhandelingen had ver strekt. Zo begreep de koper pas la- ter dat in het huurcontract voor het pand waarin het café is gevestigd ook een bierbrouwer partij is en waren er onbetaalde rekeningen. Koot wil daarom nu wel van de koop af, maar eist de aanbetaling die hij had gedaan terug. Dat was zo afgesproken, aldus Koot. Kager had het kort geding aange spannen met de eis dat de nieuwe exploitant ofwel de rest van de koopsom, 27.000 gulden, betaalt of het pand verlaat. De eerste behan deling van de zaak werd aangehou den omdat alleen voormalig taxi chauffeur F. Martijn was gedag vaard. Die stelde echter slechts voor zijn baas te zijn opgetreden. Die had de aanbetaling gedaan en bij hem was hij tenslotte ook in dienst gebleven. Martijn zelf zou het cafébedrijf pas overnemen als hij de financiering ervan kon rond krijgen. LEIDEN - In totaal kregen 64 fiet sers gisteravond een proces-ver baal omdat" ze zonder licht reden. Evenals eergisteren, toen 79 men sen een bekeuring kregen, werd er op diverse plaatsen in de stad ge controleerd. Van Schie hebben de le den van het college vorig jaar een bedrag 35.364,95 gulden aan taxi- kosten gedeclareerd, zo'n 3000 gul den per maand dus. Mevrouw van Schie voegt er aan toe dat het ene lid van het college meer taxikosten declareert dan het andere. "Maar dat is ook logisch want sommige wethouders hebben door de aard van hun portefeuille meer contac ten buiten de stad dan anderen". Volgens mevrouw Van Schie zijn er geen beperkingen gesteld wat betreft het aantal kilometers of be dragen per afzonderlijke taxirit. Ze stelt verder dat het bedrag dat het college jaarlijks declareert aan ta xikosten vrij constant blijft. De gemeenteraad besloot enkele jaren geleden de dienstauto uit be zuinigingsoogpunt af te schaffen. Dat bespaarde kosten voor een hal ve arbeidsplaats en voor de exploi tatie van de auto. Volgens me vrouw Van Schie is het bedrag dat nu wordt besteed aan taxiritten aanmerkelijk lager dan wat vroe ger werd uitgegeven voor de dienstauto. LEIDEN - Marianne van de Ham is gekozen tot voorzitter van de af deling Leiden van D66. Zij volgt Frederik van Lookeren Campagne op, die fractie-assistent is gewor den. Van de Ham is reeds jaren actief binnen de afdeling Leiden. In de vorige raadsperiode heeft zij twee jaar voor D66 in de gemeenteraad gezeten. Tot secretaris is gekozen Roelof Buffinga, die Freek Muller op volgt. Het adres van het secreta riaat blijft Janvossensteeg 35, tele foon 144081. LEIDEN - Een 16-jarig meisje uit Zoeterwoude moest gistermiddag omstreeks tien over vier met been letsel naar het AZL worden ge bracht nadat ze op het Stations plein was aangereden door een au tomobilist. Volgens de politie ont stond het ongeluk doordat het meisje niet uitkeek en door rood fietste. LEIDEN - Door een brandje sprong er vanochtend omstreeks half zes een ruit van een groente- winkèl aan de Hogewoerd. Een tot nu toe onbekende voorbijganger stak een paar vuilniszakken in brand. Het kozijn en de luxaflex werden ook beschadigd. Hoe groot de rookschade is kon de politie niet zeggen. Brief aan minister Brinkman LEIDEN/LEIDERDORP/VOOR- SCHOTEN - Verontruste ouders van peuters uit Leiden, Leiderdorp en Voorschoten hebben minister Brinkman (WVC) gevraagd om zijn bezuinigingen op het sociaal-cultu reel werk (o.m. peuterspeelzalen) in heroverweging te nemen. In een brief aan de bewindsman schrijven zij het te beseffen, dat de gemeenten uiteindelijk inhoud moeten geven aan de bezuinigin gen. Decentralisatie is een goede zaak, zeggen zij, maar een lege dop wanneer de gemeenten financieel niet in staat worden gesteld hun nieuw verworven verantwoorde lijkheid waar te maken. Met kunst- en vliegwerk, aldus de brief, zijn de afgelopen jaren de speelzalen draaiende gehouden. Er is veelvuldig een beroep gedaan op vrijwilligers, hetgeen niet bevor derlijk is voor de continuïteit en kwaliteit van het peuterspeelzaal- werk. Kwaliteit, zo zeggen de veront ruste ouders, van de opvang is in Leiden, Leiderdorp en Voorscho ten een van de belangrijkste uit gangspunten. "Dit impliceert pro fessionaliteit in de opvang. Een professionaliteit die steeds meer DEN HAAG/LEIDEN - Het door de economische-politierechter in Den Haag uitgevaardigde slui tingsbevel van een half jaar voor een Indonesisch restaurant in de Breestraat in Leiden is van tafel. Het gerechtshof in Den Haag heeft dit vonnis vanmorgen vernietigd en de opgelegde geldboete van 4.000 gulden gehalveerd. De economische-politierechter had het Indonesische restaurant in januari van dit jaar tot een halfjaar sluiting veroordeeld omdat de Keuringsdienst van Waren er her haaldelijk een te grote hoeveelheid bacteriën in een kipgerecht had aangetroffen. Bovendien had men ongerechtigheden in de keuken ge constateerd. Het restaurant was te gen dit vonnis in hoger beroep ge gaan omdat volgens advocaat mr. G.R. van der Plas de Keurings dienst van de verkeerde normen was uitgegaan. Hij stelde twee we ken geleden tijdens de behande ling van de beroepszaak dat ten on rechte de normen van het Kokswa- renb,esluit waren gehanteerd. Vol gens hem moest ten ten tijde van de monsterneming nog halfgare kippepoten van het Vlees- en Vleeswarenbesluit wor den uitgegaan. En dat stelt geen normen voor de betreffende bacte rie. In eenmaal gaargekookte ajam roedjak, en dan pas een 'koks waar', komt de bacterie niet meer voor, aldus het betoog van de raadsman. Mr. Van der Plas zag als oorzaak van de verwarring hier over de authentieke bereidingswij ze die het restaurant er op nahoudt. De procureur-generaal had het vonnis van een half jaar onvoor waardelijke sluiting door het hof omgezet willen zien in een voor waardelijke. Mr. B. de Hoogh noemde dat de premie van het openbaar ministerie voor het feit dat de Keuringsdienst van Waren de afgelopen tijd het restaurant niet meer op een te grote hoeveel heid van de betreffende bacterie had kunnen betrappen. De even eens door de politierechter in eer ste instantie opgelegde boete van 4.000 gulden liet hij in zijn eis ech ter ongewijzigd. onder druk is komen te staan en zoals de zaken er nu voorstaan in de komende jaren in onaanvaard bare mate achteruitgaat. Dit ge beurt op een arbeidsmarkt waar het aanbod de vraag ver overtreft met alle teleurstellingen voor be trokkenen en maatschappelijke kosten vandien". Volgens de ouders is de peuter speelzaal van onmiskenbaar be lang voor de spel- en ontmoetings mogelijkheden in de leeftijdsklas se van 2-4 jaar. Bovendien is de speelzaal een voorbereiding voor de basisschool. Niet minder fnuikend zijn de ge volgen voor de ouders, aldus de brief. "In Leiden, Leiderdorp en Voorschoten is het bevorderen van de kansen van vrouwen om aan het arbeidsproces of onderwijs deel te nemen een belangrijk uitgangs punt bij het peuterspeelzaalwerk. Zo'n uitgangspunt, tevens het be leid van het kabinet, wordt gefru streerd door uw plannen". De drie gemeenten hebben geza menlijk 39 peuterzalen. Op ter mijn, schrijven de ouders, zijn wij oprecht bezorgd over het lot ervan. Over het lot van de mogelijkheden voor de ontwikkeling van de kin deren en over de werkgelegenheid van de leidsters. "Daarom verzoe ken wij u de omvang van de bezui nigingen in heroverweging te ne- LEIDEN - De 18-jarige Leidse stu dente Rian Kalden heeft een fon kelnieuwe auto gewonnen. Zij won de automobiel in het kader van een jubileumactie ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de Hema. De heer J. Bennink, bedrijfsleider van de Leidse vestiging van Hema, overhandigde vanmorgen de sleu tels van de auto aan de studente die woont in de Rooseveltstraat.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 3