Gokverslaving: een
onderschatte killer
Casino's omarmen de speelautomaat
'Ze maken alles voor zichzelf kapot'
ZATERDAG 18 OKTOBER 1986
De catacomben van het casino in
Scheveningen zijn alleen per roltrap
bereikbaar. In het schemerduister
van de „Jackpot-club" vormen de
aan en uit flitsende lampjes van de
rouletteautomaten een grillig pa
troon. De stilte wordt alleen door
broken door het lokkende compu-
tergetinkel van meer dan tweehon
derd speelautomaten a raison van
minimaal twintig mille per stuk.
Wandelgangen vol fruitautomaten,
roulette- en kaartspelen, compleet met
het „echte" geluid van speelkaarten die
worden geschud. Eenarmige bandieten,
met de valse suggestie dat de speler met
de metalen arm kan manipuleren, ter
wijl in werkelijkheid chips het werk
doen. Negentig tot vijfennegentig pro
cent kans op een uitkering tegen zestig
procent elders, vertelt adjunct-directeur
Clays.
Afwachten
De „Jackpot-club" is nu nog het do
mein van alleen het personeel van de ca
sino's. Met spanning wachten Scheve
ningen en Rotterdam (waar 56 automa
ten staan) op de inwerkingtreding van
de wijziging van de wet op de kansspe
len. Slechts een positief advies van de
Raad van State is voldoende om het
wetsontwerp tot wet te laten worden en
het machtige speelapparaat in werking
te zetten.
Dan mogen de automaten geld uitke
ren: de gokker die tot nog toe zijn speel
woede aan de automaat gehonoreerd zag
met een aantal vrije spelen en niet zei
den met onder de toonbank uitbetaalde
winst, kan dus door deze wet binnenkort
zijn spelopbrengst legaal in klinkende
munt mee naar huis nemen. Alleen is het
aantal plaatsen waar de automaten staan
veel sterker aan voorwaarden gebonden
(horeca, legale casino's en speelautoma-
tenhallen) en ligt de beslissing over
plaatsing bij de gemeenteraad. Wie ho
gere inzetten per keer wil dan een kwar
tje, kan straks tot een rijksdaalder te
recht in de „Jack-potclub" van het casi-
De speelautomaat is daarmee het jong
ste wapen van de legale casino's in de
strijd om de gokkende consument. Met
lede ogen zag men in 1985 het bezoekers
aantal ten opzichte van het jaar daarvoor
dalen met een kleine tien procent. De
hardste klap viel in Scheveningen waar
het aantal bezoekers terugliep met zo'n
zeventigduizend. Dagelijks lopen nu
nog ongeveer 500 mensen dit casino bin
nen, met uitschieters naar 2500 tot 3000
op zaterdag.
Ander publiek
door Inge Crul
De komst van de speelautomaten is
één van de manieren om het casino wat
beter te laten lopen. Claeys, adjunct-di
recteur in Scheveningen: „Ik verwacht
ook een compleet ander publiek dan
'boven'. Boven: dat is het casino in het
oude deftige Kurhaus, bordeelrood met
een sausje sjiek en mondainheid. Met
speeltafels waar onberispelijk in het
zwart-wit gestoken croupiers het „rien-
ne-va-plus" van het roulettespel laten
klinken in een sfeer van gedempte span
ning zonder uiterlijke opwinding. Van
de duizend man personeel die in de casi
no's werken telt Scheveningen er inclu
sief de niet bij het spel betrokkenen als
horeca- en bewakingsmensen driehon
derd. Opvallend is dat er ook vrouwelij
ke croupiers zijn: verfoeid in het buiten
land volgens Claeys, en daarmee uniek
in Europa.
De kledingvoorschriften zijn versoe
peld: alweer een middel om de drempels
te slechten. Een das is niet meer ver
plicht. Heren in truien en spencertjes -
vlot, maar beschaafd - bewegen zich tus
sen de dames waar ook al geen overdre
ven frivoliteit de boventoon voert. „Men
blijft netjes" constateert Claeys niet zon
der tevredenheid. „Het valt me op, ook
bij jonge mensen. En T-shirts - nee, die
komen er echt niet in hier".
De casino's mikten in de begindagen
vooral op de toeristen. Die gedachte is
inmiddels verlaten. Volgens Claeys
komt 75 tot 80 procent uit de omgeving.
„Echte spelers die elke dag verschijnen.
Maar ook veel mensen die voor de gezel
ligheid komen. Zo zie je hier iedere mid
dag een groepje oude Haagse dametjes,
stipt op tijd. Om te spelen, maar ook om
wat te kletsen en te drinken".
Luis in de pels
Aan het eind van de jaren zeventig zijn
de illegale speelclubs opgekomen die nu
als een luis in de pels van de casino's
zitten en zich niet laten losschudden.
Terwijl de legale casino's handicaps van
regels en voorwaarden hebben, van en
treegeld en bezoekers-registratie tot de
heffing van kansspelbelasting (zo'n acht
ton per maand in Scheveningen) zijn er
naar schatting van de Raad voor de Casi
nospelen al meer dan honderd illegale
clubs met (wederom naar schatting) een
jaaropbrengst van honderd miljoen voor
wie die regels niet gelden.
Ze heffen geen entreegeld, integen
deel, ze bieden in openlijke reclamecam
pagnes de mensen zelfs gratis vervoer,
consumpties en koude buffetten aan om
ze binnen te lokken. En welke gokker
weet niet dat hij kan rekenen op het
„katje", tien procent van zijn verlies in
het handje bij vertrek? Een schrale
troost misschien, maar toch een gevoelig
punt
Dat is de sfeer waarmee de casino's
moeten concurreren. Daarbij komt dan
nog de juridische problematiek. Hoewel
er diverse wetenschappelijke rapporten
zijn uitgebracht en het Hof in Den Haag
inmiddels een veroordeling uitsprak,
blijft nog steeds per geval de vraag of
bijvoorbeeld Golden Ten een kansspel is
of een behendigheidsspel.
Mr Wooldrik, officier van justitie in
Amsterdam: „Een paar jaar geleden
heeft Amsterdam al besloten een hogere
prioriteit te geven aan de bestrijding van
de zich als legaal voordoende casino's.
Vele honderden spelen zijn bekeken en
daaruit rolde de conclusie dat het om
kansspelen ging." In Amsterdam volgde
een serie invallen, onder andere dank zij
het feit dat er infiltranten werden inge
zet. De strafzaken daarover zijn nu in
voorbereiding.
Aantrekkelijker
Staatssecretaris Korte-Van Hemel van
justitie zei in antwoord op Kamervragen
in juli al dat er voor intensievere opspo
ring en vervolging geen geld en perso
neel is en dat het erom gaat de casino's
voor het publiek aantrekkelijker te ma
ken. De begroting van Economische Za
ken sluit daarop aan en kondigt een be
leidsnotitie over de nieuwe strategie
aan.
Essentieel in het beleid is de gedachte
aan kleinere, informele, maar wel legale
casino's. Minder hoge drempels dus. Dit
laat onverlet de beleidslijn van 1983 tot
uitbreiding van de 'grote' casino's (Rot-
terdam-Hilton in 1985, Amsterdam-Hil
ton in '86, Breda in '87 en daarna nog
Groningen, Nijmegen en 'Groot-Amster
dam').
De heer Polders, secretaris van de
Raad voor de Casinospelen, over deze
koerswijziging: „De mensen willen
blijkbaar terecht kunnen op de hoek van
de straat waar ze ome Cor en tante Neel
tegen elkaar zeggen. Een categorie dus
die niet 'op sjiek* wil. Vergelijk het met
een restaurant: je hebt dure tenten en
heel redelijke wegrestaurants waar je
een goed stuk eten kunt verwachten. De
casino's moeten inspringen op de be
hoefte. We gaan deze winter bekijken
hoe dat het beste kan. Zo makkelijk is
dat niet, want juist dat legale aspect
vraagt om extra kosten, in apparatuur en
controle. In Rotterdam-Hilton hebben
we bij voorbeeld videocameras hangen.
En natuurlijk zijn er de personele las
ten."
Hij is er overigens van overtuigd datje
sommige clubs niet kunt beconcurreren
op deze manier: „Dan gaat het om de be
sloten club, van een stel heren en dames
die er weinig behoefte aan hebben dat
iedereen over hun schouder meekijkt
hoe de duizendjes over tafel gaan."
Maar de charme van het illegale, zal
dat niet altijd blijven trekken? Polders:
„Natuurlijk. Maar wat wij bestrijden is
niet het stiekeme, maar juist het openlij
ke vertoon met advertenties en lichtre
clames."
Prof. Wagenaar: "Gokkers geloven
in iets irreëels". (foto Holvast)
gen af, maar er wordt wel streng gecon
troleerd, men houdt overzicht".
"Verder moet de Nederlandse over:
heid niet zo moeilijk doen over uitbrei
ding van het aantal officiële casino's.
Daarvan zijn er nu vier, dat worden er
vijf. Als je ziet dat er al 150 Golden Ten
tenten zijn, dan is het lachwekkend dat
de overheid moeilijk doet over een zesde
Helemaal onbegrijpelijk vindt Wage
naar het langs elkaar heen werken van
diverse ministeries. "Wat er onlangs is
gebeurd met het toestaan van 250 wed-
winkels door de minister van landbouw
is hoogst ongelukkig. De overheid gaat
dus het commercieel wedden op paar
denraces officieel goedkeuren. Daar zal
de minister van justitie niet blij mee zijn.
Volgens de wet mag alleen de staat het
gokken exploiteren. Clubs of particulie
re instellingen mogen alleen maar lote
rijen organiseren ten bate van één óf an
der goed doel. Denk maar aan al die tv-
shows of aan de voetbaltoto waarvan
een flink gedeelte van de inkomsten
naar sportdoeleinden gaat"
"Nou vormen Golden Ten casino's al
een schending van het niet-commerciële
principe, al ligt de vraag of hier sprake is
van gokken juridisch wat moeiliik. Maar
wat in de wedwinkels gebeurt is puur
gokken, niemand twijfelt daaraan. En
zoiets wordt dan notabene door de over
heid gestimuleerd. Aan de Raad voor de
Casinospelen is geen advies gevraagd,
onder het motto 'paarden lopen niet in
casino's'. Er moet een Raad voor de
Kansspelen komen die het hele scala
van gokmogelijkheden bekijkt en daar
over advies uitbrengt aan de minister".
Lijn
Ook is het volgens Wagenaar hard no
dig dat er enige lijn wordt gebracht in de
hulpverlening aan gokverslaafden die
nu eigenlijk nergens écht terecht kun
nen. "Specialistische kennis voor de op
vang is niet aanwezig. De overheid zou
om te beginnen moeten erkennen dat er
sprake is van een aparte problematiek".
Die erkenning zou vervolgens moeten
uitmonden in gerichte behandelingen.
Nu worden gokverslaafden vaak opge
vangen door goedwillende hulpverle
ners van instellingen als het CAD (Con
sultatiebureau voor Alcohol en Drugs)
en het RIAGG (Regionaal Instituut voor
de Ambulante Geestelijke Gezondheids
zorg). Wagenaar: "Wat als therapie nogal
eens helpt is langdurig inpraten op de
verslaafde, hem doen inzien dat het on
zin is om te denken dat er met gokken
iets valt te halen. Ziet men eenmaal in
dat men wordt uitgebuit door gokex-
ploitanten, dan pas is de basis gelegd
voor het afkicken".
Een inmiddels gevormde club van ex-
gokkers, de Gamblers Anonymus, pro
beert via intensieve onderlinge contac
ten het gokken te mijden. "Volgens de
Gamblers Anonymus bestaat er geen
vriendelijk, onschuldig niveau van gok
ken. Radicaal stoppen, dat is hun reme
die. Zelfs geintjes zoals een onschuldig
wedje opzetten met een vriend of kennis
is voor hen taboe".
Toch gebeurt het maar al te vaak dat
een ex-gokker na een tijdje terugvalt in
het oude patroon. Wagenaar: "Het grote
probleem is: is men van het gokken af,
dan zit men nog met een gigantische
schuld. Met een modaal inkomen werk
je geen schuld weg van twee k drie ton.
Er moet haast wel een wonder gebeuren
om van zo'n schuld af te komen. Nou,
dat wonder moet dan maar gebeuren in
het casino waarnaar men op een goed
moment terugkeert om een financiële
klapper te maken".
"Wat moet er gebeuren met het
schuldprobleem na het afkicken? Dat is
ook een vraag die de overheid zich dient
te stellen als zij het probleem van de
gokverslaving serieus wil nemen".
Tante Mien wordt ze genoemd, en
ze hangt dag en nacht rond in een
illegaal casino. Ze woont er als het
ware. Op vrijdagmiddag gaat ze
haar uitkering halen, 's avonds is ze
alles weer kwijt. Ze blijft daar de he
le week zitten, krijgt van de be
drijfsleiding broodjes en koffie. Dat
kan er makkelijk af want per saldo
verdient het casino genoeg aan
haar. Na een week herhaalt het pro
ces zich.
De vrouw zit in een vicieuze cirkel en
komt daar niet meer uit. Het is voor haar
onmogelijk om de verspeelde uitkerin
gen terug te winnen. En mocht ze eens
een keer fors winnen, dan is duidelijk
wat er met het geld gebeurt. Dat wordt
onmiddellijk weer vergokt, want echte
gokkers redeneren niet in de trant van:
nu moet ik ermee ophouden.
Voorzichtig
Het is één van de voorbeelden die de
Leidse psycholoog professor W.A. Wage
naar vlotweg opdreunt als hem wordt
gevraagd naar schrijnende gevallen van
gokverslaving. Professor Wagenaar doet
al jarenlang onderzoek omtrent het feno
meen gokken. Onlangs bracht hij de on
heilstijding dat gokken net zo'n groot
probleem aan het worden is als de ver
slaving aan alcohol of drugs.
Volgens zijn berekeningen verkeren
op het ogenblik al zo'n 10.000 Nederlan
ders in een ontredderde toestand als ge
volg van hun gokverslaving. En de over
heid doet niks, heeft volgens hem totaal
niet in de gaten dat zich een alarmeren
de situatie aan het ontwikkelen is.
Prof. Wagenaar: "Meer dan de helft
van de Nederlandse bevolking waagt
wel eens een gokje. In verreweg de
meeste gevallen is dat gokken niet
verontrustend: men koopt eens een lot
in de loterij, men doet eens mee aan bin
go of men gooit een gulden in een fruit
automaat. Maar er zijn altijd mensen die
meer geld uitgeven aan het gokken dan
ze zich op grond van hun financiële si
tuatie kunnen veroorloven".
"Volgens onderzoeken in de Verenig
de Staten geldt dat laatste voor één pro
cent van de bevolking. Datzelfde per
centage zouden we kunnen aanhouden
voor Nederland. Ik denk dat we dan nog
aan de voorzichtige kant blijven, want in
Nederland wordt veel meer gedoogd
dan in Amerika. Daar wordt streng op
getreden tegen illegaal gokken, maar
hier wordt nauwelijks iets ondernomen
tegen de Golden Ten casino's, de zwarte
stadslotto's en de fruitautomaten. Gaan
we dus uit van die één procent dan zou
dat, omgerekend naar de Nederlandse
situatie, betekenen dat er ongeveer
140.000 gokkers zijn die onverstandig
met hun budget omspringen".
Ziekelijk
Overigens wil dat volgens Wagenaar
nog niet zeggen dat al die mensen ver
slaafd zijn aan het gokken. Op grond van
bepaalde gegevens - registraties bij de
Consultatiebureaus voor Alcohol en
Drugs, onderzoeken naar het percentage
hulpzoekers afgezet tegen het werkelij
ke aantal slachtoffers op het terrein van
alcoholverslaving - komt Wagenaar tot
een geschat aantal gokverslaafden van
10.000.
"Die gokken op een ziekelijke manier,
ruïneren zichzelf. Baan, huis, gezin, alles
maken ze voor zichzelf kapot. Op een ge
geven moment zijn ze volledig blut en
proberen overal geld vandaan te halen.
Ze lenen veel geld, stoppen het ene gat
met het andere en komen niet zelden in
de wereld van de zwendel terecht Er
zijn legio voorbeelden te geven van gok
kers die er met de kas van het bedrijf of
van de vrijetijdsclub vandoor zijn ge
gaan".
Gokken is zeker niet iets van de laatste
tijd. Wagenaar haalt een historisch boek
werkje tevoorschijn waaruit blijkt dat
het gokken al hoogtij vierde in de 15de,
16de en 17de eeuw. "In vroeger eeuwen
werden er dikwijls loterijen gehouden,
meestal georganiseerd door de katholie-
Ongeveer 10.000 Nederlanders verkeren
momenteel in een ontredderde toestand als gevolg
van hun gokverslaving. Baan, huis, gezin, alles
hebben ze voor zichzelf kapot gemaakt. Niet
zelden zijn ze terechtgekomen in de wereld van de
zwendel. Volgens de Leidse professor W.A.
Wagenaar is gokken net zo'n groot probleem aan
het worden als de verslaving aan alcohol of drugs.
Wagenaar, die onderzoek doet naar het fenomeen
gokken, vindt dat de overheid zo langzamerhand
eens moet gaan nadenken over het nemen van
effectieve maatregelen.
door Bert Paauw
Roulette-cylinder met jetons in Zandvoort: de overheid is tweeslachtig. Boven: de combinatie jeugd en
fruitautomaat is dodelijk, zeggen onderzoekers.
(foto's GPD/ANP)
ke kerk die er een goede bron van in
komsten aan had. Die loterijen zijn na de
hervorming gewoon doorgegaan. Het is
nooit opgehouden. Later is de rol van de
kerk overgenomen door de overheid.
Denk maar aan de Staatsloterij. De staat
heeft zich via de wet op de kansspelen
een monopoliepositie verworven".
De houding van de overheid jegens
het gokken is door de jaren heen nogal
tweeslachtig geweest. "Aan de ene kant
wordt de staat geacht haar burgers te be
schermen, aan de andere kant betekent
gokken een bron van inkomsten".
V eronachtzaamd
In elk geval wordt het gokprobleem
naar de mening van Wagenaar schrome
lijk veronachtzaamd door de overheid.
Zo zyn er tot op heden nauwelijks sti
mulansen uitgegaan om de oorzaken
van gokverslaving te achterhalen. Wage
naar: "Als je de precieze oorzaken zou
weten, dan zou je de verslaving effectief
kunnen aanpakken. Opvallend in de ge
schiedenis van gokverslaafden is dat ze
de eerste keren nogal successen hebben
geboekt. Men heeft in het begin zelfs
meestal fors gewonnen. Zoiets is funest.
Dat maakt het voor de gokker moeilijk
in te zien dat ze er beter mee kunnen
ophouden. Op een gegeven moment
hebben ze hun winst weer verspeeld,
maar ze blijven doorgaan. De financiële
klapper van het begin willen ze weer
binnenhalen".
"Verslaafde gokkers vinden het nor
maal om drie k vier avonden in de week
in het casino door te brengen. Ze spelen
niet zelden zes k zeven uur achter elkaar.
Bij zoveel inzetten wordt de kans om er
financieel positief uit te springen steeds
kleiner. Het is echt een hersenschim om
te rekenen op een positief resultaat. De
winst die men af en toe boekt kan de
vele verliezen niet compenseren".
"Verslaafde gokkers blijken qua ka
rakter bijzonder actieve mensen te zijn
die lange dagen maken. Het zijn geen ty
pes die voor de televisie gaan hangen. Ze
hebben constant prikkels nodig. Bij sol
licitaties springen ze er vaak goed uit
omdat men denkt: zo iemand hebben we
nodig, daar zit pit in. De buitenwereld
merkt niet dat er iets mis is".
"Gokkers vind je in alle milieus. Je
zou denken: hoe beter de opleiding, hoe
minder kans od gokken omdat men de
risico's ervan wel zal inzien. Maar die
vlieger gaat niet op. Ook onder academi
ci zijn genoeg mensen die denken dat de
statistische wetten niet voor hen op
gaan. Gokkers geloven in iets irreëels als
geluk. Bij de jeugd zie je dat ook sterk.
De combinatie jeugd en fruitautomaat is
dodelijk. En die fruitautomaten staan
overal. Heel gevaarlijk".
Overzicht
Om de gevaren van gokverslaving te
verkleinen zou de overheid naar de me
ning van Wagenaar best een aantal regu
lerende maatregelen kunnen treffen.
"Het heeft natuurlijk geen zin om alle
vormen van gokken te verbieden, zoiets
lukt toch niet. Maar er zouden uitslui
tend diè vormen van gokken moeten
worden toegestaan waar men weet van
heeft en die men kan controleren. Nu
zijn er veel vormen van gokken die men
wel kent, maar waar geen controle op
bestaat zoals de Golden Ten casino's en
de stadslotto's. In Engeland hebben ze
het nog niet zo gek bekeken. Daar is al
les verboden tenzij men een vergunning
van de overheid heeft. De overheid geeft
weliswaar op ruime schaal vergunnin-
