'Tapdance is te interessant om roemloze dood te sterven' Tobben met porno op televisie TV-RUBRIEK Mercedes Ellington met groep 'Balletap' op tournee Evenwichtige Blaszczok en Kulakowska Sfeervol concert 'Con Vin ore Dichters boos over boek ZATERDAG 11 OKTOBER 1986 RADIO-TV-KUNST PAGINA 33 Recital door Aureli Blaszczok, viool en Maria Szwajger Kulakowska, piano. Brahms: sonate in d klein op. 108; Szymanowski: lyiythen op. 30; Wieniawski: polonaise in A groot op. 21, Fantasie over "Faust" van Gou nod op. 20, en Scherzo-Tarantella op. 16. Gehoord in de kapelzaal van K&O op 10 oktober. LEIDEN - Verrassend doorzich tig klonk het eerste onderdeel van het programma van het Poolse duo Aureli Blaszczok en Maria Szwajger Kulakowska: de sonate in d van Brahms. Omdat Brahms in zijn kamermuziek ste vige pianopartijen componeerde, kunnen uitvoeringen gauw wat massief worden. Zo niet bij deze musici. Blaszczok beschikt over een opvallend soepele stokvoe- ring, waardoor hij zonder force ren alle nuances kan maken. Zijn toon is daardoor rond en mild, zowel in de hoge ligging als op de lage snaren. Dit laatste kwam bij voorbeeld in het begin van het adagio naar voren, waarin de me lodie op de lage G-snaar met zo'n volle toon werd gespeeld dat een cellist er jaloers op zou worden. De pianiste Maria Szwajger Kulakowska gaf stabiel tegen spel. Haar manier van spelen leek ronder en vloeiender dan bijvoorbeeld die van Herman Uhlhorn, die pas op dezelfde vleugel had gespeeld. Het resul taat was een evenwichtige uit voering, waarin toch ook het meer dramatische presto agitato tot zijn recht kwam. De rest van het programma be vatte alleen werken van Poolse componisten, overigens met veel afwisseling. Szymanowski com poneerde in zijn impressionisti sche stijl drie muzikale gedich ten over Griekse mythologische figuren. Veel klankkleuren wer den te voorschijn getoverd in de piano- en de vioolpartij. Zo was bijvoorbeeld de fluitspelende godheid Pan te horen in allerlei natuurflageoletten (boventonen van losse snaren van de viool), die subtiel werden gespeeld. De werken van Henryk Wie niawski gelden als 19e eeuwse virtuozenmuziek. Toch liet Aure li Blaszczok horen dat er wel de gelijk lyriek zit in de bekende po lonaise in A en de eveneens be roemde Tarantella op. 16. Verma kelijk was de Faust-fantasie van Wieniawski: een collage van ope rathema's met als slot een Ween- se wals in de piano, omlijst met wilde omspelingen in de viool. De pianiste kwam trouwens ook pittig naar voren in deze niet zo dankbare pianopartij. Humor was er ook in de toegift: de Hu- moresque van Szczedrin, een knipoog naar de amusements muziek van de twintiger jaren. FRANK DEN HERDER "Hymns Anthems", concert van de Chr. Oratoriumver. "Con Amore" o.l.v. Piet Kiel, m.m.v. Ton van der Meer, or gel. Gehoord 10 oktober in de Hater- brugkerk te Leiden. LEIDEN - Een bijzonder een aangenaam concert van "Con Amore", o.l.v. P. Kiel was gister avond te beluisteren in de Harte- brugkerk; Bijzonder om zijn keuze én om zijn kwaliteit. De anthem is uit het motet voortgekomen: zij betekent voor de Anglicaanse liturgie hetzelfde als het motet voor de katholieke en de kerkcantate voor de Lu therse eredienst. Een der eersten die aan de a capella-werken een orgelpartij toevoegde was Wil liam Byrd (1543-1623). De "full anthems", koor en orkest (in dit geval orgel) die gisteren uitge voerd werden, waren echter van latere componisten namelijk Sa muel Wesley (1766-1837), Charles Villiers Stanford (1852-1924) en anderen. Hoewel de klankkleur van dit koor niet typisch Engels is, iets ongeremder, minder introvert en sereen, staat daar helderheid en soberheid tegenover. Homogeni teit en een in het gareel gehou den uitbundigheid, die een vera deming kan zijn na té veel "typi cal English" gezang. De uitbun digheid werd hoor- en voelbaar in de strofen "our trust is in Thee" uit de anthem "Te Deum laudamus" van J. Stanley (1713- 1786) en "make his praise to be gloriuous" uit een hymne van Wesley (de hymne is een plechti ge lofzang die reeds dateet uit de 4e eeuw). De heldere en sobere manier van zingen kwam tot zijn recht bij het zittend vertolkte "O for a closer walk with God" waarin de sopranen 'prachtig soleerden. Tenslotte de homogeniteit. Een enkele keer ging deze teloor door kleine haperingen en onzekere inzetten, jammer genoeg juist in de laatste hymne "praise to God in the highest". Maar de anthem hiervóór gezongen met de mach tige regels "all glory to the father be all glory to the son", heel mooi gecomponeerd door Ch. v. Stan ford, bleef zelfs na afloop onver woestbaar hangen. De organist Ton van der Meer stelde zich opvallend dienstbaar op tijdens de koorzang. Dat hij ook fors en royaal kan uitpak ken, liet hij horen in de heerlijk voorspelbare muziek "air en ga votte" van Wesley en heel spe ciaal in Processional" van Wil liam Mathias. Alsof een lange op tocht aan het publiek voorbij ging, te horen aan zijn bijna stac cato gespeelde tweeklanken in de linkerhand, opgevrolijkt door een melodie voor de rechterhand die als een guirlande de stoet ver sierde. Voorwaar een sfeervolle avond die zonder Carols naar Christmas geurde. LIDY VAN DER SPEK HAARLEM (GPD) - Op zijn minst vijftien dichters hebben kwaad ge reageerd op de verschijning van het boek Dichter bij de mens, waarin brieven van dichters staan die - als grap - waren uitgenodigd mee te werken aan een bundel voor het fictieve instituut Domini- cus Vitus. De al even imaginaire schrijvers Pennings en Langeveld blijken redacteuren van Propria Cures te zijn, Bob Polak en Lucas Ligtenberg. De vijftien dichters vinden het geheel een zeer onge paste grap. Zij eisen vernietiging van de oplage en terugzending van de brieven. Per advocaat is uitgever Jeroen Koolbergen de wacht aangezegd door de NVL, de Vereniging van Letterkundigen, die de zaak voor de dichters behartigt. Hij moet voor het weekeinde meedelen of hij de oplage zal terughalen uit de boekhandel en vervolgens vernie tigen. De protesterende dichters zijn Louis Ferron, Lizzy Sara May, Ton van Deel, Robert Anker, Fetze Pijl man, Hans Tentije, Hanny Michae- lis, Rutger Kopland, Martin Reints, Elisabeth Eybers, Eddy van Vliet, Ad Zuiderent, Ed Leeflang, Sjoerd Kuyper en Joop Goudsblom. "Amerikanen zien tapdance als een plezierige dansvorm die wei nig techniek Vergt - hetgeen niet zo is - en beschouwen het vreemd genoeg ook niet zozeer als een Amerikaanse dansvorm. Terwijl je in tapdance elementen kunt vin den van zowel Europese (Ierse, Spaanse, Slavische) als Afrikaanse origine, hierheen gebracht door immigranten en pas hier samenge voegd. Ik zie het zelf dan ook voor al als een specifieke Amerikaanse kunstvorm. Op het ogenblik is het zelfs zo dat veel dansers in mijn groep blank zijn. Zelf wijt ik het gebrek aan belangstelling van zwarten voor tapdance aan associa ties met het verleden. Zwarte tap- dancers werden steevast geportret teerd in onderdanige posities. Tap- dancers waren op het witte doek portiers of kelners". Na de uitvoeringen van Balletap in Carre (12 en 13 oktober) is dit gezelschap te zien in Rotterdam (15) en Den Haag (22). Hoera, de porno rukt op in de Nederlandse televisie, al is het voorlopig met mondjesmaat. Woensdagavond kwam Filmnet om 11 uur 's avonds in de sectie Nightclub met de eerste 'Night club Special' voor zijn abonnees, die in tegenstelling tot de films in de 'Morning Club' (van 07.00 uur tot 15.00 uur) en de 'Royal Club' (van 15.00 uur tot 23.00 uur), niet met name in de Film netgids vermeld werd. Just Nightclub Special. Leuk, vindt u niet, al die ver schillende clubs waar je als Film- netabonnee lid van kunt worden. Het is net alsof je bij de vrijmet selaars zit, waarbij in een samen stel van ceremoniële handelin gen, symbolen worden voorge houden die de gezamenlijke band en de persoonlijke bezin ning stimuleren en wereld en le ven doen zien als een te voltooi en bouwwerk. Ik citeerde zojuist de Grote winkler Prins over de vrijmetse larij, niet over Filmnet. Hoewel we uitgerekend op die woensdagavond niet over bio scoopfilms op tv te klagen had den, ben ik, omdat het tenslotte mijn vak is, de nieuwste ontwik kelingen in de Nederlandse tele visie te signaleren, klaarwakker gebleven om met mijn eigen ogen (en de rest van mijn li chaam) deze eerste proeve van porno op de Nederlandse televi sie te kunnen meebeleven. Eerste proeve? Porno? Over beide kwalificaties valt te twisten. Ten eerste: wat is porno? De videotheken onderscheiden soft porno (genre Tiroler slipjes) en hard porno (genre alles wordt on- verdoezeld in beeld gebracht). Mijn verwachting was dat Film net rustig zou beginnen, met het soort softe porno dat in de prak tijk nu ook weer niet zo soft is datje moet raden wat er allemaal in het opstuivende hooi gebeurt, maar dat de kijker tussen de ge slachtsdaden door wel geduren de lange perioden rust gunt door guitige blikjes in het boerenle ven. Wie er niet van gediend is hoeft zich weliswaar niet te abonneren op de sectie Night club, Filmnet kan het doorgee fluikje dan per abonnee uitscha kelen, wat ik, na de afstandsbe diening, wel het grootste wonder vind van het totale TV-pakket, maar enige terughoudendheid leek voor de hand te liggen, hoe wel nog geen 50 abonnees vorige maand de kaart invulden om te melden dat zij van frivole spe cials verschoond wensten te blij ven. Sterker nog, veel meer men sen hadden de kaart opgestuurd met de mededeling dat zij die specials per se wel wilden ont vangen, hoewel dat helemaal niet hoefde! Mijn verwachting en vrees dat die eerste special wel niks zou voorstellen kwam inderdaad op de meest schrikbarende wijze uit. Als eerste proeve kregen we 'Wat zien ik?' te zien, van welis waar een beroemde regisseur (Paul Verhoeven), maar van aard behorend tot wat ik de supersoft schier non-porno zou willen noe men. Blote borsten van Ronnie Bierman, en een vermoeden van blote billen van Henk Molen berg, daar bleef het zo'n beetje bij. Eerder op de avond hadden de kijkers een verdergaande eroti sche scène kunnen zien 'De Dream' en een nog verder gaan de in 'The Postman always rings twice', zonder dat je daar extra voor hoefde te betalen. Boven dien tussen Jack Nicholson en Jessica Lange, wat, met alle res pect, toch nog andere koek is dan Albert Mol en Sylvia de Leur... Paul Verhoeven kwam op het erotische vlak veel krachtiger uit de bus in 'Turks Fruit' en 'Spet ters', allebei films die al in het ge wone circuit op de Nederlandse televisie zijn geweest, evenals een nogal expliciete homofilm bij de VPRO waarvan ik de titel vergeten ben, en een schitteren de Hongaardse film, 'Mephisto', waarvan ik me een erotische scè ne herinner die al dat gedoe met In de hedendaagse cinemato grafie wordt dit fenomeen van de intermenselijke relatie (laat ik het zo maar even noemen) im mers niet uit de weg gegaan, ook niet in films die als 'waardevol' worden aangemerkt,- denk aan 'Night Porter', 'Last Tango in Pa ris', 'Women in Love', 'Mephisto'. Het is net als met fluor in het leidingwater: je krijgt het onge merkt naar binnen, en het voor komt tandbederf. Dat laatste kan ik niet met zekerheid bewijzen, maar dat gevoel heb ik wel. In tussen leerde informatie mij, dat Filmnet van plan blijft de 'night special' niet met naam en toe naam in zijn gids te vermelden, omdat het moeilijk is kwaliteit in dat genre te verwerven en men daarom graag nog bijtijds een film terugtrekt, en ook omdat in de andere uitzendlanden (België en Denemarken, Zweden, Fin land en Noorwegen) zelfs 'Ema- nuelle', waar wij, vrijgevochten Nederlanders, warm noch koud van worden, onder geen beding op het scherm zou kunnen ko men. Het blijft dus nog wel even tobben met porno op tv, maar u ziet: er wordt hard aan gewerkt! NICO SCHEEPMAKER NEW YORK (GPD) Mercedes Ellington, de kleindoch ter van Duke Ellington, de in 1974 overleden wereldbe roemde jazzcomponist, is maar wat trots op haar achter grond. Als kind besefte ze nauwelijks wie haar grootvader was. Dat hij muziek maakte, ja, dat wist ze, maar zelf luis terde ze liever naar klassieke- en soulmuziek. Pas later hoorde ze dat haar grootvader „we noemden hem uncle Edward" zo'n belangrijke bijdrage aan de jazzmuziek had geleverd. „Hij heeft prachtige muziek gemaakt", zegt ze oprecht. „Mijn vader Mercer heeft het heel moeilijk ge had met de druk die de Duke, zoals hij werd genoemd, op hem uitoefende. Hij was ook musicus en componist. Toch stond zijn hele leven in het teken van zijn vader. Lange tijd speelde hij in het Duke Ellington Orchestra. Sinds zijn dood leidt hij het orkest". „Het was altijd kerstmis als ze thuiskwamen", glundert ze, „zelfs midden in de zomer. Meestal waren ze weg, on the road. Dus als ze eens thuiskwamen, brachten ze veel ca deautjes mee. Als kind leefde ik van die gelegenheden. M'n vader en m'n opa zien en dan nog al die cadeaus, stel je voor". Zondag twaalf oktober opent Mer cedes Ellington met haar groep Balletap in het Amsterdamse thea ter Carré het door het Nederlands Impresariaat opgezette project Dancing America. In dit kader pre senteren zich de komende maan den zes verschillende dansgroepen uit de Verenigde Staten op de Ne derlandse podia. Na Balletap vol gen het Bucket Dance Theatre (no vember), Pilobolus (december), Momix (februari 1987), Bill T. Jo- nes/Arnie Zane Co. (maart) en Rosalind Newman en dancers (april-mei). door Kees Polling Mercedes Ellington, 47 jaar oud maar beduidend jonger ogend, tij dens een tapdance-workshop in dé Steps-dansstudio op Broadway, nabij het Central Park, in New York. Een paar weken scheiden haar van de Nederlandse tournee. Energiek gaat ze er tegenaan. Geen seconde gaat verloren. Telkens verbetert ze haar leerlingen, zet de band opnieuw op en oefent de niet makkelijke passen. Het geklikklak van de met ijzertjes verstevigde schoenen - de basis van tapdance - is tot op de gang te horen. "Hoe vond je het?", vraagt ze. "Zag je die jongen? Die deed tot voor kort alleen aan breakdance. Tot hij van tapdance hoorde. En dat doet hij nu ook heel goed. Pre cies met het juiste gevoel". In de taxi naar haar - voor Newyorkse normen - nabij gelegen apparte ment rijden, vertelt ze dat de mees te leden van haar gezelschap gere- cruteerd zijn uit haar workshops, die tot haar eigen verbazing verras send goed bezocht worden. "Er is een jongen van een jaar of acht, met een geboren talent er voor. We hebben overwogen om hem naar Holland te brengen, maar dat kon alleen onder begeleiding van zijn moeder. En dat kostte te veel". Mercedes vertelt dat ze al heel jong met dansen is begonnen. "In eerste instantie moest ik op ballet, op advies van mijn dokter, die vond dat beweging de bloedsom loop zou bevorderen. Maar dat was slechts een aanleiding, ik was er dol op". Haar eerste optreden was in de Notenkraker. Als puber "wil de ik stewardess worden of kunst schaatster", maar dans bleef num mer één. De extra balletlessen die ze op lagere school-leeftijd volgde, zorgden ervoor dat ze een beurs kreeg om haar high school te vol gen op de Metropolitan Opera School of Ballet. Daarna wilde ze werken. Haar vader Mercer stak daar een stokje voor. Hij wilde dat ze verder zou gaan studeren. Het compromis was de ook in ons land veelgeprezen Juilliard School of Music. "Daar kun je niet alleen op colle ge-niveau studeren, sinds 1952 is er ook een gerenommeerde dansafde- ling, waarop dansvernieuwers als Martha Graham, Jose Limon, An thony Tudor en Alfredo Corvino lesgaven. Achteraf gezien weet ik dat ik enorm heb geboft, maar in die tijd", herinnert Mercedes zich, "haatte ik het. Het was slopend. De lessen begonnen tussen acht en ne gen uur 's ochtends en duurden tot acht, negen uur 's avonds. In die tijd kregen we niet alleen dans, maar ook geschiedenis, enz. Dat was verschrikkelijk. Bezweet zat je dan in de banken. Ken je het televi sieprogramma Fame? Dat speelde zich af op een high school. Ons ni veau was dat van een college". "Eén van de mensen die ze op Juilliard ontmoette was Pina Bausch, de inmiddels beruchte en befaamde Duitse choreografe, die toen een uitwisselingsbeurs voor Amerika had gekregen. Ze zaten in hetzelfde jaar. Met haar volgde ze lessen. "We waren hele goede vriendinnen. Ze was zo mager - dat is ze nog - dat ze van sommige oe feningen blauwe plekken op haar armen en benen kreeg. Ze had ab soluut geen beschermend laagje vet tussen huid en bot. Ze haatte dikke mensen. Haar vader was sla ger geweest en thuis kregen ze al tijd grote lappen vlees te eten. Dat is haar zo tegen gaan staan dat ze van de ene op de andere dag heel matig is gaan eten". Om wat geld bij te verdieneh, werkten ze alle twee in hun schaar se vrije tijd in een cafetaria. „Soms tegelijk, vaker alleen. Het kwam voor dat we helemaal geen geld meer hadden om eten te kopen. Dan zorgde degene achter de balie er voor dat de ander voor niets kon eten. Dan liep je langs de kassa, be taalde een kop koffie en reikte zij mij daarna het volle blad aan. Pina was dol op wat ik altijd een heel vreemd dessert heb gevonden: aardbeienijs met een lading suiker O J3 Z O O cn 0 1 m m T> m J3 kippeveren en huishoudschor- tjes in 'Wat zien ik?' in het niet deed verzinken. Want dat is het misleidende van die opdeling in porno en niet-porno, dat je als zendgemachtigde de uitbeelding van de geslachtsdaad (laat ik het zo maar even noemen) niet auto- matisch uitsluit door geen soft of hard porno-films uit te zenden. niet. "Als de klassieke dans mij geen kans wil geven", redeneerde ze, "dan vind ik wel een andere plaats waar ik van het dansen kan leven". En dat was een combinatie van ballet en jazz. Vandaar dat ze, zo dra ze op eigen voeten stond, audi tie deed voor West Side Story. Een rol in de film kreeg ze niet, wel in de Broadwayshow. Kort daarop reisde ze met het gezelschap af naar Australië voor een tournee van zeven maanden. „Dat was niet alleen de eerste keer dat ik in het buitenland was, het was ook de eerste keer dat ik op eigen benen stond. Al die jaren had ik gewoon thuis bij mijn ouders gewoond". Vier maanden danste ze in Mel bourne en nog eens drie maanden in Sidney. Goede herinneringen er aan heeft ze niet. "Men dacht dat we ook buiten het theater dezelfde karakters waren als die we op het podium uitbeelden". Met tapdance kwam Mercedes Ellington in contact bij de dans groep van June Taylor, verbonden aan de 'Jackie Gleason Show'. Ze ven seizoenen werkte ze aan dat te levisieprogramma mee. "Die perio de", lacht Mercedes, "was finan cieel gezien misschien wel de meest stabiele in mijn leven. Het seizoen duurde 32 weken, maar ik kreeg langer betaald, omdat er ook gerepeteerd moest worden. Maar 's avonds verdienden we dan wat bij in nachtclubshows". Op Broadway danste ze twee jaar in 'No No Nanette' en - kortgele den - twee jaar in Sofisticated La- dies. Kortere tijd werkte ze mee aan produkties als 'Black Broad way', 'The Night That Made Ameri ca Famous', 'The Grand Tour' en 'Happy New Year'. "Er is weinig dat ik niet heb gedaan", zegt ze. "Ik heb meegewerkt aan televisie shows, reclamefilmpjes, industrië le presentaties, enz. Ik heb choreo grafieën gemaakt voor nachtclu- bacts, dansgroepen, benefietgele genheden, scholen on- en off- Broadwayshows en nu voor mijn eigen groep". Na afloop van 'Sofisticated La- dies' richtte ze samen met Maurice Hines, de artistiek leider van 'So fisticated Ladies', haar eigen groep op: Balletap. "We vonden dat er ei genlijk wel plaats was voor een dansgroep die zich op dit materiaal specialiseerde. Sterker nog, het was een noodzaak. Tapdance, zoals die de afgelopen decennia is ont wikkeld, loopt gevaar een roemlo ze dood te sterven. En dat zou bela chelijk zijn. Daar is tapdance te in teressant voor. In Balletap heeft tapdance - zowel oude, nostalgi sche als nieuwe vormen - een plaats gekregen. Hoewel de na druk in ons werk er niet op ligt, blijft het er een essentieel onder deel van". "Balletap", zegt Mercedes se rieus, "is een combinatie van een klassiek balletgezelschap en een groep die zich meer theatrale pre sentaties richt. Wat ik graag zou willen zien is dat de theatrale as pecten in Balletap, zoals effecten, belichting, decors en kostuums, die van Broadway-shows evena ren, terwijl de dans onmiskenbaar die van een moderne balletgroep is. De muziek die we gebruiken is van deze tijd - Al Jarreau, Aretha Franklin, Stevie Wonder - zodat we met ons werk ook een jong pu bliek bereiken. Zo komen ze ook in aanraking met tapdance, zoals die destijds werd gebracht". Kritiek Mercedes reageert nogal fel op het her en der gehoorde verwijt dat Balletap een commerciële groep zou zijn. "Dat is onzin!", zegt ze boos. "Dat is echt nonsens. We krij gen die kritiek van mensen die zich bezighouden met, wat zij noemen, het echte werk, de waarachtige kunst. Het is hetzelfde met musici en dansers. Klassieke muziek is het enige dat geldt; en klassiek bal let en experimentele moderne dans. Pop en jazz is rotzooi, even als musicals en tapdance. Wat kan ik daarop zeggen? Dat ze blind zijn? Dat ze zich wat al te verheven voelen boven volkskunst? Zodra je iets verzint dat een publiek kan plezieren en waarmee je in staat bent geld te verdienen, heet het commercieel, dus slecht. Het enige dat ik kan doen is dergelijke onge fundeerde, zo duideijk van onwe tendheid getuigende opmerkingen volslagen te negeren. En dat doe ik dan ook". Ze voegt eraan toe dat de situatie in haar land nogal verscliilt van die in bijvoorbeeld Europa of Japan. Ze stelt dat in Amerika jazzmuziek nog altfjd niet gezien wordt als een belangrijke zwarte kunstvorm. Terwijl daar elders beslist anders over wordt gedacht. "Hetzelfde is het geval met tapdance. Wordt die hier eerder als een curiosum ge zien, in Japan wordt die serieus on derwezen". Ze verhaalt over de tournee eerder dit jaar door het Verre Oosten. In Japan gaf ze een workshop voor veertig mensen, "die allemaal al konden tapdan sen". Via hen kwam ze terecht bij "een Japanse vrouw die al ruim twintig jaar les in tapdance gaf en v er notabene een indrukwekkende verhandeling over heeft geschre ven". en vers uitgeperst citroensap. Als er iets slecht voor je is", lacht Mer cedes guitig, "dan is het dat wel!" "Eigenlijk", zegt ze opeens, "heb ik altijd ballerina willen worden. Dat kon niet, omdat er in die tijd in de Verenigde Staten geen plek was voor een zwarte ballerina". Reden om het dansen op te geven, was dat Mercedes Ellington: 'Eigenlijk heb ik altijd ballerina willen worden'.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 33