De arbeidsmarkt is volop in beweging9
Bij het Gewestelijk Arbeidsbureau Leiden
kent men tante Truus niet of nauwelijks
Veel ouderen zien het Gewestelijk Arbeidsbureau
nog als 'dat stempellokaal van vroeger', maar
anno 1986 is er sprake van een veel breder
takenpakket. In weerwil van sprekende
werkloosheidscijfers is men er druk doende het
verkeer te regelen tussen werkgevers en
werkzoekenden. En daar komt heel wat bij kijken.
Het verslag van enkele dagen struinen tussen
bemiddelaars, vraagbaken en aanspreekpunten.
door Gerard van Putten
Er zijn mensen, die alleen al aan het
vinden van een baan een dagtaak
hebben. Uit eigener beweging, dan
wel inhakend op personeelsadver
tenties in kranten en vakbladen, ha
len ze topprodukties met het schrij
ven van sollicitatiebrieven. Om ver
volgens na lezing van het antwoord
(„De keus is op een ander gevallen,
wij wensen u veel succes") te moe
ten constateren dat de genomen
moeite weer eens vergeefs was.
Anderen krijgen by wijze van spreken
de banen via relaties in de schoot gewor
pen, ook al kenmerkt hun referentieka
der zich dan voornamelijk door twaalf
ambachten en dertien ongelukken. Het
zijn de extremen in het leger van werk
zoekenden die meestentijds na enige
moeite erin slagen zich te binden aan
een werkgever. Of zoals C.A.J. Tibbe
van het Gewestelijk Arbeidsbureau in
Leiden het formuleert: „Iemand die fa
natiek bezig is een baan te vinden, slaagt
daar meestal in. Dat is althans wel onze
ervaring".
Het Gewestelijk Arbeidsbureau aan
de Leidse Oosterkerkstraat. Een man of
tien heeft tante Truus met 'de koffie laten
zitten, ze zijn driftig aan het grasduinen
in de vacaturebank. Ruding kan derhal
ve gerust zijn, de bereidheid om te zoe
ken naar een baan is er dus wel degelijk.
Sprekend vanuit zijn praktijk als direc
teur stelt Tibbe dat slechts een gering
►percentage („een twee procent") van
de mensen zonder baan valt te rang
schikken onder de noemer 'niet bemid
delbaar'.
Kamerheer
„In gedachten moet ik tien jaar terug
gaan om iemand als voorbeeld te kun
nen noemen van een niet-werkwillige.
JDie wilde zich althans lafèn inschrijven
als kamerheer bij een Perzische prinses.
De meesten die hier komen zoeken wel
degelijk min of meer serieus een werk
kring".
Waarbij Tibbe nog wenst aan te teke
nen dat de meer dan honderd gewestelij
ke arbeidsbureaus in Nederland lang
niet de totale arbeidsmarkt bestrijken.
Hij betreurt dat overigens niet, de staat
hoeft naar zijn inzichten niet het alleen
recht te hebben van arbeidsbemidde
ling. Voor hem geldt als enig uitgangs
punt dat vacatures worden vervuld en
dat werkzoekenden zoveel mogelijk aan
een baan worden geholpen.
In dat verband wijst hij erop dat het
herhaaldelijk voorkomt dat werkzoe
kenden na een tip een baan verwerven.
Zoals het ook meer regel dan uitzonde
ring schijnt te zijn dat een tijdelijke
functie, verkregen door tussenkomst
van een uitzendbureau, door een tevre
den ondernemer wordt omgezet in een
aanstelling met een duurzaam karakter.
Vanzelfsprekend zijn er tallozen door
personeelsadvertenties in de dagbladen
op het spoor van werkgevers gebracht,
terwijl de ondememendste baantjesja
gers niet schromen op de bonnefooi in
contact te treden met een werkgever.
„Dat neemt niet weg dat wij een be
langrijke taak vervullen op de arbeids
markt", zegt hij. Met voldoening stelt hij
vast dat het bestand van ingeschreven
werkzoekenden, woonachtig in het ge
west Leiden (waartoe ook de kust- en
bollenstreek behoort), als gevolg van de
aantrekkende economie onderhevig is
aan een structurele uitdunning. In 1984
wisten in totaal ruim 13.500 werkzoeken
den zich geregistreerd op het Leidse
hoofdkantoor Leiden, thans circuleren
nog de namen van ruim 11.000 mensen
in de GAB-administratie.
Beweging
„Er zit volop beweging in de vacatu
res, er zit volop beweging in de groep
werkzoekenden, de arbeidsmarkt is
kortom volop in beweging", meent ook
adjunct-directeur Pluymaekers aan de
hand van die cijfers te kunnen vaststel
len. Zij staaft die conclusie met de op
merking dat elke maand 300 tot 350 va
catures worden aangeboden, waar het
Gewestelijk Arbeidsbureau al enige tijd
een vast aantal van ruim 400 banen in de
aanbieding heeft. Waaruit automatisch
volgt dat de vacaturebank geregeld
wordt 'geschoond' en vernieuwd.
„Maar de werkloosheidscijfers mogen
dan dalen, het aantal langdurig werklo
zen bevindt zich juist in een stijgende
lijn", merkt directeur Tibbe op. Die
haakse ontwikkeling treft het rayon Lei
den meer dan het rayon Lisse. Met een
percentage van 35 procent is het aandeel
van de langdurig werklozen belangrijk
lager dan in het rayon Leiden, waar
meer dan de helft (54 procent) van de
werkzoekenden bestaat uit personen die
minimaal een jaar zonder werk zijn.
Niet zonder zorg analyseert Tibbe de
ze kansarme groep, waarin vooral de
dertigers en veertigers zijn oververte
genwoordigd. „Deels gaat het om men
sen die door een tekort aan opleiding of
door de eenzijdige beroepsopleiding die
ze hebben genoten niet direct passen in
een nieuwe vacature. Maar deels gaat
het ook om een groep die vanwege hun
leeftijd niet meer aan de slag komen, zeg
maar de groep mensen van 35 jaar en ou
der. Ze zijn moeilijk plaatsbaar, al is het
op dit moment geen probleem een al wat
oudere bouwvakker ergens onder te
brengen. Maar in het algemeen heeft me
nig werkgever een vooroordeel over die
zogenaamde leeftijdswerklozen. En het
valt ons telkens weer op dat degenen die
dergelijke mensen uitsluiten voor een
functie zelf nóg ouder zijn. Zoals het ons
ook is opgevallen dat vele van de uitein
delijk wel geplaatsten dagelijks bewy-
jaar 12 academici zijn geselecteerd voor
de dagopleidingen management en au
tomatisering. „Dat kost ons 10.000 gul
den per persoon".
Andere opleidingen die onder de com
petentie van het Gewestelijk Arbeidsbu
reau vallen, worden verzorgd op het
Centrum voor Vakopleiding van Vol
wassenen (technische beroepen), het
Centrum voor Administratieve Vakop
leiding van Volwassenen en het Cen
trum voor Beroepsorientatie en Be
roepsoefening. Directeur Tibbe: „Tallo
ze vrouwen die willen herintreden in het
arbeidsproces volgen bijscholingscur
sussen. Op dit moment wordt veel ge-
vraagom verpleegkundigen. Van de
politiek hebben we ook de opdracht ge
kregen vijf procent van de capaciteit van
de technische opleidingscentra te reser
veren voor vfouwen. In het kader van de
emancipatie een prima opdracht. Maar
de kans is nadrukkelijk aanwezig dat
lang niet al die vrouwen bij een bedrijf
kunnen worden geplaatst, als ze hun op
leiding eenmaal achter de rug hebben.
En dan zijn we wel bezig mensen op te
leiden voor een illusie".
Ontslagrecht
Tibbe weet dat de buitenwacht
vreemd tegen zijn bevoegdheden aan
kijkt. Want behalve dat hij de leiding
heeft over een instantie die werkzoeken
den pleegt te steunen bij het vinden van
een werkkring, beslist Tibbe als direc
teur van het Gewestelijk Arbeidsbureau
ook over het verloop van ontslagproce
dures. „Tenzij het gaat om een verleend
ontslag op staande voet - het pakkie aan
van de kantonrechter - beslis ik over de
rechtmatigheid van alle niet vrijwillig
verbroken arbeidsverhoudingen. Als re
gel noemen werkgevers als motief voor
een verleend ontslag de slechte financië
le gang van zaken binnen het bedrijf.
Aan de hand van de balans, een accoun
tantsverklaring en een toekomstver
wachting zal een en ander moeten wor
den aangetoond. Niet goed functioneren
van de werknemer is een ander argu
ment dat werkgevers plegen aan te voe
ren bij het aanvragen van een ontslag
vergunning. Volgens voorschrift moet ik
hoor en wederhoor toepassen. Alleen
met de werkgever en werknemer praat
ik, ik hoor geen getuigen. Want is het
niet zo dat het spreekwoord zegt: wiens
brood men eet, wiens woord men
spreekt?"
„De behandeling van ontslagkwesties
is feitelijk een afweging van de belangen
van de werkgever en de werknemer,
waarbij ik me laat leiden door de Ont-
slagadviescommisssie. Een commissie
van wijze mannen, zeg maar, met verte
genwoordigers uit de werkgevers- en
werknemerswereld. In principe werken
wij met het ancienniteitsbeginsel: 'last
in, first out'. Maar als de werkgever bij
voorbeeld medische ongeschiktheid als
reden voor de ontslagaanvraag aanvoert,
dan zal ik die vergunning eerst dan ver
lenen nadat terdege is onderzocht of de
betrokken werknemer niet elders in het
bedrijf kon worden geplaatst".
Niet rancuneus
Hij schat dat vijf tien procent van de
werkgeversaanvragen om ontslag te mo
gen verlenen, voldoende grond missen
om een vergunning te verstrekken.
„Toch komt het maar zelden voor dat
werkgevers of werknemers zich rancu
neus tegenover mij opstellen. En dat
mag best opmerkelijk heten, uiteinde
lijk moet je in ontslagprocedures altijd
iemand teleurstellen. Maar het is mijn
ervaring dat er veelal begrip wordt opge
bracht voor onze beslissingen, ook al
zijn die dan in het nadeel van de desbe
treffende partij uitgevallen".
dernemers die banen in de aanbieding
doen met een „discrimerende beper
king" worden door haar niet in behande
ling genomen. „Zonder bewijs kunnen
we natuurlijk niks ondernemen tegen
werkgevers bij wie vrouwen zijn ver
trokken vanwege het feit dat ze zich te
buiten gingen aan ongewenste intimitei
ten. Maar we vertellen eventuele kandi
dates wel dat er over die bewuste werk
gever wel bepaalde klachten bestaan".
Aanspreekpunt
Beambte W.A.J. Stikkelman is regio-
bemiddelaar. Namens het Gewestelijk
Arbeidsbureau is hij het „vaste aan
spreekpunt" van bedrijfsmanagers en
kleine ondernemers in Leiden-Noord.
Voortdurend heeft Stikkelman het over
„scoren", waarmee hij bedoelt het on
derbrengen van werkzoekenden bij
werkgevers in zijn rayon. „Maar wat is
echt scoren? Voor de politiek geldt puur
statistisch het aantal plaatsingen. Maar
voor mijn gevoel heb ik pas echt ge
scoord als ik twee ouderen heb kunnen
plaatsen. Dat valt niet altijd mee, meest
al moet je daar een aantal gesprekken
voor voeren. Want de meeste werkge
vers zeggen: alleen al vanwege de leef
tijd is die sollicitant niet interessant, de
kandidaat is bovendien te duur vanwege
die leeftijd en kampt daarbij met een ge
brek aan werkritme. Dergelijke argu
menten moet je met tegenargumenten
zien te pareren, je moet proberen ope
ningen te zoeken in een zaak en soms
gebeurt dat met succes. Neem maar het
geval van een man van 56 jaar die al 43
jaar werkte bij een bedrijf dat met slui
ting werd bedreigd. Ontslag dreigde der
halve voor die man. Ik heb toen gezegd,
leen hem dan uit aan een bevriend be
drijf van jullie, dan staat-ie niet op de
loonlijst. Dat is gebeurd, een ontslag is
voorkomen en dat noem ik ook scoren".
Maar als bedrijfsbezoeker legt regio-
bemiddelaar Stikkelman ook de contac
ten tussen de werkgever en werkzoeken
de. Hij huldigt wat dat betreft het ada
gium 'afspraak is afspraak'. Verschijnt
bijvoorbeeld een door hem geïntrodu
ceerde sollicitant niet op het tijdstip
waarop het door hem geregelde sollicita
tiegesprek had moeten plaatsvinden,
dan acht Stikkelman zich gehouden van
dat verzuim een kennisgeving te sturen
aan de uitkeringverlenende instantie.
Want er mag veel van Stikkelman, maar
hij wenst zich niet te laten beduvelen.
Illusie
Met name de afgestudeerde klinisch
psychologen, de biologen en taalweten
schappers hebben vandaag de dag de
grootste moeite in hun eigen vakgebied
een passende job te vinden. Niet zelden
komen ze uiteindelijk bij het hoofd bij
zondere arbeidsvoorziening van het
GAB, mevrouw J.M.C. van der Kuil-
Turkstra. Op de dependance aan de Ho-
gewoerd moet zij dit jaar werken met
een budget van 4.785.000 gulden ter fi
nanciering van allerhande scholingspro
jecten. „Vooropgesteld, het moet duide
lijk zijn dat er een scholingsnoodzaak
bestaat. Een bijdrage in de studiekosten
leveren we alleen als er sprake is van ar
beidsmarktrelevantie. Iemand die dus
een baan heeft en hier komt aankloppen
voor een bijdrage in de studiekosten
voor een beroepsopleiding, is hier aan
het verkeerde adres. Degene die een be
paalde cursus wil volgen, moet zich in
een uitkeringssituatie bevinden".
Van der Kuil-Turkstra meldt dat dit
Regio-bemiddelaar Stikkelman: niet laten beduvelen.
zen dat ze te lang werkloos zijn ge
weest".
In de toekomst hoopt Tibbe de al te
starre selectieprocedure, die talloze on
dernemers bewandelen als er oudere
sollicitanten in het geding zijn, te kun
nen „tackelen" met de tekst van een pas
door de PvdA-Kamerleden Vermeend
en Moor ontworpen wet. „Werkgevers
die langdurig werklozen aannemen ko
men in aanmerking voor premievrij stel
ling. Dat kan 20 procent in de loonkos
ten schelen. Bovendien kunnen diezelf
de werkgevers van het Gewestelijk Ar
beidsbureau nog een bijdrage van 4000
gulden verwachten voor de financiering
van de scholing of herscholing van die
oudere arbeidskracht".
Start
Hij wijst op een pand dat gelegen is
aan de overzijde van het GAB-gebouw;
het nauw aan zijn kantoor gelieerde uit
zendbureau Start heeft daar z'n vesti
ging. „Dat project bestaat sinds 1978.
Het is een uitzendbureau dat werkt op
non-profit basis. Vanaf het moment dat
het eerste commerciële uitzendbureau
begon te draaien, hadden wij grote moei
te met het verschijnsel dat de een geld
kon verdienen aan de werkloosheid van
de ander. Start moet z'n bemiddelings
activiteiten beperken tot die categorieën
die moeilijk in de markt liggen. Tot de
ongeschoolden bijvoorbeeld, maar ook
tot de mensen die in zijn voor een be
paald beroep zonder dat ze daarvoor de
vereiste ervaring hebben. De ervaring
heeft geleerd dat vijftig procent van de
tijdelijke banen uitmonden in een defi
nitief arbeidscontract".
Binnen de muren van het Leidse GAB-
gebouw, dat volgend jaar zal worden
verbouwd en uitgebreid, leeft men met
de erfenis van een verleden. Niemand
uitgezonderd trachten de personeelsle
den zich meer te profileren als marktge
richte arbeidsbemiddelaars dan als for
meel denkende ambtenaren, maar bui
ten de deur blijkt daarover nog wel eens
anders te worden gedacht.
"Vooral vele ouderen komen hier met
schroom binnen. Die hebben het nog
steeds over arbeidsbeurs, die leven nog
met het idee van het stempellokaal van
vroeger", zegt Ben Amsing, chef infor
matie en administratie.
Misvatting
Tibbe: „Hier worden veel meer taken
vervuld dan menigeen bereid is te ver
onderstellen. Voor het grote publiek
houdt ons werk op bij de arbeidsbemid
deling en het ontslagrecht, terwijl er ook
herhaaldelijk wordt beweerd dat het
GAB er alleen is voor de werklozen".
Dat is een misvatting, aldus de direc
teur. Ook degenen die omzien naar een
andere werkgever, „werkende werkzoe
kenden" in het GAB-jargon, kunnen
zich elke donderdagavond van half ze
ven tot half acht op de hoogte stellen van
de laatste ontwikkelingen op de banen-
markt. Sedert de maand mei hebben
werkzoekenden zelfs de gelegenheid
zichzelf te verkopen op de zogeheten
sollicitantenbank, zonder dat daarvoor
inschrijving by het GAB vereist is. „De
ze nieuwe vorm van dienstverlening be
vindt zich nog in het groeiproces, maar
het staat nu al vast dat er zowel van de
zijde van werkgevers als van werkne
merskant belangstelling voor deze om
gekeerde vacaturebank bestaat", is het
relaas van Ben Amsing.
Arbeidsbemiddelaarster Carmen Tjon
Meeuw: „Wie gebruik wil maken van
de sollicitantenbank mag zelf een sollici-
tatiekaart invullen en daar desnoods een
pasfoto op plakken. Het enige waar wy
op letten is dat zo'n kaart niet wordt vol
geschreven met schuttingwoorden of
discrimerende taal. In principe is een
sollicitatie een maand geldig. Als de sol
licitant daarom verzoekt, wordt die ter
mijn verlengd".
Waar werkgevers niet verplicht zyn
vacatures bij het Gewestelijk Arbeids
bureau te melden, daar moet in principe
iedere uitkeringsgerechtigde tussen de
16 en 57 jaar zich laten inschrijven als
werkzoekende. Els van Kerkwyk, tot
voor kort info-ambtenaar: „Tijdens het
inschrijfgesprekje dat ongeveer een mi
nuut of tien duurt, wordt de registratie-
kaart ingevuld. De personalia van de
Adjunct-directeur Pluymaekers: waakzaam opstellen.
cliënt worden nagelopen, eventuele
klachten over de gezondheid vermeld,
zoals ook alle informatie wordt geregi
streerd over de gevolgde opleidingen,
over de laatste en voorlaatste werkgever
en over de wijze waarop de laatste ar
beidsovereenkomst is beëindigd. Wy
gaan bij het registreren altijd uit van de
driehoek opleiding/werkervaring, be
roep en wens".
Omscholing
Het informatiecentrum, dat uitpuilt
van de brochures en folders, staat open
voor cliënten die zich in de ruimste zin
willen laten voorlichten over de moge
lijkheden tot om- of herscholing, over
cursussen en opleidingen. Op verzoek
wordt zelfs de video in werking gesteld
voor het afdraaien van een voorlich
tingsfilm.
Els van Kerkwijk: „Maar je hebt ook
cliënten die een onduidelyke indruk ma
ken tijdens dat informatiegesprekje.
Dergelijke mensen roepen we op voor
een nader gesprek, tenzy opeens uit be
paalde gedragingen van een cliënt blijkt
dat er sprake is van een spoedeisend ge
val. Soms gaat het dan om een arbeids
conflict, soms ook wil iemand praten
over de ongewenste intimiteiten die een
baas of chef zou begaan. Tijdens zo'n ge
sprek fungeer je als praatpaal, je neemt
alle informatie tot je, waarna je een der
gelijk persoon kunt verwijzen naar een
centraal meldpunt waar klachten kun
nen worden ingediend over ongewenste
intimiteiten".
Adjunct-directeur Pluymaekers stelt
zich waakzaam en tegelijkertijd princi
pieel op ten aanzien van werkgevers, die
regelmatig de vacature 'directie-secreta
resse' ter vacaturebank deponeren. On-
