'Bosbouw of vlasteelt
lost graan probleem op'
Onderzoek conflict visser
surfer is verspilde energie
Boer/hoogleraar Van Arkel bepleit nieuw EG-beleid
Veel moeite
in synode
om het
Vrije lied'
VRIJDAG 10 OKTOBER 1986
PAGINA 11
HOOFDDORP - In drie jaar tijd is de graanprijs met
ongeveer eenvijfde gezakt. Die prijsdaling heeft er
wel voor gezorgd dat ongeveer de helft van de Neder
landse akkerbouwers onder het bestaansminimum is
gekomen, maar niet waarvoor hij was bedoeld: het
indammen van de graanoverschotten in de Europese
Gemeenschap. Integendeel, 'Brussel' mag zich dit
jaar verheugen in een recordoverschot van 15 miljoen
ton graan. Om nog maar te zwijgen over het steeds
toenemende suikeroverschot. En ook de aardappel-
produktie is voor de Europse consument al niet meer
bij te eten. Dat maakt wel duidelijk, zegt buitenge-
Nog niet zo lang geleden voerde
de EG graan in. In 1979 zagen de
Europese landbouwers voor het
eerst kans om op de 100 miljoen
hectare landbouwgrond genoeg
graan te produceren voor de Eu
ropese boterhammen, en sinds
dien is het hard gegaan. Na de
melkplas kent de EG sinds een
paar jaar ook een steeds groeiend
overschot aan granen. Om een
drama a la de zuiveloverschotten
te voorkomen besloot de Euro
pese Commissie de garantieprijs
voor tarwe tot drie keer toe te
verlagen. Een akkerbouwer
woon hoogleraar produktkunde in Wageningen, di
recteur van het Nederlands Instituut Voor Afzet
bevordering van Akkerbouwprodukten (Nivaa) en
akkerbouwer Bert van Arkel, dat de prijspolitiek van
de Europese Commissie heeft gefaald. Om de land
bouwoverschotten te beperken zijn andere maatrege
len nodig. Van Arkel heeft het ei van Columbus ge
vonden: verbouw gewoon andere produkten op de
tarwepercelen, dan verdwijnt het overschot vanzelf.
Té simpel? "Gemakkelijke oplossingen bestaan na
tuurlijk niet, zo van: doe de deur open, knip twee keer
met je vingers en hup, de oplossing is er"
door
Sjaak Smakman
kreeg driejaar geleden nog gega
randeerd rond de 570 gulden per
ton, nu is dat nog maar ongeveer
470 gulden per ton. Dan gaan ze
vanzelf wel minder produceren,
dacht Brussel. Maar niets bleek
minder waar. "Het enige dat de
Europese Commissie heeft be
reikt is dat de inkomens van de
akkerbouwers zeer drastisch om
laag zijn gegaan. Daar is een heel
eenvoudige reden voor: een boer
heeft nu eenmaal een hoeveel
heid land en daar moet hij toch
wat uit zien te halen".
Die graanoverschotten bezor
gen niet alleen de Brusselse
landbouwpolitici hoofdpijn, ook
in de ontwikkelingslanden zor
gen ze voor grote problemen.
Met grote subsidies dumpt de
EG - samen met andere land-
bouwgiganten overigens - de
overschotten op de wereldmarkt,
waardoor de prijzen steeds nieu
we laagterecords bereiken» Rege
ringen van ontwikkelingslanden
kunnen zo goedkoop graan ko
pen, dat de eigen landbouwpro-
duktie niet van de grond komt.
De eigen boeren moeten concur
reren met het Europese, Ameri
kaanse, Australische en andere
graan en kunnen het voor die
prijzen niet telen. De hongers
nood in Afrika is voor een be
langrijk deel te wijten aan de ver
waarlozing van de landbouwsec
tor op dat continent, stelt Van
Arkel zonder omhaal.
Zelf heeft hij tien jaar voor de
Wereldvoedselorganisatie FAO
gewerkt in achtereenvolgens Oe
ganda, Kenia en Egypte. Hij
heeft daar met eigen ogen kun
nen zien hoe het in zijn werk
gaat. "Het gebied langs de Nijl
behoort tot de beste landbouw
gronden ter wereld en de Egypti
sche boer behoort ook tot de pro-
duktiefste ter wereld. Maar wat
gebeurde er? Ten zuiden van As-
sioet (ongeveer halverwege het
Egyptische deel van de Nijl, red.)
bleven de boeren met hun pro
dukten zitten. De.regering wei
gerde het te kopen en op te ha
len. Het was goedkoper om bui
tenlands graan aan te kopen dan
om het in eigen land te kopen en
naar het noorden te vervoeren".
Vorst
"Ik houd staande dat in geen
enkel land ter wereld anno 1986
honger hoeft te worden geleden.
Zelfs ondanks de bevolkingsex
plosie zeg ik dat, ja, al is dat in
derdaad wel een van de grootste
problemen in de ontwikkelings
landen. En dat geldt ook voor de
Sahel-landen. Hoor je hier boe
ren zeggen: o, deze winter heeft
het 15 graden gevroren en daar
om zijn onze oogsten mislukt?
Van Arkel: „Het trieste van de situatie i
gewenst is, speelt een veel kleinere rol".
i oplossing moet politiek kloppen. Of hij ook technisch
(foto Wim Dijkman)
Nee toch. Nou, in die landen zijn
ze gewend aan die droogte en
hebben ze altijd genoeg kunnen
produceren voor de eigen men
sen. Het is grotendeels een poli
tieke kwestie. In een aantal lan
den waar hongersnood he.erst -
Ethiopië, Soedan - heerst al jarep
een, burgeroorlog en dat zorgt fei
telijk voor de voedseltekorten.
En in andere landen geeft de in
terne politiek te weinig stimulan
sen aan de landbouwproduktie.
Maar dat neemt allemaal niet
weg dat ik er na tien jaar ontwik
kelingssamenwerking wel van
overtuigd ben dat het afzetten
van overschotten een uitermate
ongewenst beleid is''.
Terug naar de EG, naar de op
lossing die Van Arkel heeft be
dacht. Hij klinkt ontzettend sim
pel: verbouw in plaats van pro
dukten waarvan overschotten
bestaan, dingen waaraan binnen
de EG nog een tekort is. Con
creet: plant bossen op landbouw
gronden, ga weer vlas telen, zon
nebloemen en koolzaad, en laat
van tijd tot tijd stukken grond
braak liggen - iets dat in de VS
overigens al gebeurt. "Als je dat
Financieel aantrekkelijk maakt
voor de boeren is de overnrnrfi.if-
tie van de baan is zijn stellige
overtuiging.
Speelbal
Hij noemt deze produkten niet
toevallig: 92 procent van het 'ge-
bruikshout' voor papier en der
gelijk voert de EG momenteel in
uit voornamelijk Canada en
Scandinavië, plantaardige oliën
(zonnebloempitten en koolzaad)
komen vooral uit de Verenigde
Staten, terwijl de vlasteelt (lin
nen) de afgelopen 20 jaar is gede
cimeerd. "Toen ik nog een jon
gen was teelde mijn vader hier
altijd vlas", zegt Van Arkel (40) in
zijn werkkamer aan de Hoofd-
dorpse Rijnlander weg, "én waar
om zou dat niet weer kunnen? In
1960 was er in Nederland nog
30.000 hectare vlas, nu nog maar
4000". Samen met een neef ruilt
hij aan de Rijnlanderweg een
boerderij van 20 hectare, hoewel
- zegt hij ronduit - hij door zijn
andere banen nauwelijks nog
aan het boerenhandwerk toe
komt.
"Natuurlijk is het een pro
bleem om een dergelijke aanpak
in de EG van de grond te krijgen,
daar liggen tal van politieke pro
blemen. Politiek is de EG altijd
een beetje de speelbal van een
soort gewogen gemiddelde en
moet met voorstellen komen die
voor alle landen aanvaardbaar
zijn. Dat is het trieste van de si
tuatie: een oplossing moet poli
tiek kloppen. Of hij ook tech
nisch gewenst is, speelt een veel
kleinere rol".
Knip
''Geen enkele oplossing - ook
de mijne niet - is gemakkelijk, zo
van: doe de deur open, knip twee
keer met je vingers en hup, de
oplossing is er. Maar ik geloof
wel in de mogelijkheid van alter
natieve teelten. Hoe je zoiets
kunt doen? Nou, je kunt bijvoor
beeld tegen een boer zeggen: als
je in plaats van 6 hectare tarwe
nu 5 hectare tarwe teelt en op die
zesde hout plant, dan krijg je
voor de opbrengst van die 5 hec
tare de oude prijs van ongeveer
570 gulden per ton in plaats van
470. Bij braakliggen kun je bij
voorbeeld een verhouding van 1
op 10 hanteren, en voor vlasteelt
of voor de teelt van zonnebloe
men of koolzaad weer een andere
norm. Die verhoudingen kun je
jaarlijks aanpassen. Krijg je plot
seling een enorm aanbod van bij
voorbeeld zonnebloemolie, dan
kun je die verhouding gewoon
veranderen en minder aantrek
kelijk maken. Natuurlijk, niet al
le boeren zullen daar instappen,
maar een een deel zal dat zeker
wel doen en minder tarwe gaan
telen. En dat willen we tenslot
te".
"Betaalbaar? Dat geloof ik wel.
Vergeet niet dat de EG nu mil
joenen tonnen graan moet opko
pen en opslaan. Dat geld spaar je
met deze oplossing uit en kun je
gebruiken om het te financieren.
Maar de onderste steen is nog
niet boven gehaald en er moet
verder onderzoek worden ge
daan".
"Ik denk dat ook zal gebeuren,
ja. Je moet een gedachte natuur
lijk de tijd gunnen, maar je ziet
dat minister Braks de gedachte
van bosbouw op landbouwgrond
overneemt. En laten we vooral
niet vergeten dat Nederland een
groot belang heeft bij het voort
bestaan van de EG. Want als er
één land is dat heeft geprofiteerd
van de EG, dan is het ons land
wel".
Onderzoeken kunnen soms be
langwekkende zaken aan het licht
brengen. Ze kunnen uitgangspunt
vormen voor nieuwe initiatieven,
gewijzigde methoden, andere toe
passingen of leiden tot maatrege
len of wetgeving die in de samenle
ving hun nut afwerpen.
Daartegenover staan onderzoe
ken, die behalve het feit dat ze
mensen een tijdje aan het werk
hebben gehouden, geen enkel po
sitief resultaat opleveren. Tot die
laatste categorie moet het onder
zoek worden gerekend naar de
conflicten die er zijn gerezen tus
sen de sportvissers en de plankzei
lers in onsVoor nog geen handvol
journalisten werden de resultaten
van dit onderzoek gistermiddag
gepresenteerd op een steenworp
afstand van de Nieuwkoopse Plas
sen. Aanleiding tot het onderzoek
vormde de snelle opkomst van de
surfplank in ons land in de jaren 70
en 80. Dat leidde op sommige
plaatsen aan en op het water tot
conflictsituaties met de sportvis
sers.
Als bezitters van de 'oudste rech
ten' op het buitenwater voelden ze
zich in een hoek gedrukt door deze
nieuwe vorm van watersport. Op
sommige oevers leidde dat tot
schermutselingen en scheldpartij
en waarover de pers berichtte.
Over het algemeen zaken op be
trekkelijk kleine schaal, maar voor
de mensen die het betrof zeker niet
te bagatelliseren. Met name de Ne
derlandse Vereniging van Sport
vissersfederaties, overkoepelend
orgaan van zo'n 900 hengelsport
verenigingen maakte daarover
nogal wat ophef.
Dat leidde mede tot Het onder
zoek in 1985 waarbij het ministerie
van landbouw en visserij een sub
sidie beschikbaar stelde waardoor
twee onderzoekers konden worden
aangetrokken. Er werd een bege
leidingscommissie ingesteld, waar
in behalve een drietal vertegen
woordigers van het ministerie en
representanten van de hengelport-
bonden ook de Landinrichtings-
dienst en de Werkgroep Recreatie
van de Landbouwuniversiteit Wa
geningen zitting hadden. Onder de
verantwoording van deze laatste
werkgroep, waarin nog weer eens 9
vakgroepen waren vertegenwoor
digd, werd het onderzoek verricht.
Er zijn enquêtes gehouden onder
hengelaars, plankzeilers en beheer
ders van water. Er werden tellin
gen en observaties verricht en aan
literatuurstudie gedaan. De weer
slag van dat alles is te vinden in
een ruim 300 pagina's tellend boek.
Een omvangrijk en zeer gedetail
leerd werk, dat onmiddellijk de
vraag doet rijzen of de feitelijke
probleemstelling een dergelijke
grootschalige benadering wel
waard is.
Hoezeer daaraan mag worden ge
twijfeld blijkt uit de acht aanbeve
lingen waartoe de onderzoekers
uiteindelijk komen. Zo luidt de
eerste conclusie: ondanks het feit
dat de conflicten op de multifunc
tionele recreatiewateren tussen
sportvissers en plankzeilers niet al
gemeen voorkomen, evenmin he
vig van karakter zijn en als zoda-
niog niet als problematisch zijn te
beschouwen, moet het beleid alert
zijn en blijven op de hinderaspec-
ten van de twee gebruikersgroe
pen. Dit vraagt een continue aan
dacht van beheerders en beleids
makers. Ontdaan van alle dikdoe
nerige franjes resteert slechts één
grote gemeenplaats.
door
Bram van Leeuwen
Datzelfde geldt voor aanbeveling
nummer 2: er zullen in het alge
meen zeker maatregelen moeten
worden genomen om het optreden
van hinder bij de sportvisser tegen
te gaan. Of in een specifiek geval
maatregelen wenselijk zijn en zo ja
welke, hangt af van het doel dat
men voor ogen heeft met betrek
king tot het gebruik van het water
dan wel van de functie die men aan
het gebied wil toekennen.
Punt 3 en 4 zijn ook met een en
kel woord af te doen: het onder
zoek adviseert bij nieuw aan te leg
gen watergebieden functies vroeg
tijdig vast te leggen en bij het ma
ken van inrichtings- en beheers
plannen al in een vroeg stadium
met de georganiseerde hengel- en
watersport te overleggen.
De lezer wacht nog steeds op de
eerste concrete aanwijzingen. Die
komen eindelijk in punt 5: achter
eenvolgens wordt een betere voor
lichting, het indelen van water in
specifieke zones, het ongeschikt
maken van delen van de oever voor
plankzeilers en het aanleggen van
speciale inhammen voor henge
laars bepleit.
Verder zien de onderzoekers
niets in verbodsbepalingen en
wordt een absolute scheiding van
surfers en vissers, niet wenselijk
geacht. Inmiddels is driekwart van
de adviezen de revue gepasseerd.
Stuk voor stuk zaken die een
beetje inventieve geest op een ach
ternamiddag zelf kan bedenken.
Daarvoor heeft hij geen tientallen
uitgebreide enquêtes, veldwaarne
mingen en literatuurstudie nodig.
Hoe weinig realiteitszin de on
derzoekers bezitten blijkt uit punt
7 wanneer in overweging wordt ge
geven wateren die zowel door
plankzeilers als door sportvissers
worden gebruikt voor een symbo
lisch bedrag te verhuren.
Wie zich enigszins in de materie
verdiept zou moeten weten dat de
bedragen die provincie, gemeente
en schappen berekenen de laatste
jaren alleen maar zijn gestegen.
Dan in een periode, waarin de ene
bezuiniging na de andere de lagere
overheden ten deel valt, pleiten
voor 'een symbolisch bedrag' kan
slechts te lachlust opwekken.
De aap komt overigens pas goed
uit de mouw in punt 8. Tijdens het
onderzoek is gebleken dat zowel
de surfer als de visser eigenlijk
meer last hebben van de motor
jachten dan van elkaar. Maar om
dat die constatering buiten het ka
der van het onderzoek valt wordt
aanbevolen dat nog eens apart na
te gaan.
Als de onderzoekers dan ter
loops ook nog erkennen dat aan de
onderzoeksresultaten geen repre
sentativiteit mag worden toege
kend en de situaties van water tot
water verschillen is één conclusie
snel te trekken: verspilde energie
•en weggegooid geld.
Sportvissers en plankzeilers samen op de Wijde Aa.
In de christelijke gereformeer
de synode - deze week in Den
Haag bijeen - klonk gisteren veel
kritiek op het ontwerp van een
bundel 'berijmde bijbelgedeel
ten'. Dit ontwerp (49 liederen)
kwam van de deputaten (com
missie) voor onderzoek van het
kerkelijk lied. De synode zou
vandaag besluiten of de bundel
in kerkdiensten mag worden ge
bruikt. Gezien de discussie is de
kans daarop klein.
De meeste sprekers schaarden
zich - om uiteenlopende redenen
- achter het voorstel van de pre
dikant G. Bouw uit Den Haag om
de bundel niét vrij te geven voor
gebruik in de eredienst, "gelet op
het feit dat aan déze proefbundel
ernstige bezwaren kleven".
In 1983 gaf de christelijke gere
formeerde synode haar
sie voor het kerklied opdracht
"te zoeken naar uitbreiding van
het aanhtal door de synode vast
te stellen berijmde Schriftge
deelten". Onder 'berijmd Schrift
gedeelte' wordt verstaan een be
werking in liedvorm van een
aaneengesloten passage uit de
bijbel, waarin de oorspronkelijke
tekst getrouw wordt gevolgd. De
synode besloot in 1983, een toen
aangeboden ontwerp-bundel
met 120 liederen niet vrij te ge
ven omdat zij schade vreesde aan
de eenheid binnen het kerkver
band.
Gisteren presenteerde het de-
putaatschap - onder voorzitter
schap van de predikant J. van
Amstel uit Ede - een ontwerp-
bundel met 49 liederen. De liede
ren zijn 'poëtisch werk' van de
dichter Joop Klein uit Rijswijk,
de hervormde predikant A. F.
Troost uit Ermelo en de heer H.
van 't Veld uit Veenendaal.
De Schiedamse predikant J. P.
Boiten vond, dat de commissie
een 'willekeurige keuze' uit de
bijbelgedeelten had gedaan. "Als
het zó moet, welke bundel krijg
je dan?"
"Alleen het zingen van psal
men komt de kerk ten goede",
zei ds. M. Vlietstra uit Zeist. "Ik
zou geen stap willen zetten op de
weg die de meerderheid van de
commissie voorstelt".
Ds. Bouw uit Den Haag nam in
de commissie een minderheids
standpunt in. Zijn voorstel was,
de hele bundel niét vrij te geven.
Hij noemde het ontwerp van
'verlegenheidsoplossing' en een
'compromis' inzake het kerkelijk
lied tussen voor- en tegenstan
ders van het zingen van gezan
gen.
Uit de discussie bleek, dat voor
voorstanders van gezangen de
aangeboden bundel niet ver ge
noeg gaat en voor tegenstanders
een brug te ver. Ds. R. van Beek
uit Veenendaal omschreef het
zo: "Mensen die graag het vrije
lied zingen zullen hier niets mee
doen, en mensen die daar tegen
zijn zullen de bundel niet gebrui
ken".
- 'De Wekker'. Tegen de uit
drukkelijke wil van de redactie
in besloot de synode van de
Christelijke Gereformeerde Ker
ken gisteren met 28 tegen 24
stemmen, de redactie van het
kerkblad 'De Wekker' uit te brei
den. Ook zal de redactie meer
voorrang moeten geven aan het
schrijven van artikelen over het
'geestelijke leven'. Een voorstel
daartoe van de predikant P. den
Butter uit Middelharnis werd
met 29 tegen 23 stemmen aange-
De synode vond het niet wen
selijk een 'persfunctionaris' te
noemen tot wie journalisten zich
'veilig en betrouwbaar' kunnen
wenden als er vragen of twijfels
zijn. Een suggestie om het blad
van de behoudende stroming
'Bewaar het Pand' en het kerk
blad 'De Wekker' samen te voe
gen vond in de synode geen
weerklank.
Ds. J. van Amstel uit Ede acht
te uitbreiding van de Wekker
redactie nodig voor een betere
geestelijke leiding en om het ge
heel van de kerk in de redactie
commissie meer vertegenwoor
digd te zien. Hoofdredacteur pro
fessor dr. W. van 't Spijker zag in
dit voorstel 'nét geen motie van
wantrouwen', maar wel een 'min
dere goedkeuring van het be
leid'.
- Hulpverlening. De christelij
ke gereformeerde synode ver
sterkte de band met het reforma
torische hulpverleningswerk. Op
voorstel van de predikant M. Ta-
nis uit Sliedrecht sprak zij (met
36 tegen 16 stemmen) uit, dat de
hulpverlening namens de kerk
waar dat mogelijk moet gebeu
ren via organisaties die zich ba
seren op 'Schrift en belijdenis'.
Tanis doelde vooral op de refor
matorische hulporganisatie
'Woord en Daad'. Vorig jaar gaf
deze kerk f25.000 aan dit werk.
Bij standsvrouwen
Minister Ruding van finan
ciën kreeg van het bestuur van
de hervormde Raad voor de Her
derlijke Zorg een protest tegen
zijn uitlating dat bijstandsvrou
wen een 'hoofdzonde' vormen.
In een vorige maand gepubli
ceerd interview zei de minister:
"Van de zeven hoofdzonden zijn
er nog maar twee over: de EG en
de bijstandsvrouwen, die ons nu
al tien miljoen per dag kosten".
"Wij zijn er zeker van, dat u
veel bijstandsvrouwen erg ge
kwetst hebt met uw woorden.
Het is pastoraal gezien onaan
vaardbaar dat u de hele groep
bijstandsvrouwen zo benadert".
De raad weet uit ervaring, dat.
bijstandsvrouwen zelden vrijwil
lig kiezen voor scheiding. "In de
meeste gevallen wordt een schei
ding de vrouw/moeder aange
daan". Het is, naar het oordeel
van de hervormde raad, dan ook
onjuist, dat de minister de bij
standsvrouwen op hun keuze
blijft aanspreken. Hij gaat er im
mers vanuit, dat het onjuist is de
samenleving te laten betalen
voor een in vrijheid genomen be
slissing.
Dat de minister het woord
'zonde' gebruikt, betreurt het be
stuur van de Raad voor de Her
derlijke Zorg ernstig. "U vindt
het een verkeerde situatie als een
gescheiden vrouw een bijstands
uitkering krijgt. Met 'zonde'
heeft dat niet zoveel te maken
omdat dit woord een breuk aan
geeft in de relatie tussen God en
mensen. Het is onjuist dit woord
te gebruiken voor mensen die -
meestal - onvrijwillig in een el
lendige toestand zijn gekomen".
De raad probeert kerkeraden,
predikanten en ouderlingen te
bewegen om werkelijk te luiste
ren naar een bijstandsvrouw en
niet met allerlei argumenten te
beginnen zoals 'dan hadden ze
maar niet moeten scheiden'. Het
bestuur roept minister Ruding
op, ook zo'n 'pastorale houding'
aan te nemen. "Wij verzoeken u
om te zien naar de mensen die
mede aan uw zorg zijn toever
trouwd en op uw weg komen".
Hervormde Kerk: beroepen
te Anloo-Annerveen kandidaat
Th. Kamper Uitgeest, te Everdin-
gen kandidaat C. H. van Cam-
penhout; aangenomen naar 's
Heer Abtskerke en Nisse me
vrouw J. Bakhoven, predikant
voor buitengewone werkzaam
heden in Groningen; bedankt
voor Streefkerk C. Oorschot
Lunteren.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Amsterdam (in
terkerkelijke stichting 'Diensten
met belangstellenden') J. R. Zijl
stra Vorden.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Groote-
gast A. O. Reitsema Brunssum-
Treebeek.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Slikkerveer A. Bac
Bodegraven; bedankt voor Gou
da C. Harinck Oostkapelle, voor
Apeldoorn B. van der Heiden
Woerden.
Baptistengemeenten: aange
nomen de benoeming tot pastor
van het verpleeghuis te Almen
(Geld.) - deelwerk - M. de Vlas
Ede.
