'Kinderen zijn
nog steeds
tweederangs'
13
DE
KEER
Gouden-griffelwinnares Joke van Leeuwen:
KINDER
BOEKENWEEK
8-18 oktober
SIGNEERT
ISABEL ALLENDE
BOEKHANDEL KOOYKER
Afrikaanse verhalen vol magie en fantasie
Eiland in Vogelstraat: aangrijpend oorlogsboek (vanaf 12 jaar)
Informatieve reisgids
'Tirannen' behandelt aansprekend onderwerp: terreur jongeren op school
Een perfect prentenboek
MET DE
Dartele tekeningen in 'Salamander'
PAGINA 22
WOENSDAG 8 OKTOBER 1986
Joke van Leeuwen heeft dit
jaar voor haar boek 'Deesje'
een Gouden Griffel en een
Zilveren Penseel gekregen.
Zij maakt voor haar boeken
zowel de tekst als de teke
ningen en weet deze tot een
perfecte eenheid te smeden.
Zü is niet alleen tekenares
en schrijfster, maar is ook
actief op het gebied van ca
baret.
Als Joke van Leeuwen
aan het woord is, spreekt ze
rustig, maar achter haar
woorden ligt een felheid die
je niet verwacht, vooral als
het gaat over de plaats die
kinderen innemen in deze
wereld en de manier waar
op er tegen de kinderlitera
tuur aangekeken wordt.
"Vroeger wilde ik nooit iets doen
met kinderen. Maar door de combi
natie schrijven-tekenen kom je vrij
makkelijk tot kinderboeken, om
dat je daar die zaken ongestraft
kunt combineren. Al doende heb
ik ontdekt wat je daar allemaal
mee kan. Zo heb ik ontdekt dat je
door het schrijven van kinderboe
ken kunt terugkeren naar je eigen
wortels. Ik merk dat ik eigenlijk
niet zoveel andere dingen doe dan
toen ik een jaar of tien was. Alleen
kon ik het toen niet opschrijven zo
als ik het nu kan. Maar dat is alleen
een kwestie van ervaring", aldus
Joke van Leeuwen.
Visie
„Bovendien ben ik tot kinder
boeken schrijven gekomen omdat
ik daarin m'n eigen visie op de vol
wassenwereld zo lekker kwijt kan.
Want op het moment dat je kijkt
vanuit het kind conformeer je je
met de wereld van het kind en niet
met de wereld van volwassenen. Ik
wil graag een beetje van de buiten
kant tegen de wereld aankijken".
- Welke ontwikkeling zie je als je
al je boeken naast elkaar zet?
"Ten eerste ga je natuurlijk wat
kundigheid betreft vooruit. Maar
het is ook steeds meer het vinden
van een eigen vorm. 'Het Huis met
Zeven Kamers' was eigenlijk een
oefenplaats wat dat betreft, omdat
ik daar verschillende mogelijkhe
den van de combinatie tekst en te
kening heb uitgeprobeerd. Inhou
delijk probeer ik ook een andere
structuur te vinden. 'De Metro van
Magnus' was heel rechtlijnig.
'Deesje' is weer veel ingewikkelder
van structuur. Wat ik nu geschre
ven heb en wat in het vooijaar uit
komt is weer heel anders. Dat boek
bestaat uit twee grote helften, die
spiegelend op elkaar werken".
Vorm
"De karakters krijgen ook meer
ADVERTENTIE
Haal je gratis kinderboeken folder
bij
BOEKHANDEL
CAZEMIER
Kopermolen 10 Leiden
Tel. 010-220022.
vorm in de loop van de tijd. Piesie
uit het 'Huis met Zeven Kamers'
kan als de voorloper beschouwd
worden van 'Deesje'. Alleen Deesje
is veel meer uitgewerkt. In het
nieuwe boek komen weer minder
tekeningen en probeer ik de teke
ningen ook wat anders op te vat
ten. Zo probeer ik steeds dichter te
komen by een eigen vorm".
- Als ik je boeken bekijk dan valt
op datje op een heel gelijkwaardi
ge manier naar kinderen kijkt.
"Mensen die bepaalde 'belang
rijkheden' belangrijk vinden, kij
ken vaak met een zekere minach
ting tegen kinderboeken aan. Ik
wil dat relativeren door precies de
andere kant op te kijken en die 'be
langrijkheden' te relativeren. Want
ik vind die volwassenenen juist
een beetje lachwekkend. 'Het Ge
minachte Kind' van Guus Kuyer
vind ik een goed beeld geven van
feit dat iedereen weet dat zijn eigen
ervaringen in de kindertijd onge
looflijk belangrijk zijn. En dat er
veel romans worden geschreven
die gaan over de eigen kindertijd.
Maar de kinderen die nu leven en
de ervaringen die ze nu opdoen
worden gebagatelliseerd, terwijl
dat weer de ervaringen zijn die
voor hun latere leeftijd zo belang
rijk zijn".
"Er is wel veel ten goede ge
keerd, maar nog steeds wordt kin
deren op hele subtiele manieren te
verstaan gegeven dat zij tweede
rangs zijn. Ik merk dat een hoop
mensen die voor kinderen werken
in hun omgang met kinderen iets
leeftijdsloos over zich krijgen in
die zin dat zij op een gelijkwaardi
ge manier met kinderen praten. En
dat merk ik zelf ook als ik met kin
deren omga. Ik heb soms meer
moeite om met een bepaald soort
volwassenen te praten dan om met
kinderen te praten".
ADVERTENTIE
door Victor Frerik
de manier waarop je naar kinderen
kunt kijken. Toen ik dat boek las
was ik het ermee eens, maar dacht
daarbij, dat ik het zelf wat minder
woedend neergeschreven zou heb
ben. Zo langzamerhand begin ik
die woede ook steeds meer te be
grijpen. Ik denk dat je steeds har
der moet praten om ervoor te zor
gen dat kinderen en datgene wat er
voor kinderen gedaan wordt se
rieus genomen wordt".
Discrepantie
"Die neerbuigende maniei waar
op er naar kinderen wordt gekeken
is heel erg in discrepantie met het
Doelgroep
- In hoeverre hou je tijdens het
schrijven rekening met je doel
groep?
"Ik let erop met mijn woordge
bruik. Ook bij de keuze van de on
derwerpen let ik op voor wie ik het
maak. Maar dat slechts in beperkte
mate, omdat ik geloof dat de the
ma's voor volwassenen en kinde
ren in wezen dezelfde zijn: liefde,
angst enz. Alleen de uitwerking
van die thema's is anders. Bij kin
deren moetje het niet hebben over
de menopauze of over bepaalde po
litieke problematieken, die een
- Hoe kijk je tegen de kinderlite
ratuur van nu aan?
"Er gebeuren veel goede dingen.
Er wordt serieuzer met kinderboe
ken omgegaan. Er wordt kritischer
tegenaan gekeken waardoor de cri
teria verschuiven. Daardoor kan
men ook steeds minder denken:
'Als ik niet voor volwassenen kan
schrijven, kan ik wel effe voor kin
deren schrijven'. Maar nog steeds
heeft het kinderboek niet de plaats
die het bijvoorbeeld in Engeland
heeft. Een half jaar geleden pres
teerde de BRT het om in een pro
gramma over kinderliteratuur een
goede kinderboekschrijver naast
een maker van flodders te zetten
en hen te laten praten over de
'boodschap' naar kinderen. Bij kin
derboeken kan dat allemaal. Nie
mand zal het in zijn hoofd halen
om een erkende literator voor vol
wassenen te zetten naast een
schrijver van V&D-blaadjes om
over hetzelfde onderwerp te pra
ten. Niet dat de flodders geen be
staansrecht hebben, maar het is
een andere categorie".
Zaterdag 11 oktober 1986
van 11.00 uur tot 13.00 uur
haar nieuwe roman
"Liefde en schaduw"
en ander werk
uitgegeven door
de Wereldbibliotheek bij
Nieuwe Rijn 13,2312 JC LEIDEN
Tel. 071-144146
(vanaf 12 jaar)
'Verhalen voor een Afrikaanse
koning', luidt de titel van het met
een Zilveren Griffel bekroonde
boek van Humphrey Harman.
De Afrikaanse koning in dit ge
val is de op een eiland in balling
schap levende Juba. Zijn rijk is
ingepikt door een oom en boos
aardige tante.
Het leven op het eiland ver
loopt rustig, totdat op een dag de
vreemdeling Siggi zijn intrede
doet. Siggi noemt zichzelf een
Joker. "Een Joker", legt hy uit,
"is niet leuk, maar anders, iets
unieks, aparts, zonderling". Ver
der zorgt de Joker voor vermaak
en amusement en "leert en inspi
reert mensen". Omdat Juba een
leermeester nodig heeft, wordt
Siggi aangesteld als leraar in de
Menselijke Geschiedenis.
'Opvoeden' bestaat volgens
Siggi uit slapen en verhalen ver
tellen, in die volgorde. Door mid
del van de verhalen van de Joker
leert Juba meer over de geschie
denis van zijn rijk.
Afrika heeft een grote vertel
lerstraditie die in Siggi's verha
len duidelijk doorklinkt. De om
slag van het boek vermeldt dat
schrijver Humphrey Harman
tien jaar in Oost-Afrika heeft ge
woond. Het is niet duidelijk of
Harman's verhalen navertellin
gen zijn van bestaande, oor
spronkelijk Afrikaanse geschie
denissen. Wellicht heeft hy ze
ook zelf verzonnen, geïnspireerd
door het gegeven dat er ene ko
ning Juba heeft bestaan. Als dit
laatste waar is, extra lof voor de
ze fraaie vertellingen, vol fanta
sie en magie, opgetekend in
mooie, bloemrijke taal. Span
nend en ontspannend tegelijk.
Jammer dat de vertaling van He
len Knopper soms lelijk tekort
schiet ("Ik geloof dat het werkt
voor jou"). Een prima boek, ook
voor volwassenen.
(Verhalen voor een Afrikaanse Ko
ning, Humphrey Harman. vert. He
len Knopper, uitg. Bert Bakker,
f 19,90)
De laatste jaren is onder de be
kroonde boeken vrijwel altijd
een jeugdboek dat handelt over
'de oorlog'. En daarmee wordt
maar één oorlog bedoeld: de
Tweede Wereldoorlog. Dit jaar
gaat het om het met een Zilveren
Griffel bekroonde 'Het eiland in
de Vogelstraat' van de Pool Uri
Orlev.
Het verhaal speelt zich af in
een Pools getto tijdens de oor
logsjaren. In een gebombardeerd
huis in het inmiddels verlaten
getto houdt de joodse jongen
Alex zich schuil. Hij wil zijn plek
niet verlaten, omdat hy wacht op
zijn vader die heeft beloofd hem
daar te zullen ophalen. In zijn in
genieus bedachte schuilplaats
leeft Alex samen met zijn muis
als enig gezelschap. Uit omrin
gende huizen haalt hij wat hij no
dig heeft. Ook legt hij contacten
met mensen aan de andere kant
van de gettomuur.
Aan de hand van Alex' ervarin
gen weet schrijver Uri Orlev heel
raak de sfeer op te roepen, waar
in de mensen onder druk van de
omstandigheden moesten leven.
De honger en angst, het verlan
gen naar contact, het voortdu
rende wantrouwen, de drukken
de en aan de andere kant aan
trekkelijke spanning. De grim
mige ontmoetingen met andere
dolenden, plunderaars, verzets
mensen. Alex' voorzichtige lief
de voor een meisje 'aan de ande
re kant'. Het in ijltempo volwas
sen worden en zelfstandig moe
ten handelen.
Orlev legt dit allemaal trefze
ker vast, zonder sentimenten en
overdreven emoties en juist
daardoor heel aangrijpend.
Het begin van het boek vond ik
wat verwarrend, omdat de au
teur niet meteen duidelijk maakt
wat er zich precies in het getto
heeft afgespeeld. Die informatie
geeft hij pas in hoofdstuk vijf.
Verder een voortreffelijk boek
voor iedereen vanaf 12 jaar.
(Het eiland in de Vogelstraat, Uri
Orlev, vert. Tamir Herzberg, uitg.
Fontein, f22,50)
(vanaf 10 jaar)
De Zilveren Griffel voor informatieve boeken is dit
jaar gegaan naar de reisgids 'Italië' van het Duitse
auteursduo Hans Peter Thiel en Marcus Würmli.
De gids vormt onderdeel van een reeks reisgidsen
voor jongeren van uitgever Gottmer.
De samenstellers hebben hun best gedaan om zo
veel mogelijk wetenswaardigheden die kinderen
(maar ook ouderen!) leuk vinden byeen te garen.
Het boekje staat vol tekeningen, illustraties en fo
to's. Er wordt van alles verteld over het Italiaanse
landschap, de volksaard, gebruiken en gewoonten,
de taal, het eten. Praktische dingen komen aan de
orde zoals boodschappen doen op de markt. Ook
wordt een kijkje in de haven genomen, aan het
strand en op het platteland.
'Italië' is een boekje waarin het nuttige met het
aangename wordt verenigd. Heel bruikbaar als
gids maar ook echt gericht op wat kinderen interes
seert. Een kanttekening: van sommige Italiaanse
woorden en uitdrukkingen waarmee de auteurs
hun verhaal kruiden wordt geen uitspraak gege
ven.
BEKROOND
METEEN
ZILVEREN
GRIFFEL
In het met een Zilveren
Griffel bekroonde 'Ti
rannen' roert schrijver
Aidan Chambers een
heel aansprekend on
derwerp aan: de terreur
die sommige jongeren
op hun leeftijdgenoten
kunnen uitoefenen.
"Het gaat niet om de
pijn van het knijpen of
slaan, maar het gevoel
vernederd en voor gek
gezet te worden. Dat is
het ergste", verzucht
een van de slachtoffers
in 'Tirannen'.
ste raddraaister, oefent
op hun school een ware
terreur uit. Klasge
nootjes worden gepest,
bedreigd en mishan
deld. Leerkrachten heb
ben niets in de gaten, de
leerlingen onderling
durven elkaar niet te
helpen. Het verhaal be
gint met de aanval op
de jarige Lucy, die het
drietal tirannen moet
voorzien van kadootjes.
Het meisje wordt net zo
lang onder druk gezet
en getreiterd, tot ze van
ellende aan haar kwel
geesten toegeeft.
Buitenbeentje Angus,
heimelijk verliefd op
Lucy, besluit 'iets te
doen'. Maar wat in vre
desnaam? Vechten
heeft geen zin, want het
trio is veel te sterk. Uit
eindelijk komt slachtof
fer Clare met een oplos
sing: pak ze terug op de
zelfde manier. Zet Mela-
nie waar iedereen bij is
voor gek. Subtiel maar
effectief wordt de
macht van de tiran ge
broken.
Aidan Chambers
heeft al eens eerder een
griffel gekregen voor
zijn boek 'Het geheim
van de grot'. Schrijven
kan hij dus wel. Dat be
wijst hij ook weer in 'Ti
rannen'. Uiteraard
spreekt het onderwerp
sterk tot de verbeel
ding. Maar Chambers
weet het ook spannend
en levendig te vertellen,
vooral door zijn goede
dialogen.
Soms gaat Chambers
wat al te clichématig te
werk. Slachtoffer Lucy
komt uit een gezin vol
warmte en begrip voor
elkaar. Kwelgeest Mela-
nie is vroeg-wijs en leeft
in een koude, gevoelsar
me omgeving, waarin
(vanaf 12 jaar)
niemand belangstelling
voor haar heeft.
Schoonheidsfoutjes aan
dit verder uitstekend
leesbare boek.
(Tirannen, Aidan Cham
bers, vert. Nan Lenders,
uitg. Querido, f 19,50)
Het met een Gouden Penseel be
kroonde 'Klein Mannetje vindt
het geluk' van Max Velthuijs is
een prentenboek dat in alle op
zichten werkelijk 'af is. Het ver
telt in woord en beeld het ver
haal van Klein Mannetje die na
de vondst van een klavertje vier
een dag vol geluk beleeft. Verve
lende gebeurtenissen beziet het
mannetje van de positieve kant
dankzij zijn geluksklaverlje. Aan
het eind van de dag verlept zyn
plantje. Dat maakt Klein Man
netje verdrietig. "Nu is hel voor
bij", dacht hij treurig. "Maar het
was een mooie dag. Heel erg
Een schijnbaar eenvoudig
prentenboek, dat bij nadere be
schouwing tot in de puntjes is af
gewerkt. Het verhaal is simpel
maar aantrekkelijk. Tekst en illu
straties zijn heel evenwichtig
over de pagina's verdeeld. Links
steeds een vrijstaand plaatje.
BEKROOND
GOUDEN
(vanaf
4 jaar)
rechts een klein ingelijst 'schil
derijtje'. Velthuijs gebruikt felle,
onderling spannende kleuren en
maakt duidelijke vormen. Let
eens op de aparte belettering van
de omslag en het schutblad.
Kortom: een boekje dat in al zijn
eenvoud heel rijk van vormge
ving is.
uiig. De Vier Windstreken, f 17,90)
Zoals Willem
Wilmink onbe
twist een Gou
den Griffel is
toegekend, zo
heeft Joep
Bertrams
komen terecht
een Zilveren I
Penseel ver
diend met zijn
tekeningen bij de gedichtenbun
del 'Salamanders vangen' van
Wiel Kusters. Zijn tekeningen il
lustreren op inventieve en spran
kelende wijze Kusters poëzie
voor de jeugd.
Meestal ireedt er een wisselwer
king op: de gedichten verhelde
ren de tekeningen en omge
keerd. Of ze variëren elkaar.
Maar in dit geval zijn de tekenin
gen brutaler dan de gedichten.
Kusters is een tamelijk bedacht
zaam en innig type, terwijl Joep
Bertrams blijk geelt van dartele
en genotzuchtige fantasie, waar
door de tekeningen soms de ge-
Joep Bertrams maakte de teke
ningen bij 'Salamanders van
gen'.
dichten gaan overheersen. Aan
de andere kant missen de teke
ningen de raadselachtigheid en
de weemoed van de gedichten.
Kusters is evenals Wilmink een
'family man'. Mensen die van
hun ouders en kinderen houden,
van mensen in het algemeen, en
daar in hun werk herhaaldelijk
en ongedwongen blijk van ge
ven. 'Salamanders vangen' be
staat uit twee gedeelten. Het eer
ste gedeelte is geschreven vanuit
het perspectief van een kind van
een jaar of acht, in sommige ge
vallen duidelijk een meisje, zoals
dit wordt nabeleefd door een vol
wassene. In het tweede gedeelte
wordt de band tussen generaties
benadrukt: van het kind dat va
der is geworden met zijn vader
en zijn kind. De gedichten van
Kusters zijn over het algemeen
wat minder toegankelijk dan de
teksten van Wilmink en daar
door geschikt voor een kleinere
groep, die overigens niet aan
leeftyd is gebonden.
CHRISTIAAN VISSER
Querido. f 17,50.
ADVERTENTIE
BOEKHANDEL
LEIDEN - LEIDERDORP
OEGSTGEEST - KATWIJK
VOORSCHOTEN
Alle op date pagina besproken
boeken zl|n bl| ons dlrekt lever
baar, 61 vla onze TERMINAL te
bestellen en dan binnen drie da
gen verkrijgbaar.
