'Doeners denken ook
wel eens en denkers
doen wel eens wat'
Eindelijk minder
zout in Rijn
uit Kalimijnen
Reportage
Synodes in
Lunteren en
Den Haag
Achtergrond
WOENSDAG 8 OKTOBER 1986
PAGINA 11
De gereformeerde synode - de
ze week in Lunteren bijeen -
heeft in haar vergadering van
gisteren de verkoop van aande
len Shell en Philips voorlopig
uitgesteld. De deskundigen van
zending en werelddiakonaat en
de financiële instanties van de
kerk gaan zich eerst beraden
over de gevolgen van zo'n afwij
zing van het Zuidafrikaanse
apartheidsbeleid. Volgend jaar
moeten zij daarover rapport uit
brengen, evenals over het beleg
gingsbeleid. De synode wil voor
komen, dat met kerkelijk geld
via beleggingen het apartheids-
bewind wordt gesteund, maar
een keuze uit bedrijven die daar
mee te maken hebben moet wel
'uiterst zorgvuldig' gebeuren.
Zending en werelddiakonaat
hadden de synode voorgesteld
alle aandelen Shell en Philips te
verkopen "als dringend signaal
om hun beleid te wijzigen". De
financiële organen van de kerk
keerden zich daartegen. Ze ver
weten zending en werelddiako
naat, dat ze over hun voorstel
niet waren gehoord. De beheer
ders van het pensioenfonds von
den het oordeel van zending en
werelddiakonaat over Shell en
Philips ook lichtvaardig.
Wel riep de synode regering en
politieke partijen opnieuw op tot
'effectieve economische druk-
maatregelen' tegen Zuid-Afrika.
Bedrijven wordt gevraagd hun
investeringen terug te trekken
en geen nieuwe te doen.
- Synode over IKON. De be
spreking in de gereformeerde sy
node van het tweejaarlijkse rap
port over de Interkerkelijke Om
roep Nederland (IKON) resul
teerde gisteren in de uitspraak
dat een breuk met deze omroep
een 'oecumenische verarming'
zou betekenen. De synode wees
verzoeken van een aantal kerke
raden om de band met de IKON
los te maken af. Geen van de sy
nodeleden kwam met het voor
stel een eind aan de relatie te ma
ken.
- Voetnoten. De gereformeer
de synode wil aan de voorgestel
de 'Verklaring van overeenstem
ming' voor toekomstige hereni
ging van de Hervormde Kerk en
de Gereformeerde Kerken twee
'voetnoten' toevoegen: dat de
mens als zondaar alleen wordt
gerechtvaardigd "krachtens het
verzoenend lijden en sterven van
onze gekruisigde en opgestane
Heer" en dat de Schrift (bijbel)
de enige norm van geloof en le
ven is. De gezamenlijke gerefor
meerd-hervormde synodeverga
dering van volgende maand zal
over dit voorstel moeten beslis-
Op deze manier vond de gere
formeerde synode een oplossing
voor de verdeeldheid die maan
dag bij de bespreking van het
ontwerp van de 'Verklaring van
overeenstemming' aan het licht
was gekomen. Een deel van de
synode wilde de tekst aanvullen
op verzoek van plaatselijke ker
ken. Anderen vonden de tekst
voldoende helder. Het voorstel
om de aanvullingen in voetnoten
onder te brengen bleek een uit
weg.
Geen gezangen
Het zingen van gezangen in
christelijke gereformeerde kerk
diensten blijft - behoudens een
aantal berijmde bijbelgedeelten
- officieel verboden. De synode -
deze week in Den Haag bijeen -
wees gisteren met 32 tegen 20
stemmen verzoeken van plaatse
lijke kerken om verruiming van
de liedpraktijk af. In totaal wa
ren 18 verzoéken daarover bin
nengekomen. Verruiming zou,
naar het oordeel van de synbode,
de 'kerkelijke eenheid schaden'.
Al in 1983 kon een bundel van
120 liederen - samengesteld door
de commissie voor het onder
zoek naar het kerkelijke lied -
geen genade vinden bij de syno
de. Reden: aanvaarding zou de
eenheid schaden. Wel achtte de
synode de bundel 'in overeen
stemming met Schrift en belijde
nis'.
Nü oordeelde de synode, dat
de verzoeken tot herziening van
het besluit van 1983 geen nieuwe
gezichtspunten boden. De beslis
sing van '83 was ook niet in strijd
met Schrift, belijdenis of kerkor
de, meende de synode.
Donderdag bespreekt de syno
de een nieuw ontwerp van een
bundel berijmde Schriftgedeel
ten met 49 liederen.
- De christelijke gereformeer
den willen, dat de Gereformeer
de Kerken in Nederland de Gere
formeerde Oecumenische Syno
de (GOS) verlaten. De synode in
Den Haag sprak dat gisteren uit.
Het gereformeerde lidmaatschap
is, volgens de Haagse synode, on
verenigbaar met de grondslag
van de oecumenische synode,
PARIJS GPD/ANP) - Op 5 januari
is het dan zover: na jaren van sle
pende onderhandelingen zal
Frankrijk de zoutlozingen op de
Rijn verminderen met 20 kilo per
seconde. Een bliksembezoek van
de Franse premier Chirac aan Lub
bers afgelopen maandag beteken
de de langverwachte doorbraak.
Chirac kwam naar Den Haag om
dat Franse technici eindelijk een
oplossing voor de in de Elzas fe-
lomstreden opslag in de bodem
hadden gevonden: de aanleg van
een ondergrondse waterdichte mat
waarop zoutbergen van 20 meter
worden gestort.
De opslag bestaat uit drie onder
delen. Allereerst is er de opslag van
11 kilo per seconde van de ergste
afvalprodukten uit de kalimijnen
in de Elzas. Dan wordt nog eens
per seconde 4 kilo opgeslagen aan
pekel, dat wil zeggen aan strooi-
zout, dat in de wintermaanden zal
worden afgevoerd om op de Franse
wegen te worden gestrooid. Het
derde onderdeel van het Franse
plan behelst de nuchtere vaststel
ling dat sinds '83 de aan de Moezel
gelegen fabrieken van Solvay en
Sarralbe gesloten zijn, waardoor al
jaren 5 kilo minder wordt geloosd
dan was toegestaan. Terwijl voor
de Moezel een maximum van 38 ki
lo aan afval was vastgesteld, is dit
rekening komen de I
kilo per seconde.
350 miljoen
De Fransen zeggen dat het leg
gen van een waterdichte bodem,
waarop de zoutbergen zullen ver
rijzen 350 miljoen francs zal kos
ten. Een deel van dat bedrag komt
indirect van de Rijnoverstaten. Ne
derland stortte al in '77 een bedrag
van zo'n 20 mihoen gulden, waar
van de rente over al die jaren in de
Franse staatskas is gevloeid.
Tien jaar nadat de eerste fase is
ingegaan - dat is op 5 januari 1997 -
treedt een nieuwe fase in het Rijn-
zoutverdrag in werking. Dan moe
ten de Elzasser kalimijnen hun lo
zingen met nog eens 40 kilo per se
conde verminderen. Hoe de Fran
sen dat technisch willen aanpak
ken is nog een open vraag.
Minister voor milieuzaken Alain
Carignon was gistermiddag in Col-
mar en Mulhouse om daar de regio
nale parlementsleden, de ecologen
en de vakbonden van het plan op
de hoogte te stellen. Het werd door
alle partyen met tevredenheid ont
vangen. Vooral omdat Carignon
met zoveel woorden verklaarde dat
deze oplossing 'voor de toekomst
alle deuren open laat'. Hij doelde
daarmee op het feit dat de kalimij
nen rond de eeuwwisseling uitge
put zijn. Het opgeslagen zout kan
dan alsnog worden geloosd, zo liet
hij doorschemeren.
De vakbonden in de Elzas waren
over de oplossing tevreden omdat
'dankzij deze formule het niveau
vooral wat betreft de vrije visie
op de homofilie en op het gezag
van de bijbel en het gelijktijdige
lidmaatschap van de Wereldraad
van Kerken.
De Gereformeerde Oecumeni
sche Synode, die haar volgende
algemene vergadering in 1988 in
Zimbabwe heeft gepland, zal
worden voorgesteld, de band
met de Gereformeerde Kerken in
Nederland te verbreken. Als de
gereformeerden na 1988 tóch lid
blijven, willen de Christelijke
Gereformeerde Kerken samen
met andere kerken zoeken naar
wegen om - zeer waarschijnlijk
buiten de Gereformeerde Oecu
menische Synode om - "aan hun
oecumenische roeping gestalte
te geven".
- Nog twee besluiten van de
christelijke gereformeerde syno
de: het contact met het hoofdbe
stuur van de Gereformeerde
Bond in de Hervormde Kerk
wordt voortgezet, zij het op een
'voorlopige wijze'; er komt een
'pastorale handreiking' over ho
mofilie (de homosexuele le
venspraktijk zal daarin worden
afgewezen als 'in strijd met
Schrift en belijdenis').
En ten slotte: drs. H. Peels (30),
predikant te Zoetermeer, heeft
de benoeming tot wetenschappe
lijk hoofdrr edewerker aan de
theologische hogeschool in Apel
doorn aanvaard. Hij neemt taken
van professor B. Oosterhoff (71)
over, die begin volgend jaar met
pensioen gaat. De synode van
1989 zal een opvolger voor Oos
terhoff moeten benoemen. Dat
kan nu niet omdat er onder de
christelijke gereformeerde theo
logen geen gepromoveerd oud
testamenticus is.
Kardinaal Alfrink (86), oud
aartsbisschop van Utrecht, kreeg
in zijn huis in Zeist de F. D. Roo
sevelt Freedom-medaille uitge
reikt. Reden: zijn inzet voor de
godsdienstvrijheid, het tweede
Vaticaans concilie, de oecumene
en de vredesbeweging.
Marlènburg. De Mariënburg-
vereniging (van vooruitstreven
de rooms-katholieken) moet
voorlopig niet rekenen op het
predikaat 'rooms-katholiek'.
Kardinaal Simonis vindt de bro
chure van de vereniging ('Getui
gen van de Geest die in ons leeft')
daarvoor onvoldoende.
"De brochure is een te eenvou
dige schets van de kerkelijke si
tuatie in Nederland", schrijft Si
monis aan voorzitter professor
dr. G. Staal. "De tegenstellingen
worden praktisch herleid tot de
tegenstelling Nederland-Rome.
Zo onderschat de brochure de
spanningen onder de rooms-ka
tholieken in Nederland zelf'.
van activiteit kan worden gehand
haafd'. De ecologen stemden er
mee in omdat 'het milieu er geen
gevaar door loopt'. Ze onderstreep
ten ook het 'voorlopige' aspect van
het plan en verklaarden toch hun
plan niet te laten varen om op een
zeker ogenblik het zout-afval toch
nog naar zee te transporteren.
Reserve
Ook in Nederland is positief de
overeenkomst gereageerd. De Ne
derlandse regering liet weten 'te
vreden' te zijn. Voorzitter Van der
Veen van de Rijncommissie Water-
leidingenbedrijven (RIWA), rea
geerde enerzijds met veel voldoe
ning, anderzijds met enige reserve
op de mededelingen van de Franse
premier. "Eindelijk is voldaan aan
hetgeen de Fransen al meer dan
tien jaar hebben beloofd, maar ik
ben erg benieuwd hoe ze het gaan
vdoen. Ofschoon we in eerste in-,
stantie blij moeten zijn dat er naar
jarenlange vertraging nu eindelijk
een stap wordt gezet, betekent de
opslag slechts een eerste stap naar
de oplossing van het zoutpro-
bleem", zegt de RIWA-voorzitter.
Door het vasthouden van deze hoe
veelheid afvalzout door de kalimij
nen vermindert de zoutlast van de
Rijn met niet meer dan 18 procent.
Van der Veen kondigde daarom
aan dat de waterleidingbedrijven,
die nog steeds bezig zijn met een
civiele procedure en een
strafklacht tegen de Elzasser zout-
industrie wegens de volgens hen
onrechtmatige zoutlozingen op de
Rijn, met hun actie door zullen blij
ven gaan. "We houden de druk op
de ketel", aldus de voorzitter.
Langdurig
Het heeft bijna 15 jaar onderhan
delen gevergd voordat deze over
eenkomst op tafel ligt. Al in '72 wa
ren de verantwoordelijke ministers
van de Rijnoverstaten in Den Haag
overeen gekomen dat Frankrijk de
helft van de 6,5 miljoen ton afval
zout uit de Elzasser kalimijnen
vanaf begin 1975 zou moeten op
slaan. Heftig protest in de Elzas
leidde echter tot steeds nieuwe
vormen van uitstel. Toen een voor
stel tot goedkeuring van het zout-
verdrag in het Parijse parlement
achterwege bleef, werd de toenma
lige Nederlandse ambassadeur in
Parijs 'voor overleg naar Den Haag
teruggeroepen'. Na langdurig over
leg kwam er een nieuwe overeen
komst, waarbij de Fransen voor 1
januari 1980 moesten beginnen
hun afval buiten de Rijn te houden.
In '83 deden zich opnieuw strub
belingen in het Franse parlement
voor, en alle al gemaakte afspraken
en termijnen waren toen al lang
verlopen. Tijdens zijn staatsbezoek
aan Nederland begin '84 gaf presi- j
dent Mitterrand koningin Beatrix1
de verzekering dat 'op zijn woord
van eer' alles toch nog voor elkaar
zou komen. Dezer dagen publi
ceerde het dagblad 'Libération'
een reportage over het vuilnis dat
de Rijn naar Rotterdam spoelt. Het
blad stelde daarin dat van alle be
trokken Rijnoeverstaten 'Frank
rijk het record aan kwade wil had
weten te vestigen' waar het er om
gaat uit vrije wil iets aan de vervui
ling van de Rijn te doen.
Sendingskerk. De synode
van de Nederduits Gereformeer
de Sendingskerk (voor kleurlin
gen) in Zuid-Afrika heeft met
kleine meerderheid een motie
verworpen om de band met de
blanke moederkerk (Nederduits
Gereformeerde Kerk) te verbre
ken. Een synodelid verklaarde,
dat met dit besluit de bal in han
den van de moederkerk is ge
speeld. "Nu moet zij iets gaan on
dernemen".
De Sendingskerk blijft ook lid
van de Gereformeerde Oecume
nische Synode. Tegelijk zal ze de
Wereldraad van Kerken vragen,
haar de status van 'waarnemer'
te geven.
Doener Jan Kamminga vertrekt op
29 november als voorzitter van de
WD. Hij laat een partij achter die
bij de laatste verkiezingen opviel
vanwege de bekwaamheid om
brokken te maken. Maar hij is nog
steeds gek op die partij.
De WD Verloor in mei 9 zetels.
De populairste politicus van die
partij moest het veld ruimen. De
partijleider werd aan de kant gezet
na een hevig tumult in de fractie.
De vraag is of er nog wel iéts goed
is gegaan bij de Volkspartij voor
Vrijheid en Democratie. Voorzitter
Jan Kamminga, die op 29 novem
ber zijn functie neerlegt, aarzelt
geen moment met het antwoord.
"Ik kijk met grote voldoening te
rug op de afgelopen jaren", zegt
hij. Zo'n reactie vraagt om uitleg.
door
Wim Bisschop
Die uitleg komt geroutineerd, zo
als de meeste reacties van Kam
minga geroutineerd zijn na zes jaar
feitelijk voorzitterschap van de
partij. "De problemen", zegt hij,
"lagen vooral aan het politieke
front, in de fractie en het kabinet
Daar heeft een partijvoorzitter na
tuurlijk ook wel mee te maken,
maar daarnaast is er ook nog een
partij. Die partij veroorzaakte de
moeilijkheden niet. In het hoofd
bestuur en in de Kamercentrales is
enorm goed gewerkt. Er zijn meer
mensen bij het partijwerk betrok
ken dan ooit het geval was. Er is
geweldig veel discussie geweest
over het program, over de begin
selverklaring en over het Liberaal
Manifest. Ik heb er echt van geno
ten".
De meeste opschudding ont
stond uiteraard bij de RSV-affaire.
Daarin was hoofdrol weggelegd
voor de de liberale vice-promier
Gijs van Aardenne.
"Wij vonden het zo onrechtvaar
dig dat alleen Van Aardenne werd
aangewezen als de zondebok, ter
wijl iedereen boter op het hoofd
had. We hebben er deskundigen bij
gehaald en die hebben ons verze
kerd dat het rumoer wel weer zou
verdwijnen. Na die persconferen
tie werd duidelijk dat het geen
storm in een glas water was. We
moesten overwegen of we zouden
zwichten voor de druk die toen los
kwam of dat we zouden volhou
den. Als we toegaven moesten we
onszelf verloochenen. Wij besloten
dat we hem niet zouden laten val
len, maar toen wisten wij ook nog
niet dat het CDA eerst met een
voorwaardelijk groen licht zou ko
men. Daardoor bleef die kwestie
doorzieken tot maart-april '85. In
die periode was er zoveel concen
tratie op de RSV-zaak dat daardoor
de kwestie met de P. C. Hooft-prijs
ook nog eens verkeerd liep en we
kregen er bovendien de PTT-toe-
standen bij". Bij elkaar een lange
reeks problemen en missers waar
voor de kiezers op 21 mei de reke
ning presenteerden.
Die fouten die allemaal afzonder
lijk nog wel overzichtelijk waren,
leidden in de fractie en in het kabi
net tot spanning toen voor de ver
kiezingen al bleek dat de kiezers de
party in de steek zouden laten.
Daar ligt volgens Kamminga dan
ook het grootste probleem van de
WD in die laatste periode voor de
verkiezingen. Het evenwicht tus
sen de liberalen in de fractie en in
het kabinet was zoek. Het vertrou
wen was weg.
Aan het begin van de kabinets
periode leek het zo ideaal. Een su
per-deskundige vice-premier en
een jonge bruisende fractieleider.
Maar achteraf was het toch geen
evenwichtige combinatie, zo legt
hy uit.
"Het succes van de WD in de
komende jaren is afhankelijk van
de eenheid tussen de mensen in
het parlement en het kabinet. Als
dat gebeurt keert de ouderwetse
stabiliteit in de WD weer terug.
De personele invulling die er nu is
gekomen is daar ook op afge
stemd".
Waarbij de WD wel de populair
ste politicus heeft verloren. "Win-
semius. Ik betreur het vreselijk dat
hy weg is. Hij wilde beslist Econo
mische Zaken en hy zou dat ook
voortreffelijk hebben gedaan, dat
weet ik zeker. Ik heb alles gepro
beerd om hem vast te houden.
Maar het is geen politicus die met
zich laat jojo-en. Hy is zijn eigen
koers gevaren".
Voor Kamminga lag een ander
ministerschap veel moeilijker.
Toen Vonhoff ter sprake kwam als
minister van Defensie heeft de par
tijvoorzitter zich zeer terughou
dend opgesteld. "Ik heb hem ook
niet gebeld in die periode dat hij
nadacht of hy het zou aannemen of
niet. Voor de partij was het heel
goed geweest als hij minister was
geworden. Maar voor Groningen is
het heel goed dat hij hier blijft".
"Vonhoff weet op perfecte wijze
een evenwicht te bewaren tussen
zijn kritische geest en loyaliteit aan
de partij. Daarom heeft wat hij zegt
ook gezag. De invloed van zulke
mensen is aanzienlijk en wordt ge
waardeerd", zegt hij als een soort
inleiding. Om verder te gaan met:
"Het is leuk om bij de filosofische
kant te horen, maar praktische za
ken maken het soms moeilijk om
je filosofie overeind te houden.
Vonhoff staat buiten dat centrum
waar de dingen gedaan moeten
worden. Hij kan uitstekend funge
ren als een soort geweten van de
partij. Maar je mag het mensen als
De Korte of Voorhoeve niet kwa
lijk nemen als ze eens concessies
moeten doen". En meer in het al
gemeen over de kritiek dat er te
weinig liberalisme blijkt uit het
stemgedrag van de fractie: "Men
sen die niet in de vuurlijn staan
hebben het makkelijker dan de po
litici die zaken op moeten knap
pen. De doeners hebben ook het
verkiezingsprogram in hun achter
hoofd. Maar die merken dat maar
20 procent van de Nederlanders
hetzelfde wil als zij. Die andere 80
k Jan Kamminga: moeilijkheden in de WD lagen niet aan de partij.
procent wil wat anders. Dan moet
je kiezen of je dan misschien iets
minder binnen haalt, of datje niets
bereikt en als een soort getuigenis
partij optreedt. En van die getui
gende groepen hebben we al ge
noeg in Nederland".
In zijn periode als partijvoorzit
ter heeft Kamminga meer dan zijn
voorgangers de aandacht getrok
ken van de media. Een enkele keer
veroorzaakte dat opschudding. Zo
als in januari 1985 toen hij zich liet
interviewen door het Kernblad van
het IKV. De WD leefde destijds
op voet van oorlog met het Inter
kerkelijk Vredesberaad vanwege
volstrekt tegengestelde opvattin
gen over de plaatsing van 48 kruis
raketten in Woensdrecht. De WD-
voorzitter stelde in het interview
dat hij zat te wachten op krachten:
"Die het voor de WD moeilijk ma
ken om een gesprek over het niet
plaatsen van nieuwe raketten uit
de weg te gaan".
Hebben die contacten met het
IKV nog nieuwe vrienden op gele
verd? "Die hebben geen nieuwe
vriendschappen opgeleverd. De
opening die ik wilde is dichtgesla
gen omdat het IKV twee dagen
voor de plaatsing van, het interview
een persbericht de wereld instuur
de met passages uit dat artikel. Die
passages hebben veel stof doen op
waaien. Die eerste twee dagen heb
ben de toon gezet. Ik wilde bewust
proberen om de polarisatie in die
dagen te verminderen. Maar dat
kwam het IKV kennelijk niet goed
uit. Dat wilde polariseren. Ze wil
den van geen kant een brug slaan.
Dat heb ik dus verkeerd ingeschat.
Ik dacht dat het mogelijk was de
afstand kleiner te maken. Maar de
tijd was er nog niet rijp voor".
Als fungerend voorzitter van de
WD heeft Kamminga met twee
zeer verschillende lijsttrekkers te
maken gehad. In 1981 Wiegel en in
1982 en 1986 Nijpels. Nog steeds
staat de oud-fractievoorzitter in de
WD in hoog aanzien. Tijdens de
tumultueuze periode in de fractie,
rondom de formatie, heeft Kam
minga met het idee gespeeld om
Wiegel op te trommelen om de her
rie in de keet tot bedaren te bren
gen.
Kwam die gedachte op omdat de
samenwerking met Wiegel zoveel
beter was dan met Nijpels?
Met zes jaar politieke ervaring
onder de voeten houdt Kamminga
zich een directe vergelijking van
het lijf. "In die periode van Wiegel
was het veel rustiger. De WD zat
met 28 mensen in een coalitie en
was veel kleiner dan het CDA. We
moesten dus geregeld buigen. In
1982 kwamen we met 36 mensen in
de Kamer. Er waren toen hogere
verwachtingen. En hoewel we van
tevoren wisten dat er een groot
deel lucht zat in die verkiezingsuit
slag en dat we zo'n resultaat niet
weer zouden halen, wordt toch ie
dereen nerveus als voor de verkie
zingen uit opinieonderzoeken
blijkt dat ie zetels eaat verliezen.
Dat ik Wiegel erby wilde halen is
niet gebaseerd op betere ervarin
gen met hem in een vorige periode.
Wiegel is natuurlijk steengoed,
maar Nijpels is dat ook. Het is wel
zo dat de positie van de party voor
zitter anders is geworden in de pe
riode Nypels", zegt hij. Dat bete
kent ongeveer dat de party voorzit
ter in de laatste periode veel meer
rafels moest bijknippen dan tij
dens Wiegel. Maar Kamminga laat
de uitleg maar in het midden.
De laatste fractieleider die Kam
minga nu nog even meemaakt, Jo
ris Voorhoeve, was volgens hem al
voorbestemd tot een vooraanstaan
de rol in de partij. "Hy had voor
ons het hele kruisrakettendebat op
een voortreffelijke manier gedaan.
Als je zoekt naar evenwicht, kom je
by hem terecht. Ik wist dat hij tot
het groepje hoorde dat verder zou
komen, want hij heeft ook nog ver
stand van economie".
Deze keer is het overigens wel
anders verlopen dan in 1982. Toen
reed Kamminga samen met Wiegel
vanuit Hoogeveen naar een partij
bijeenkomst in Breda. Onderweg
hadden de partijvoorzitter en de
partijleider het over de opvolging,
want Wiegels vertrek naar Leeu
warden stond al vast. Tijdens die
rit van 250 kilometer werden ze het
er samen over eens dat zy het voor
stel moesten doen om Nypels naar
voren te schuiven.
De laatste keer had Kamminga
Rudolf de Korte op het oog als op
volger van Nypels, maar die bleek
niet te bekeren tot het inzicht dat
een goede fractieleider evengoed
een sieraad van de maatschappij is
als een minister.
"Er valt een enorm gat als ik
geen partyvoorzitter meer ben,
want dat werk slokt je compleet
op. Daar gaat al je tijd in zitten. Ik
heb ook geen enkele andere hob
by. Ik ben met hart en ziel voor die
party bezig geweest en er nog mee
verbonden", zegt hij als met enige
bezorgdheid ter sprake komt hoe
het nu verder moet na 29 novem
ber.
Een oplossing voor dit probleem
dient zich mogelijk in januari aan,
wanneer de kandidaatstelling voor
de Eerste Kamer aan de orde is.
Kamminga wil wel op de lijst.
"Maar niet als Gronings kandidaat,
als concurrent van Loes Vonhoff.
Als ik op de lijst kom, moet dat zijn
vanwege mijn ervaring met de hele
partij. Dat is mijn voorwaarde". In
dit geval heeft de doener Kammin
ga er dus al duidelijk over nage
dacht hoe het moet gebeuren. Als
het geberut, "want er is nog niets
geregeld. Er is wel met deze en ge
ne over gepraat, maar het is echt
nog niet rond'.
