*Wij weduwnaars
hebben de pech
dat we man zijn'
Pressiegroep vecht voor gelijke rechten
Wetgeving binden aan
de zorg voor kinderen'
ZATERDAG 4 OKTOBER 1986
EXTRA
PAGINA 23
Als een vrouw haar man verliest heeft zij recht op een aww-uitkering, nog eens
aangevuld door een pensioenuitkering van het bedrijf waar de man heeft
gewerkt. Mannen die hun vrouw verliezen komen hiervoor doorgaans niet in
aanmerking en vallen terug in de bijstand. Vandaar dat de ziektewet door hen
nogal eens 'misbruikt' wordt om toch nog enigszins het hoofd boven water te
houden. „Je zit op een snelweg zonder afslagen".
door Margot Klompmaker
Zijn eerste vrouw verloor Geer de
Jager (33) acht jaar geleden. Toen
hij op een avond van zijn werk thuis
kwam, lag zij dood voor de kamer
van hun vijf weken oude zoontje.
Oorzaak: een nierziekte die zich fa
taal had ontwikkeld.
In 1981 trouwde De Jager opnieuw. Er
werd een tweede kind geboren. De peu
ter was net een jaar oud toen zijn moeder
in shocktoestand raakte als gevolg van
een niet onderkende longontsteking.
Mond op mond-beademing mocht niet
meer baten. De Jager was opnieuw we
duwnaar.
Het zoeken naar een antwoord op de
vraag 'waarom hem dat is overkomen'
heeft de man uit Voorburg voorlopig op
een zijspoor gezet. Verdriet verdringt hij
bewust door zich al maandenlang te con
centreren op één ding: het recht om voor
zijn eigen kinderen te kunnen zorgen.
Een weduwnaar moet niet" alleen het
verlies van zijn vrouw verwerken, hij
wordt ook nog eens geconfronteerd met
een flink brok sociale ongelijkheid. Of
zoals De Jager het uitdrukt: „Wij we
duwnaars hebben de pech dat we man
zjjn'.
Een vrouw die haar man verliest heeft
recht op een speciale 'uitkering in het ka
der van de algemene weduwen- en we
zenwet (aww). Geen vetpot, maar toch
een aardig bedrag, variërend van 1100
tot ruim 1500 gulden bruto per maand,
afhankelijk van de vraag of er kinderen
zijn. Dit bedrag wordt nog eens aange
vuld met de pensioenuitkering van het
bedrijf waar de man heeft gewerkt. Bo
vendien kan de vrouw, als ze wil, er een
baantje bij nemen. Het geld dat zij ver
dient wordt niet gekort op haar aww-uit
kering.
Mannen die hun vrouw verliezen ko
men echter niet voor de aww in aanmer
king. Als hun vrouw een baan had, kun
nen ze bovendien in de meeste gevallen
geen aanspraak maken op het pensioen,
al heeft hun echtgenote daarvóór maan
delijks premie betaald. Bij veel bedrij
ven wordt het pensioen alleen aan de
Duizendpoot
De weduwnaar heeft weinig keus. Hij
heeft geen recht op een aww-uitkering.
Wel kan hij terugvallen op de bijstand,
maar dan wordt het merendeel van wat
hij bijverdient op zijn uitkering ingehou
den. Een part-time baan combineren
met een uitkering - zoals een weduwe
wel kan - zet financieel dus geen zoden
aan de dijk. Andere mogelijkheid is een
volledige baan buitenshuis houden, de
kinderen overdag laten opvangen door
een gezinshulp of familie en 's avonds
zelf het huishouden op zich nemen. Een
taak voor een duizendpoot.
Dus loopt De Jager voor de zoveelste
keer doelbewust in de ziektewet. Echt
ziek is hij niet, 'hoogstens overspannen'.
Maar de Voorburgenaar ziet geen andere
mogelijkheid. "Een kind heeft recht op
een ouder. En ik wil het recht mijn eigen
kinderen te kunnen verzorgen. Moet ik
ze dan maar in een pleeggezin stoppen?
Of een gezinshulp in huis nemen? Dat is
ook geen oplossing. Hier in Voorbug is
het gewoon slecht geregeld. Ik kreeg
steeds verschillende hulpen. Dat is voor
de kinderen niet goed. Net als ik er een
had ingewerkt en de kinderen aan haar
gewend waren, kwam er weer een an
der".
De Jager erkent volmondig dat het
zich ziek melden terwijl hij niet ziek is
geen oplossing is. "Daar is de ziektewet
niet voor bedoeld". Maar hij weet het
ook niet meer. "Ik wil de verantwoorde
lijkheid niet op een ander afschuiven, op
familie, buren of kennissen. Dat doe ik
niet".
De Jager is niet de enige weduwnaar
die de ziektewet 'misbruikt'. In een rap
port van de Nederlandse Gezinsraad uit
1985 staat letterlijk: „Op dit moment is
het gebruikelijk via oneigenlijk ziekte
verzuim dagen vrij te maken voor de op
vang van kinderen". De raad voegt eraan
toe dat de weduwnaar vaak weinig an
ders kan.
Hét probleem van de weduwnaar is
het combineren van een volledige baan
buitenshuis met een huishouden met
kinderen, meent de raad. Als de weduw
naar ervoor kiest zelf voor zijn gezin te
zorgen, stelt hij doelbewust zijn leven in
dienst daarvan. De vader rent van 's
morgens vroeg tot 's avonds laat. De kin
deren moeten eten, er netjes uitzien,
naar de dokter of tandarts. Het huis
moet worden schoongemaakt en opge
ruimd, er moeten boodschappen wor
den gedaan en eten gekookt. Dit alles in
combinatie met een volledige baan.
Veeleisend
Voor iedere alleenstaande ouder is de
ze combinatie veeleisend en moeilijk.
Maar helemaal een probleem voor een
man met een volledige baan die boven
dien niet gewend is een huishouden
draaiende te houden. Mannen, consta
teert de raad, zijn doorgaans niet altijd
even handig en hebben geen zin of tijd
om op koopjes af te gaan.
"Met dit rapport dat ook aan de Twee
de Kamer is gestuurd, is dus niets ge
beurd", constateert De Jager. "Het is
verdwenen in een la".
De Voorburgenaar vindt het hoog tijd
dat er iets aan de ongelijke behandeling
van weduwnaars wordt gedaan. Onlangs
heeft hij een organisatie opgericht voor
lotgenoten die in hetzelfde wankele
schuitje zitten. Honderden hebben zich
aangemeld. Inmiddels heeft De Jager
gesprekken achter de rug met verschil
lende politieke fracties van de Tweede
Kamer. Maar concrete resultaten zijn er
nog niet.
Een van de weduwnaars die zich t»ij
De Jagers organisatie heeft aangesloten,
is de 30-jarige vrachtwagenchauffeur
Ton Wijfje uit Leiden. Zijn vrouw over
leed twee jaar geleden aan een hersen
bloeding. Hij bleef achter met een baby
van 5 maanden en een geestelijk gehan
dicapt kind van 4 jaar. Ook hij komt er
rond voor uit dat hij zich ziek meldt om
zijn kinderen te kunnen opvangen en
wanneer hij de spanning niet meer aan
kan. Ondanks de hulp die zijn zuster
hem biedt.
„Het blijft zwaar", constateert de Lei-
denaar. "Ik ben vrachtwagenchauffeur
en moet me echt haasten om 's middags
op tijd thuis te zijn. Even uitblazen is er
van 's morgens vroeg tot 's avonds laat".
"Wat ik wil is een behoorlijke uitke
ring, zodat ik kan thuisblijven en zelf
voor mijn kinderen kan zorgen. Dan is
die druk van me af. Nu werk ik me het
ongans, zit geen tel en ben uitgeblust. Ik
word gewoon geleefd".
De Jager pakt er een Libelle bij van
enkele weken geleden en wijst op een
interview met oud-politicus Hans Wie
gel, de meest bekende (inmiddels ex-
)weduwnaar van Nederland. "Ik heb al
eens naar Libelle geschreven", vertelt
hij, "om aandacht te vragen voor onze
problemen. Nooit meer wat van ge
hoord. Zo'n interview is een mooie aan
leiding om weer eens te reageren. Kijk,
die Wiegel heeft met zijn wereldsalaris
destijds de opvang van zijn kinderen
goed kunnen regelen. Gewoon een gou
vernante in huis".
Blok beton
Wijfje en De Jager zeggen dat ze heb
ben geleerd zich op te stellen 'als een
blok beton'. De Jager: "De buitenwereld
snapt niets van je problemen en reageert
soms heel bot. 'Ach joh, je bent pas 33, je
trouwt wel weer', wordt er gezegd. Je
Geer de Jager, met zijn zoons Michael (8) en Randy (20 maanden): „De buitenwereld snapt niets van je proble-
men". <fot° GPD>
moet een brede rug hebben, anders ga je
kapot. Door je omgeving voel je je onder
druk gezet. Je moet er voortdurend op
attent zijn dat je kind er netjes en ver
zorgd uitziet, gewassen in schone, hele
kleding. Anders hoor je weer commen
taar. Op alles wordt gelet".
"Laatst had ik boodschappen gedaan
en zat ik om een uur of half vijf 's mid
dags ergens een kop koffie te drinken.*
Word ik 's avonds opgebeld: of ik mijn
kinderen niet verwaarloos door koffie te
drinken op een moment dat de school al
uit is. Daar word je toch niet goed van?",
moppert De Jager.
Ton Wijfje vult aan: "Watje ook nekt is
de eenzaamheid. Er zijn heus wel vrou
wen die belangstelling voor me hebben,
maar zodra ze die kleine meid zien ha
ken ze af'. 'Die kleine meid' is de vijfjari
ge Jeanett, een mongooltje, dat zichzelf
stilletjes vermaakt met het slopen van
een schrift en het onderzoeken van de
tas van de verslaggeefster.
De Jager legt het gevoel van eenzaam
heid nader uit. "Twee keer heb ik dat
proces van vereenzaming meegemaakt.
Op de begrafenis wil iedereen je helpen,
maar in dé praktijk sta je er alleen voor.
Vrienden en kennissen zie je niet meer,
omdat ze bang zijn over de dood te pra
ten. Ze zeggen "kom gerust eens langs",
terwijl ze weten dat je aan huis bent ge
bonden door de kinderen. Als iemand
aan je vraagt 'hoe gaat 't?' en je ant
woordt 'slecht', lopen ze snel door. Je
hoort blijkbaar te zeggen dat het goed
met je gaat, anders is zo'n gesprek veel
te eng. Die reactie van de mensen
Toen het me de tweede keer overkwam
was ik weliswaar gewaarschuwd, -maar
toch kwam het nog hard aan. Je zit op
een snelweg zonder afslagen. Je durft
nauwelijks aan relaties te beginnen, van
wege de angst dat het weer mis zal
gaan".
De Jager zegt zich bewust vast te bij
ten in de strijd voor een uitkering. Aan
een rouwproces, het verwerken van zijn
verdriet, is hij nog niet toegekomen. "Ik
ben wel bang dat de klap nog gaat ko
men", realiseert hij zich.
Dezelfde rechten
Weduwnaars willen niet meer dan de
zelfde rechten als vrouwen die hun man
hebben verloren, stelt De Jager duide
lijk. "Ik praat echt niet alleen voor me
zelf. Er zijn in dit land ongeveer 9000 we-
duwnaren met kinderen. Wat moetje als
man alleen met je kinderen? Moet je ze
maar in een crèche of bij-je ouders weg
stoppen? 't Zijn geen wegwerpartikelen.
Daar neem je geen kinderen voor".
Hij voegt eraan toe: "Het gezin wordt
altijd de hoeksteen van de samenleving
genoemd. Op het moment dat je vrouw
wegvalt, ben je als man niet eens meer
het zand tussen die stenen".
Er is voor De Jager en zijn medestan
ders een heel klein lichtpuntje. In de be
groting van Sociale Zaken voor volgend
jaar staat vermeld dat het ministerie van
plan is de ongelijke behandeling van we-
duwnaren aan te pakken. Ook mannen
zullen het recht op een aww-uitkering
krijgen. Maar er zit een addertje onder
het gras: bijverdiensten zullen voortaan
op de aww-uitkering in mindering wor
den gebracht. Waarmee de weduwnaren
weer even ver zullen zijn als nu het geval
(Meer informatie over deze problematiek:
Geer de. Jager, Allard Piersonkade 5, Voor
burg, telefoon 070-866142).
Leidenaar Ton Wijfje: met zijn twee kinderen: „Wat je ook nekt is de
eenzaamheid". (toto wim Duwman»
In 1973 bracht de Nederlandse Gezins
raad een rapport uit waarin de toenma
lige regering al werd geadviseerd de al
gemene weduwen- en wezenwet uit te
breiden tot een algemene weduwen-,
wezen- en weduwnaarswet. Maar dat is
er tot nu toe niet van gekomen.
Sinds 1976 zijn er binnen de Europese
Gemeenschap wel richtlijnen opge
steld voor gelijke behandeling van
man en vrouw. De drie eerste richtlij
nen zijn bindend voor alle lidstaten.
Voor een gelijke behandeling van man
en vrouw na het overlijden van een van
beide partners, zijn de derde en zesde
richtlijn van belang. Maar die twee
richtlijnen bevatten nog geen verplich
ting tot gelijke behandeling binnen de
voorzieningen voor nabestaanden.
Aanvulling
Vorig jaar kwam de Nederlandse Ge
zinsraad - naar aanleiding van de EG-
richtlijnen - met het rapport 'Weduw
naars met jonge kinderen'. Op 1 januari
wordt de zesde EG-richtlijn voor alle
lidstaten verplichtend. Deze gaat over
gelijke behandeling binnen de beroeps
regelingen. Daaronder vallen de over
eenkomsten die voortvloeien uit een
arbeidscontract en die een aanvulling
vormen op de bestaande wettelijke
voorzieningen van de sociale zeker
heid.
Dat lijkt een opklaring, maar zo is
het toch niet. De lidstaten zijn bevoegd
deze richtlijn naast zich neer te leggen
op punten waar een wettelijke voorzie
ning ontbreekt. En dat is het geval is
bij de pensioenen voor nabestaanden,
in ons land de aww.
Meer soelaas lijkt de derde richtlijn
te bieden. Wanneer namelijk de Euro
pese Commissie de resolutie van het
Europees Parlement betreffende die
derde richtlijn overneemt, dan zijn de
lidstaten verplicht een wettelijke voor
ziening voor weduwnaarspensioenen
te treffen. Dat zou betekenen dat met
ingang van 1 januari ook in werkne
mersovereenkomsten een voorziening
voor een weduwnaarspensioen ver
plicht wordt, zoals de zesde richtlijn
bepaalt.
Haya Maij-Weggen, lid van het Euro
pees Parlement voor het CDA, wil zich
inzetten voor gelijke behandeling van
weduwen en weduwnaars. In het NOS-
radioprogramma 'Zo kan het ook' zei ze
onlangs: „Wij hebben in 1984 al ge
vraagd het element gelijke behande
ling van weduwen en weduwnaars aan
de Europese richtlijnen toe te voegen.
Er is ook een aanvullende regeling van
uit Europa toegezegd. We verwachten
die eind van dit jaar, maar dan zal het
toch nog zo'n twee jaar duren voordat
die in Nederland zelf zal worden uitge
voerd".
Ze geeft toe dat aanpassing altijd om
budgettaire redenen opzij werd gescho
ven. Er zouden in één keer zo'n achtdui
zend uitkeringsgerechtigden bij ko
men, dat kost geld. Mevrouw Maij-Weg-
gen: "Ik pleit voor een budget-neutrale
oplossing. Dat zou ook echt kunnen. Nu
is het inderdaad zo dat weduwen van
boven de veertig, zonder kinderen
maar wel met een eigen baan en een
pensioen van hun overleden echtge
noot, ook die aww-uitkering daar nog
bovenop krijgen. Het is een in aantal
toenemende groep, die deze uitkering
automatisch krijgt. Men gaat er nog.
steeds van uit dat alle vrouwen van bo
ven de veertig economisch afhankelijk
zijn. Dat is in toenemende mate niet
Afbouwen
"Men zou nu voor die groep de zaak
kunnen afbouwen. Natuurlijk moeten
bestaande rechten niet aangetast wor
den, maar je zou tegen vrouwen die nu
38 of 39 jaar zijn kunnen zeggen: als u
een baan hebt en u wordt weduwe,
kunt u niet meer automatisch rekenen
op een uitkering. Dat geld zou dan kun
nen worden gebruikt om weduwnaren
met jonge kinderen wel een uitkering
te geven. Dus de weduwenuitkering
wijzigen in die zin, dat je haar bindt
aan de zorg voor kinderen. En niet dat
je haar bindt aan het vrouw zijn of man
zijn". (GPD)