Er is nog werk na de Deltawerken
Keert ansjovis terug
in de Oosterschelde?
Nog lange weg te gaan
naarcaovoor hoeren
Lutherse
kerk stoot
obligaties
Philips af
Reportage
Pijlerdam zal leefmilieu veranderen
Tweede congres vandaag afgesloten
VRIJDAG 3 OKTOBER 1986
PAGINA 15
Met groot ceremonieel vertoon worden mor
gen de Deltawerken afgesloten met de inge
bruikname van de pijlerdam in de Ooster-
schelde. Wordt Nederland nu overspoelt
door een vloedgolf van werkloosheid?
Luctor et emergo; Ik worstel en kom bo
ven. De Zeeuwen kunnen hun wapenspreuk
afschaffen. Rampen als in 1953 behoren voor
goed tot het verleden. Zeeland is nu veilig?
„Ja", zegt de directeur-generaal van rijkswa
terstaat, ir. J. van Dixhoorn, met klem.
Even stellig is hij over de werkloosheid die
Zeeland en rijkswaterstaat zou bedreigen
door de voltooiing van de dam. Rijkswater
staat heeft volgens hem zelfs geen nieuwe
natte werken nodig om de werkgelegenheid
te behouden: „Stel dat de Markerwaard
wordt ingepolderd. Dat zou rijkswaterstaat
niet meer opleveren dan een kleine project-
dienst". Hij verheelt niet dat het aantal banen
bij Rijkswaterstaat wel afneemt, maar dat ge
beurt met bezuinigingen als oogmerk, niet
omdat er minder werk is.
Van Dixhoorn: „Rijkswaterstaat heeft al
tijd een vrij stabiel pakket werk, waarin soms
pieken zitten. Het Deltaplan was voor rijks
waterstaat iets extra's, straks vragen de we
gen weer de aandacht. De sterkte die voor de
Deltawerken nodig was hebben we groten
deels gemobiliseerd in onze eigen organisa
tie. Die mensen passen we nu weer in; een
deel gaat bij voorbeeld naar beheer en onder
houd. Er is niet voor iedereen altijd plaats in
de herberg, maar je moet er rekening mee
houden dat mensen met pensioen gaan of
vertrekken omdat ze bij voorbeeld zeggen: ik
ben bouwer en ik wil blijven bouwen. Die
gaan naar het bedrijfsleven".
Ook in Zeeland zullen niet veel arbeids
plaatsen verdwijnen, zo meent Van Dix
hoorn. Hij sluit weliswaar niet uit dat er bij
voorbeeld bij aannemers die in de afgelopen
jaren veel werk voor rijkswaterstaat hebben
verricht werkgelegenheid verloren zal gaan.
maar per saldo wordt Zeeland er volgens
hem niet slechter van.
Vooral het toerisme in de waterrijke pro
vincie en ook bijvoorbeeld de haven van
Vlissingen hebben zich kunnen ontwikkelen
dank zij de Deltawerken. Van Dixhoorn:
„Zeeland was voor de Deltawerken moeilijk
bereikbaar, nu niet meer. In de zomer zijn er
nu dagen dat er 30.000 mensen op Goeree
zijn. Die brengen werk mee".
De voltooiing van het Deltaplan ten spijt
meldden geleerden onlangs dat Nederland
wel eens onder de zeespiegel zou kunnen
verdwijnen door de stijging van de zeespie
gel. Van Dixhoorn is niet onder de indruk.
„Ik denk dat we dit realistisch moeten bekij
ken. We hebben altijd te maken gehad met
een rijzende zeespiegel. Een daling van de
zeespiegel is veel interessanter", zegt de di
recteur-generaal met een glimlach. „Wat zou
je denken van een droge haven in Rotter
dam?".
Komt de ansjovis terug in
de Oosterschelde? Nu de
stormvloedkering in de
Oosterschelde is voltooid,
zullen de getijdebewegin
gen en de stroomsnelheid
van het water afnemen.
Dat leidt tot nieuwe om
standigheden, die wellicht
gunstig zijn voor diertjes
als de ansjovis, de steur
garnaal en de geep, maar
die er ook de oorzaak van
kunnen zijn dat de tong
schar verdwijnt, zoals
tong, schol en kreeft al
verdwenen zijn.
De gevolgen van de stormvloed
kering voor het leefmilieu in de
Oosterschelde zijn van belang,
want het gebied is een grote bron
van voedsel voor allerlei dieren.
De ecologie van het Deltagebied
was immers de reden om miljar
den uit te trekken voor een door
laatbare pijlerdam, in plaats van
te kiezen voor een simpele dijk.
Tal van studies zijn al achter de
rug. Zo blijkt uit recent onder
zoek dat de wisselwerking Jtus-
sen de Noordzee en de Ooster
schelde maar van beperkte aard
is. Veel voedsel wordt in de Oos
terschelde zelf geproduceerd.
Een meevaller, want aanvanke
lijk had men gedacht dat de
Noordzee van grote invloed was
op de aanwezige voedselvoorra
den.
Zoutgehalte
Berekend was dat de uitwisse
ling tussen het zoute water van
de zee en het zoete water dat via
rivieren en beken de Ooster
schelde binnenstroomt, zou ver
minderen als gevolg van de nau
were doorgang van de Ooster-
scheldedam. „Tot voor kort
dachten we dat het zoutgehalte
van het water in de Oosterschel
de daardoor minder zou worden.
Inmiddels staat vast dat dit zelfs
meer wordt, nu de compartimen-
teringsdammen eveneens klaar
zijn", zegt T. Pieters van de
dienst Getijdewateren, verant
woordelijk voor dit deel van de
het milieu- en natuuronderzoek.
Een andere gunstige ontwik
keling is dat het water van de
Oosterschelde helder zal worden
omdat er dan'minder stroming is
en het zand en slib naar de bo
dem zal zakken. „Dit betekent
meer licht voor het aanwezige
plankton, dat harder zal groeien
en daardoor een grotere voedsel
bron vormt voor de overige die
ren in dit rijke gebied", vertelt
dr. M. Knoester, die bij de rijks
dienst belast is met het onder
zoek naar de relaties tussen orga
nismen en milieufactoren. Door
dat de stroming verminderd zal
het water in de Oosterschelde
ook wat warmer worden. Veran
deringen, die gunstig zijn voor
bijvoorbeeld de ansjovis.
Trekvogels
Maar de medaille heeft ook een
andere kant. Zo zullen verschil
lende delen van het schor geheel
droog vallen. Dit betekent een
verkleining van het voedselge-
bied, waarop vissen en vogels
zijn aangewezen. Tevens wordt
het rustgebied voor de vissen
aanzienlijk beperkt. De vraag is
bovendien of voor de trekvogels
die veel gebruik maken van de
aanwezige voedselvoorraden
nog voldoende ruimte overblijft.
De dienst Getij de wateren zal
de ontwikkelingen en mogelijke
veranderingen in de fauna en flo
ra van het Deltagebied nauwlet
tend volgen om op tijd te kunnen
waarschuwen als zich ongewen
ste ontwikkelingen voordoen.
Om bij voorbaat te voorkomen
dat grote schade aan de natuur
en het milieu wordt aangericht
zal de stormvloedkering normaal
altijd open moeten blijven. „Bij
sluiting van de sluizen moet de
uiterste terughoudendheid in
acht worden genomen", aldus ir.
J. Hendriksen van Getijdewate
ren.
Zijn dienst heeft berekend dat
het gemiddeld slechts één keer
per jaar nodig zal zijn de dam in
verband met de veiligheid van de
bevolking te sluiten en dan nog
voor hoogstens één etmaal. Jan
de Vries van de Zeeuwse Milieu
federatie in Goes is echter van
mening dat de pijlerdam alleen
in het uiterste noodgeval mag
worden gesloten. „En dat is vol
gens onze berekeningen slechts
eens in de vijf jaar", zegt De
Vries, die zich gesteund voelt
door de Raad van de Waterstaat.
Deze is het met het standpunt
van de milieu-organisaties eens.
Schade
De milieufederatie verwacht
de komende jaren ingrijpende
veranderingen in de ecologie van
het Deltagebied dat thans vooral
voor de vissen en de trek- en wa
tervogels dezelfde betekenis
heeft als de Waddenzee. ..Het is
moeilijk precies aan te geven wat
er zal gebeuren, maar geulen zul
len dichtslibben, waterstromen
zullen veranderen, schorren zul
len droogvallen zegt De Vries,
die het van groot belang acht dat
de dienst Getijdewateren voorlo
pig doorgaat met onderzoek.
Overigens meent ook hij dat de
schade beperkt zal blijven, ten
minste „als er geen tegenvallers
zijn".
De overheid heeft miljarden
guldens extra moeten uittrekken
om aan de wensen van de milieu
beweging tegemoet te komen
door een doorlaatbare dam te
bouwen. „Het is beter dan niets,
maar onze keus was een geheel
open Oosterschelde en in plaats
van de afsluitende en bescher
mende dam verhoging van de
dijken langs de eilanden. Dat
was bovendien veel goedkoper
geweest", aldus Jan de Vries. De
actiegroep Oosterschelde Open
hield overigens na dertien jaar
strijd al op 1 januari 1984 op te
bestaan. (ANP)
BRUSSEL/AMSTERDAM (ANP) - Vorig jaar werd in Amsterdam de internationale hoe-
renorganisatie ICPR (International Committee voor Prostitutes' Rights), opgericht. Het
was voor het eerst in de geschiedenis dat de beoefenaars van het 'oudste beroep ter
wereld' officieel uit hun schuilhoeken tevoorschijn kwamen. Hun doel: weg met het
stigma hoer en de discriminatie die daaruit voortkomt. Vandaag werd in Brussel het
tweede driedaagse hoerencongres afgesloten en kon de balans worden opgemaakt van
een jaar lang keihard aan de weg timmeren.
„Er is een duidelijke kentering te
merken, vooral bij de beroepsgroe
pen als hulpverleners, politie en
ambtenarij. Er wordt niet meer al
leen geluisterd naar prostituées: ze
mogen voortaan meepraten". Dat
zegt Gail Pheterson, sociaal psy
chologe en organisator van het
tweede hoerencongres. Een teken
aan de wand is volgens haar al de
plaats waar de honderden prosti
tuées dit keer bij elkaar kwamen:
het deftige Europese Parlement
stond zalen af. Er werd in zes talen
simultaan vertaald en een groot
deel van de kosten wordt gesubsi
dieerd.
„Het begin is er. Maar er moet
nog vreselijk veel gebeuren", aldus
Gail Pheterson. Volgens haar be
staan er nog veel fabeltjes over
hoeren. Zo denken velen dat alle
hoeren geslachtsziekten hebben en
een risico-groep vormen voor Aids.
„Het is gewoon niet waar. Hoeren
zijn niet altijd besmet met ziekten.
En Aids-risico's zijn bij prostituées
die geen verdovende middelen
spuiten niet hoger dan bij anderen
die seksueel actief zijn"
Het thema Gezondheid is een
van de onderwerpen die op het
congres ter sprake kwam. Hoeren,
ex-hoeren, onderzoeksters, men
sen uit steungroepen, uit de poli
tiek, onderwijs en de hulpverle
ning wisselden informatie uit over
veilige seks-praktijken. „Het is de
bedoeling dat prostituées daar zelf
wijzer van worden, maar ook wil
len we hiermee het stigma van de
'zieke hoer' weghalen", aldus Phe
terson.
Tippelen
Hoeveel prostituées er in de we
reld zijn is onbekend. Schattingen
zeggen dat het er miljoenen zijn. In
Nederland zijn ongeveer 15.000
hoeren, van wie er 5.000 in Amster
dam tippelen of voor de ramen zit
ten. Het merendeel van hen zijn
vrouwen. Maar ook mannelijke
prostituées en transseksuelen zijn
bij de hoerenorganisatie aangeslo
ten.
De situatie van prostituées over
de wereld is verschillend, maar
nergens rooskleurig. In Amerika
zijn de miljoen prostituées er
slecht aan toe. „Honderden hoeren
worden daar vermoord zonder dat
er een haan naar kraait. Ze worden
gewelddadig behandeld door klan
ten, maar ook door politiemen
sen", aldus Margot St.James, op
richtster van de Amerikaanse hoe
renorganisatie „Coyote".
In Nederland is er minder ge
weld tegen prostituées omdat de
hoeren meer getolereerd worden.
De Wallen in Amsterdam zijn daar
een voorbeeld van. „Maar hoeren
in Nederland worden wel gediscri
mineerd. Als een prostituée hier
aangifte doet van verkrachting,
wordt ze door de politie niet se
rieus genomen. Ze worden extra
gecontroleerd door de Sociale
Dienst of ze wel echt gestopt zijn
met werken", aldus Jan Visser van
de Mr. de Graafstichting, die zich
bezig houdt met alle facetten van
prostitutie.
Stigma
Op het congres vorig jaar werd
een manifest aangenomen over de
rechten van de prostituées overal
ter wereld. Daarin staat onder
meer dat punten als wetgeving,
mensenrechten, arbeidsomstan
digheden, gezondheid, dienstverle
ning, belasting én de publieke opi
nie veranderd moeten worden. Met
die boodschap gingen de congres-
deelnemers naar huis om ieder in
hun eigen land de mogelijkheden
te bekijken om het stigma hoer te
doorbreken.
„Eerlijke en duidelijke informa
tie verstrekken bleek voor alle aan
gesloten landen de eerste methode
om de situatie van prostituées on
der de aandacht te brengen. In Ne
derland heeft dat geresulteerd in
tal van informatieve bijeenkom
sten op universiteiten en bij poli
tie, justitie en hulpverleners. We
hebben duidelijk kunnen maken
dat prostituées hun eigen vak met
eigen problemen hebben. Er ont
stond begrip. En dat begrip gaan
we verder uitbouwen", aldus Gail
Pheterson.
Een van de belangrijkste punten
is ervoor te zorgen dat bordeelhou-
derij uit het Wetboek van Straf
recht wordt geschrapt. De prosti
tuées zullen de Tweede Kamer
aansporen daartoe het hunne te
doen. Jan Visser van de mr. de
Graafstichting: „Wanneer borde
len legaal worden, kunnen ge
meentebesturen bijvoorbeeld ver
gunningen afgeven. Die zouden ge
koppeld kunnen worden aan voor
waarden over de arbeidsomstan
digheden. Dit zou kunnen uitmon
den in een overleg over arbeidsver
houdingen en later uiteindelijk in
een cao".
Rechten
„Het woord hoer wordt gebruikt
om vrouwen te stigmatiseren. Het
woord prosituée om vrouwen te
criminaliseren. In plaats van ons te
distantiëren van de verschillende
stempels die ons worden opge
drukt, identificeren we ons met
beiden. We eisen onze rechten op
als hoeren* als prostituées, als
werkende vrouwen", zo klonk het
in Brussel.
Prostitutie in Amsterdam: minder geweld dankzij aanvaarding.
(archieffoto)
De Evangelisch-Lutherse Kerk
zal de Philips-obligaties in haar
beleggingsportefeuille verko
pen. Een synodale commissie
van beleggingsdeskundigen
meent, dat dit besluit niet langer
kan worden uitgesteld. "Ook al
zou bij nader onderzoek blijken,
dat deze oplossing niet de aller
beste is geweest, dan nóg vraagt
de kreet uit Zuid-Afrika nü om
een antwoord", zegt de commis
sie.
Met de verkoop van de Philips-
obligaties is een bedrag van
f55.000 gemoeid. De Evange
lisch-Lutherse Kerk heeft in to
taal voor f 2 miljoen aan beleg
gingen uitstaan.
De lutherse synode benoemde
in mei dit jaar een commissie, die
richtlijnen voor beleggingen
moest opstellen. Zij schaarde
zich daarmee achter de actie
'Steunt uw geld apartheid?' van
een aantal kerkelijke organisa
ties.
De synodale commisie is tot de
conclusie gekomen, dat nieuwe
uitgangspunten zoveel voorbe
reiding vragen dat op korte ter
mijn geen advies is te verwach
ten. Een beslissing kan echter
niet worden uitgesteld, gezien
ook de uitspraken van de synode
en van de Lutherse Wereldfede
ratie over het Zuidafrikaanse
apartheidsbeleid en de oproep
tot desinvestering van de Raad
van Kerken in Nederland en ker
kelijke leiders in Zuid-Afrika.
Over de Philips-obligaties van
het pensioenfonds van de kerk
moet nog overleg plaats hebben.
- Het bestuur van de Oud-Ka
tholieke Kerk in Nederland heeft
moeite met de aanbevelingen
van de Raad van Kerken tot af
stoting van beleggingen in be
drijven die belangen hebben in
Zuid-Afrika. In een brief aan de
kerkbesturen, de bestuursleden
van de kerkelijke fondsen en de
leden van de financiële raad
schrijft het bestuur, niet goed te
weten hoe het moet handelen.
Het vraagt de besturen, de kwes
tie te bespreken en een besluit te
nemen.
Het oud-katholieke bestuur
vraagt zich af, of economische
maatregelen tegen Zuid-Afrika
werkelijk effectief zijn. Het is er
van overtuigd, dat de zwarte be
volking het meest te lijden zal
hebben onder strafmaatregelen.
"Maar aan de andere kant heeft
een gematigde houding tot nu
toe weinig verandering gebracht
in de situatie van de zwarte be
volking. Er zal dus veel grotere
druk op de regering in Pretoria
moeten worden uitgeoefend".
Enkele besturen hebben al ge
reageerd op de oproep van het al
gemeen bestuur. Volgens secre
taris E. Verhey van de Oud-Ka
tholieke Kerk heeft nog geen en
kel bestuur gezegd de beleggin
gen onmiddellijk te zullen 'scho
nen'. Trouwens, de meeste heb
ben verklaard geen beleggingen
te hebben in bedrijven met be
langen in Zuid-Afrika.
Sendingskerk
De synode van de Neder
duits Gereformeerde Sendings
kerk in Zuid-Afriika - dochter
kerk voor kleurlingen van de
blanke Nederduits Gereformeer
de Kerk - zal de overeenkomst
met de blanke kerk opzeggen.
Die overeenkomst gaf predikan
ten van de blanke kerk het recht
in de Sendingskerk te werken.
Ze werden dan door de blanke
kerk betaald en behielden alle
voorrechten van die kerk.
De Sendingskerk gaat nu
richtlijnen opstellen voor samen
werking met andere kerken. Na
mens de blanke kerk verklaarde
de predikant G. Moller op de sy
node van de Sendingskerk, dat
het niet de wens is van de blanke
kerk dat de wegen van zijn kerk
en van de Sendingskerk uiteen
gaan.
"Bij een conflict met de staat
moet een christen God gehoorza
men en niet de mens", zo sprak
de synode uit. "In zulke gevallen
moet hij of zij de bestraffing die
daaraan mogelijk verbonden is
aanvaarden, in de geest van
Christus en zijn apostelen en in
overeenstemming met de belij
denis".
De synode stelde een aantal
principes vast die volgens haar
onder alle omstandigheden gel
dig zijn, zoals de vrijheid van me
ningsuiting, het recht van de
kerk om gevangenen pastorale
zorg te geven en het recht van el
ke gevangene op een eerlijk pro
ces.
- Na ruim twintig jaar heeft de
blanke Nederduits Gereformeer
de Kerk in Zuid-Afrika - die het
apartheidsbeleid van de rege-
ring-Botha steunt - weer met de
Raad van Kerken in dat land ge
sproken. Dat gebeurde gisteren
in Johannesburg.
In een communiqué wordt ge
zegd, dat beide partijen in een
'openhartige bespreking' hun vi
sie gaven op de situatie in het
land. Er konden geen formele be
sluiten worden genomen. Wel
onderstreepten beide het belang
van verder contact.
Tot de delegatie van de Raad
van Kerken behoorde secretaris
generaal dr. Beyers Naudé. Hij
noemde het gesprek de 'vervul
ling van een lang gekoesterde
wens'. De blanke synode keerde
zich in 1982 met grote meerder
heid van stemmen tegen herstel
van de band met de Raad van
Kerken, die immers een fel te
genstander van de apartheid is.
Op 14 oktober beginnen de sy
node-vergaderingen van de blan
ke kerk. Volgens waarnemers
laat de ontmoeting met de Raad
van Kerken zien, dat de blanke
kerk op een belangrijk punt is
aangekomen. Zowel haar betrek
kingen met de overheid als met
de andere kerken staan ter dis
cussie.
Jubilarissen
De hervormde predikant M.
H. Boogert in Apeldoorn jubi
leert morgen; 25 jaar geleden
werd hij in Aarlanderveen tot
predikant bevestigd. Van 1974
tot 1979 werkte hij in Leiden
(Zuidwest). Morgenmiddag van
half 4 tot half 6 biedt de hervorm
de gemeente Apeldoorn hem een
receptie aan in het gebouw 'Ire
ne' achter de Grote Kerk aan de
Loolaan.
- Ook de gereformeerde predi
kant A. Verdoorn jubileert; 25
jaar geleden begon hij zijn loop
baan in Hasselt. Sinds 1977 is hij
geestelijk verzorger van de Leid-
se bejaardentehuizen 't Huis op
de Waard, Vreewijk, Haagwijk,
Lorentzhof, Rijn en Vliet en
Groenhoven.
Op 15 oktober van 4 tot 6 uur
wordt ds. Verdoorn - die in Wad-
dinxveen woont - een receptie
aangeboden in Groenhoven. In
alle tehuizen staat voor de bewo
ners een 'gezellige middag' op
het programma.
Katwijk aan den Rijn. De
hervormde gemeente heeft d,
heer H. van Oostende te Veenen-
daal benoemd tot pastoraal me
dewerker voor enkele dagen per
week. Op zondag 12 oktober om
10 uur zal hij in de Ontmoetings-
kerk in deze functie worden be
vestigd.
Vroeger is de heer Van Oosten
de (49) hoofd geweest van de
Caspar de Coligny-school in Kat'
wijk aan Zee.
Twee procent. De hervorm
de kerkeraden, kerkvoogdijen en
diakonieën kregen van het syno-
debestuur een brief over de jaar
lijkse 2-procentsactie. Die houdt
in, dat 2 procent van de kerkelij
ke begroting wordt bestemd
voor ontwikkelingshulp.
Al wordt het moeilijker de fi
nanciering van het eigen ge
meenteleven rond te krijgen, dit
appèl hoort er toch bij, schrijft
het kerkbestuur. "Als binnen de
wereldwijde kerk de tegenstel
lingen zo groot zijn, dan kan dit
niet buiten beschouwing blij-
Sportvissers zijn blij met de pijlerdam, waarbij het goed vissen is op zeebaars, makreel en kabeljauw.
(foto GPD)
