T opontmoeting lijkt nu zeker Is Demjanjuk Iwan de Verschrikkelijke? Vrijlating Daniloff in VS bejubeld Moskou toont journalisten testgebieden kernproeven Weinberger tart Labour-eongres Reactor I Tsjernobyl in bedrijf Rechtszaak in Israël tegen oorlogsmisdadiger in teken persoonsverwisseling DINSDAG 30 SEPTEMBER 1986 BUITENLAND PAGINA 7 DEN HAAG (GPD) - De Britse re gering weigert een onafhankelijk onderzoek naar het optreden van politie en veiligheidstroepen in Noord-Ierland. Amnesty Interna tional heeft daar herhaalde malen om gevraagd. Dit blijkt uit een briefwisseling die de mensenrech tenorganisatie vandaag openbaar heeft gemaakt. Volgens Amnesty zijn er aanwij zingen dat tegenstanders van de Noordierse autoriteiten doelbe wust uit de weg worden geruimd. Sinds de herfst van 1982 zijn 34 mensen onder soms verdachte om standigheden door politie of mili tairen doodgeschoten. De officiële onderzoeken door de Noordierse autoriteiten hebben 'niet voldoende bewijs opgeleverd Londen weigert onderzoek naar politie Ulster om deze verdachtmaking te ontze nuwen' st^lt Amnesty. Politiefunc tionarissen zouden informatie heb ben achtergehouden of zelfs ver valst. In sommige gevallen hebben de autoriteiten met een beroep op de geheimhoudingswetten getui genverklaringen tegen gehouden. Amnesty verwijst in de corres pondentie met de Britse regering naar de problemen rond het onder zoek door politie-commissaris John Stalker. Dit onderzoek werd in mei van dit jaar stopgezet en Stalker moest terug naar Manches ter wegens 'disciplinaire vergrij pen'. Zijn rapport bleef geheim, maar volgens persberichten bevat het beschuldigingen aan het adres van hoge Noordierse politiemen- Deze affaire maakt volgens Am nesty een onafhankelijk onderzoek des te meer noodzakelijk. De Brit se regering houdt echter vol dat het terugroepen van Stalker niets met het onderzoek te maken had. De politieman is door zijn supe rieuren in Manchester van iedere blaam gezuiverd, maar niet op nieuw met zijn taak in Noord-Ier land belast. WASHINGTON - De Amerikaanse president Reagan weigerde gisteren iets te zeggen over de omstandigheden die hebben geleid tot de vrijlating van de Amerikaanse journa list Nicholas Daniloff, die een maand lang in Moskou gevangen heeft gezeten. Op een verkiezingsbijeenkomst in Kansas City liet Reagan het bij de aankondiging dat Daniloff in vrij heid was gesteld. Tegen verslagge vers zei hij later dat vandaag meer bekend zal worden over de voor waarden rond de vrijlating. door Henk Dam Welingelichte bronnen bij de Verenigde Naties wisten evenwel gistermiddag te melden, dat de Russische spion Gennadi Zacha- rov zeker naar zijn land zal mogen terugkeren, als onderdeel van de „deal" tussen de Sowjet-Unie en de VS. Een woordvoerder van het mi nisterie van justitie in Washington reageerde op de vraag of de Russi sche spion ook vrij zal komen, slechts met: „niet vandaag". Amerikaanse kranten hebben de afgelopen dagen gespeculeerd, dat de vrijlating van Daniloff deel zou kunnen uitmaken van een grotere uitwisseling. Daarbij zou de Sow jet-Unie bereid zijn ook enige dissi denten vrij te laten. Van Amerikaanse kant zou dan Zacharov op vrije voeten worden gesteld, mogelijk aangevuld met een heroverweging van het aantal leden van de Sowjet-mis*Sie bij de VN waarvan de VS hebben gezegd dat die het land moeten verlaten. Buitenland kort David Gergen, hoofdredacteur van US News and World Report, het weekblad waar Daniloff vpor werkt, zei over de uitwisseling gis teren: „Er is vandaag maar één man die vertrekt. Andere regelin gen moeten we aan onze regering overlaten". Larry Speakes, de woordvoerder van de Amerikaanse president Reagan, trok een nog zuiniger mondje dan normaal toen hem gis teren de vraag werd gesteld of, na de vrijlating van Daniloff, een top Reagan-Gorbatsjov nu mogelijk is. „Het is mogelijk", antwoordde hij, en liet het bij wat zeker een van de meer onderkoelde verklaringen van het jaar moet zijn. Immers: de vrijlating van de Amerikaanse journalist Nicholas Daniloff, die een maand lang in Moskou gevan gen heeft gezeten op verdenking van spionage, kan geen andere re den dan de top hebben gehad. Het was begin week al duidelijk dat zowel de Sowjet-Unie als de Verenigde Staten die horde op weg naar de dialoog tussen Reagan en Gorbatsjov verwijderd wilden heb ben. De vier ontmoetingen tussen de ministers Shultz (buitenlandse zaken) en Sjevardnadze, waarvan de laatste een drie uur durend ge sprek op zondagavond, waren al het bewijs dat men maar nodig had dat de twee supermachten tot za ken wilden komen. Er stond dan ook heel veel op het spel. Er zijn juist de laatste maan den reeksen en reeksen voorstel len, tegenvoorstellen, plannen, bij eenkomsten van hoog tot zeer hoog niveau geweest die allemaal duidelijk maakten dat er schot zit in de ontwapeningsgesprekken tussen Oost en West. Voor wat de Verenigde Staten betreft, wordt het nu algemeen aangenomen dat president Rea gan, zoals de meest populaire pre sident die de Amerikanen in een kwart eeuw hebben gehad, er zijn zinnen op heeft gezet als 'de vre- despresident' de geschiedenis in te gaan. Reagan heeft nog twee jaar te gaan en allerlei mensen uit zijn om geving worden nu in Amerikaanse kranten geciteerd die allemaal zeg gen dat de president nog één grote daad op zijn naam geschreven wil zien. Die daad: een verreikende overeenkomst met de Sowjet-Unie op het gebied van kernontwape ning. Met name op het gebied van de middellange afstandswapens en dat van de intercontinentale raket ten zouden Reagan en zijn advi seurs mogelijkheden zien. Voorstellen en getallen hebben de afgelopen weken in een bonte rij in de Amerikaanse kranten gefi gureerd, maar dat is in dit kader minder belangrijk dan het gegeven dat de wil om tot een gesprek te komen er nu aan beide zijden zo duidelijk is. Reagan zal bij het conservatief ste deel van Amerika wellicht aan reputatie hebben ingeboet; Gor batsjov is zeker zijn reputatie als een menselijker Sowjet-leider dan zijn voorgangers kwijt. Maar wat werkelijk telt is dit: de weg naar een top Reagan-Gorbatsjov in no vember of december van dit jaar ligt weer wijd open. Eén 'van de ondergrondse tunnels i gisteren een kijkje nemen. het testgebied in Kazachstan i Delta Force naar Bondsrepubliek BONN (AFP) - De Verenigde Staten zijn van plan comman do's van de Delta Force in Eu ropa te stationeren, met name in de Bondsrepubliek, om deze anti-terroristische interventie macht sneller en efficiënter te maken. Dit schrijft het West- duitse weekblad Der Spiegel. Tot herstructurering van de Delta Force werd besloten, na het fiasco in Karachi op 5 sep tember, waar een commando te laat kwam om de gegijzelden in de Boeing van Pan Am te be vrijden. Palme De Albert Einstein Vredesprijs wordt dit jaar toegekend aan de vermoorde Zweedse premier Olaf Palme vanwege diens verrichtin gen voor de wereldvrede. 'Als on derhandelaar, bemiddelaar en ini tiatiefnemer was er niemand zoals hij,' verklaarde de voorzitter van de jury. Met de jaarlijkse prijsuitreiking is een bedrag van 50.000 dollar ge moeid. Vorig jaar was Willy Brandt winnaar en in 1984 ging de prijs naar de voormalige Canadese pre sident Trudeau. De weduwe van Olaf Palme, Lisbeth, zal de prijs op 29 oktober in Washington in ont vangst nemen. Wiesen thai De Oostenrijkse jager op nazi- oorlogsmisdadigers Simon Wie- senthal is gisteren benoemd tot lid van het Legioen van Eer tijdens een plechtigheid in de Franse am bassade in Wenen. Uit naam van president Mitterrand ontving Wie- senthal de medaille voor zijn 40 ja rig werk van het opsporen van na zi-oorlogsmisdadigers. De 77-jarige Wener leidt het Joods Documenta tiecentrum. „Ik hoor tot een volk dat het grootste offer moest bren gen tijdens de Tweede Wereldoor log", verklaarde Wiesenthal tijdens de plechtigheid. Simon Wiesenthal werd in 1941 in Polen opgepakt en vier jaar later bevrijd uit het concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk. Bhopal In de Indiase stad Bhopal zijn gisteren meer dan 2.000 mensen gearresteerd tijdens een grote de monstratie tegen de deelstaatrege ring. Zij eisten meer hulp voor de slachtoffers van de giframp van 1984. De demonstratie voor de ambts woning van premier Motilal Vora van Madhya Pradesj was het hoog tepunt van een protest dat drie da gen duurde. De protestacties wa ren georganiseerd door de Bhar- tiya Janata Partij, de belangrijkste oppositiepartij. Franse politie Robert Pandraud, de Franse mi nister van veiligheid, heeft gisteren afgekondigd dat politie-agenten in heel Frankrijk tot 15 oktober geen vrije dagen mogen opnemen. Pandraud noemde daarbij de zwa re taak die de politie in deze perio de van aanslagen heeft. De angst voor verslechtering van de situatie is volgens Pandraud's ministerie niet de oorzaak voor het verbieden van verlof. Extra politie bescherming zou nodig zijn voor het pauselijk bezoek aan midden- Frankrijk, voor Mitterand's reisje naar Cannes, voor de finales van de wereldkampioenschappen volley bal in Parijs en voor de viering van de joodse feesten Rosh Hashana en Yom Kippoer. LONDEN - Het congres van de Britse socialisten in de noordelijke badplaats Blackpool dreigt over schaduwd te worden door Labours anti-nucleaire defensiebeleid. De openlijke afkeer van de Ameri- door Lia van Bekhoven kaanse minister van buitenlandse zaken Caspar Weinberger voor La bours defensieplannen, heeft er voor gezorgd dat dit agenda-onder werp de komende dagen meer aan dacht zal krijgen dan partijleider Neil Kinnock lief is. Weinberger waarschuwde gister avond in een actualiteitenprogram ma van de BBC-tv dat Labours de fensiebeleid de NAVO in gevaar brengt en de kans op oorlog ver groot. Kinnock herhaalde echter aan het begin van de conferentie dat een toekomstige Labourrege- ring alle kernwapens uit Engeland zal verwijderen, Amerikaanse nu cleaire bases zal sluiten en de be scherming van Amerikaanse kern wapens zal weigeren. Maar Groot- Brittannië zou onder Labour een trouw bondgenoot van de NAVO zijn, aldus Kinnock. Eenzelfde soort defensiebeleid bleek bij de vorige verkiezingen in 1983 echter niet populair. Kinnock had gehoopt het hete hangijzer van de kernwapens op wat gezien wordt als het laatste congres voor de volgende verkiezingen, zoveel mogelijk met rust te laten. Labour-veteraan en buitenland specialist Denis Healey beschul digde de Verenigde Staten gisteren van openlijke bemoeienis met de Britse politiek. Volgens Healey wil de als havik bekend staande Wein berger voorkomen dat Labour de verkiezingen wint. Weinberger zou in een samen zwering met de conservatieve par tij Labours kansen om de volgende regering te vormen willen dwars bomen, aldus het socialistische ka merlid. In hoeverre de Amerikaan se minister van defensie uit naam spreekt van president Reagan en de Amerikaanse regering is niet bekend. Opmerkelijk is dat Wein bergers uitlatingen de afgelopen dagen herhaald werden door zijn staatssecretaris Richard Perle. Kinnock hoopt de Amerikaanse bemoeienis uit te buiten ten voor dele van de Labourpartij. In een geruislozer manoeuvre bevestigde het partijbestuur achter gesloten deuren een eerder besluit om haar trotzkistische vleugel, de Militante Tendens, uit de partij te zetten. De partijtop realiseert zich dat Labour, die vele stromingen verte genwoordigt, de extremisten niet kan gebruiken bij de komende ver kiezingscampagne. De partij ontvouwde eveneens haar voornemens om de Britse werklozen binnen twee jaar met 1 miljoen terug te brengen en de on der premier Thatcher verwaarloos de huizenbouw drastisch te stimu leren. Er was de traditionele kri tiek op de Thatcher-regering die de regering 'van het geld, voor het geld' genoemd werd. MOSKOU/LAS VEGAS/WAS- HINGTON (AP/ANP) - De Sowjet- Unie heeft gisteren een groot aan tal westerse journalisten toegela ten tot het terrein in Kazachstan waar tot vorig jaar-kernproeven werden gehouden. Normaal ge sproken behoort Kazachstan tot de voor buitenlanders niet toeganke lijke gebieden. De door Moskou georganiseerde excursie, zo werd toegegeven, moet gezien worden als een nieuwe poging het Westen te overtuigen van de noodzaak te komen tot een stop op kemproe- De Verenigde Staten voelen daarvoor nog niets, getuige de aan kondiging van een nieuwe kern proef, die vandaag in de Nevada- woestijn zal worden gehouden. En kele uren na de profe zullen onge veer 200 artsen in de woestijn bij eenkomen om te protesteren tegen het Amerikaanse beleid. De kern proef zal de 10de van dit jaar zijn en de 16de sinds de Sowjet-Unie op 6 augustus 1985 eenzijdig de kernproeven staakte. Ook Frankrijk is niet van plan de kernproeven in de zuidelijke Stille Oceaan stop te zetten. De Franse ambassadeur in Washington, Em manuel de Margerie, zei gisteren dat zijn land het verdrag van Raro- tonga uit 1985-afwijst. In dat ver drag worden de fabricage, opslag FILIPPIJNEN - De Amerikaanse Senaat is niet bereid de economi sche hulp aan de Filippijnen voor 1987 met 200 miljoen dollar (onge veer 450 miljoen gulden) te verho gen. Het Huis van Afgevaardigden ging er twee weken geleden wel mee akkoord. De stemverhouding in de Senaat was 51 tegen 43 stemmen. Het wa ren vooral de senatoren van presi dent Reagans Republikeinse partij die zich tegen de steun uitspraken. en het testen van kernwapens in een kernwapenvrije zone in de zuidelijke Stille Oceaan verboden. Vanaf december zijn de vijf kern machten in de wereld uitgenodigd om samenwerkingsovereenkom sten met Australië, Nieuw-Zeeland en de kleine eilandstaatjes in de oceaan te ondertekenen. De Sow jet-Unie en China zouden bereid zijn de overeenkomsten te tekenen en Groot-Brittannië buigt zich evenals de VS over de materie. MOSKOU (UPI) - Eén van de reactoren in de kerncentrale Tsjernobyl is sinds gisteren in bedrijf, zo staat in het Izvestia. Moskou verklaarde een week ge leden dat reactor 1 de produktie begin oktober zou hervatten. Aan reactor 2 wordt hard gewerkt, maar reactor 3, die zich dicht bij de ont plofte vierde reactor bevindt „blijft nog tot nader order dicht", zo werd toen gezegd. De Russen schijnen vooral haast te hebben gemaakt met het opstar ten van reactor 1 in verband met het naderen van de winter, die vroeg kan invallen getuige het feit dat gisteren opnieuw sneeuw viel in Moskou, voor de tweede keer in drie dagen. Het partijblad Prawda waarschuwde gisteren in een hoofdartikel voor energietekorten en riep op tot zuinigheid. Het wees daarbij op de produktie-verminde- ring tengevolge van Tsjernobyl, vertraging in de voltooiing van nieuwe energiebedrijven en het feit dat de produktie van stroom met behulp van waterkracht wordt beperkt als gevolg van lage water standen. Fransman ontvoerd in West-Beiroet BEIROET (UPI/Rtr.) - In het isla- mitische deel van Beiroet is giste ren een Franse cameraman ont voerd. Het slachtoffer is de 41-jari- ge Jean-Marc Sroussi, die als free lancer werkt voor verscheidene te levisiezenders waaronder de Fran se „Antenne-2", zo heeft een woordvoerder van de Franse am bassade in Beiroet meegedeeld. Gewapende mannen overmees terden Sroussi toen deze per auto de grens overstak tussen het christelijke en het islamitische stadsdeel. De daders lieten de twee vrouwen die bij Sroussi in de auto zaten gaan. Niemand heeft zich nog voor de ontvoering verant woordelijk gesteld. De ontvoering had plaats in een gebied dat grotendeels onder con trole staat van de sji'itische Amal. Naar uit militiebronnen is verno men is Amal een grootscheepse zoekactie begonnen. Ontkend werd dat leden van de Amal iets met de ontvoering hadden te ma ken. ADVERTENTIE JERUZALEM - De van oorlogsmi- saden verdachte en in Israël gevan gen gehouden John Dernjanjuk (67) is gisteren in Jeruzalem officiel in staat van beschuldiging gesteld. door Taco Slagter Volgens de uitvoerige aanklacht wordt de van oorsprong Oekraïner veelvoudige moord en misdaden tegen het joodse volk ten laste ge legd. Maar de in februari van dit jaar door de Verenigde Staten van diens staatsburgerschap ontno men en uitgewezen verdachte ont kent 'Iwan de Verschrikkelijke' te zijn die tijdens de Tweede Wereld oorlog in het dodenkamp Treblin- ka tienduizenden joden de gaska mers heeft ingedreven, itfaar ver wachting zal het proces eind de cember beginnen. Het was voor het openbaar mi nisterie in Israël een race tegen de klok om de dagvaarding op tijd klaar te krijgen. Bij de laaste ver lenging van het verlopig arrest, vo rige maand, had het Hooggerechts hof in Jeruzalem gedreigd Dem janjuk in vrijheid te stellen als de aanklacht niet voor 1 oktober zou worden uitgebracht. Het gerechte lijk vooronderzoek had al zeven maanden geduurd en dé rechtspro cedure in Israël stond een her nieuwd bevel tot gevangenhou ding niet meer toe. De oorzaak van het langdurig justitieel onderzoek was de toene mende twijfel binnen en buiten het gerechtelijke apparaat aan de ware identiteit van de verdachte. Open bare aanklager Yona Blattman had de grootste moeite getuigen en ori ginele documenten op te sporen die afdoende bewijs moesten leve ren dat Demjanjuk inderdaad de beul is voor wie hij wordt gehou den. De zaak Demjanjuk ligt uiterst gecompliceerd. Daarbij gaat het niet zozeer om de bewijsvoering voor wat betreft de wreedheden in Treblinka. Daarover bestaan talrij- ke documenten uit eerder gehou den processen in Europa tegen oorlogsmisdadigers en kan de ge schiedschrijving over de nazi-ver- nietingskampen als aanvullend be wijs dienen. Het grote probleem is of na ruim veertig jaar de nog schaars overgebleven slachtoffers op grond van de objectieve waar heid kunnen getuigen dat Demjan juk de man is die zij zonder de min ste tijfel herkennen als de kamp beul uit de dagvaarding. En de tweede moeilijkheid is of de per soonsgegevens van de vedachte, waarover de Israëlische justitie op dit moment beschikt, juridisch re-, levant zijn om Demjanjuk als Iwan Demjanjuk: onschuldig? (foto AP) de Verschrikkelijke te identifïce- Identificatie Met name het probleem van de identificatie zien juristen in Israel als een nog onopgelost knelpunt in de bewijsvoering. De authentieke persoonsbewijzen van Demjanjuk die zouden kunnen aantonen dat de verdachte een in Treblinka ter- werkgestelde SS'er was, liggen in kluizen achter het IJzeren Gordijn. En zover bekend hebben de Rus sen en Polen tot nog toe geweigerd die documenten aan Israël be schikbaar te stellen. Bovendien be staat er onder rechtsgeleerden in Israël grote scepsis of zelfs die offi ciële paparassen, aangevuld met medische gegevens over de ver dachte en de gerede aarzeling over het herinneringsvermogen van de getuigen voor de rechters voldoen de houvast bieden om Demjanjuk er op te veroordelen. Verder stond de Israëlische justi tie maandenlang tegenover een ou de, koppige man die bleef volhou den dat er simpel sprake is van een persoonsverwisseling. Volgens de verdachte was hij in 1941 als sol daat van het Rode Leger in de Krim door de nazi's gevangen ge nomen. Via de Russische stad Rov- no was hij doorgestuurd naar Po len om in Chelm te werk te worden gesteld. Later, zo claimt Demjan juk, was hij gedwongen naar het Oostenrijkse Graz af te reizen om in het met de Duitsers sympathise rende anti-Sowjet-legertje van ge neraal Andrei Vlassof dienst te ne men. Omdat hij aan het Oostfront moest vechten tatoeëerde de SS diens bloedgroep op de arm, aldus de lezing van de verdachte. In de visie van de verdachte is het slacht offer van een opzettelijke per soonsverwisseling die door de Russische geheime dienst KGB in scène is gezet. Daarentegen menen de Israëli's te kunnen bewijzen dat Demjanjuk in 1942 als SS'er een training heeft gekregen in het kamp Trawniki on der leiding van de de Duiter Karl Streibel. Daar en in het concentra tiekamp Sobibor zou de verdachte zich al aan misdaden tegen de menselijkheid schuldig hebben gë- maakt, alvorens als operateur van de gaskamers van Treblinka tien duizenden joden de dood in te ja gen. Uit die periode stamt ook de identiteitskaart van Demjanjuk, de 'stille' kroongetuige waarmee de Israëlische openbare aanklager vermoedelijk pas volgend jaar dë rechtbank zal proberen te overtui gen dat de voormalige automon teur uit Cleveland (Ohio) Iwan de Verschrikkelijke is. Hoewel het gaat om een kopie staat vast dat de handtekening van de SS'er Strei bel op het persoonsbewijs echt is, twijfelt Demjapjuks Amerikaanse advocaat Mark O'Conner aan de authenticiteit van dit document. Barbara Amouyal van de Jeruza lem Post die de zaak diepgaand on derzocht schreef in een artikel dat een aantal gevens op de kaart niet kloppen. Demjanjuk is niet 1.75 meter lang, zoals het persoonsbe wijs vermeldt, maar 1.80 meter. Hy heeft geen grijze, maar blauwe ogen. Volgens de bevindingen van Amouyal komen er ook taalkundi ge fouten voor op het identiteitsbe wijs. De gegevens zijn niet in het Duits gesteld - hetgeen veronder steld wordt als de officiële taal voor nazi-dockumenten - maar is het een ratjetoe van gebrekkig Russisch, Slavisch en Duits. Het proces eind dit jaar in Israël tegen John Demjanjuk zal vrijwel zeker het laatste in zijn soort zijn. Voor de Israëlische justitie wordt het de moeilijkste rechtzitting ooit in de joodse staat gehouden. Juri dische waarnemers in Israël zien het als een proef op de som voor het rechtssysteem van deze demo cratische en op navenante wetten gebaseerde staat. Want, zo zeggen zij, Israël heeft een reputatie als rechtsstaat hoog te houden. En die onwrikbare regel van vrouwe justitia is ook van toepas sing als het om een verdachte gaat die zich misschien wel aan de gru- welykse misdaden, ooit begaan te genover een volk in zijn totaliteit, heeft vergrepen, maar tegen wie het wettige en overtuigende bewijs niet te leveren valt. Ook in het Is raëlisch strafrecht valt de twijfel in het voordeel uit van de verdachte.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 7