'Jelui hebt geen bliksem uitgevoerd' Nieuwe oplevering woningen in de Lange Agnietenstraat kabel Dupe van dubbelgebraik Jaak Slangen schrijft over communisten in Leiden in Jaarboekje Tesselaar was onzorgvuldig in kritiek op toezichthouders Activiteiten in kader van 150 jaar Hartebrugkerk Uitzending kerkelijke omroep Moker verlaat Mogelijk toch subsidie project Rijn en Vliet PAGINA 4 LEIDEN DONDERDAG 11 SEPTEMBER 1986 Jaarboekje gepresenteerd LEIDEN - Het Leids Jaarboek je (1986) wordt vandaag gepre senteerd. Dit jaar verhalen over: de Latijnse school en de rectorswoning, de schilder Jo hannes de Vos, de vergeten se cretaris Boudewijn van Rees, de studententijd vén Co Mod derman. Freud en Mahler in Leiden, Leidse ge> eistenen, een grutterij te Wassenaar en de "Katwijksche maatschappij tot uitoefening van kust-en steurharing-visscherij". We besteden dit jaar aan dacht aan de verhandeling van Jaak Slangen: de geschiedenis van de Leidse SDP. Over Leid se communisten aan de voor avond van de Eerste Wereld oorlog. schiedenis van de SDP. "nu wij toch vijfjaren bestaan". Lustrum "Nu wij toch vijfjaren bestaan" - wie weet hoe het de SDP verging, zal een sombere ondertoon horen. Tijdens het eerste lustrum valt er eigenlijk weinig te vieren: op 1 april 1914 telt de afdeling 51 leden - een terugval van zeven vergele ken bij het vorige jaar - op een lan delijk totaal van 525. Secretaris Johan Metscher geeft in het jaarverslag de leden de schuld. Zij doen te weinig. Tegelij kertijd probeert hij de moed erin te houden: "Alle hens aan dek, en flink aangepakt". Maar het bootje zwalkte al. Som mige leden - opportunisme was hen waarschijnlijk niet vreemd - beginnen zich af té vragen of die scheiding nu wel zo noodzakelijk was geweest, kon er geen aanslui ting bij de SDAP worden gezocht? Uitgesloten. "Vlas daar maar niet meer op". Het eerste lustrumcongres van de landelijke SDP werd in Leiden gehouden. De Leidse afdeling liet zich wat de viering betreft niet on betuigd, aldus Slangen. Er was een speciale feestcommissie geïnstal leerd om de afsluiting van het con gres een feestelijk tintje te geven. "Gorter zal worden uitgenodigd als feestredenaar, Orbaes voor een- igen voordrachten, v. Gilden pia no, mej. Vos voor zang en N. Oli vier voor viool". Nico Olivier, de violist, liet zich vervolgens van zijn bange kant zien. Moest hij wel spe len? Hij hield een slag om de arm. De verklaring daarvoor is prachtig: "Daar is voor hem zeer bezwaarlijk dat hij Timmerman is, en zeer veel kans beloopt om verwond te raken aan handen, dan kan hij onmoge lijk spelen". Was Nico zo'n slechte timmer- Graanbeurs De landelijke SDP zou trouwens nog een keer in Leiden vergaderen. In november 1918 kwam men bij een in de Leidse Graanbeurs voor het negende partijcongres. Troel stra, die volgens de SDP-ers een mislukte revolutie op zijn geweten had. moest het vanzelfsprekend ontgelden: "Mr. Troelstra heeft door zijn dubbeltongig optreden de proletarische beweging weder vermoord". Besloten wordt om iedere gelij kenis met de andere partijen - lees: SDAP - uit te bannen. Zij hadden immers tijdens de oorlog "de gods vrede" aanvaard en voor de "oor- logscredieten" gestemd. De SDP wil niet meer sociaal-democra tisch heten. De CPN is geboren. En vanaf dat moment leek het er soms wel op dat de SDP nooit had bestaan. Dat wil zeggen: sommige communisten hingen een eng his torische opvatting aan; zij lieten de geschiedenis van de CPN steevast beginnen in 1918. Alsof de SDP het pad niet gebaand had! Knuttel, die later communistisch raadslid werd, bleef zich tot op het eind van zijn leven tegen deze op vatting verzetten. Denkend aan die andere pioniers - ongetwijfeld. geleidelijkheid de socialistische heilstaat wilde bereiken. De Tribunisten bekleedden voor de scheuring bijna alle belangrijke posten in de Leidse SDAP. Na het Deventer conflict verlieten zij de partij. Troelstra probeerde hen weliswaar over te halen om vooral niet weg te lopen, maar die poging mislukte. Toen Troelstra in Leiden het par tijstandpunt kwam toelichten ver scheen er in het Leidsch Dagblad een opvallende advertentie met de veelzeggende tekst: "Pieter Jelles de Verschrikkelijke - Groot Moor denaar van het S.D.A.P. Congres te Deventer". Op 12 maart - enkele dagen voor de landelijke oprich ting - werd de Leidse afdeling van de SDP gesticht. Knuttel Eén van de voormannen van de Leidse SDP was dr. Johan A.N. Knuttel (1878-1965) wiens autobio grafie dit jaar zal verschijnen. In 1909 volgde hij Van Eek als voor zitter op. Laatstgenoemde ging na melijk terug naar de SDAP. Van partijgenoten tot politieke tegen standers, het is zo gebeurd, bleek Eén ding hadden beide heren overigens gemeen: "Beiden stam den uit tamelijk gegoede families van burgelijke komaf. Het waren intellectuelen die zich overigens verre hielden van het universitaire wereldje. Alle twee waren hetook voorname heren, die zich ieder op eigen wijze inzetten voor de socia listische zaak van de arbeiders in Leiden, al spraken ze hun taal niet. Desondanks werden ze door som mige arbeiders op handen gedra gen en zelfs als hun 'verlosser' ge- Aldus Slangen die helaas - nood gedwongen ongetwijfeld - niet uit voerig ingaat op de lotgevallen van andere leden. Wat hadden we graag wat meer gehoord over maat schoenmaker Broekhuizen die be spiegelend was aangelegd en die tekende voor de gevleugelde woor den. "Wij arbeiders motten 's nachts praten en lezen, maar over dag werken". Knuttel over de aanhang: "Onze leden waren voornamelijk bouw vakarbeiders. een paar typografen, sigarenmakers, schoen- en kleer makers. bakkers, losse arbeiders, maar een fabrieksarbeider was een zeldzaamheid. Sommigen hadden enige persoonlijke aanhang, een stroming vertegenwoordigden zij geen van allen. Bij de meestén ging het meer om een nieuw geloof dan om een revolutionaire activiteit, als passanten waren er ook warhoof den en intriganten". Knuttel maakte zich ondertus sen al gauw zorgen. Logisch, de toestroom van nieuwe leden viel tegen en 'zijn' afdeling was passief. Volgens partijman Wijnkoop moesten de Leidse SDP'ers de hand in eigen boezem steken Knuttel kreeg een schrijven op ho ge poten. "Ik zeg het je maar zoals ik het meen. En dan meen ik ten eerste dit: Jelui hebt geen bliksem uitge voerd en daarom hebben jelui ook geen stem gekregen! In je bericht voor De Tribune zegje het feitelijk zelf. Letterlijk: Wij hadden weinig kunnen doen. maar meer propa ganda zou weinig verschil gemaakt hebben". Wanneer er in 1914 een officeel schrijven uit Amsterdam komt waarin het partijbestuur zich be klaagt over de Leidse afdeling neemt Knuttel zijn companen in bescherming: heus, men doet wat men kan. Woorden van die strek king spreekt hij op een vergade ring. Knuttel signaleerde overigens wel een gebrek aan ontwikkeling der leden, wê ardror er waarschijn lijk niet echt een gestaald kader kon ontstaan. "Wij hadden er twee maar de een wordt door zijn vak bond te veel in beslag genot, en en de ander doordat die een eigen zaak heeft". Hij stelt voor om een praatavond te beleggen. Die avond moet vervol gens resulteren in een ontwikke lingsclub. Er zou gesproken kun nen worden over verschillende thema's: "De 80 jarigen Oorlog als Klassenstrijd, de Fransche Revolu tie". Ook geopperd wordt: de ge LEIDEN - "Nog is Leiden niet ver loren; we zullen nu wel met de rest van het land meekomen. Groote dingen verwacht niemand van Lei den; maar we zullen nu wel zorgen dat ze voortaan niet meer als doode stad bij uitnemendheid zal gel den". Dr. Anton Pannekoek, astro noom en radencommunist, schreef dit in januari 1902 in zijn hoedanig heid van voorzitter van de Leidse SDAP Het citaat is afkomstig uit het verhaal dat Jaak Slangen schreef voor het Leids Jaarboekje. Titel: Communisten in Leiden aan de vooravond van de Eerste Wereld oorlog. Een verhandeling over de voorloper van de CPN. de sociaal democratische partij (SDP). Met dat socialisme wilde het dan mis schien niet zo vlotten in Leiden, deze stad herbergde voor de eerste gruwelijke krachtmeting van deze eeuw wel een aantal interessante links-radicale pioniers. Waarom sloeg het socialisme in het begin van de eeuw niet aan in Leiden? Op die vraag geeft Slan gen geen volledig antwoord. Dat wil en kan hij ook niet, "want daar voor is meer onderzoek nodig". Onderzoek dat best eens gedaan zou kunnen worden door een le gertje historici van de Leidse uni versiteit. Of wachten zij misschien totdat de laatste socialist die nog herinneringen kan ophalen de geest heeft gegeven? Ondertussen doet Slangen, die zich in zijn artikel alleen maar wil ontpoppen als de voorlopige ge schiedschrijver van de SDP. een poging om een aantal oorzaken op een rijtje te zetten, zonder diep in te gaan op die oorzaken. Want dat valt immers buiten het bestek van zijn studie. Veel arbeiders waren volgens Slangen niet warm te krijgen voor het socialisme omdat ze de erfenis van jarenlange uitbuiting droegen. Ze waren murw geworden en dachten dat zelfs het socialisme geen verbetering in hun situatie zou brengen. Verder was er binnen het Leidse proletariaat sprake van een grote heterogeniteit. Er bestonden standsverschillen tussen de "werk man op klompen", de "fabrieker" en de "los-werkman". een ver deeldheid die tot gevolg had dat de verschillende arbeiders niet geza menlijk achter het rode vaandel wilden lopen. Tribunisten "In deze stad waar toentertijd fa brikanten en professoren de lakens uitdeelden en waar arbeiders voorzover ze al waren georgani seerd - in liberale en confessionele handen vielen, was men het socia lisme weinig vriendelijk gezind. Hoe lang zou het niet duren voor dat er in de 1 Mei-optocht meer mensen achter de rode vlag liepen dan al schimpend ernaast? Een angst voor ontslag weerhield de ar beiders om zich in te laten met "so cialen". Toch haalde de SDAP in 1907 bij de Leidse gemeenteraadsverkie zingen dertig procent van de stem men. Niet één socialist kwam ech ter in de raad. gevolg van het toen geldende districtenstelsel. In die tijd rommelde het trouwens al be hoorlijk in de gelederen van de so ciaal-democratische arbeiderspar tij. Landelijk en plaatselijk. De strijd ging tussen reformisten en marxisten, de laatsten hadden zich gegroepeerd rond het tijd schrift De Tribune, een links-radi caal orgaan. In 1909 barstte de bom op een buitengewoon partijcon gres dat in Deventer werd gehou den: de Tribunisten konden zich niet meer verenigen met de gema tigde partijleden en besloten een echte socialistische partij op te richten die niet langs wegen van Het achttiende partijcongres van de SDAP inde Leidse Stadsgehoorzaal van 7 tot 9 april 1912. (foto Gemeentelijke Archiefdienst) LEIDEN - Een boekje over de ge schiedenis van de kerk, een jubi leumconcert waarbij minister Brinkman aanwezig zal zijn, een pontificale hoogmis met de bis schop van Rotterdam, mgr. Bar als celebrant, een tentoonstelling: op deze manier zal van 21 tot en met 28 september het 150-jarig bestaan van de Hartebrugkerk aan de Haar lemmerstraat worden gevierd. Het parochiegeschenk is een dagkapel. Om een en ander te reali seren is men in februari begonnen met het symbolisch verkopen van de oppervlakte: één miljoen vier kante centimeters. Voor het plaat sen van het hekwerk is 50.000 gul den nodig. Tot nu toe is er 41.000 gulden binnen. "De rest krijgen we ook nog wel", aldus pastoor Demmers. "Je moet de dagkapel overigens beschouwen als een geschenk dat we onszelf geven. Natuurlijk is het ook een geschenk aan de Leide- naars. Zij krijgen tenslotte een mooi stiltecentrum, een rustpunt in het drukke centrum van de stad". Helaas is de dagkapel niet klaar op het moment dat de viering be gint. "Het wordt een maand later", aldus J. de Vriend van de jubi- LEIDEN - Het luisterprogrogram- ma van de kerkelijke omroep Mo ker is gisteravond een uur later uit gezonden op de kabel dan was aan gekondigd. Als gevolg daarvan is het programma aan de aandacht van veel mensen ontsnapt en dat wordt door Moker betreurd. Om roep Rijnland heeft daarom aange boden het programma een of meer keren te herhalen. Een en ander is een direct gevolg van het feit dat op hetzelfde mo ment ook de Vlok in Katwijk op de kabel zat. Het is technisch niet mo gelijk dat Omroep Rijnland en Vlok, die beide een zendmachti ging hebben, tegelijkertijd uitzen den. De Vlok heeft een aantal we ken geleden aangekondigd ook op LEIDATO - Uit een stand van de Leidato werden dinsdag tussen vijf en zeven uur 's avonds vijftig fla cons anti-condens gestolen. De waarde: ruim zevenhonderd gul den. leumcommissie. "Misschien kun nen we dat apart vieren", stelt een aanwezige parochiaan voor. "Wij katholieken grijpen immers graag een gebeurtenis aan om een vie ring te organiseren". Op zondag 21 september zullen de feestelijkheden worden ge opend met een Eucharistie-viering om kwart voor elf 's morgens. Om één uur begint de puzzeltocht in en om de Hartebrugkerk, uitgezet door een tweekoppig comité. Op maandag worden de feeste lijkheden op profane wijze voort gezet: disco rnet bingo in de Roma- nuszaal. "Van acht tot half twaalf is de muziek redelijk gaaf', aldus de organisatoren die getuige hun taal gebruik niet meer helemaal op de hoogte zijn met het jargon van de jeugd. woensdagavonden te willen uit zenden. Er is inmiddels overleg gaande tussen de Vlok en Omroep Rijn land om afspraken te maken om trent het gebruik van de kabel. Volgens een woordvoerder streeft 'Rijnland' naar een gebruik van de kabel dat is afgestemd op het aan tal aansluitingen. In het hele ge bied gaat het omstreeks 100.000 aansluitingen. Op basis van dat plan zou 'Katwijk' voor tien pro cent van de zendtijd in aanmerking komen. De Vlok accepteert die plannen niet. De woordvoerder van Omroep Rijnland meent dat het niet moge lijk was tijdig mee te delen dat de uitzending van Moker later te be luisteren zou zijn. "Dinsdagavond hebben partijen nog vergaderd over de problemen rond het ge bruik van de kabel, maar zijn er niet uitgekomen. Er was onvol doende tijd en gelegenheid het la tere uitzenden door Moker in de Op dinsdagavond is er een paro chie-avond, vanaf acht uur. Op woensdag is er wederom een Eu charistie-viering, ditmaal speciaal voor senioren. Aanvang: tien uur 's morgens. Het jublieumconcert be gint 's avonds om acht uur. Mede werking wordt verleend door St. Caecilia, het Leids Toonkunstor kest, Jan Schmitz, Hans Roskam en René Verhoeff. Op zaterdag 27 september kan men van twaalf tot half zes een ten toonstelling bezichtigen: "In de kerk ziet u liturgische voorwerpen, kazuifels, schilderijen, portretten, beelden, vaandels, koormantels en andere religieuze artikelen, die door schenking of door aankoop zijn verkregen". Tijdens deze ten toonstelling wordt ook een diaserie vertoond. Op zondag 28 september wordt de feestweek afgesloten met een hoogmis, "het hoogtepunt wat ons betreft". De bisschop van Rotter dam, mgr. Bar, zal prediken. Tij dens deze mis die om half elf be gint zal ook de "Messa di Gloria" van Puccini worden uitgevoerd. Verkort, aldus pastoor Demmers, "want anders gaat het te lang du- publiciteit te brengen", aldus de zegsman. Omdat Moker niet het slachtoffer mag worden van een controverse tussen de beide om roepen. heeft 'Rijnland' aangebo den het programma nog een of meer keren uit te zenden. Hoewel Omroep Rijnland het on rechtvaardig vindt dat het grootste deel van de kabel wordt 'droogge legd' ten behoeve van de Vlok, staat hij de Katwijkse omroep het exlusieve gebruik voorlopig toe in "de verwachting dat er op korte termijn een compromis wordt be reikt". Voorzitter Jan van der Beek van de Vlok stelt dat er over dit pro bleem enige tijd geleden al goede afspraken zijn gemaakt en dat het euvel zich in de toekomst niet meer zal voordoen. "Wij hebben af gesproken met het bestuur van het kabelnet dat wij in september op vier woensdagen mogen uitzenden en in oktober op drie woensdagen. De uitzendtijden die wij kregen LEIDEN - Wethouder Tesselaar van volkshuisvesting geeft toe on zorgvuldig te zijn geweest in zijn uitlatingen over het houden van toezicht op de bouw van woningen in de wijk De Camp. Vorige maand bleek, tijdens de festiviteiten rond de oplevering van de 40.000ste woning in Leiden, dat de nieuwbouw aan de Lange Agnietenstraat en omgeving een flink aantal gebreken vertoont. Wethouder Tesselaar verklaarde met zoveel woorden dat de bouw- fouten te wijten zijn aan het feit dat de opzichter zijn werk niet goed toegewezen, woensdag van 17.00 tot 19.00 uur, overlapten gedeelte lijk die van Omroep Rijnland die van 18.00 tot 20.00 uur uitzendt. En als de Vlok uitzendt is het signaal van Omroep Rijnland in de rest van de streek niet te ontvangen". "We hebben echter met Rijnland afgesproken dat wij de laatste twee weken van september uitzenden van 17.00 tot 18.00 uur. De overlap ping doet zich dan niet meer voor. Na 1 oktober komt er een nieuw zendschema warin de programma tijden van de Vlok zijn opgeno men, zodat het probleem dan hele maal van de baan is", aldus Van der Beek. Hij stelt dat de Vlok inderdaad niet akkoord gaat met de door Rijnland voorgestelde 10 procent zendtijd. Veel liever ziet Van der Beek dat het bestuur van het ka belnet een tweede frequentie be schikbaar stelt zodat zowel de VLOK als Omroep Rijnland naar believen kunnen uitzenden. had gedaan. Hij heeft de fouten niet geconstateerd en ambtenaren van de gemeente »Leiden ontdek ten de problemen pas begin deze maand". Op een vraag hoe dit soort kwesties in de toekomst kunnen worden voorkomen antwoordde Tesselaar: "We kunnen niets an ders doen dan goede opzichters in schakelen", aldus Tesselaar. Boos De opzichter bij de bouw, H.J. van der Burg, reageerde boos op de uitlatingen van de wethouder. Vol gens hem zijn het juist de gemeen te en de aannemer die in gebreke zijn gebleven. De opzichter ver klaart dat in het opzichtersdag boek de gebreken vroegtijdig ston den gerapporteerd en wijst op een reeks opmerkingen die hij heeft gemaakt aan het adres van de aan nemer die "zijn werk niet goed ver richt". Van der Burg verwijt de gemeen te dat per dag maar zes minuten per woning beschikbaar waren om op de bouw toe te zien. Na de eer ste oplevering heeft de gemeente helemaal geen geld meer beschik baar te hebben gesteld voor een tweede oplevering. Zijn taak als opzichter werd daardoor vroegtij dig beëindigd. Als 'laatste daad' zegt de opzichter de gebreken in de opleveringsrapporten uitgebreid te hebben gerapporteerd. Wethouder Tesselaar zegt dat voor het toezicht op de bouw in De Camp drie uur per dag beschik baar was en dat de opzichter de in deling van zijn tijd gedurende het werk zelf kon bepalen, afhankelijk van de fase waarin de bouw ver keerde. "Die zes minuten per dag, per woning, zijn in de praktijk dan ook als onzin te betitelen", aldus Tesselaar. Volgens de wethouder is het spij tig dat de door de opzichter gesig naleerde gebreken niet in alle ge vallen tot succes hebben geleid. "Maar het is de taak van de opzich ter er op toe te zien dat de gesigna leerde gebreken ook daadwerke lijk door de aannemer worden ver holpen. Waar dat niet is gebeurd is dat ook nalatigheid van de opzich ter. Hij is verantwoordelijk ge weest voor het project tot aan de eerste oplevering". Tesselaar verklaart dat na twaalf maanden het geld op was en dat daarom geen verlenging van het contract van de opzichter heeft plaats gevonden. "De architect had vanaf dat moment de controle op de bouw op zich moeten nemen. Dat hij in gebreke is gebleven mag ook de gemeente of de woning bouwvereniging verweten worden. Bij de tweede oplevering van de nieuwbouw is daardoor een aantal woningen buiten de boot gevallen. Het is later tot een escalatie geko men omdat het feest voor de 40.000ste woning in De Camp was gepland". Onzorgvuldig Tesselaar zegt de raadscommis sie voor volkshuisvesting uiteen te zullen 'zetten dat de genoemde op zichter niet voor het gehele project verantwoordelijk is en dat hij in LEIDEN - De gemeente zal de aan vraag voor flankerend beleid over 1987 in die zin wijzigen dat voor de uitbreiding van het project dagver zorging in verzorgingstehuis Rijn en Vliet alsnog 15.000 gulden be schikbaar kan komen. De raadscommissie voor sociale GEWOND - Een 34-jarige man uit Wassenaar moest gistermorgen omstreeks half acht haar het Dia- conessenhuis worden vervoerd met een hoofdwond en schaafwon den nadat hij op de Ommedijkse- weg, ter hoogte van de oprit van de Rijksweg 44, ten val was gekomen met zijn fiets. De man wilde twee fietsers inhalen; toen vervolgens een brommer hetzelfde wilde, ont stond er een botsing. zijn uitlatingen daarover onzorg vuldig is geweest. De wethouder blijft er bij dat de controle op de woningbouw in Leiden in essentie goed geregeld is. "We hebben dit jaar al 450 woningen opgeleverd waarmee niets is misgegaan. Klei ne foutjes in de procedure zullen we wel zoveel mogelijk proberen te restaureren". Om de geconstateerde gebreken in de woningen aan de Lange Ag nietenstraat en omgeving te ver helpen is een nieuwe tweede ople vering gepland. De bewoners van de woningen zeggen een lijst met meer dan honderd klachten te heb ben opgesteld, Ze vertrouwen er op dat die allemaal verholpen wor den. De klachtenreeks loopt uiteen van tochtige ramen en losse tegels tot lekkages en tekortkomingen in het elektriciteitsnet. De woningbouwvereniging Lei den. die de nieuwe huizen beheert, heeft toegezegd dat de klachten voor het einde van deze maand ver holpen zullen zijn. zaken en maatschappelijke aange legenheden ging gisteravond ak koord met het voorstel om het be drag voor een onderzoek naar alarmsystemen in Leiden met 18.000 gulden te verlagen tot 50.000 gulden. Een bedrag van 15.000 gul den daarvan zal worden gebruikt om de dagverzorging in Rijn en Vliet met één dag uit te breiden. Met de resterende 3.000 gulden zal wethouder De la Mar vermoedelijk enige kleinere subsidie-aanvragen van de Protestants Christelijke en de Katholieke Ouderen Bond ho noreren. De commissieleden konden gis teravond in grote lijnen de aanvra gen voor flankerend beleid onder steunen. Met dit beleid is voor Lei den volgend jaar een bedrag van een kleine zes ton gemoeid. Johan Metschersecretaris anqepakt".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 4