Steeds
Sommige organisatoren zijn
een instorting dicht genaderd
KLEINE MAATJES DAN
EP/
OOK KLEINEPRIJSJES
Route van Grote Postkoetsen Race
Vragen CDA over
diinkwateraffaire
Grote Postkoetsen Race begint zaterdag
DONDERDAG 11 SEPTEMBER 1986
LEIDEN
Redactie: Wim Brands Annemiek Ruygrok
Clavecimbel
Wanneer op 22 september om
acht uur 's avonds de eerste cla-
vecimbeltonen klinken in scho
lengemeenschap De Vlietschans.
zal onder het concertpubliek
minstens één man zeer kritisch
de oren spitsen. Kees Zaalberg,
concierge van de school, is na
melijk de maker van dit instru
ment. En speciaal voor deze gele
genheid zal het worden bespeeld
door een oud-leerling van de
school, Bert Mooiman, afgestu
deerd aan het conservatorium.
Zaalberg is van huis uit tim
merman. De liefde voor het be
werken van hout ontstond toen
hij na de ambachtsschool in aara-
king kwam met een Franse
beeldhouwer. Deze man werkte
voor monumentenzorg en Zaal
berg stond hem bij.
Maar aan die samenwerking
kwam een einde en toen het
slechter ging in de bouw sollici
teerde Zaalberg als concierge.
Nu is houtbewerking niet meer
zijn werk. maar een hobby. Sa
men met beeldhouwer Andries-
sen. voormalig leraar aan de
school, maakt hij beelden en re
liëfwerk. Ook boetseert hij. Maar
hout en vooral eikehout is het
mooiste wat er is voor Kees Zaal
berg. "Die structuur wanneer je
erin hakt. Dat is niet zomaar
hout. Je moet iets overwinnen
om eruit te krijgen wat je wilt".
Nu zijn clavecimbel af is zal hij
binnenkort weer een olijfstam
onder handen nemen. "Onder
het hakken zoek je naar de vorm.
Je mag de structuur geen geweld
aandoen".
Maar om dat clavecimbel terug
te komen, hoe begint iemand die
tot dan toe beelden heeft ge
maakt aan zo'n ingewikkeld in
strument? Waarvan bovendien
geen tekeningen zijn?
Zaalberg is niet alleen een lief
hebber van beeldhouwkunst,
maar van kunst in het algemeen.
Een gedicht kan hem ontroeren,
een schilderij trekt zijn aan
dacht, muziek boeit hem. Op een
goede dag bezocht Kees Zaal
berg het Haagse Gemeentemu
seum. Daar zag en hoorde hij een
Ruckers clavecimbel uit' 1638.
"Dót ga ik zelf maken", was zijn
eerste gedachte. Maar vóórdat je
aan zo'n ingeving daadwerkelijk
gestalte geeft, moet er wel iets
gebeuren. Originele bouwteke
ningen waren er niet meer. dus
alles moest worden opgemeten.
Restaurateur Scheurwater van
het museum stond hem met raad
en daad bij. verschafte hem en
kele basistekeningen. En zo toog
Zaalberg aan het werk.
Acht maanden heeft hij eraan
gebouwd, hoewel: "Ik ben in die
tussentijd ook nog verhuisd, dat
heeft twee maanden gekost. La
ten we zeggen dat ik er een half
jaar intensief aan heb gewerkt".
Van populierenhout is de kast
van het clavecimbel, Want dat
gebruikte Rucker ook. Zaalberg
heeft erover gedacht ander hout
te gebruiken, wat afmetingen
aan te passen, maar uiteindelijk
dacht hij "nee. Rucker zal wel ge
weten hebben wat hij deed. Laat
ik om een goed resultaat te krij
gen me maar precies aan zijn ge
gevens houden".
En zo ontstond het clavecim
bel. Het is niet zo bewerkt als ge
woonte was in de Baroktijd. Nee,
Zaalberg heeft het blank gelaten.
Alleen heeft hij er een naam in
gehakt: snarenspel. En wat rand
jes met olieverf geschilderd. De
zangbodem is met waterverf
bloemetjes versierd. Maar dat is
dan ook alles.
En hel klinkt prachtig. Dat
vindt niet alleen Zaalberg zelf,
die er op speelt. Maar ook Mooi
man. wanneer hij het bespeelt.
Zaalberg heeft het zelf gestemd
en geïntoneerd. Het clavecimbel
heeft één klavier met vijfenveer
tig toetsen en twee stëmmen, een
vier- en een achtvoel.
Maandagavond 22 september
wordt dus een speciaal concert
op dit 'snarenspel' gespeeld. Be
halve Mooiman zullen nog twee
oud-leerlingen van de school,
eveneens afgestudeerd aan het
conservatorium, muziek ten bes
te geven: Arthur de Groodt. cel
lo. en Berdien van Bemmel.
dwarsfluit. Op het programma
staat Barokmuziek met o.a. werk
van Antonio Vivaldi. Na afloop
zal Kees Zaalberg een uitleg over
de bouw van het instrument ge
ven.
Na het concert verhuist het cla
vecimbel weer naar Zaalbergs
huis. Dan kan hij er naar harte
lust zélf op spelen.
Congierge Kees Zaalberg aan zijn zelfgemaakte clavecimbel
Gilde
De term gilde staat gelijk aan
vakmanschap. Vroeger had je
gildes: van timmerlieden, metse
laars en koperslagers bijvoor
beeld. Tegenwoordig bestaan er
geen gildes meer. Hoewel...in
veel Nederlandse steden keren
ze weer terug. En in Leiden is de
vrijwilligerscentrale bezig een
gilde op te zetten. Niet speciaal
voor vaklieden, maar voor ieder
een vanaf ongeveer vijftig jaar en
ouder. Want, zo is de filosofie,
wanneer je op die leeftijd bent.
heb je veel ervaring in huis. En
die kun je overdragen aan andere
mensen die graag iets willen le-
Nu hebben mensen van vijftig
vaak al een heel leven van hard
werken achter de rug. Dus ver
plichtingen, zoals je die hebt
wanneer je als vrijwilliger gaat
werken, daar voelen ze niet zo
veel voor. Maar ben je aangeslo
ten bij zo'n gilde, dan kan het al
lemaal wat vrijblijvender gaan.
Annemarie Bevers van de vrij
willigerscentrale legt de bedoe
ling van zo'n gilde uit: "Veel
mensen denken: "Ik kan niets":
Want je zegt niet zo gauw van je
zelf dat je ergens goed in bent.
Maar het blijkt dat ouderen een
heleboel in huis hebben waaraan
anderen wel degelijk iets heb
ben". Hannah, die in de oprich
tingsgroep zit: "Het kan heel
breed worden. In Amsterdam is
bijvoorbeeld een vrouw bij het
gilde aangesloten, die ervaring
heeft met de opvoeding van een
mongooltje. Zij kan jonge men
sen daarover het een en ander
vertellen".
Annemarie Bevers: "En 20 kart
ik me ook voorstellen dat een
oud-Leidenaar veel over de stad
en de gebouwen weet. Die zou
dus leiding kunnen geven aan
een stadswandeling met mensen
die iets meer over de stad willen
leren".
Maar ook zaken als sokken
stoppen, houtbewerking, meu
bels maken, talen leren aan bui
tenlanders kunnen via het gilde
tot stand komen. Het is dc be
doeling dat er een lijst van vraag
en aanbod wordt samengesteld.
Anoniem wel te verstaan. En dat
in onderling overleg de 'docent'
en de 'leerling' afspreken welke
tijdstippen hun het beste uitko-
Het Leidse Gilde is nog in de
oprichtingsfase. Voor de oprich
tingsgroep zijn nog mensei\ no-
dig, die 'de 'boer opgaan', dus
proberen in contact te komen
met mensen-die anderen iets wil
len bijbrengen. Voorlopig kun
nen belangstellenden voor infor
matie of om zich op te geven elke
dinsdagmiddag van twee tot vier
uur terecht op de Vrijwilligers
centrale. Oude Rijn 44c. Leiden,
telefoon 149064.
Inmiddels is er een door de ge
meente gesteunde subsidie-aan
vraag naar de provincie ge
stuurd. Wanneer genoeg mensen
zich aanmelden kan ook Leiden
een gilde toevoegen aan de nege
nenvijftig die er al zijn in het
land. Annemarie Bevers: "Het
gilde moet er zijn van en voor
mensen. Dat is de bedoeling".
IJzersterke kinderschoenen met
klittebandsluiting. Van echt leer met
een stevige profielzooi. In fijne te
kombineren kleuren: donkerblauw.
grijs en beige. Maten 23-35.
We hebben ze ook met vetersluiting!
Nu geen
LEIDEN - Sommige organisa
toren staan bijkans op instor
ten, in Friesland, heeft hij zich
laten vertellen, schijnt zelfs
zoiets als postkoetsenkoorts te
heersen en burgemeesters in
formeren hoogstpersoonlijk of
hun gemeenten, want dat zou
zo leuk zijn, soms ook in de
route zijn opgenomen. "Het is
de klassieke uit de hand gelo
pen grap", zegt Cornald Maas,
mede-organisator. "Het is veel
grootser van opzet geworden
dan iemand ooifc had kunnen
denken. M'n ogen rollen af en
toe uit mijn hoofd van wat er
allemaal moet gebeuren".
'De Grap' behelst de 'Grote Post
koetsen Race Groningen-Alkmaar-
Lciden 1986'. van 13 tot en met 20
september te verrijden ter gelegen
heid van het eeuwfeest van de 3
October-Vereeniging. Leidenaar
Maas, tot assistent-perschef van de
Race gebombardeerd, vertelt dat
niemand meer weet wie van de ver-
door
Simone van Driel
eniging, toen werd gesproken over
de wijze waarop het jubileum luis
ter moest worden bijgezet, nu als
eerste het woord 'postkoetsrace'
heeft laten vallen. Duidelijk is wel
dat dat aanvankelijk eerder lollig
dan serieus was bedoeld. "Pas toen
een aantal mensen er daadwerke
lijk de schouders onder ging zet
ten, besefte iedereen wat we ons
hiermee op de hals hadden ge
haald". Het zo'n 180 pagina's tel
lende draaiboek dat is vervaardigd,
illustreert overduidelijk dat van
'even' twaalf koetsen zeven dagen
lang door Nederland laten rijden,
geen sprake is. Honderden vrijwil
ligers in de provincies Groningen,
Friesland, Noord- en Zuid-Holland
zijn al met al anderhalf jaar bezig-
geweest de paden letterlijk en fi
guurlik te effenen. Zo'n dertig
plaatsen worden in die zeven da
gen aangegaan en dat betekent af
spraken maken met heel veel poli
tiekorpsen, het meest geschikte
traject uitzetten, het regelen van
onderdak voor paarden en koet
siers en het organiseren van omlij
stende activiteiten.
GRONINGEN
GROTE POSTKOETSENRACE
"Dit is een hele mooie manier om
de steden Groningen, Alkmaar en
Leiden, die alle een ontzet hebben
te vieren, letterlijk met elkaar te
verbinden", verklaart Maas dat het
idee voor de postkoetsenrace on
danks de vele organisatorische
hoogstandjes die moesten worden
verricht, toch op veel enthousias
me is gestuit. Niet in het minst bij
de verschillende overheden, om
nog maar te zwijgen over het be
drijfsleven. In het Comité van Aan
beveling hebben onder anderen
zitting de ministers Braks van
Landbouw en Visser, Brinkman
van Welzijn, Volksgezondheid en
Cultuur en Smit-Kroes van Ver
keer en Waterstaat, de commissa
rissen van de vier te doorkruisen
provincies en burgemeester Goe-
koop. Wat het bedrijfsleven be
treft: een indrukwekkend aantal
grote bedrijven en instellingen
(waaronder de PTT. tevens hoofd
sponsor) heeft zich bereid ver
klaard een koets te sponsoren - te
genwoordig geen evenement van
enige omvang zonder sponsors,
tenslotte. Zij draaien op voor onder
meer de kosten van onderdak van
de paarden en de koetsier.
Schreeuwlelijk
Mooi voor de niet bepaald rijke 3
October-Vereeniging. maar heeft
dit tot consequentie dat we een
stoet rijdende reclameborden mpt
hier en daar nog iets wat op eën
koets lijkt, te zien krijgen? Maas
gruwelt bij de gedachte alleen al:
"Nee nee, daar is heel goed voor
gezorgd. Het mocht absoluut geen
reclamestoet worden, dat was ook
onze grootste angst. Elke sponsor
mag één bord op zijn koets hangen
en daar blijft het bij. De borden
mogen ook niet schreeuwlelijk
zijn".
Wat de beweegredenen van de
overige bedrijven betreft tast Maas
in het duister, maar het enthousias
me van de PTT voor het evene
ment is volgens hem gemakkelijk
te herleiden: bij een postkoetsenra
ce hoort natuurlijk post. Met het
uitbrengën van speciale envelop
pen en kaarten en het verstrekken
van speciale herinneringsstempels
geven de Posterijbedrijven een ei
gen historisch tintje aan de Race.
Maas: "Je stuurt zo'n kaart aan
'mijngeliefde die en die' en je
krijgt er nog een mooi stempel op
ook. Leuk toch?"
Twaalf authentieke, veelal voor
deze gelegenheid gerestaureerde
postkoetsen doen aan de Grote Ra
ce mee. Slechts één daarvan is in
Nederland gebouwd en wel de 'Ka
pel Avezaath', eigendom van de
Posterijen. De overige koetsen zijn
van Engelse of Franse makelij; alle
stammen uit de periode 1840-1860.
Uit de Leidse contreien is één
koets afkomstig, een private coach,
bouwjaar 1880, eigendom van
Voorhouter Van der Nagel.
Weinig tot niets is. vertelt Maas.
aan het toeval overgelaten. Elke
koets is zodanig opgelapt, dat hij
op dik 100-jarige leeftijd nog wel
een rit van zo'n 300 kilometer kan
overleven. Tot,in den treure is vol
gens hem aandacht besteed aan
het welzijn van de in totaal zeven
tig deelnemende paarden, die door
stalhouders in het hele land zijn
aangeleverd. De paarden staan on
der voortdurend toezicht van stu
denten Diergeneeskunde van de
universiteit van Utrecht. Voor elke
koets worden twee reservepaarden
achter de hand gehouden, onder
dak is gevonden bij maneges in of
bij de overnachtingsplaatsen ter
wijl voor sommige speciale boxen
mee op reis gegaan. Maas: "Ik weet
ook niet hoe het precies zit. maar
het schijnt dat sommige paarden
alleen maar daarin kunnen sla
pen".
Klunen
De koetsen gaan uiteraard niet leeg
op pad. Iedereen kon zich, voor
zover de voorraad zitplaatsen
strekt, aanmelden voor een ritje
tussen twee trajecten, tegen beta
ling van 'drie guldens en zeven
stuivers bij de koetsier'. Het is
storm gelopen, weet Maas te vertel
len. Nu hoopt hij maar dat iedereen
aan de oproep gehoor geeft om in
gepaste kledij, als het even kan van
rond de eeuwwisseling, te verschij
nen. Zo niet. dan heeft hij een op
lossing: capes. "Die geven we aan
mensen die er niet netjes uitzien".
Het woord 'race' in de naam van
de tocht staat niet voor zeven da-
Cornald Maas. betrokken bij de organisatie van de Grote Postkoetsen Race Groningen-Leïden. 'Het is de
klassieke uit de hand gelopen grap. Het is veel grootser van opzet geworden dan iemand ooit had kunnen
denken". 'foto Holvast)
gen door Nederland jakkeren ten
einde als eerste in Leiden te arrive
ren. Elke dag kent zijn eigen wed
strijd. Meest opmerkelijke is die
waarbij de koetsen moeten klunen.
Maas citeert lachend uit zijn draai
boek: de koetsen moeten over
roosters met daarover weer een ta
pijt, door de inzittenden uit- en op
te rollen en in te leveren bij de vol
gende halteplaats. Meest in het oog
springende 'nevenactiviteit' is een
roofoverval op zaterdag 20 septem
ber rond kwart voor twee op de
Heerenweg in Warmond op de
koets van de 3 October-Vereeni
ging met daarin leden van het Co
mité van Aanbeveling. Ze zullen
door politie en PTT-beambten
worden ontzet.
Aan het enthousiasme van de in
woners van plaatsen waarlangs de
race voert en de aandacht van de
media ("Vanmorgen werd ik -tig
keer uit mijn bed gebeld door jour
nalisten die wilden weten waar
hun plaatsbewijs bleef') leidt Maas
af dat het met de publieke belang
stelling langs de route ook wel snor
zal zitten. "Als het tenminste droog
blijft", doet hij kond van de grote
angst van de organisatie dat de he
le volgende week de regen met
bakken uit de hemel zal komen. Ze
smeken om zonneschijn "want
stortregen kun je de paarden en na
tuurlijk ook de mensen niet aan
doen. Helaas is dat het enige dat
we nou niet in het draaiboek kon
den regelen. Het zou wel mooi
zijn", filosofeert hij vervolgens.
"Tien uur drie: zon op. Twaalf uur
drieënvijftig: extra stralend".
De Grote Postkoetsen Race begint
zaterdag met het verzamelen van
de postkoetsen in de Veehallen in
Groningen. De koetsen worden ge
wogen, de paarden op hun gezond
heid gekeurd. Rond zeven uur 's
avonds presenteren de deelnemers
zich met een Concours d'Elegance
op de Grote Markt, waarna een mu
zikale manifestatie met de titel
'Groningen groet Leiden' volgt.
Na het startschot, zondagmorgen
rond elf uur gelost door staatsse
cretaris Scherpenhuizen van Ver
keer en Waterstaat, vertrekt de
stoet voor de zevendaagse race. die
onderstaande route volgt:
zondag 14/9: Groningen-Tietjerk-
steradeel (tijdrit)
maandag 15/9: Tietjerksteradeel-
Franeker (ringsteken)
dinsdag 16/9: Franeker-Bols-
ward-Leeuwarden
woensdag 17/9: Workum-Mak-
kum (klunen; tocht met Friese
Skütsjes van Makkum naar Me-
demblik; vandaar met stoomtram
Bello richting Hoorn)
donderdag 18/9: Wognum/
Hoorn-Alkmaar (ringsteekwed
strijd)
vrijdag 19/9: Alkmaar-Ij muiden -
Haarlem
zaterdag 20/9: Lisse-Leiden
(overval)
Dit laatste traject begint om tien
uur 's morgens met een Concours
d'Elegance voor hotel 'Nachtegaal'
in Lisse. waarna rond half twaalf
koers wordt gezet naar Sassen-
heim. Gevolgd worden Heereweg
door de dorpskern van Lisse en
Sassenheim en de Hoofdstraat,
waarna rond half twee stil wordt
gehouden voor de Nederlandse
Hervormde Kerk op het Plein, te
vens in- en uitstapplaats: De win
keliersvereniging, de Oranje Ver
eniging en twee toneelgezelschap
pen richten daar onder leiding van
burgemeester Kfet een volksfeest
Vervolgens gaat het richting
Warmond en Oegstgeest over de
Warmonderdam, de viaducten
over Rijksweg A44 en de spoorlijn,
de Herenweg, de Oranje Nassau-
weg, Warmonder Hek, Abtspoel-
weg. Lange Voort. Hofbroucker-
laan (in- en uitstappen voor en ont
vangst in clubhuis OLYC). De
koets van de 3 Octpber-Vereeni-
ging neemt, in verband met de
roofoverval in de bossen van
Krantz aan de Herenweg, een ge
deeltelijk afwijkende route: Heren-
weg-Bischoplaan-Seminarielaan-
Herenweg-Oranj e
Nassauweg-Warmonder Hek-Abt-
spoelweg-Lange Voort-Hofbrouc-
kerlaan.
Rond drie uur begint de stoet
aan het allerlaatste traject: Oegst-
geest-Leiden. Over de Marelaan,
Oegstgeesterweg en het spoorweg
viaduct wordt koers gezet naar de
Schipholweg, alwaar de PTT met
de andere sponsors een evenemen
tenplein heeft ingericht voor het
hoofdpostkantoor. Een rijdend
postkantoor, een terras en een bal-
londwedstrijd maken daarvan on
derdeel uit. Over de Schipholweg.
de Jan Steenstraat en de Prinsesse-
kade wordt koers gezet richting
Breestraat. Het stadhuis is het
eindpunt van de Grote Race. De
koetsen arriveren daar tussen half
vijf en half zes.
LEIDEN - Het CDA vindt het on
juist om twee commissarissen van
de Leidsche Duinwatermaatschap
pij te herbenoemen zolang alle vra
gen van de gemeenteraad over de
drinkwater-affaire niet bevredi
gend zijn beantwoord. De gemeen
teraad, die maandag bijeenkomt,
wordt gevraagd de commissaris
sen Bordewijk en Kuijers opnieuw
voor een termijn te benoemen.
Het CDA wil van de raad van
commissarissen van de LDM we
ten hoe hun verantwoordelijkhe
den zich verhouden tot die van di
recteur De Jong. En of de discipli
naire maatregelen tegen hem als
zodanig een terechte zaak zijn. Met
andere woorden: dragen de com
missarissen ook niet een beetje
schuld.
Fractievoorzitter Joop Walen
kamp van het CDA wil onder meer
opheldering over de vraag of de
commissarissen al dan niet op de
hoogte waren van het bijmengen
van oppervlaktewater. De Jong
heeft verklaard dat hij de commis
sarissen hierover heeft ingelicht.
En ook wethouder Fase, president-
commissaris van de LDM. heeft
toegegeven dat zij daar 'iets' over
heeft gehoord.
Walenkamp wil verder weten
hoe de uitwisseling van informatie
tussen directie en raad van com-
5 geregeld, of de com-
i alle vereiste procedu-
I res hebben gevolgd toen zij De
Jong straften en of De Jong juri
disch nog steeds aansprakelijk is
voor beslissingen die - buiten hem
- worden genomen. Walenkamp
vraagt ook waarom de raad van
bij de benoeming
i tijdelijk manager niet het
advies van de ondernemingsraad
en het oordeel van de gemeente
raad heeft gevraagd.
Een woordvoerder van de pro
vincie heeft inmiddels bekendge
maakt dat de provincie in het
verleden tegenover de inspectie
voor de volksgezondheid verschil
lende keren haar twijfel heeft uit
gesproken over de gang van zaken
bij de LDM. De provincie verbaas
de zich erover dat de LDM 22 mil
joen kubieke meter drinkwater
produceerde terwijl de maximale
produktiecapaciteit 15 miljoen ku
bieke meter is. Bovendien maakte
de provincie zich zorgen over de
nogal wisselende kwaliteit van het
LDM-water.
Hiermee is niet gezegd dat de
provincie wist, of zelfs maar ver
moedde, dat de LDM,direct opper
vlaktewater zuiverde. Overigens
heeft de provincie niet zelf ingegre
pen. "Bewaking is een taak van de
inspectie, niet van de provincie".
De inspectie voor de volksge
zondheid was vanmorgen niet be
reikbaar voor commentaar.
Jongetje
aangereden
LEIDEN - Een zevenjarige jongen
moest gistermiddag omstreeks
kwart over twee met een hersen
schudding en een snywond naar
het ziekenhuis worden gebracht
nadat hij op de Zwartemeerlaan
was aangereden door een auto.
Volgens de politie stak het jongetje
plotseling de rijbaan over zonder
goed uit te kijken.
