Slachtpartij in
Turkse synagoge
Wie meer wil
weten over
de volgende
onderwerpen
haalt de
folder op het
postkantoor.
Reagan maant Gorbatsjov
Hulpfonds voor schade door sancties
Installatie Tutu
als aartsbisschop
Regeringscrisis
Israël afgewend
21 joden gedood
Turkije: geen traditie
van geweld tegen joden
Urho Kekkonen begraven
Kleine zaken. Grote zaken.
Je doet ze op het postkantoor.
MAANDAG 8 SEPTEMBER 1986
BUITENLAND
PAGINA 7
ISTANBOEL (Rtr./DPA/
UPI) - Twee met automati
sche geweren en handgra
naten gewapende Arabie
ren hebben zaterdag een
bloedbad aangericht in een
synagoge in de Turkse stad
Istanboel. Bij de aanval
kwamen, inclusief de twee
terroristen zelf, 23 mensen
om het leven, zo heeft de
politie meegedeeld.
Onder de doden bevindt zich vol
gens vrienden van de slachtoffers
een Israëlische rabbijn van Iraanse
afkomst, Raphael Nesim. De overi
gen zouden allen Turkse joden
zijn. Van de 27 gelovigen die op het
moment van de aanslag aanwezig
waren, allen mannen, raakten er
vijf gewond, van wie een aantal
ernstig. Slechts een aanwezige wist
bij de slachtpartij ongedeerd te
blijven. Tot dusver zijn nog maar
elf slachtoffers geïdentificeerd,
omdat de lijken door de explosies
danig zijn verminkt.
Eerder had de politie gezegd te
menen dat vijf mensen verant
woordelijk waren voor de aanslag
op de Neve Shalom-synagoge.
Maar later werd gezegd dat de twee
omgekomen daders kennelijk de
enige betrokkenen waren. Ook de
minister van staat, Mesut Yilmaz,
sprak na een spoedberaad van het
ATHENE - Het is ongetwijfeld toe
val dat de aanslag op de synagoge
in Istanbul plaatsvond op dezelfde
datum - 6 september - waarop in
1955 een razende menigte door het
Istanboelse centrum trok. Alles
wat Grieks was, vooral winkels,
maar ook kerken en woningen,
werd toen verwoest.
Er vielen toen tien doden. Het
was een reactie op het Griekse op
treden inzake Cyprus. Opmerke
lijk genoeg werden toen in diezelf
de hoofdstraat Istiklal, waar het
glas van de etalages een centimeter
hoog lag, de joodse winkels zorg-
vuldig gespaard;
door
Frans van Hasselt
Een dergelijke pogrom tegen jo-
den heeft nooit plaats gehad in de
bijna 400 jaar dat deze minderheid
nu al in Turkije woont, uitgeweken
voor de vervolgingen in Spanje.
Het is nog altijd een grotendeels
sefardische groep, Spaansspre
kend dus, maar dan niet het tegen
woordige maar een archaisch
Spaans ('latino'). Spaanse taalkun
digen komen er nu op af om er een
studie van te maken.
Geen klachten
Op het grootste eiland voor de
kust van Istanboel, Buyuk Ada,
wonen de meest welvarende joden
en daar kan men nog altijd elke zo
mermiddag de joodse dames in het
theehuis bij de steiger aantreffen.
Een niet beter wetende bezoeker
zou hen op grond van hun gesprek
ken verslijten voor Spaanse toeris
ten.
De joodse minderheid in Turkije
had weinig klachten over het Otto
maanse bestuur dat haar als een ei
gen 'natie' behandelde, noch over
de in 1923 door Atatürk gestichte
republiek. Het ergst was de Varlik,
een hardvochtige vermogensbelas
ting die tijdens de Tweede Wereld
oorlog - waarin Turkije vrijwel tot
het laatst neutraal bleef - aan alle
minderheden werd opgelegd, dus
ook aan Grieken en Armeniërs.
Een aantal personen dat deze be
lasting niet kon opbrengen, werd
toen gedeporteerd.
Het was mede onder druk van
deze Varlik, dat na de wereldoor
log toch wel veel joden uit Istan
boel en andere steden naar Israël
trokken. Er zijn nu nog zo'n 25.000
over, grotendeels winkeliers en za
kenmensen, maar ook heel wat art
sen en tandartsen.
Turkije behoorde tot de eerste
landen die Israël erkenden en de
betrekkingen waren aanvankelijk
uitstekend. Geleidelijk groeide
echter het besef dat men toch wat
meer solidair moest zijn met de
Arabische wereld en in 1980, kort
na de militaire staatsgreep, werden
de diplomatieke betrekkingen
door Ankara teruggebracht tot het
laagste pitje, dat van tweede secre
taris. Het Turkse consulaat in Jeru
zalem werd opgeheven.
Opmerkelijk
Het is nu opmerkelijk dat de aan
slag plaats heeft in een periode dat
de betrekkingen met Tel Aviv weer
wat nauwer worden aangehaald,
iets waarin overigens Athene niet
achterblijft. Er wordt, zo heet het,
tussen de twee landen gevochten
om de gunst van de joodse lobby in
Washington.
Ankara stuurt dezer dagen een
nieuwe 'tweede secretaris' naar Tel
Aviv, maar het betreft nu wel een
diplomaat met de rang van ambas
sadeur. En eerstdaags komt er een
Israëlische handelsdelegatie naar
Turkije. Ook zijn er contacten tus
sen de vakverenigingen.
Enkele rechts-religieuze dagbla
den in Turkije gaan daartegen te
keer en de openlijk antisemitische
'Milli Gazete' (Nationale Krant)
schreef onlangs, dat Turkije zijn
'historische missie' verzaakte. Het
blad fulmineerde tegen een ge
heim bezoek dat 'de slachter Sja-
ron' aan Istanboel had gebracht
om een bruiloft bij te wonen, be
waakt door 15 eigen lijfwachten.
Hij meende ook te weten dat Anka
ra zich onder Amerikaanse druk
leent voor militaire samenwerking
met Israël, waarin voorts Marokko,
Egypte en zelfs Indonesië zullen
worden betrokken.
Ankara's toenadering tot Israël
zal door de aanslag vermoedelijk
echter nog worden versterkt. Zij
kan mede worden verklaard door
de wrevel van de Turkse regering
jegens de PLO, die in Ankara ook
een diplomatieke vertegenwoordi
ging heeft, maar die de vriendelijk
ste contacten blijft onderhouden
met Bulgarije, ondanks de onder
drukking waarvan de Turks-isla
mitische minderheid aldaar het
slachtoffer is.
Turkse kabinet in Ankara van
slechts twee terroristen. Ooggetui
gen hebben echter verklaard vijf
mannen te hebben gezien, die zich
als fotografen hadden voorgedaan
om de synagoge binnen te komen.
Maar eenmaal binnen begonnen zij
te schieten en met handgranaten te
gooien, zo werd gezegd.
Tot nog toe hebben twee organi
saties zich voor de aanslag verant
woordelijk gesteld. In Beirut meld
de zich het „Islamistisch Verzet",
een groepering die vooral actief is
in het shi'itische moslimgebied in
het zuiden van Libanon, met de
mededeling dat de „zelfmoordaan-
val" een vergelding was voor de Is
raëlische aanvallen op Libanese
dorpen. De andere groepering, de
„Palestijnse Vergeldingsorganisa
tie", meldde zich later op Cyprus
door middel van een telefoontje
van een anonieme vrouw.
In Israël is zaterdag geschokt en
woedend op de aanslag gerea
geerd. Ehud Gol, de woordvoerder
van het Israëlische ministerie van
buitenlandse zaken in Jeruzalem,
uitte „geschoktheid en woede over
de zinloze moord op onschuldige
joden die aan het bidden waren".
Premier Shimon Peres verklaar
de aan het begin van de avond
„ernstig geschokt" te zijn en sprak
zijn „walging" uit over de aanslag.
Aanslag op Mindanao
MANILA (AP) - Moslimrebellen
hebben gisteren tijdens een trouw-
dienst op het Filippijnse eiland
Mindanao twee handgranaten tot
ootploffing gebracht. Daarbij kwa
men 8 mensen om het leven en
werden er 107 gewond. In het vuur
gevecht dat na de aanslag volgde
doodden soldaten twee opstande
lingen. Vrijdag nog troffen presi
dent Aquino en rebellenleider Nur
Misuari elkaar op het eiland Jolo
en besloten tot onderhandelingen.
De aanslag is volgens kolonel
Aquino dan ook het werk van een
afgesplitste vleugel van het MNLF.
TEL AVIV - Een nieuwe Israëli
sche regeringscrisis leek gister
avond laat te zijn afgewend, toen
de minister van industrie, Arik Sja-
ron, eerder gemaakte beschuldi
gingen introk, dat de vredespoli
tiek van premier Peres indirect
verantwoordelijk zou zijn voor de
terreuraanslag zaterdagmorgen in
de synagoge van Istanboel. Pre
mier Peres had gisterochtend de
wekelijkse regeringszitting ge
schorst nadat hij van minister Sja-
ron een openlijke verontschuldi
ging had geëist.
door
Willy Werkman
Onmiddellijk na de schorsing
van de regeringszitting lieten mi-
Betrekkingen verslechteren door Daniloff-kwestie
WASHINGTON - De Amerikaanse
president Reagan heeft de Russi
sche partijleider Gorbatsjov een
brief gestuurd waarin hij om de on
middellijke vrijlating heeft ge-
door
Henk Dam
vraagd van Nicholas Daniloff, de
Amerikaanse journalist die sinds
een week wordt gevangen gehou
den.
In de brief geeft Reagan Gorbats
jov de persoonlijke verzekering dat
Daniloff geen spion is, aldus rege
ringswoordvoerders in Washing
ton. Hij schrijft verder dat de Ame
rikaans-Russische betrekkingen te
belangrijk zijn om onder de zaak-
Daniloff te lijden.
Maar het zag er gisteren hele
maal niet naar uit, dat de Sowjet-
Unie Reagan zijn zin zou geven. In-
HELSINKI (Rtr./DPA) - Finland
heeft gisteren oud-president Urho
Kekkonen begraven. Hij werd ge
prezen als de man die de wonden
van de oorlog heelde en het ver
trouwen won van de Sowjet-Unie,
Finlands machtige buurland. De
Sowjet-Unie, haar Oosteuropese
bondgenoten en de Scandinavi-
'sche landen lieten zich op hoog ni
veau vertegenwoordigen tijdens de
theraanse kathedraal in Helsinki.
Op West-Duitsland na vaardig
den de westerse landen lagere
functionarissen af naar de begrafe
nis van de man die een van de ar
chitecten is geweest van de ont
spanning tussen Oost en West. De
Verenigde Staten stuurden Robert
McFarlane, Reagans gewezen advi
seur voor de nationale veiligheid.
Argentinië
Argentinië heeft overeenstem
ming bereikt met zijn kredietban
ken over uitstel van betaling voor
zes maanden op zijn buitenlandse
schuld van 10 miljard dollar. Minis
ter Mario Brodersohn van finan
ciën verklaarde bij zijn terugkeer
van besprekingen in de Verenigde
Staten dat er uitstel van betaling is
verleend voor 180 dagen.
Kerncentrale
Bij een ongeluk in een Finse
kerncentrale is afgelopen woens
dag licht radioactief water ont
snapt. Het ongeluk is het gevolg
van een menselijke fout, aldus de
verklaring. De kerncentrales zijn
tijdelijk stilgelegd. De situatie zou
niet gevaarlijk zijn geweest.
Fatah/Jordanië
Fatah, de groep van PLO-voor-
zitter Jasser Arafat en de grootste
factie binnen de Palestijnse Bevrij
dingsorganisatie, heeft zaterdag
aangekondigd een akkoord met
koning Hoessein van Jordanië
voor een gezamenlijke aanpak van
het vredesstreven in het Midden-
Oosten op te zeggen. Het akkoord
werd eerder al door Jordanië opge
zegd.
Prima Linea
In Frankrijk is de 32-jarige Gio
vanni Stephan gearresteerd. Hij
wordt beschouwd als een van de
oprichters van de Italiaanse ter
reurgroep Prima Linea. Stephan is
in Italië bij verstek veroordeeld tot
levenslang wegens verscheidene
overvallen en aanslagen.
HARARE/JOHANNESBURG -
Met de aankondiging van een hulp
fonds, dat zal worden aangewend
om de gevolgen van economische
sancties tegen Zuid-Afrika voor de
frontlijnstaten draaglijk te maken,
eindigde de achtste bijeenkomst
van de Beweging van Niet-Gebon-
den Landen (NAM) in Harare.
door
Ruud De Wit
De voorzitter van de NAM, pre
mier Robert Mugabe van Zimbab
we, maakte dit op een persconfe
rentie bekend. De conferentie die
de afgelopen twee weken in de
Zimbabwaanse hoofdstad Harare
werd gehouden, is gistermorgen in
de vroege uren geëindigd.
„Voor de eerste keer in de ge
schiedenis van de Beweging van
Niet-Gebonden Landen zijn we er
in geslaagd om een zichtbaar actie
programma te realiseren, het 'Afri
kaanse hulpfonds', en wij beschou
wen dit als een wezenlijke stap in
de richting van het beëindigen van
de apartheid in Zuid-Afrika", aldus
premier Mugabe.
Tqdens de slotzitting van de con
ferentie namen de circa 70 delega
ties, die zich nog in Harare bevon
den, ook unaniem een resolutie
aan, waarin de Verenigde Staten
werden veroordeeld vanwege
'staatsterrorisme' tegen Libië.
„De aanval in april op het huis
van de Libische leider Gaddafi met
het doel om hem en zijn familie te
vermoorden wordt door de NAM
beschouwd als een ernstig prece
dent op het gebied van de interna
tionale relaties".
Veroordeling
De conferentie veroordeelde ver
der Zuid-Afrika en de apartheids
politiek aldaar en de slotverklaring
riep op tot volledige en verplichte
sancties tegen het apartheidsbe
wind door de internationale ge
meenschap.
„Er bestaat geen twijfel over dat
sancties zullen worden opgelegd.
Ze zullen misschien niet door ie
dereen worden afgekondigd maar
wij, hier in Zimbabwe, hebben
daartoe besloten en wij zullen ze
afkondigen", aldus Mugabe.
Tenslotte besloot de bijeen
komst van de NAM ook een briefte
zenden aan zowel de Amerikaanse
president Ronald Reagan, als zijn
Russische collega Michael Gor
batsjov, waarin hen wordt ge
vraagd door te gaan met de dialoog
over de nucleaire wapenbeheer
sing.
Zaterdag reeds had de president
van Nicaragua, Daniel Ortega een
beroep gedaan op president Rea
gan om een veto uit te spreken
qver het 100 miljoen dollar bedra
gende hulppakket voor anti-rege-
rings-rebellen, dat eerder door zo
wel het congres als de senaat was
aangenomen.
Pas de komende maanden zal
blijken wat het concrete resultaat
van de achtste bijeenkomst van de
NAM-landen is geweest. Naar ver
wachting zal het nog wel enige tijd
duren, voordat de gedetailleerde
slotresoluties zijn uitgewerkt en
goedgekeurd.
Ook is nog niet bekend wie over
drie jaar de volgende voorzitter
van de NAM wordt. De meeste de
legaties hebben zich uitgesproken
ten gunste van Nicaragua, maar
ook Indonesië is nog steeds een be
langrijke kandidaat.
President Ortega beschuldigde
de VS ervan boodschappen naar
NAM-landen te hebben gestuurd,
waarin gedreigd wordt met sanc
ties als ze de kandidatuur van Ni
caragua zouden sturen.
Succes Mugabe
Duidelijk is dat de NAM-confe-
rentie in Harare allereerst een per
soonlijk succes voor premier Ro
bert Mugabe is geworden, die nu
de onbetwiste leider van Afrika
kan worden genoemd.
Ondanks de onderlinge ver
deeldheid van een aantal NAM-lan
den, waarvan de belangrijkste wa
ren die tussen Irak en Iran, tussen
Libië en een aantal Afrikaanse lan
den en die tussen de meer Ameri
kaans-georiënteerde landen als In
donesië enerzyds en Nicaragua, Li
bië en Cuba aan de andere kant,
heeft Mugabe in ieder geval naar
buiten een grote eenheid van de
101-landen tellende beweging kun
nen demonstreren.
Het is evenwel de vraag of Muga
be met de unanieme veroordeling
van de apartheid in Zuid-Afrika
ook het verzet tegen de regering in
Pretoria meer inhoud en vooral mi
litaire kracht heeft kunnen gevên.
De handelsrelaties tussen de
NAM-landen en Zuid-Afrika zijn al
niet zo groot en de landen die tegen
Zuid-Afrika liggen, zullen zelf het
hardst door sancties worden ge
troffen. Voor het succes van sanc
ties zal de NAM dus allereerst aan
gewezen zjjn op het westen en Ja
pan.
Duidelijk is evenwel ook gewor
den, dat de aanval van de Libische
leider Gaddafi op de beweging van
Niet-Gebonden Landen, afgelopen
donderdag, niet tot een scheuring
heeft geleid. Gaddafi dreigde toen
namelijk de beweging te verlaten
„omdat deze weigerde zich kracht
dadig te verzetten tegen het Ameri
kaanse imperialisme".
Gaddafi keerde zich hierbij te
vens tegen Afrikaanse landen als
Ivoorkust, Ziare, Marokko, Egypte
en Kameroen, die hun betrekkin
gen met het 'zionistische' Israël
hadden aangehaald.
Evenmin heeft de kaping van het
Pan Am-vliegtuig in Pakistan vrij
dag door waarschijnlijk palestijnse
terroristen de eenheid van de be
weging echt kunnen aantasten. En
dat kan vooral op het deskundige
conto van voorzitter Mugabe wor
den geschreven.
Een echtpaar dat familie verloor hij de aanslag laat zijn tranen de vrije
loop. ap)
KAAPSTAD - Nobelprijswinnaar
Desmond Tutu is gisteren in Kaap
stad geïnstalleerd als eerste zwarte
anglicaanse aartsbisschop van
Zuid-Afrika. In zijn toespraak tot
de met ruim 1000 gasten en gelovi
gen volgepakte St. George's kathe
draal herhaalde Tutu zijn door de
Zuidafrikaanse regering met 'sub
versief aangeduide oproep tot eco
nomische sancties.
door
Ruud de Wit
„Ik verafschuw elke vorm van
geweld en daarom spreek ik me
ook uit tegen het geweld van het
onrechtvaardige systeem van de
apartheid, maar eveneens tegen
het geweld van degenen, die deze
apartheid weg willen hebben".
Tutu zei verder dat hij een be
roep op het westen zal doen om af
te zien van economische sancties,
als het apartheidsbewind bereid is
om de noodtoestand op te heffen
en tegemoet komt aan de eisen die
door het verzet zijn gesteld om te
komen tot een 'ongedeeld' Zuid-
Afrika.
De installatie van Tutu in Kaap
stad viel uiteen in twee gedeelten,
's Ochtends vroeg werd er begon
nen met een tweeënhalf uur duren
de plechtigheid in de kathedraal,
die werd geleid door Tutu zelf, de
anglicaanse wereldleider dr. Ro
bert Runcie en vijf andere bis
schoppen.
Bij zijn aankomst werd Tutu
door talrijke zwarte gelovigen op
gewacht die voor een deel gekleed
waren in de groen-goud-zwarte
ANC-kleuren en die ook de ANC-
groet brachten. Winnie Mandela,
dominee Allan Boesak, dr. Beyers
Naude en de weduwe van wijlen
dominee Luther King, Coretta
Scott-King behoorden tot de gas-
ten die in de kathedraal een plaats
je hadden gevonden.
Het tweede deel van de installa
tie van Tutu had plaats in een
plaatselijk stadion, waar zich zeker
10.000 gelovigen hadden verza
meld. Dr. Runcie zei hierbij in een
toespraak: „Ik ben ervan over
tuigd, dat de anglicaanse kerk van
Zuid-Afrika een leider heeft gekre
gen, die door God hiertoe is uitver
kozen. Desmond is een man van
liefde, visie en vrede".
De drie uur durende bijeen
komst eindigde met gezang en
dans zonder dat het tot incidenten
kwam. Tegen het einde circelde er
echter wel enige tijd een politie-he-
licopter boven het stadion. Slechts
een paar blanke gelovigen lieten
op de een of ander manier merken
het niet eens te zijn met de aanstel
ling van Tutu tot aartsbisschop. Zo
demonstreerde er een oude, invali
de blanke vrouw met een bord,
waarop ze Tutu's politieke denk
beelden veroordeelde en hem uit
maakte voor 'communist'.
nisters van de Likoed-partij, waar
toe Sjaron behoort, weten de op
merkingen van Sjaron af te keuren.
Ook Likoed-leider en vice-premier
Sjamir zei zich van de opmerkin
gen van Sjaron te distantiëren. Hij
vond echter het indicent niet be
langrijk genoeg voor een rege
ringscrisis en riep premier Peres
op zich te concentreren op 'de be
langrijke politieke ontwikkelingen
die nu op de agenda staan'.
Vlak voor de rotatie van het pre
mierschap in Israël, op 7 oktober,
beschuldigde de Likoedpartij van
Sjamir, premier Peres ervan de cri
sis rondom minister Sjaron te wil
len uitbuiten om de regering van
Nationale Eenheid op te breken.
De val van de huidige regering zal
vrijwel zeker op vervroegde ver
kiezingen uitlopen.
ADVERTENTIE
tegendeel, een Amerikaanse cor
respondent in Moskou van US
News and World Report, hetzelfde
weekblad waarvoor Daniloff
werkt, zei gisteren dat zijn collega
zal moeten terechtstaan.
In het tv-programma Face the
Nation bevestigde woordvoerder
Gennadi Gerasimov van het minis
terie van buitenlandse zaken in
Moskou dit bericht. Hij liet door
schemeren dat Daniloff zal worden
beschuldigd van meer dan één ge
val van spionage.
Daniloff werd het vorige week
einde gearresteerd nadat een Rus
sische kennis hem een pak papie
ren had overhandigd. Volgens de
Russische geheime dienst KGB
zouden zich bij die papieren gehei
me documenten hebben bevon
den.
De voortdurende affaire-Daniloff
dreigt inmiddels ernstige gevolgen
te krijgen voor de Amerikaans-
Russische betrekkingen. Volgens
de New York Times heeft de Sow
jet-Unie tot vandaag de tijd gekre
gen Daniloff op vrije voeten stel
len.
Als u toch op het postkantoor bent voor postze
gels, geldzaken of pakjes, neem dan in één moeite
ook even 'n kijkje bij het PTT Post Infocentrum.
Daar vindt u belangrijk nieuws en handige tips
van de overheid en het bedrijfsleven. Praktische
informatie in overzichtelijke folders. Die u gratis en
vrijblijvend kunt meenemen. Deze maand zijn er
folders van o.a.:
Bedrijfsleven. Postbank: Sparen, Lenen, Hypo
theken, Girorekening.
PTT Post: Postzegels verzamelen, Posttarieven in zak
formaat, Streekpost.
Overheid. Postbus 51: Wat doet u aan informa
tica? Ondernemingsraad, wat heb je eraan?
Drank, maakt meer kapot dan je lief is, Wet Studie
financiering 18+, Rijbewijs gaat
langer mee.
