Franse couturiers gaan
voor de winter op chic
In de Sowjet-Unie zijn
de klanten geen koning
Geld speelt ondergeschikte rol in geleide economie
■r *A "V- jStib
w
Consument
MAANDAG 25 AUGUSTUS 1986
Barbacoa
Minstens even oud als het
populaire barbecuen
is een andere manier van vlees
braden: in een hete kuil. Ons
woord barbecue is daarvan
afgeleid, want deze manier van
braden heet in Zuid-Amerika
barbacoa. Men graaft daartoe een
kuil, legt daarin wat grote stenen,
stookt er een vuurin, zodat de
stenen gloeiend heet worden, en
als het vuur is uitgebrand legt men
het vlees erin, in bladeren verpakt
met wat geurige kruiden, dekt de
kuil af met takken en bladeren en
laat het vlees zo langzaam gaar
worden. De oer-oven moet ook
teruggaan tot de allerverste tijden
van onze menselijk? geschiedenis.
In sommige streken van
Centraal-Afrika was dit dè manier
om het grote feestgerecht voor heel
hijzondere gelegenheden te
bereiden: olifantspoot. De poot
ging, in bladeren verpakt, in de
hete kuil en na enige uren kwam
die er mals en zacht weer uit, als
een reusachtige ossobucco.
Ook voor de indianen in Amerika
was het braden in een kuil de
meest gebruikelijke manier om
vlees te bereiden en langs de kust
ook vis, schaal- en schelpdieren.
Dit laatste leeft nog voort in de
clambake, een picknick aan het
strand (Clams zijn een soort grote
schelpdieren). Men graaft daarvoor
weer een kuil, legt er stenen in die
men in een vuur gloeiend heet laat
worden en stapelt er dan allerlei
zeegedierte in, mosselen, oesters,
kreeftjes, krabben, afgewisseld
met lagen zeewier en aardappelen
in de schil. Kuil dicht en alles
tesamen zachtjes gaar laten
worden. Het heerlijke geheim
hiervan is het pittige
jodium-aroma van het zeewier dat
alles doorgeurt.
Ook de zigeuners kennen de
braadkuil - en ze gebruiken deze
voor een zeer traditioneel
zigeunergerecht, egels. De egels
worden met stekels en al in natte
klei verpakt, in de hete kuil
gebraden, waarbij de klei met de
stekels erin hard wordt en er
afgebikt kan worden. Een
zigeuner, die ik bij de wijnoogst
ergens bij Bordeaux ontmoette,
heeft mij dat keurig
gedemonstreerd.
In Griekenland heeft het braden in
een kuil een heel bijzondere
romantische betekenis gekregen.
In de vorige eeuw, de tijd van de
opstand tegen de Turken, hadden
zich groepjes Griekse
vrijheidsstrijders, vogelvrijen op
wier hoofd een prijs stond, de
kleften, teruggetrokken in de
bergen, waar ze leefden van wat ze
kregen of buitmaakten, wild,
kippen, schapen. Dit vlees werd in
het diepste van het woud of in
ontoegankelijke bergkloven
kuil in de grond gebraden - omdat,
als het vlees boven open vuur
geroosterd zou worden, de rook en
de heerlijke geur van het bradende
vlees hun verblijfplaats aan de
Turkse patrouilles zou verraden.
Nog altijd bereidt men in
Griekenland lamsvlees op deze
vooral tijdens uitstapjes
buiten.
WINA BORN
Van de 24 couturiers, die hun
collecties presenteerden, wa
ren er slechts enkelen, die van
een originele kijk op de nieuwe
mode blijk gaven. Zo brachten
Christian Lacroix voor het huis
Patou en Karl Lagerfeld voor
Chanel wat leven in de brou
werij met hun swingende para-
solvormige minirokjes, waar
stroken kant onder de zoom
vandaan kwamen en enkele
andere nieuwigheidjes, die
misschien tot een nieuwe trend
kunnen leiden.
Zwart of zilverkleurig sabel-, nerts en vossebont, kostbaar leer en suède, ladingen
veertjes en uitbundige borduursels vol met strasssteentjes. Traditionele luxe, die
maar weinig ruimte laat voor echt nieuwe ideeën. Dat is de indruk, die achterblijft na
de haute-coutureshows in Parijs.
door Kitty van Gerven
toon, verlevendigd met felle kleu
ren rood, kobaltblauw en groen.
Daarnaast was er in de collecties
veel diep blauw, moskleur en oker
te zien. Ook enkele tinten bruin,
een kleur die jarenlang niet meer
in het palet was opgenomen, is hier
en daar weer terug.
Lengte
Over de roklengte konden de
Franse couturiers het ook ditmaal
niet eens worden. Kozen Karl La
gerfeld voor Chanel en Yves St.
Laurent uitsluitend voor knielange
rokken, de anderen hielden het
voornamelijk op een lengte, die de
knietjes netjes bedekt houdt. Lang
en kort gaan derhalve nog steeds
gebroederlijk samen.
Ook de in de rokken verwerkte
ruimte wil nog wel eens verschil
len. Zo waren er op de couture-
shows naast korte rechte of zelfs
strakke rokken tot net op de knie
nogal wat klokkende rokken tot
over de kuit te zien. Opvallend was
wel, dat hoe korter de rok is, hoe
strakker deze om de benen sluit.
Vrouwelijkheid blijft dus nog
troef, wat niet alleen blijkt uit het
bijna geheel ontbreken van panta
lons, maar ook uit de terugkeer van
de pump met hoge hakken, een
must vooral bij de korte rokken.
Onder de wijde klokrokken mogen
wel platte, gemakkelijke schoenen
gedragen worden.
De jasjes, die op de rokken wor
den gedragen, hebben over het al
gemeen een flink verbrede, wat
vierkante schouderlijn. De mantels
zijn overwegend lang en nauw aan
sluitend of hebben een zeven-acht
ste lengte.
Met Yves Saint Laurent's avonds
op de Indiase toer.
Een strak aansluitende combina
tie van het Huis Dior, de rok komt
net boven de knie.
Avondkleding
Alle ontwerpers werken met
Pierre Balmain teken-
r deze hoofdtooi.
De overigen hielden zich aan het
modebeeld, dat inmiddels al hele
maal is ingeburgerd: het slanke sil
houet met het accent op de taille.
Een lijn, die zowel aan de mode
van de jaren '20 als die van de jaren
'50 doet denken. Overigens krijgen
ook de mouwen veel nadruk, als
het voorbeeld van de couturiers
wordt gevolgd. Pofmouwen moe
ten het dan helemaal gaan maken.
Yves St. Laurent liet zelfs suède
driekwart-jasjes zien met wijde
mouwen van bont. Door deze extra
breedte, mede dank zij de verbrede
schouders, lijkt de taille des te
smaller, wat dikwijls nog eens
wordt geaccentueerd door brede
ceintuurs.
Een jurkje van zwarte tule uit de
collectie van de Japanse ontwerper
Hanae Mori.
De avondkleding, die de coutu
riers op het plankier brachten,
ademt een sfeer van nostalgie en
luxe. Heel wat japonnen zijn ge
tooid met een queu-de-Paris of gro
te strikken op de rug, die ze bijna
uitsluitend geschikt maken voor
staande recepties. In vrijwel elke
collectie kwamen ontwerpen voor,
die de vrouwelijke vormen goed
tot hun recht laten komen. Dat
geldt met name voor de gedrapeer
de japonnen, niet zelden strapless,
maar soms ook met immense mou
wen, waarbij de stof strak om het
lichaam sluit. Maar ook voor de
kanten exemplaren, die op de
naakte huid worden gedragen. De
nostalgische sfeer wordt nog ver
hoogd door de veren boa's, die het
beeld van de vroegere Hollywood-
sterren oproept.
Behalve de glanzende stoffen als
brokaat, taftzijde, fluweel, satijn en
goudlamee houden diverse coutu
riers, onder wie Givenchy, St. Lau
rent en Scherrer, het voor komen
de winter ook op gedessineerde
stoffen, waarbij zij een voorkeur
ten toon spreiden voor „safari-des
sins", panter-, tijger- en luipaard
prints. maar ook slangeleer.
Een geborduurd jasje met daar
onder een rechte rok die ver open
valt met daaroverheen weer een ge-
plisseerde rok.
(foto's ANP/AP)
Eigenlijk is het een lacher, zegt de
man van de bank. Hij praat over de
munteenheid van de Sowjet-Unie,
de roebel. Of beter, over de waarde
daarvan. In dit verband valt veelvul
dig de term Mickey-Mousegeld.
Geen wonder: de Nederlander moet
in Rusland voor een roebel 3,57 gul
den betalen. Maar als hij bijvoor
beeld naar het Grenswisselkantoor
in het Centraal Station van Den
Haag gaat, hoeft hij maar 50 cent
voor kleine coupures (tot vijf roe
bel) neer te tellen en 65 cent voor de
grotere.
Er is, voor de handel en het toerisme,
wel een soort officiële roebelkoers. Die
wordt echter niet, zoals de waarde van
de dollar, bepaald door vraag en aanbod
op de wisselmarkten. Dat kan ook niet,
want het is verboden om roebels in of uit
te voeren. Buiten de Sowjet-Unie kan er
niets met een roebel worden gedaan. De
officiële roebelkoers ten opzichte van
andere munten wordt dan ook simpel
weg bepaald door de staatsbank in Rus
land.
Kapitale rol
In markteconomieën speelt geld een
kapitale rol bij het coördineren van de
economische activiteiten van onderne
mingen, huishoudens en de overheid.
Zo kan De Nederlandsche Bank bijvoor
beeld ingrijpen in de renteontwikkeling
en het disconto verlagen of verhogen. Of
in de koersvorming van valuta's door al
of niet te interveniëren op de wissel-
Door
Hans Amesz
luxe
markten, dus kopen of verkopen van
buitenlandse valuta's ter ondersteuning
van de koers van de gulden op de valuta
markten.
In de geleide Sowjet-economie speelt
de roebel niet die kapitalistische rol,
maar als waarde-eenheid, nationaal ruil
middel en rekeneenheid is geld in Rus
land in feite hetzelfde als geld in Neder
land of de Bondsrepubliek Duitsland of
Amerika. Daarom ontkomt ook de Sow
jet-Unie niet aan een zekere marktwaar-
dering van de roebel. De Russische ex-
portprodukten olie, gas en goud zijn in
ternationaal aan de dollar gekoppeld.
Zo bezien staan de roebel en de dollar
waarschijnlijk dichter bij elkaar dan Mi
chael Gorbatsjov en Ronald Reagan.
Eind december was de waarde van een
roebel 3,72 gulden. Nu bedraagt die on
geveer 3,57 gulden - door de waardeda
ling van de dollar. In principe wordt de
koers van de roebel een keer per maand
aangepast, maar dat kan veranderen als
er in de tussentijd sprake is van ingrij
pende wijzigingen van de dollarkoers.
Zwarte markt
Er is natuurlijk ook nog een zwarte
markt. De ober in het hotel of de taxi
chauffeur of de „wisselaar" op de hoek
van de straat is over het algemeen maar
al te graag bereid, hoewel het streng ver
boden is, guldens voor minder dan een-
vierde van de officiële koers in te wisse
len. Met westerse valuta kunnen i
in speciale winkels allerlei
produkten gekocht worden.
Toch zijn de mogelijkheden op die
zwarte markt beperkt. Reizen naar de
Sowjet-Unie moeten altijd van tevoren
worden geboekt bij Intourist, het Staats-
bureau voor Toerisme. Die geeft een
voucher voor hotels, de reiskosten,
meestal ook voor gewenste uitvoeringen
van culturele voorstellingen en dat moet
allemaal worden voldaan in harde valu
ta. Mickey-Mousegeld komt daar niet
aan te pas.
In de Sowjet-Unie geldt trouwens in
het algemeen dat de betaling gegaran
deerd moet zijn voordat de levering ge
schiedt. Dat leidt tot het merkwaardige
systeem dat in winkels eerst een bon
netje bij de kassa moet worden gehaald
en betaald voordat de gewenste goede
ren worden geleverd. Hetzelfde geldt
voor zelfbedieningsrestaurants. Dat is
natuurlijk uiterst omslachtig en verve
lend. Het verschijnsel van de lange rij
wachtenden voor winkels en eethuizen
is in de Sowjet-Unie maar al te bekend
Buiten spel
Dat kan allemaal, omdat de souverei-
niteit van de consument hier buiten spel
is gezet. Niet de klant, maar de overheid
bepaalt hoe het geld wordt verdeeld.
Terwijl in de Verenigde Staten niet meer
dan een kwart van de produktie tot
s^and komt via administratieve beslis
singen (belastingen), wordt in de Sow
jet-Unie vrijwel alles administratief vast
gelegd.
De wezenlijke economische beslissin
gen, in dit geval de verdeling van de pro-
Overdekte markt in Kiev. In de Sowjet-Unie moet de klant vaak eerst betalen, voordat er iets wordt geleverd.
duktie over consumptie, investeringen,
defensie, en de mate waarin de verschil
lende sectoren zullen stijgen, worden
vastgesteld door het centraal econo
misch plan: het Gosplan.
Sowjet-managers, of red executives
zoals de Rusland-deskundige David
Granick ze ooit noemde, vinden het be
langrijker om aan de produktieplannen
te voldoen dan aan de financiële plan
nen. Niettemin, schrijven Paul R. Grego
ry en Robert C. Stuart in hun handboek
Soviet Economie Structure and Perfor
mance, zijn financiële streefcijfers wel
belangrijk. Zij kunnen namelijk de con
trole van de planners over het produk- teem, ware het niet dat de macht
tieproces vergroten. Afwijkingen in het bureaucratie ook de corruptie
financiële plan wijzen op afwijkingen hand blijkt te werken,
van het produktieplan.
Krediet
Roebel-controle (kontrol rublem), heet
dat in de Sowjet-terminologie. Een on
derneming kan alleen geld lenen, voor
zover dat in overeenstemming met het
plan is. Als een onderneming volgens
het plan met 500 mensen moet werken,
kan zij bij de staatsbank niet meer kre-w
diet krijgen dan nodig voor de uitbeta
ling van 500 lonen. Een prachtig sys-
onder redactie van
Wim Fortuyn en Conny Smits
