'De Nederlandse
boer en tuinder
zijn taai en sterk'
Vredesbeweging
ontdekt Afghanistan
voor eigen gebruik
Kerkgang
werd iets
vreemds9
Opinie
WOENSDAG 13 AUGUSTUS 1986
PAGINA 15
door
Cees Keizer
UTRECHT - „Als ik alles bij elkaar neem, staat de Ne
derlandse agrarische sector aan de wereldtop". Dit zegt
ir. Pierre J. Lardinois, die op 1 september afscheid
neemt als voorzitter van de hoofddirectie van de Rabo
bank Nederland. Aan agrarische produkten zal ons
land dit jaar volgens Lardinois tweederde exporteren
van wat het werelddeel Amerika uitvoert. Maar ons
overschot op de agrarische balans - het verschil tussen
in- en uitvoer - zal even groot zijn als dat van de Ver
enigde Staten.
ik geen periode gekend dat er
zich geen grote problemen voor
deden. Altijd is er hier en daar
wel wat. Maar ondanks alles
bleef de produktie in elke sector
stijgen. Alleen zag je wel steeds
een afkalving van het aantal be
drijven. Ik vrees dat dat in de ko
mende jaren zo zal doorgaan.
Een soort koude sanering".
Maar ondanks alles blijft vol
gens Lardinois de Nederlandse
land- en tuinbouw overeind. „In
de eierensector is nu bijvoor
beeld geen droog brood te ver
dienen. De prijs van een ei is mo
menteel net zo hoog als 35 jaar
geleden. Het zal me niet verba
zen als de komende winter meer
voor een aardappel moet worden
betaald dan voor een ei. Dit wis
selende beeld zal altijd zo blij
ven. Alleen is het hard dat een
aantal bedrijven op deze manier,
voor de bijl gaat".
Volgens Lardinois zal de Ne
derlandse agrarische sector on
danks alle problemen die er nu
zijn blijven groeien. „In de jaren
zeventig doemde voor de tuin
bouw de ondraaglijke last van
het aardgas op door de snel stij
gende prijzen. Wat zien we nu:
voor dezelfde ton tomaten ver
stookt de tuinder momenteel
slechts eenderde aardgas dan hij
tien jaar geleden daarvoor nodig
had".
De hoogste bijdrage aan de ex
pansie in land- en tuinbouw is de
afgelopen jaren een hogere pro
duktie per vierkante meter.
„Kijk naar de tuinbouw onder
glas. Meer dan de helft van de be
drijven zijn overgegaan op sub
straatteelt (teelt op steenwol met
'voedseltoevoegingen' via de wa
terleiding), met als resultaat een
hogere opbrengst van ruim 30
procent. Per kilo produkt heeft
dat een enorm kostendrukkend
effect".
Lardinois is net terug van de
opening van de Goudse kaas
markt. Enthousiast stapt hij bin
nen en vertelt wat hij onderweg
gezien heeft. „Als je de Bijbel
goed leest, is Zuid-Holland het
land van melk en honing. Je ziet
in de weiden van alles: bont- en
roodbont vee, blaarkoppen,
schapen, maar ook bouwland
met aardappelen, bieten en
graan, tuinderijen. Dit geeft een
beeld van de volheid. Het is para-
dijslijk".
Dan vertelt hij dat de bollente-
lers gronden nodig hebben om
hun bedrijfstak te kunnen uit
breiden. Groene weilanden in de
Noordhollandse Beemster zijn
daarvoor al in gebruik genomen.
„En nu bemoeien de planologen
zich ermee. Ze ontdekken nu pas
dat het gras daar groen is. Je
vraagt je af waar die lui zich mee
bezighouden". En dan fel: „Ze
moeten met hun fikken van het
groene hart van Holland afblij
ven".
En dat alles uit de mond van
?en uit Limburg afkomstige
:oon van een graanhandelaar,
die in Wageningen landbouw
studeerde, waarna in Purmerend
en Brabant baantjes volgden als
landbouwvoorlichter. Vervol
gens werd hij voorzitter van de
Noordbrabantse Christelijke
Boerenbond, werd minister van
landbouw, landbouwcommissa-
ris van de Europese Gemeen-
schap, voorzitter van de hoofddi
rectie van de Rabobank, een
bank zeer nauw verbonden met
de agrarische sector en de afgelo
pen 35 jaar groot geworden met
en mede dank zij die agrarische
sector.
Adviseur
Pierre Lardinois heeft het in al
z^jn functies nooit hoog in de bol
gehad. De Nederlandse en later
Europese boer en tuinder kon
den hem als het nodig was direct
benaderen. „Dat contact daar
heb ik altijd veel aan gehad". Na
1 september zal Lardinois niet
van het openbare toneel verdwij
nen. Hij blijft algemeen adviseur
van de Rabo-directie en houdt
een kamer met secretaresse in
het Utrechtse hoofdkantoor.
Als hij wordt herinnerd aan
een van zijn vurig uitgesproken
profetieën op een tuindersmani
festatie in 1971 toen hij nog mi
nister van landbouw was zegt
hij: „Ik had het mis". Hij waar
schuwde toen met name de bloe-
mentelers niet teveel het areaal
snijbloemen uit te breiden om
dat de export de top zou hebben
bereikt. Sindsdien is het areaal
verdrievoudigd en de export van
snijbloemen verviervoudigd.
„Er zijn grote problemen in de
land- en tuinbouw, die niet in
een periode van drie of vijf jaar
zijn opgelost. Desondanks ben ik
niet somber over de vooruitzich
ten van de Nederlandse agrari
sche sector. Plaats ik die sector
in het wereldvlak dan zeg ik: de
Nederlandse boer en tuinder zijn
taai en sterk. Neem ik een door
snee van onze land- en tuinbouw
dan zegt ik dat die op een onge
looflijk hoog niveau in de wereld
staat".
Afkalving
Pierre Lardinois is 35 jaar ac
tief geweest in de land- en tuin
bouw, de laatste jaren in de met
deze sector sterk verbonden
bankwereld. „In die 35 jaar heb
Mentaliteit
Toch denkt Lardinois dat bij
voorbeeld de land- en tuinbouw
in Spanje met de gratis zonne
schijn aan energie en de ontwik
keling van nieuwe methoden
sterker kan worden. „Dan zullen
we dat merken ook. Maar daar
tegenover staat weer de enorme
vitaliteit van de mensen die in de
Nederlandse agrarische sector
werken, daarbij gesteund door
een afzetapparaat dat uniek is in
de hele wereld. Ik ben niet bang
voor de toekomst. Als de volgen
de generatie boeren en tuinders
dezelfde mentaliteit hebben als
de huidige staat ons land er de
komende tientallen jaren er bij
zonder goed voor".
„Vandaag sprak ik een akker
bouwer die me vertelde dat hij
nu 25 procent minder voor zijn
graan kreeg dan drie jaar gele
den. Hij bleek nu te zijn overge
schakeld op een andere teelt met
een veel lagere opbrengst. Maar
wel met een hogere prijs. Kijk,
dan is het rekensommetje gauw
gemaakt".
Lardinois zegt zich nog heel
goed zijn tijd als landbouwcon-
sulent in Brabant te herinneren.
In die tijd bleef de rogge achter
in prijs. „Je ziet in Brabant nu
geen rogge meer maar wel dui
zenden hectaren aan mais. Al
leen daar hebben de boeren weer
te kampen met het mestpro
bleem".
„Een uitbreiding van onze
melkproduktie kan beslist niet
meer. Dan blijven de overschot
ten groeien. En dat kost ook zeer
veel geld. Nederland zal de ko
mende jaren niet meer dan 12
miljoen liter melk mogen produ
ceren. Maar de veeboeren komen
via een andere weg weer uit deze
problemen. Je ziet nu al steeds
meer schapen tussen het vee lo
Ir. Pierre Lardinois: 'Ze moeten met hun fikken van het groene hart van Holland afhlij
Ir. Pierre Lardinois neemt 1 september
afscheid als directeur van de Rabobank
"God bestaat soms niet". Met
die woorden (van de hervormde
hoogleraar theologie dr. F. O. van
Gennep uit Leiden) begint een
zesdelige radioserie over secula
risatie (verwereldlijking), die de
IKON van 24 augustus af zon
dags van 11 tot 12 uur uitzendt
onder de titel 'Voorbij de van
zelfsprekendheid'. Daarin voert
IKON-redactrice Trudy Klijn ge
sprekken van een uur met de
theologen dr. O. Jager (gerefor
meerd), Van Gennep, professor
dr. W. H. Velema (christelijk-ge-
reformeerd), Maria de Groot (fe
ministisch theologe), kardinaal
G. Danneels, aartsbisschop van
Brussel, en de rooms-katholieke
emeritus-hoogleraar dr. F. Haars-
"De plaats van de kerk in de
samenleving is geen vanzelfspre
kendheid meer. Buitenkerkelijk
heid is nu gewoon. Kerkgang is
haast een vreemd verschijnsel
geworden". Zegt Jager in zijn ge
sprek. Trudy Klijn legt haar ge
sprekspartners de vraag voor
hoe zij de secularisatie beoorde
len en wat hun visie is op de toe
komst van de kerk.
Jager constateert een grote on
verschilligheid in Nederland, die
- in tegenstelling tot het atheïs
me - niet valt te bestrijden. De
opvatting van bepaalde theolo
gen dat de secularisatie alleen
maar positief is, vindt hij veel te
goedkoop. "De kerk van Neder
land lijkt nog één generatie van
de ondergang verwijderd".
Het gaat Jager niet om de in
standhouding van de kerk als zo
danig. Meer om de humaniteit
(menselijkheid) in de wereld.
"De kerk kan daarbij óf een goed
middel óf een slecht middel
zijn".
Van Gennep is aan de ene kant
'diep dankbaar' dat de seculari
satie een eind heeft gemaakt aan
veel 'getiranniseer en getreiter'
(zondagsgeboden en sexuele ver
boden). Maar aan de andere kant
pen in de wei. En het zijn nog
niet van die kleintjes ook. Naast
het melkvee komt er meer vlees
vee. Ik verwacht dat we straks
zeer hoog produktief melkvee
hebben. Koeien die dan wel
10.000 liter per jaar produceren
tegen thans ruim 500".
„Kijk eens naar Limburg. Daar
expandeert de champignonteelt.
De bollenkwekers hebben meer
ruimte nodig. De kop van Noord-
Holland is een goed voorbeeld
daarvan. Weilanden die omge
vormd zijn tot bollenvelden.
Zoiets is in Friesland ook moge
lijk. Alleen die planologen. Die
hebben ontdekt dat het gras 100
procent groen is. Dat is je reinste
conservatisme. Ronduit belache
lijk. Met dit alles wil ik maar zeg
gen dat we in ons land in staat
zijn steeds meer per vierkante
meter te telen dan waar ook ter
wereld. Het is onvoorstelbaar".
De Verenigde Staten zijn vol
gens Lardinois nog steeds het
grote voorbeeld van een exporte
rend werelddeel van landbouw-
produkten. „Als je in de mid
west zit, zie je alleen meaar tien
duizenden vierkante kilometers
landbouwgrond. Voor mij is de
exportprestatie van Zuid-Hol
land veel groter. Daar moet wor
den geknokt voor iedere vierkan
te meter grond. Maar boeren en
tuinders zijn daar wel in staat het
grootste produkt af te leveren
per vierkante meter. Zuid-Hol
land heeft bovendien de symbio
se van de Rotterdamse haven: je
kunt van daaruit goedkoop en in
het groot exporteren. Iets gewel
digere bestaat niet".
Positieve invloed
De Rabobank heeft volgens
is het in de kerk leger geworden,
dus minder feestelijk. Boven
dien weten steeds grotere groe
pen Nederlanders niets meer van
de bijbel.
Voor Velema is de secularisa
tie een 'verarming en ontzettend
verlies'. "Mensen zoeken hun
weg zonder op God georiënteerd
te zijn, terwijl vroeger het hele
Nederlandse volksleven door de
bijbel was gestempeld". De kerk
is haar relatie met God aan het
verliezen. "Ze zoekt het tegen
woordig meer in sociale actie".
Ook kardinaal Danneels ziet
geen positieve kanten aan de se
cularisatie. H(j vergelijkt de kerk
met de moederschoot. "Een on
geboren kind maakt daarin aller
lei bewegingen maar doet zich
nooit pijn. De kerk is de lucht
waarin ik leef en het water waar
in ik me beweeg. Maar de kerk is
niet beperkt tot de hiërarchische
kerk. Zij is het hele volk van
God. Ze zal langer leven dan ik.
"De Groot en Haarsma praten
positief over secularisatie. Vrou
wen hebben, volgens Maria de
Groot, de secularisatie nodig om
hun ondergeschikte rol te kun
nen afwerpen. De Renaissance,
waardoor de mens en het mense
lijk denken vrijer werden, is aan
de kerk voorbijgegaan. Daarom
Lardinois een grote positieve 'in
vloed gehad en zal die bleven
houden op de ontwikkelingen in
de agrarische sector. Doordat de
ze bank op plaatselijk niveau een
bestuur heeft dat alle boeren en
tuinders in het gebied van de
bank wel kent, ontstaat er vol
gens Lardinois een directe in
werking op de ontwikkeling van
een agrarisch bedrijf.
„Een tankbestuur kent plaat
selijk een boer en tuinder erg
goed. Maar ook de echtgenoten
van deze mensen zijn bekend bij
de bank. Zo'n plaatselijk bestuur
zal altijd kijken naar de capaci
teiten die de boer en zijn vrouw
hebben. De bank zal zich nooit
alleen verlaten op het onder
pand. De eerste vraag is altijd:
wat zal zo'n man er als boer of
tuinder van kunnen maken".
De bank heeft evenals de agra
rische sector de afgelopen jaren
volgens Lardinois een fenome
nale ontwikkeling doorgemaakt.
„Tien jaar geleden werd mij
voorspeld dat de 35 procent van
alle financieringen aan de agrari
sche sector die de Rabo toen ver
strekte zou teruglopen tot 10. Het
is nog steeds 35 procent geble
ven".
Alleen door de maatschappelij
ke en economische ontwikkelin
gen van de afgelopen jaren is de
familie voor de agrarische sector
als financieringsbron weggeval
len. „Tien jaar geleden financier
de de familie nog 50 procent; mo
menteel nog maar 12 tot 13. In dit
gat is de Rabo gestapt".
De vermogensbehoefte van
een agrarisch bedrijf is al gauw
ruim een miljoen gulden. Een ge
middeld bedrijf heeft 1,25 mil
joen nodig. Dat is door de familie
ziet zij in dit proces van 'ont
voogding' meer ruimte dan in de
kerken is te vinden.
Zij verzet zich tegen de kerk
als instituut. Die is, naar haar op
vatting, een mannelijke, blanke
en rijke kerk. "Mooie gebouwen
en een prachtige liturgie maken
me wantrouwend. Wij hebben
een nomadisch christendom no
dig om weer bij de bron te ko»
men". De Groot pleit voor een
kerk als 'tent in de woestijn'.
Bijbel in batiks
Kalender. Maandag 18 au
gustus begint de verkoop van de
Missie-zendingskalender 1987,
een gezamenlijke uitgave van de
Nederlandse Zendingsraad in
Amsterdam en het Centraal Mis
sie-Commissariaat in Oegstgeest.
Werkgroepen voor missie en zen
ding zullen overal in het land bij
de verkoop ervan worden be
trokken.
De kalender (f7,50) bevat
twaalf batiks van de Indiase
theoloog-dichter-schilder dr. P.
Solomon R^j. Bij het woord 'ba
tik' wordt al gauw aan Indonesië
gedacht. Dat batikken ook in In
dia en China een eeuwenoude
kunstvorm is, weten maar weini
gen. Solomon R^j maakt er bij
niet meer op te brengen. In totaal
is er in de Nederlandse boeren
bedrijven en tuinderijen 130 mil
jard gulden geinvesteerd. En dat
alles in 100.000 bedrijven.
Afrika
Lardinois heeft ook gedachten
ter oplossing van het voedselpro
bleem in Afrika. De boeren moe
ten volgens hem in de eerste
plaats sterke boerenbonden
stichten, die niet beheerst wor
den door de staat of de steden.
„De steden hebben goedkoop
voedsel nodig om de ambtena
ren, militairen en politiemensen
te kunnen voeden. Als Afrika in
de steden de voedselprijzen ge
leidelijk laat stijgen en de prijzen
voor de boeren stabieler worden,
dan kom je in de richting van de
landbouwpolitiek die de Europe
se Gemeenschap heeft gevoerd.
Dan kan in Afrika de voedselpro-
duktie naar mijn mening snel
stijgen".
Lardinois meent dat de Neder
landse landbouw meer baat heeft
bij een werelddeel Afrika dat
zich door een goed opgezette
landbouw zelf kan voeden, dan
dat steeds maar weer met voed
selhulp moet worden bijgespron
gen. „Breidt in Afrika de voed-
selproduktie zich uit, dan kan
Nederland uitstekend de know
how leveren. Maar er zal een ge
weldige inspanning geleverd
moeten worden om Afrika onaf
hankelijk van het westen te ma
ken. Als voedselhulp blijvend
noodzakelijk wordt is dat een
ramp voor heel Afrika. Het
brengt de volgende generatie
Afrikanen definitief tot de bedel
staf'.
voorkeur gebruik van, als hij uit
drukking wil geven aan wat hem
in de bijbel treft.
Omdat zijn kunst een versmel
ting gééft te zien van westers
christendom en hindoe-cultuur,
hebben de Zendingsraad en het
Missie-Commissariaat hem ge
vraagd, zijn christelijke inspira
tie, op deze manier kenbaar te
maken aan de christenen in Ne
derland.
Leger des Heils. De nieuwe
leider van het Leger des Heils in
Nederland, kolonel R. J. Schu-
rink, en zijn vrouw zullen op
woensdag 3 september in Rotter
dam worden geïnstalleerd. Dat
gebeurt in de Congreszaal aan de
William Boothlaan (8 uur). Dan is
ook de installatie van de chef-se
cretaris, luitenant-kolonel H. E.
Krommenhoek, en zijn vrouw.
Aanpassing
Afrikaanse bisschoppen heb
ben op een bijeenkomst met Eu
ropese collega's begrip gevraagd
voor aanpassing van het rooms-
katholieke geloof aan de Afri
kaanse cultuur. Bontheid en
veelvormigheid in de kerk zijn in
hun visie geen gevaar voor de
eenheid maar een verrijking.
Bisschoppen uit Angola, Con-
LEIDEN - En wanneer gaan jullie
nu eens demonstreren tegen de
Russische bezetting van Afghanis
tan, zo luidde de in de afgelopen
jaren de stereotiepe reactie van
'rechts' op acties van de vredesbe
weging. De vredesbeweging lijkt
dat verwijt nu ter harte te hebben
genomen. Niet alleen maakte se
cretaris Jan ter Laak van de katho
lieke vredesbeweging Pax Christi
een 15-daagse trip naar Afghanis
tan en de vele vluchtelingenkam
pen in het naburige Pakistan, ook
kwam hij terug met de mededeling
dat in de Afghaanse kwestie 'onbe
nutte kansen' voor de vredesbewe
ging liggen.
Als verklaring voor de opmerke
lijke belangstelling voor Afghanis
tan schreef Ter Laak in zijn vrijdag
in deze krant gepubliceerde dag
boek dat de westerse vredesbewe
ging zich inzet voor zelfbeschik
king voor alle volkeren. Daarom
verbond ze zich al met het Poolse
Solidarnosc en het Tsjechische
Charta 77, en daarom ook moet ze
zich met Afghanistan bemoeien.
Tenslotte zijn de Afghanen ook 'di
rect slachtoffer geworden van een
agressieve grootmacht'.
De nieuwe kansen voor de vre
desbeweging liggen volgens Ter
Laak in het belang dat de nieuwe
Sowjet-leider Gorbatsjov hecht
aan een presentatie in de westerse
media als een mens van goede wil.
Door te hameren op Afghanistan
zou de vredesbeweging Gorbatsjov
kunnen dwingen om met wezenlij
ke concessies over Afghanistan te
komen, wil hij dat vredelievende
imago behouden.
door
Sjaak Smakman
Maar denkt Ter Laak nu
werkelijk dat de vredesbeweging
enige invloed in het Kremlin
heeft? Als de afgelopen jaren één
ding hebben bewezen, dan is het
wel dat de Sowjets met graagte de
vredesbeweging politiek gebrui
ken, maar ook niet meer dan dat.
Zolang de doelstellingen parallel
liepen, zoals in de kwestie van de
kruisraketten, was er geen vuiltje
aan de lucht.
Toen de vredesbeweging echter
ging hameren op thema's als men
senrechten en zelfbeschikking,
was het snel uit met de pret. Na de
openlijke steun aan de Poolse on
dergrondse vakbond Solidariteit
en de Tsjechische dissidentenbe
weging Charta 77, bekoelde de ver
houding met het Kremlin danig.
Tijdens een vredesconferentie in
Moskou vertrok IKV-er Wim Bar-
tels voortijdig omdat hij geen gele
genheid kreeg over dissidenten en
mensenrechten te spreken. En
IKV-secretaris Mient-Jan Faber
komt menig Oostblokland niet
De afgelopen maanden lanceer
de Gorbatsjov het ene voorstel na
het andere, maar of hij ook staat
voor een fundamenteel nieuw bui
tenlands beleid is nog altijd de
vraag. En welk gewicht hij toekent
aan de westerse vredesbeweging,
is een tweede vraagteken. Ter Laak
lijkt wat dat betreft zijn eigen ge
wicht wel erg te overschatten. Ze
ker nu de vredesbeweging de
plaatsing van de kruisraketten en
Ter Laak: onbenutte kans.
go, Zaïre, de Westduitse Bonds
republiek, Oostenrijk en Zwit
serland waren drie dagen bijeen
in Kinsjasa, hoofdstad van Zaïre.
Volgens het na afloop uitgege
ven communiqué stemden de
Europese deelnemers ermee in,
dat de Afrikaanse kerk verder
wortels krijgt in de plaatselijke
cultuur.
Vrouw. Waarnemers op de
algemene vergadering van de
'Kerk van God' in de Verenigde
Staten hebben te vroeg gejuicht.
Maandag meldden zij, dat de
raad van predikanten van deze
kerk had voorgesteld de vrou
wen stemrecht te geven in kerke
lijke vergaderingen en dus ook
het recht om daar het woord te
voeren. Omdat de algemene ver
gadering de raad gewoonlijk
volgt, dachten waarnemers dat
de vrouwen in deze 1,6 miljoen
leden tellende kerk het pleit had
den gewonnen.
Maar het pakte anders uit. De
vereiste tweederde meerderheid
om de kerkorde te veranderen
werd net niet gehaald.
Letland. De paus roept in
een boodschap ter gelegenheid
van 800 jaar christendom in Let
land de kerkleden op, moedig
Pershing-2 raketten niet heeft kun
nen tegenhouden.
Harmonie
De reis van Ter Laak lijkt vooral
bedoeld voor binnenlands gebruik.
De vredesbeweging is na het plaat-
singsbesluit in een diep gat geval
len en is nog altijd groggy. Al ruim-
voor het 1-novemberbesluit begon
de discussie over het post-kruisra-
kettentijdperk. IKV-secretaris Fa
ber fungeerde als. smaakmaker
door eigen plaatsingsvarianten te
bedenken en daarmee zijn strijdge
noten zijn fel omstreden) strategie
van politisering door de strot te du
wen. Na het plaatsingsbesluit
schrapte de vredesbeweging de po
litisering weer uit het woorden
boek, en tot dusverre is er niets
meer van vernomen.
In plaats van politisering en de
daarmee bijna onvermijdelijk ge
paard gaande polarisering, preekt
het IKV nu een nieuw soort harmo
nie. De vredesbeweging moet te
rug naar de kerken en daar een
nieuw gesprek mee aangaan. De
polarisering tussen voor- en tegen
standers van de kruisraketten heb
ben de afgelopen jaren in de ker
ken voor diepe verdeeldheid ge
zorgd. De oprichting van het ICTO
en het Hervormd Vredesberaad, en
de herhaalde felle discussie binnen
de Gereformeerde Synode over het
IKV waren daar de tastbare resul
taten van. Ook kerkleden onder
ling zagen elkaar niet meer staan
vanwege de verschillende opvat
tingen over bewapeningsvraag
stukken.
Die zeer diepe kloof wil de ker
kelijke vredesbeweging - waarvan
Ter Laak een exponent is - dichten.
De terugkeer naar de wortels biedt
ook de mogelijkheid van 'zuive
ring' van de vele niet-kerkelijke or
ganisaties en groepen die zich on
der de vlag van het IKV de afgelo
pen jaren in de kruisrakettenstrijd
wierpen. Veel kerkgangers hebben
zich aan die 'vermenging' ge
stoord. Ze herkenden in het IKV
geen kerkelijke organisatie meer
en om die reden alleen al keerden
ze zich van het Vredesberaad af.
Hoe behoedzaam de kerkelijke
vredesbeweging te werk wil gaan,
blijkt al uit het thema van de ko
mende vredesweek: de ontspan
ning tussen Oost en West. Een on
derwerp waarbij de meningen niet
alleen zonder veel problemen op
een lijn te brengen zijn (ontspan
ning vindt iedereen wel nodig), het
schept ook de mogelijkheid voor
'gezamenlijke' activiteiten. Acties
voor politieke gevangenen; steun
aan dissidentenbewegingen, (ker
kelijke) uitwisselingen met DDR
en andere Oostbloklanden, daarin
kunnen zowel progressieven als
conservatieven elkaar wel vinden.
In dat kader past ook de reis van
Ter Laak. Afghanistan is typisch
een 'gemeenschappelijk' item. Ie
dereen vindt wel dat het Afghaan
se volk recht heeft op zelfbeschik
king en dat de Russen er uiteinde
lijk moeten verdwijnen. Ter Laak
kwam terug uit Afghanistan met
de oprichting van een Afghaans
vredescomité. Of dat comité nu be
doeld is voor vrede in Afghanistan
of voor vrede in eigen kring, liet hij
ift het midden. Allebei, waarschijn
lijk.
van hun geloof te blijven getui
gen, ondanks alle moeilijkheden.
Wens van de paus is, dat het ge
tuigen van christelijke waarden
zal bijdragen tot het welzijn van
de bewoners van deze Sowjet-re-
publiek en velen tot geloof mag
brengen.
(Van de 2,5 mihoen Letten zijn
ongeveer een half miljoen
rooms-katholiek).
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Katwijk aan den Rijn
A. B. Sloof Surhuizum (33 jaar,
sinds december 1979 te Surhui
zum).
