Zelfspot viert hoogtij op
expositie beeldhouwkunst
In Parijse Centre Pompidou
Rotterdams
zilver op
Kunst- en
Antiekbeurs
Leidse kunst als publiekstrekker
Reprises van 'Potemkin'
Expositie
foto
archief
KUNST
PAGINA 15
DINSDAG 12 AUGUSTUS 1986
Arman, Home
sweet home, sa
menstelling van
gasmaskers.
(1960).
PARIJS (GPD) - Vanaf het mo
ment dat beeldhouwers geen 'sla
gers' meer wensten te zijn, en wil
den werken vrij van conventies en
reglementen, golden alleen nog de
regels van het spel. En omdat
beeldhouwers van onze tijd aan
hun fantasie geen grenzen wilden
stellen, evenmin als kinderen aan
hun droom, werden de regels van
het spel op zich opnieuw een spel.
Een van de meest bekeken voor
werpen op de tentoonstelling 'Wat
is de moderne beeldhouwkunst' op
de vijfde etage van het Parijse Cen
tre Pompidou is dan ook de 'Stie
renkop' van Picasso. De Stieren
kop bestaat uit een fietsstuur dat
op een fietszadel is gemonteerd,
waarna beiden in brons zijn ge
baad. Picasso zei ooit over deze op
zienbarende constructie: „Het
grappigste zou zijn wanneer ooit
iemand deze 'kop' over heel lange
tijd ergens in een goot zou zien lig
gen en hem dan zou veranderen
in... een fietszadel en een fiets
stuur".
door
Rudolph Bakker
Picasso: stiere-
kop, brons (1943).
(foto GPD)
Brancusi die begin deze eeuw als
jongeman te voet uit Roemenië
naar Parijs kwam om zich er te la
ven aan alles wat nieuw en veelbe
lovend was, had harde woorden
voor de beeldhouwkunst die er tot
de traditie behoorde. Hij noemde
dat allemaal bij elkaar 'de slagerij'
en dat sloeg net zo goed op Miche
langelo als op Rodin, om nog niet
te spreken van alles wat de negen
tiende eeuw aan gestolde worste
laars en namaakgoden had opgele
verd. Alles was spieren, borsten en
heroiek en van een eindeloze ver-
ROTTERDAM (ANP) - Na 22 jaar
exposeert het Rotterdams Histo
risch Museum veel van het glan
zend erfgoed aan Rotterdams zil
ver uit zijn bezit. Het zilver is te
zien op de dertiende Kunst- en An
tiekbeurs die van 23 tot en met 31
augustus in De Doelen in Rotter
dam wordt gehouden. De organisa
tie van de beurs meldt voorts dat
voor het eerst wordt samenge
werkt met het Nederlands Anti
quairs Genootschap. Aan de beurs
nemen bijna zestig handelaren
deel.
De zilvertentoonstelling uit het
museumbezit wordt in drie delen
opgesteld, een rangschikking die
aangehouden wordt in het nieuwe
onderkomen van het museum, het
Schielandshuis. Het eerste deel
omvat zilverkunst met topstukken
uit de zeventiende eeuw en een
overzicht van Rotterdams meest
bekende zilversmid Rudolph Son-
dagh. Daarnaast komen het cere
moniële zilver van de gilden en de
kerkelijke voorwerpen aan bod.
Een afzonderlijke vitrine is inge
richt met gebruikszilver uit de ver
schillende perioden.
Getoond worden werken uit de
zeventiende tot en met de negen
tiende eeuw. De produktie van
mooi en bijzonder zilver was in
Rotterdam niet groot in vergelij
king met die uit centra als Amster
dam, Den Haag, Friesland, Zee
land, Londen, Parijs en Augsburg.
Niveau en kwaliteit van het sober
uitgevoerde Rotterdamse zilver is
hoog en zeker vergelijkbaar met
dat van genoemde centra. Conser
vatrice N. Schadee van het mu
seum zegt van de Rotterdamse zil
versmeden dat hun werk niet uit
blinkt door originaliteit en dat de
stijl zich nu eens op Den Haag, dan
weer op Amsterdam oriënteert,
maar dat de uitvoering altijd vak
kundig is, vaak zelfs verfijnd, en
zelden extravagant.
Met K O naar
opera en ballet
In samenwerking met het Neder
lands Dans Theater en het Nationa
le Ballet stelde K O voor het ko
mend winterseizoen vier balletse
ries samen. Drie van deze series be
staan uit voorstellingen van het
Nederlands Dans Theater, in de
vierde serie zijn alleen voorstellin
gen van het Nationale Ballet opge
nomen. Alle voorstellingen wor
den in het Circustheater in Scheve-
ningen gegeven. Voor de balletse
ries van het Nederlands Dans
Theater geldt dat er voor gratis
busvervoer gezorgd wordt.
Tot uiterlijk 15 augustus kan
men bij K O in Leiden terecht
om ballet-abonnementen te bestel
len. Ook voor operaprodukties in
het nieuwe Muziektheater in Am
sterdam kan worden ingeschreven.
Het gaat om twee series van drie
opera's. Bij voldoende belangstel
ling zal eveneens voor busvervoer
worden gezorgd.
Zomertentoonstelling van kunste
naars uit Lelden en omgeving, t/m 27
augustus. De Waag, Aalmarkt 21,
Leiden. Geopend zo. t/m vr. van 12-17
uur en za. van 10-17 uur. Toegang
gratis.
LEIDEN - 'Ooghoogte', de jubi
leumtentoonstelling van het
Eindhovense Van Abbemuseum,
en de beeldententoonstelling
'Sonsbeek '86' in Arnhem voor
zien in de behoefte van velen om,
in de doorgaans op expositiege-
bied rustige vakantie-periode, de
culturele belangstelling te voe
den. Dichter bij huis is een ander
belangrijk kunstevenement van
deze zomer te vinden, namelijk
de 'Schatten uit Turkije' in het
Museum van Oudheden, waar
aan inmiddels al 70.000 mensen
een bezoek hebben gebracht.
Enige tijd geleden ontstond
het plan bij de gemeente om tij
dens de duur van expositie met
Turkse schatten, met het oog op
de verwachte toeloop, een pre
sentatie van Leidse kunstenaars
uit Leiden en omliggende plaat
sen te organiseren. Eind vorige
week was het zover, dat wethou
der Kuijers deze Zomertentoon
stelling kon openen; het publiek
liet zich niet onbetuigd, want het
eerste weekeinde trok de Leidse
kunst zeker duizend belangstel
lenden.
Of dit nieuwe initiatief een in
cidentele manifestatie of een te
rugkerend gebeuren zal zijn,
staat nog niet vast. Voorheen
kreeg de Leidse en de regionale
kunst aandacht op de Triënna
le', maar misschien kan een zo-
merexpositie door een andere
opzet deze plaats innemen. Den
Haag heeft sinds enige jaren de
'salon' in ere hersteld, maar of dit
idee hier navolging zal vinde-
n Anders dan op de onlangs
gehouden Nieuwe Haagse Salon
ontbreekt in de Waag de toeken
ning van jury- en publiekprijzen,
als blijk van waardering of er
kenning; de extra kaartjes bij
sommige werken vermelden dat
zij zijn aangekocht door de ge
meente met geld van de provin
cie Zuid-Holland en de gemeente
samen.
Tot de aanwinsten behoren,
behalve foto's van Joyce de Grui-
ter en Wim Lamboo, de serie van
vier pastels van Trees Klijn, een
tweetal fraaie tekeningen van
Annie Goddijn en werk van Ben
Geerts en J. (Jacob/Jaap) Kan
bier. Kanbier exposeert hier zijn
'magnum opus' 'Het gebeurde in
Leiden', dat in zeer letterlijke zin
groot is. Op dit immense blauw
groen gekleurde doek heeft hij
vlot maar tevens doorwrocht,
een zittende vrouwenfiguur, die
grotendeels door de achtergrond
wordt opgenomen, afgebeeld.
Jammer van de hinderlijke weer
kaatsing van de lichtspots op het
schilderij.
Heftige expressie in kleur en
toets is niet langer toonaange
vend element op deze expositie,
maar speelt nog wel een rol in
het enige werk van Burkhardt
Söll, terwijl beheerste uitdruk
king van innerlijk beleven en in
tuïtie te vinden is bij Jonathan
Bragdon, Annie Goddijn en Bert
Kiepjet.
Koos van de Water en Peter
van Emmerik geven in abstracte
vormen gestalte aan het thema
landschap, maar Okke Spieren
burg zoekt op subtiele wijze
sfeer te scheppen in 2^jn land
schappen. Spierenburgs schilde
rij 'Dansende vogels' neigt daar
naast naar de weergave van een
abstracte, vloeiende beweging.
De selectie in de Waag bestaat
uit werk van ruim veertig kun
stenaars, zodat het een onmoge
lijke opgave is om diep in te gaan
op het geëxposeerde werk. Hoe
wel de schilderijen en tekenin
gen zoals vaker het geval is, een
belangrijk aandeel hebben, zijn
andere media, fotografie en drie
dimensionaal werk, redelijk ver
tegenwoordigd. De meeste expo
santen zijn de afgelopen tijd
meer dan eens te zien geweest op
diverse solo- en groepstentoon
stellingen, bijvoorbeeld de drie
deelnemers aan de laatste 'Leid
se Ateliers' in de Lakenhal. Ook
Wim Koreman kan hier genoemd
worden die op het ogenblik met
drie andere, niet hier aanwezige
Leidse kunstenaars, in het Aca-
Zomertentoonstelling in de Waag
Cesar, Ricard 1962).
veling. Brancusi en de zijnen zou
den aan die verveling een einde
maken.
Het opvallende van een tentoon
stelling als 'Wat is de moderne
beeldhouwkunst' in het Centre
Pompidou is voor alles de atmo
sfeer van opgewektheid, van ge
brek aan ernst, van zelfspot en van
plezier in het leven. Het Centre
Pompidou ziet sinds enige tijd en
tot ieders heil af van „lach of ik
schiet"-filosofieën over „kunst
voor de massa" en van een presen
tatie waarbij de „eerlijkheid van de
constructie" zich meer opdringt
dan de tentoongestelde voorwer
pen zelf. Het is kort en goed feest
op de vijfde etage, waar alle aan
dacht in gulle belichting en ruimte
lijkheid aan de twee honderd en
vijftig sculptures of andersoortige
driedimensionele constructies
valt.
In Parijs was nooit een samen
spel van 'moderne' beeldhouw
kunst vertoond, zoals die zich van
af 1900 tot 1970 - en dat zijn de zelf
gestelde grenzen - ontwikkeld
had. Onder die vijfde etage in het
Centre Pompidou wordt op de der
de en de vierde de permanente
'moderne' collectie bewaard, die
voor het belangrijkste gedeelte uit
schilderwerken bestaat (afgezien
van een overigens aantrekkelijke
'slager' van vrouwenvlees als Aris-
tide Maillol). Bij vergelijking van
beide exposities ziet het er naar uit
alsof beeldhouwers met hun onbe
perkte hoeveelheid aan middelen
zich van de nieuwe vrijheid doel
treffender dan de schilders hebben
bediend.
Het lot van de beeldhouwer hing
aanvankelijk af van voornamelijk
hout en steen en van een handvol
dreigend uitziende gereedschap
pen, waarvan het aantal door de
eeuwen heen gelijk bleef. Pablo Pi
casso als de grootste vernieuwer
van deze eeuw had steen noch hout
van node, en evenmin dat soort
van tandartsgereedschap waarmee
nog steeds wordt geboord, gebei
teld en gehakt door kunstenaars
die de traditie niet schuwen. Schil
ders daarentegen bleken veel meer
en voor eeuwig tot hun penseel
veroordeeld. Sommigen zochten
het in collages, later in het opplak
ken van lucifersdozen, haarlokken,
patroonhulzen en sigarenbandjes.
Ze bereikten daarmee echter zel
den die staat van vrolijkheid en
zelfspot die de moderne beeld
houwkunst karakteriseert. Of wel
ze overschreden de grenzen van
het platte vlak en werden driedi-
mensioneel en daarmee op hun
beurt beeldhouwer.
Iemand als madame Margit Ro-
well, die in Amerikaanse musea
haar sporen verdiende en die de
tentoonstelling in het Centre Pom-
pidou concipieerde, was onfrans
genoeg om de val te vermijden van
het oeverloze getheoretiseer - om
geen oerhollands woord te gebrui
ken waarin de oe ook voorkomt -
die een aantal goedbedoelde ten
toonstellingen in het Centre onno
dig heeft ontsierd. Haar catalogus
is levendig en leesbaar en de illu
straties van een opvallende kwali
teit. Een thema als 'wat is de mo
derne schilderkunst' vraagt al om
een kunstenaar, dat wil zeggen ie-
DEN BOSCH (GPD) - De befaamde speelfilm 'Pantserkruiser Potemkin'
van Eisenstein wordt de laatste dagen van augustus wederom vertoond.
De muziek bij deze film wordt gespeeld door Het Brabants Orkest (HBO).
In april van dit jaar verzorgde HBO vier zeer succesvolle voorstellingen
van Eisensteins rolprent uit 1925. Bij deze vertoningen speelde HBO de
orginele muziek van Edmund Meisel. Die partituur werd na vele omzwer
vingen en naspeuringen van het muziekgezelschap gevonden in Moskou.
In augustus is de film te zien in Den Bosch (21), Rotterdam (22), Eind
hoven (23), Amsterdam (25) en Scheveningen (26 augustus).
mand die aan zijn fantasie de nood
zakelijke grenzen weet te stellen.
Madame Rowell legt de hare even
eens beperkingen op.
In haar inleiding stelt Madame
Rowell dat wij - volgens haar - het
tijdperk van het 'waarnemen' ach
ter ons hebben en zijn binnenge
treden in de periode van het 'zelf-
vinden'. (Zij gebruikt in dit ver
band de deftiger termen 'perceptie'
en 'conceptie'). En afgezien van de
vraag of Leonardo of Rodin louter
'perceptionisten' zouden zijn ge
weest, deelt Madame Rowel haar
wereld dan nog in twee. Zij onder
scheidt de beeldhouwers die „open
staan voor de ontwikkeling van de
moderne techniek, wetenschap en
filosofie" en de anderen, die de
„historie afwijzen en vluchten in
de mythen en het onbewuste". De
eerste groep bedrijft volgens haar
de „esthetiek van de cultuur", de
tweede de „esthetiek van de na
tuur".
Wie door deze privé-indeling van
Mrs. Rowell niet van de wijs is ge
bracht, vindt in de catalogus geen
problemen meer die hij niet zou
willen behappen. Tenslotte gaat
het er om het spel en niet om de
woorden. Met opzet zijn de Japan
ners van de expositie 'Wat is mo
derne beeldhouwkunst' geweerd,
omdat ze „in twee dimensies"
werken en volgens rituele codes.
Ook zijn er geen Oosteuropeanen,
want „het schijnt dat hun werkom
standigheden hen niet in staat stel
len hun bedoelingen met evenveel
kracht te verwerkelijken als de
kuntenaars in West-Europa". Ook
Afrikaanse kunst is geweerd, om
dat ze voornamelijk op vaststaande
rites is gebaseerd.
Maar dan zjjn er altijd nog Bran
cusi, Picasso, en Giacometti; Cal-
der, Beuys, en Arman; Arp, Christo
en Tinguely, Schwitters en Manzo-
ni, Gonzalez, George Segal en Lip-
chitz. En aan het begin van alles
Paul Gauguin, die zien er als schil
der met overgave bij neerlegde dat
„een doek niet meer is dan een plat
vlak". Als beeldhouwer behoorde
Gauguin met Picasso en Matisse
tot de grondleggers van wat mada
me Rowell noemt „une sensibilite
moderne". Vrij vertaald betekent
dat: „Uit welke hoek de wind
moest gaan
Het Centre Pompidou is dins
dags gesloten. Door de week is het
open van 12.00 uur tot 's avonds
22.00 uur; zaterdag en zondag van
's morgens 10.00 tot 's avonds
22.00 uur. De tentoonstelling
loopt tot 13 oktober.
HAARLEM (GPD) - Van 5 septem
ber tot en met 26 oktober wordt in
de Vishal in Haarlem de tentoon
stelling Spaarnestad Fotoarchief,
twee miljoen foto's gehouden. De
stichting Nederlands Foto- en Gra
fisch Centrum brengt in samen
werking met het Frans Halsmu
seum een selectie foto's van het
Spaarnestadarchief.
Het Spaarnestadarchief is het
oudst bijgehouden journalistiek
foto-archief van Europa. Het werd
vanaf de eeuwwisseling opge
bouwd en omvat nu zo'n twee mil
joen afbeeldingen. Uit dit unieke
materiaal is voor de expositie een
keuze gemaakt van foto's en the
ma's, die een indruk geven van het
cultuur-historisch belang van deze
verzameling. Er wordt een impres
sie geboden van de ontwikkeling
van de persfotografie in Neder
land, de arbeidsomstandigheden
van de fotograaf, de beeldvorming
rond het vak en het werk van
Spaarnestad-fotografen van het
eerste uur. De tentoonstelling zal
zich ook bezig houden met de toe
komst van het archief.
Openingstijden: maandag t/m za
terdag 11.00 tot 17.00 uur, zondag
13.00 tot 17.00 uur.
Wethouder Kuijers (links) toont i
demisch Ziekenhuis exposeert.
Veel bekende Leidse namen
zijn verenigd die borg staan voor
een tentoonstelling met klasse, al
ontbreken grote verrassingen, of
het moest de omwenteling in het
werk van Fer Hakkaart zijn. De
ze Leidse schilder heeft het pure
realisme verlaten en toont een
drietal composities, waarin de fi
guratie een ondergeschikte rol
speelt. Zijn geabstraheerde vor
men sluiten nauw aaneen tot een
voor het werk van
vlakvullende compositie met
zeer gedekte tinten. Een groot, in
pastel en gouache uitgevoerd
stuk met sterk geaccentueerde
blauwe contourlijnen, is een
krachtiger voorbeeld van Hak-
kaarts nieuwe werkwijze, al
werkt het intense kleurgebruik
nadelig voor de collages van Itta
Smeets op het aangrenzende pa
neel. Contrasten, die bij werk
van Marie Oosterbaan en H. van
Reek wel effect hebben zijn hier
ts, die tekst en uitleg geeft.
(foto Holvast)
te sterk, zodat het eerder afbreuK
doet.
De Zomertentoonstelling in de
Waag biedt een kenmerkende af
wisseling aan uitdrukkingsvor
men met deze keuze van kunst
uit de Leidse regio. Leiden zal ze
ker present zijn op de binnen
kort te houden Kunstbeurs in
het Pesthuis; mogelijk zal een
andere samenstelling weer een
ander beeld opleveren.
NANCY STOOP
