Vrijheid en warmte in de Broederschap
In Assisi bidt iedereen voor zich
Bijbel gewild in Afrika
Waarom predikanten hun kerk 'inruilden'
ZATERDAG 9 AUGUSTUS 1986
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 13
'Geen sprake van vermenging godsdiensten'
De paus: bidden voor vrede is iets gemeenschappelijks.
"Ieder bidt voor zich, maar
allen bidden voor de vrede".
Dat is het devies van paus Johan
nes Paulus II voor de 'gebedsdag
van de wereldgodsdiensten voor de
vrede' op 27 oktober in het Assisi
(Italië). "De deelnemers komen
daar samen om te bidden. Niet om
tezamen te bidden". Zo is de uitleg
van pater Marcello Zago, secreta
ris van het 'Secretariaat voor, de
niet-christenen' in Rome.
De pater is niet erg te spreken
over de kritiek die hier en daar op-
duikt rond het komende gebeuren
in Assisi.
Zo hebben evangelische theolo
gen in de Duitse Bondsrepubliek
gezegd, dat in Assisi christenen
zich samen met 'heidense afgoden
dienaars' in gebed begeven. Daar
door worden huns inziens de gren
zen tussen ware en valse gods
dienst uitgewist. En dat effent de
weg naar een regelrechte vermen
ging van alle godsdiensten. 'Syn
cretisme in zijn meest pure vorm'.
Instemming
Pater Zago, die lid is van de voor
bereidingscommissie, vindt die
kritiek en waarschuwing alle
grond missen. Boeddhisten, mos
lims, joden en christenen buigen
ieder op hun eigen plaats de
knieënwaarbij de paus zijn plaats
tussen de christenen zal innemen.
Van vermenging van godsdiensten
is, volgens Zago, evenmin sprake
als van politieke manipulatie bij de
voorbereiding en uitvoering van de
wereldgebedsdag.
De paus heeft, naar eigen zeggen,
heel goed onderkend, dat zich bij
het onder één noemer brengen van
verschillende godsdiensten moei
lijkheden zouden kunnen voor
doen. Een week voordat de oproep
officieel uitging is via het 'Secreta
riaat voor de niet-christenen' - in
opdracht van de paus - aan verte
genwoordigers van de wereldgods
diensten gevraagd of er bezwaren
tegen bestonden. Pas toen algeme
ne instemming met het voornemen
van de paus was ontvangen, heeft
deze de gebedsdag aangekondigd.
Pater Zago zei in zijn toelichting,
dat de paus heel veel belang hecht
aan een gemeenschappelijke be
trokkenheid van de christelijke en
andere godsdiensten voor de vre
de. Daarvan legt hij op zijn reizen
keer op keer getuigenis af. Hij ziet
de vertegenwoordigers van andere
godsdiensten vóór alles als morele
gezagsdragers. Zij hebben ook een
grote verantwoordelijkheid in za
ken van vrede en ontwapening. Als
zodanig zijn ze uitgenodigd om
naar Assisi te komen.
Iedereen welkom
De gebedssamenkomst zelf is
voor de paus ook een mijlpaal in
het gesprek met niet-christelijke
godsdiensten, een gesprek dat na
het Tweede Vaticaans Concilie is
begonnen. Het onderwerp 'vrede'
is in dat gesprek niet pas de laatste
jaren actueel geworden. Zago:
"Van het begin af was vrede iets
'Assisi' zal meer zijn dan een
symbolische gebeurtenis alleen.
Alleen al het feit dat de meer dan
honderd genodigde persoonlijkhe
den zonder uitzondering óf zelf ko
men óf een vertegenwoordiger stu
ren mag, volgens pater Zago, een
doorslaand succes heten. "Dat
toont hun gemeenschappelijke wil
om zich samen in te zetten voor de
vrede, ook al zal een gezamenlijke
slotverklaring nauwelijks zijn te
verwachten".
Veel grote religies kennen name
lijk geen hiërarchie en dus ook
geen algemeen erkende vertegen
woordiger, die uit naam van ieder
een kan spreken. Bij de islam
wordt het al helemaal moeilijk om
dat daar geestelijk en wereldlijk
leiderschap samenvallen. Daarom
is in Assisi iedereen welkom die
zich geroepen voelt op eigen ma
nier voor de vrede te bidden. Dat
geldt net zo goed voor de afgevaar
digde van de Iraanse leider Kho
meini als voor een boeddhist of
hindoe.
Elk land
De paus zou graag zien, dat het
voorbeeld van Assisi navolging
vindt op nationaal en regionaal ni
veau. Zo zullen alle bisschoppen
colleges van de wereld de komen
de weken een document ontvan
gen waarin de diepe beweegrede
nen voor het organiseren van deze
wereldgebedsdag worden uiteen
gezet.
Pater Zago: "Een nationale ge
bedsdag van de christelijke kerken
en andere religies voor de vrede
zou een teken kunnen zijn van ver
zoening in menig Europees land,
waar de vijandschap tegenover de
vreemdeling de laatste tijd ernstige
vormen heeft aangenomen".
Een halve eeuw geleden was de
bijbel in Afrika in 37 talen ver
taald en het nieuwe testament in
84. Nu is er een hele bijbel in 111
en het nieuwe testament in 182
talen. En het ziet ernaar uit, dat
die aantallen de komende jaren
snel zullen toenemen. In dit we
relddeel wordt de bijbel op het
ogenblik in meer dan 300 talen
vertaald.
De Nederlander dr. K. F. de
Blois is daarbij nauw betrokken;
hij is vertaalcoördinator van de
Afrikaanse bijbelgenootschap
pen. Jan van Capelleveen praatte
met hem voor het hervormd-ge-
reformeerde zendingsblad 'Van
daar'.
Was het vijftig jaar geleden nog
de zending die het initiatief nam
tot een vertaling, nu zijn het de
Afrikaanse kerken zelf die daar
over beslissen. Ze hebben er ook
iets voor over.
Hoewel het tekort aan voor
gangers in de meeste Afrikaanse
kerken nog enorm is, stellen ze
toch hun beste predikanten voor
dit werk beschikbaar. En van
hun armoede betalen ze deze
mensen blijmoedig het viervou
dige van een normaal dominees-
inkomen, om te voorkomen dat
de vertalers een groot deel van
hun tijd moeten geven aan
Zeven remonstrantse predikan
ten, die oorspronkelijk tot een an
dere kerk behoorden, zetten in een
brief aan het bestuur van hun con
vent uiteen waarom zij indertijd
hun kerk hebben geruild voor de
Remonstrantse Broederschap. Tij
dens een discussie in het convent
over 'de blijvende betekenis van de
Broederschap' viel het op, dat nog
al wat remonstrantse predikanten
uit een andere kerk afkomstig wa
ren. Het bestuur vroeg hun, de toe
treding tot de Broederschap eens
nader te formuleren. Zeven hebben
dat met elkaar gedaan.
Allen hadden de beslissing tot
toetreding heel bewust genomen.
Hoewel de motieven uiteenliepen,
zat er toch een bepaalde lijn in. Het
woord 'bevrijding' komt opvallend
vaak terug in hun verhalen.
"De Broederschap", schrijven
zij, ademt een sfeer van vrijheid
die onmiddellijk aansprak. Vrij
heid tegenover opgelegde regels,
richtlijnen en dogma's, vrijheid om
het eigen geloof te formuleren in
een persoonlijke geloofsbelijdenis,
vrijheid om jezelf te zijn zonder cli
chématige reacties te moeten vre
zen. Het ondogmatisch denken en
geloven en het respect voor eikaars
vrijheid bleken op ieder een grote
aantrekkingskracht te hebben uit
geoefend".
Een ander punt is de manier van
omgaan met elkaar. "Je bent er
amper binnen - of niet eens! - of je
voelt je als het ware door de ande
ren 'gedragen'. Die oprechte be
trokkenheid en warmte bezorgen
je - zonder overdrijving - het ge
voel in een grote familie te worden
opgenomen. Je wordt verrast door
het feit dat het geloof veel eerder in
en tussen de mensen gestalte krijgt
Samenstelling
van deze pagina:
S. J. de Groot
werken in tuintjes voor voldoen
de eten op tafel.
En wee de vertaler die zijn
werk er een beetje bij laat zitten.
In Noord-Kameroen had zo'n
man eens in drie maanden geen
salaris gekregen. Reden was, dat
hij niet op z'n kantoor zat toen de
penningmeester van de kerk
hem zijn maandsalaris kwam
brengen. Hij werkte dus niet
hard genoeg en moest dat maar
eens voelen....
Het aantal aanvragen om hulp
bij het vertaalwerk is nu zo groot,
dat de Wereldbond van Bjjbelge-
nootschappen niet langer be
schikt over voldoende goed op
geleide adviseurs noch over vol
doende geld om in alle gevallen
assistentie te verlenen. Er wordt
dan ook geselecteerd.
Waar de bijbelgenootschappen
en kerken van Afrika zich zorgen
over maken is, dat een gedrukte
bijbel op z'n best maar door een
kwart van de bevolking kan wor
den gelezen; driekwart van de
Afrikanen is analfabeet. Daarom
worden bijbelboeken nu ook op
cassettes vastgelegd.
Op de nogal eens gehoorde
vraag of de bijbel de Afrikanen
wel moet worden 'opgedrongen'
antwoordt vertaalman De Blois:
"De Afrikanen vragen er zélf
dan in dogma's, riten en hiërarchi
sche verhoudingen".
De omgang tussen mensen in de
Broederschap is ook rationeel.
"Meer dan binnen andere ons be
kende kerkelijke verbanden wordt
in de Broederschap rationeel gear
gumenteerd. Je ontdekt, dat 'hu
manisme' en 'christendom' hier
met elkaar nauw verbonden zijn en
dat het kennelijk mogelijk is een
geloofsgemeenschap te vormen
zonder ideologische en hiërarchi
sche bovenbouw".
Andere toon
De kerkdiensten vormen in dit
geheel een belangrijke schakel.
"Er wordt in de Broederschap op
een andere toon dan elders ge
preekt en gevierd, ja zelfs op een
specifieke manier: betogend en
toch existentieel, uitnodigend zon
der dwang, politiek geëngageerd
zonder partij profilering. Daarbij
speelt de humor een heel bepaalde,
opvallende rol, die, voorzover ons
bekend, in christelijke kerken zel
den te vinden is". Maar vooral de
ervaring datje in een dienst samen
stil kunt zijn en dat je deze stilte
kimt 'horen' en 'proeven' als het
meestzeggende deel van de ere
dienst, hebben de zeven als een
grote verrijking beleefd.
Verder noemen zij nog als factor
in hun keuze de formulering van
de geloofsbelijdenis van de remon
strantse predikanten in 1940, het
feit dat je tot lid van de kerk van
Christus wordt gedoopt en niet tot
lid van een bepaald kerkgenoot
schap, de houding ten opzichte van
de vrouw in het ambt, het geheel
open avondmaal en de openheid
tegenover verschillende vormen
van levensverbintenis.
De zeven vinden het van vitaal
belang, dat de vrijzinnigheid al de
ze waarden 'onverkort en luid'
blijft uitdragen, "mede als ant
woord op de waarneembare herle
ving van fundamentalistische ten-
denzen".
De ondertekenaars van de open
brief zijn: C. Berkvens-Stevelinck,
G. Berveling, J. Goud, W. Hensen,
R. Kassens, J. D. Noest en H. van
Waveren.
Filevorming in domi
neesland
De gereformeerde predikant E.
Overeem uit Haren doet in zijn ru
briek 'Kroniek' in het blad 'Infor
matie' van deze kerken de suggestie
om de uitbetaling van de predi
kantssalarissen te veranderen ter-
wille van een grotere beweeglijk
heid van vooral oudere predikan
ten. Die blijven te veel zitten waar
ze zitten.
Zijn idee komt hierop neer: elke
gemeente betaalt een - overal ge
lijk - basissalaris aan haar predi
kant; wat daar bovenop komt aan
dienstjaren en andere franje wordt
landelijk per ziel omgeslagen.
Voordeel is: oudere predikanten
met meer dienstjaren zijn dan voor
de plaatselijke kerken niet duurder
meer dan de jonkies.
"Het jachtseizoen", schrijft Over
eem, "is weer voorbij". "Beroe
pingscommissies hebben de buit
liefst vóór het begin van het sei
zoen binnen. Voor predikanten is
het aantrekkelijk om in de zomer
te verhuizen. Dan zijn er geen pro
blemen met schoolgaande kinde-
Volgens het beroepingsnieuws
in de kranten zijn dominees een
beweeglijk volkje. "Maar bij nader
inzien geldt dat vooral van kandi
daten en predikanten met maxi
maal twaalf dienstjaren. Bij oude
ren treedt filevorming en vertra
ging op. Een hinderlijk verschijn
sel!"
Overeem noemt als oorzaken:
het eigen huis, de vaste baan van
predikantsvrouwen, studerende
kinderen en de 'onbetaalbaarheid'
van oudere dominees die finan
cieel op hun -maximum zitten.
"Een moeilijke situatie. Je staat al
jaren in een gemeente. Je raakt er
wat op uitgekeken. Het heilig vuur
komt op een laag pitje te staan. De
gemeente heeft zin in verandering
van spijs".
Varken
Zou een 'bisschop' uitkomst
kunnen bieden? "Iemand die zegt
'kom' en je komt en 'ga' en je gaat?
Geen moeilijk gedoe meer met pro
fielschetsen. Maar met de 'bis
schop' en zijn machtswoord is het
geldprobleem niet uit de wereld.
En hoe moet het met de zelfstan
digheid en eigen kleur van ge
meente en predikant? Bisschop
pen veroorzaken soms meer pro
blemen dan ze oplossen
Overeem ziet er weinig heil in, de
predikanten goedkoper te maken.
"Sinds de jaren 60 liggen de sala
rissen op een goed niveau. Ik ga
liever niet terug naar vooroorlogse
of middeleeuwse toestanden: een
paar duizend gulden en een varken
per jaar. Beter is de uitbetaling van
de salarissen te veranderen". Dan
ontvouwt Overeem zijn idee van
het basissalaris, te betalen door de
gemeente, en de bovenbouw, te be
talen door de landelijke kerk.
Voordeel is: meer beweging, de
files opgelost en een frisse wind
door gemeenten en domineesland.
Nadeel zou zijn dat er in Leusden
(daar staat het centrale kantoor van
de Gereformeerde Kerken) een
computer bij moet komen. Maar
daarvan zegt Overeem: "Een com
puter past beter bij een Diensten
centrum dan een bisschop....".
Baanloos
De predikant uit Haren weidt
ook nog uit over het verschijnsel
van de 'baanloze theologen'. De
tijd van het tekort aan predikanten
is voorbij. Straks zijn alle vervulba
re vacatures bezet. Er dreigt een
overschot.
Wat moet er gebeuren met baan
loze theologen? Van een fonds, zo
als voor de oorlog, om werkloze
studenten toch aan een pastorie te
helpen verwacht hij niet te veel.
"Bijstand aan anders vacante ker
ken is een goede zaak, maar er zijn
grenzen aan wat je redelijkerwijs
van kerken mag verwachten die al
een predikant moeten betalen".
Misschien arbeidsduurverkor
ting. Maar dan geen 38-urige werk
week (je kunt van maandag tot
woensdag beter niet in nood raken,
want dan heeft dominee zijn
atvwél vervroeging van de
vut-leeftijd naar 60 jaar; "Dat is
niet alleen in het belang van predi
kanten (je slijt gauw in dit vak),
maar het schept ook arbeidsplaat
sen".
Overheid
De overheid heeft haar histo
risch gegroeide financiële ver
plichtingen aan de kerken afge
kocht. Die som dient ter verbete
ring van de pensioenregeling van
predikanten en pastores. De Gere
formeerde Kerken hebben, vol
gens de verdeelsleutel, tot nu toe f.
38 miljoen ontvangen. De bedoe
ling van gereformeerden en her
vormden is om met dit geld de pen
sioenen onder te brengen in het
Pensioenfonds voor Gezondheid,
Geestelijke en Maatschappelijke
Belangen (PGGM) in Zeist.
Die inkoopsom zal een lieve duit
bedragen. Maar daar staat tegen
over dat de vut-leeftijd van 63 naar
60 kan.
Overeem constateert, dat een en
ander bij de hervormden niet zo
vlot loopt. "Binnenskamers
spreekt men van een bureaula in
Leidschendam, waar alles in ligt".
Hij hoopt, dat er beweging in de
zaak komt. "Als de offerte van het
PGGM binnen is, is een brede ker
kelijke discussie nodig met predi
kanten, kerken en commissies van
beheer. De synode van Almere zal
de zaak misschien kunnen régelen.
Als de la nu maar niet klemt
muiuiuauv iiicvi. rv. vj. riuugei ui ugge,
11.45 studentenekklesia; Marekerk 10
dr. Meijers, 5 ds. Roetman, Ermelo;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 dr. v.d.
Zwaan; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 10
pastoor Van Well; Bethlehemk.
(Driftstr.) 10 ds. Kramer, gez. dienst; Be-
vrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds. Jan
sen, 5 ds. Koolstra; Vredesk. (Burggra-
venL) 10 ds. Schouten; Waalse kerk (tij
delijk Rapenburg 6) 10.30 ds. Ribs. Wijk
'Stevenshof zie na geref. kerk. Acad.
Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Bei-
num; Diakonessenhuis elke zat 10.30
rk. dienst morgen 10.30 kand. W. P.
Fieggen; Endegeest zie Oegstgeest. Ge
ref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Pe
trak. (Surinamestr.) zie Bethl.kerk; Ou
de Vest 10 ds. G. W. Ryksen, S.heim;
Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij-
dingsk. zie herv. gem.; bejaardenhuis
Groenhoven 10 ds. Hemmes; Merenwijk
zie herv. gem. Wyk Stevenshof, ge
bouwtje 'Dijkhof (Rijndijk) 10 ds. Kool
stra. Geref. K. Vrijg- (Herengr.) 10 en 5
prof. dr. Gootjes. Chr. Geref. K. (Steen-
schuur) 9.30 ds. Den Hertog, 5 ds. De
Groot Den Haag. Geref. Gem. (N. Rijn)
10 en 4.30 ds. Boogaard. Geref. Gem. in
Ned. (Bethl.kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 hr. J. K. Schendelaar, Den Helder.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10 mevr. ds. De Clercq.
Baptistengem. (O. Ryn 3) 10 ds. Van de
Wetering, Eindhoven. Evang. Gemeen
schap (Middelstegr. 3) 10 evang. Dikkes.
Evang. gem. Merenwyk geen dienst in
'De Harlekijn* ivm verbouwing, voor in
formatie 212957 bellen. Zendingswerk
Middernachtsroep (Zoeterw.singel 21) 5
hr. J. de Leeuw. Evangeliecentrum-
Pinksterbew. J. Maasbach-Wereldzen-
ding (aula Noachstr. 2) 10 evang. Zijl-
stra, wo. 8 u. (Zijlsingel 2) evang. Zijl-
stra. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. J.
Eikerbout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr^Groenesteeg) 10 en 7. Nieuw-
Apost. Kerk (H. Rynd. 24): 9.30 en 4, wo.
8. Zevendedag-adventisten (Ontmoe-
tingskerk Voorschoten) elke zat. 9.45
bijbelstudie, 10.45 predikdienst.
Christelijke Wetenschap (Steensch. 6)
10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der
L. Dagen (Brahmsl.) 9.30,10.30 en 11.20.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) heden
(zat.) 7.30 gez. oud-kath.-anglicaanse
dienst, morgen geen dienst. Rooms-
Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 9 en 10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11; Rijn
dijk (Leiden-V.schoten) zat 7, zo. 9.30
en 11.30; Steenschuur zat. 7, zo. 8.30,10,
11.30,6 en 7 flof); Boshuizerkade zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Lammenschans weg zat. 7,
zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30,
10.45 en 12.15; Merenwyk zie herv.
gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 dienst.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Moll, Alphen. Geref.
Kerk 10 ds. Fernhout, 6.30 ds. v. Wijn
gaarden. Chr. Geref. Kerk 9.30 lees-
dienst, 6.30 ds. T. Hofman. Rk Kerk zat.
7. zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 ds. Gall, Den Haag,
bevestiging ds. A. Jonkman, 6.30 ds.
Jonkman, intrede; Kruiskerk geen
dienst; Opstandingskerk 9.30 dr. Berk
hof, Leiden; G. Herderkerk 10 ds. Moll,
ha, 7 ds. Mulder, ha; De Bron 9.15 ds.
Nieuwenhuis, ha, 10.15 ds. Taselaar, ha,
6.30 ds. Verheul, ha; Ashram (Marsdiep)
10 ds. Mulder, ha; Driehoorne 7 nam. ds.
Ouwendijk; Oudshoornse kerk 10 ds.
Ter Bals; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30
ds. Ouwendyk, 6.30 kand. W. v.d. Hul.
A.foort. Geref. Kerk Mar.kerk 9.30 en
6.30 ds. Boer; Salv.kerk 9.30 ds. v. Wijn
gaarden, 6.30 ds. Van Es, Venray. Geref.
K. Vryg. (aula chr. techn. school) 9.30
ds. Heida, 5 ds. Room. Ned. Geref. Kerk
(school Willemstr.) 9.30 br. L. Vender-
bos, 4.30 kand. fj. Baron, Apeldoorn.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds. v.d.
Mey. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240)
(school Kalkovenw. 62) 10 hr. G. Goes-
sens. Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr.
Hendrikstr. 54) 10 hr. B. Knoester. Pink
stergem. (school Batestein 16) 10. Leger
des H. (Zonneweg 3) 10 en 7. Remonstr.
Kring (Van Mandersloostr. 36) 10 ds.
Bloemendaal, Delft. Rk Kerk: Bonifa-
ciusk. zat. 7. zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat.
7. zo. 9 en 10.30; De Bron zat. 7, zo. 10.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6
ds. Boer. GerefTHerv. Gem. (dorpshuis
'De Tas') 10 ds. Klynsma. Geref. Gem.
9.30 en 6 leesdienst, dond. 14 aug. 7.30
ds. Paul.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Wieman;
Salv.kerk 9.30 ds. Groenendijk, Den
Haag, 6.30 ds. v.d. Hoef; Bethl.kerk 9.30
kand. A. Zwet, Katwijk, 6.30 ds. Geert-
sema, Zwyndrecht. Geref. Kerk 9.30 ds.
v.d. Berg, 6.30 ds. Elderman. Geref. K.
Vryg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30 ds. v. Ben-
them. Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10
en 6.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 10.30
ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. v.d. Pol, 6.30 ds. G. de Jong; De Stek
9.30 ds. De Jong. Geref. Kerk 9.30 ds. T.
J. Hage, 6.30 zie herv. gem. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers. Geref. Gem.
9.30 leesdienst 3 ds. Bac.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 ds.
De Graaf, 6.30 kand. Noorlander, Berg
ambacht. Geref. Kerk 9.30 ds. Noordam,
Bleiswijk, 5 ds. Huisman. Rk Kerk:
dorp zat. 7, zo. 10.30; Anker zat. 7, zo.
8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref.
kerk. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 9.30 ds.
Miklós Kocsev uit Hongarije en ds.
Rothfusz, 7 kand. T. Vreugdenhil, Kou
dekerk. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 kand.
De christelijk-
gereformeerde
kerk in Rijnsater-
woude
(foto Wim Dijkman)
J. van Langevelde. Rk Kerk: Mart. zat.
7, zo. 9.30 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 10 en
11.30.
ds. Romein, R.dam; Ontm.kerk 10 ds.
Aarents, 6.30 ds. Hagen. Herv. Gem. 'De
Rank' (P. Groen-college) zie Katwyk
aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds. Elderman,
Bodegraven, 6.30 ds. Bovenberg, Lei
den. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Driebergen, 6 ds. Vroegin-
dewey; O. Kerk 10 ds. v. Sliedregt, 6 ds.
Sjollema; Ichthusk. 10 ds. De Jong, 5 ds.
Schuurman; Pniëlk. 9.30 ds. Sjollema, 6
ds. v. Sliedregt; Maranathakerk (Rijns
oever) 10 ds. Vroegindewey, 6 ds. Drie
bergen; Overduin 2.15 ds. v.d. Beid; De
Hoeksteen (Burgersdykstr.) 9.30 Duitse
dienst, 10.30 dovendienst, hr. P. C. v.d.
Bos. Herv. Gem. 'De Rank' (aula P.
Groen-college Pr. Frederikdreef 15) 10
ds. Wolthaus, Zoeterwoude. Geref. Kerk
Vr.kerk 9.30 hr. Brouwer, 5 ds. Koster;
Triumfatork. 9.30 ds. Koster. Geref. K.
Vrijg. 9.30 en 5.30 leesdienst. Ned. Ge
ref. K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 en 7
kand. Tj- Baron. Chr. Geref. K. 10 en 5
ds. A. v.d. Weerd. Vrije Chr. Geref. Gem.
(Unizaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref.
Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem.
in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang
.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptis
tengem. (Ambachtsweg 2) 10 br. A. van
Reysen, Hattem.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 zie geref. kerk. Ge
ref. Kerk 10 dr. Bade, 7 ds. Lapré.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. v.d. Born, 6.30 ds.
Doesburg; Hoofdstr. 10 ds. Doesburg;
Scheppingsk. 9 en 10.30 mevr. ds. Wes
tera-Franke, afscheid. Leythenrode 10
ds. De Leeuw. Elis.ziekenhuis 9.30 ds.
Brommet 11 hoogmis. Baptgem. (wyk-
geb. Zijlkw.) 10. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en
11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt. Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi, 7
ds. Aalders, Woubrugge. Rk Kerk zat. 7,
zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder; Pauluskerk 10 en 7 ds. 't
Hooft. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Horst,
Katwijk, 7 hr. M. de Ridder. Geref. K.
Vryg. 10 en 4.30 stud. P. Gort. Ned. Ge
ref. Kerk (Salvatori) 10.45 ds. Aarnoud-
S.heim, 7 ds. Smouter, Rijswijk. Chr.
meente (Ooievaarstr. 27a) 9.45 hr. J.
Spaargaren, ha. Rk Kerk: Agathakerk
zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder zat. 7,
zo. 9 en 11.30; Mariakerk zat. 7, zo. 9 en
11; Engelbew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, 6.30 ds. Wegerif. Geref. Kerk 9.30
ds. Nooteboom. Chr. Geref. Kerk 8.30 en
6.30 ds. H. van Leeuwen, Driebergen, in
remonstr. kerk. Remonstr. Gem. 10.30
ds. Friederich. Evang. gem. (Kruispunt,
Kennedylaan 33) 9.30. Rk Kerk zat. 7, zo.
9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, 6.30 ds. De Graaff. Geref. Kerk
9.30 ds. Hoekstra, Amstelveen, 7 ds.
Kersten, Scheveningen. Rk Kerk zat. 7,
zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Ten Voorde, 7 ds. Vreugdenhil, Gouda.
Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Wyngaar-
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze. Geref. Kerk (W. Verlaat) 9.30 ds.
Brederveld, Soest, 7 hr. M. Schreuder.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds.
ds. Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 hr. S.
v.d. Land, Wassenaar, 7 ds. v.d. Lee;
Stichtingskerk 11 hr. De Ridder. Ned.
Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 mevr.
ds. E. Brussee-v.d. Zee, L.dorp. Volle-
evang.gemeente 'Shalom' (geb. 'Buiten
zorg', Zeereep) 10. Rk Kerk Zee zat. 7,
zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v.d. Mey. Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9
en 11; Jozefk. zat 7, zo. 9 en 10.30; De
Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 hr. W. J. Schot; Pauluskerk
10 ds. Da Costa; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 ds. P. Simoons, 7 drs. G.
Schwencke. Geref. Kerk zie herv. ge-
Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en 4 ds.
De Lange. Van Wyckerslooth 4 ds.
Damsma, Rynsburg. Endegeest 10 pater
Boshouwers. Volle-evangeliegem.
(Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk zat
7, zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. De Korte. Geref. K.
9.30 ds. Wilschut, Alphen, 6.30 ds. Czi-
ria, Rynsburg. Remonstr. Gem. 10
mevr. ds. Thieme, Boskoop. Rk Kerk
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. Zoetering, Berkel, 7 ds. Van Soest,
R.dam. Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst,
2.15 ds. Bouw.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. v. Niel, 5 ds. Smaling; Be-
thelkerk 9.30 ds. Smaling. Geref. Kerk
Petrakerk 9.30 ds. Ribberink, 5 ds.
Baayen; Imm.kerk 9 en 10.30 ds.
Baayen, 5 ds. Damsma; Mar.kerk 9.30
ds. Damsma, 5 ds. Ribberink. Geref.
Kerk Vryg. 10 en 5.15 leesdienst. Chr.
Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge. Evang.
Christengem. (aula mavo) 10 br. A. Da-
vidse, Delft. Rk Kerk zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds.
Pannekoek, Leiden, 7 hr. P. A. Stam,
Oud-Beijerland. Geref. Kerk 9.30 ds. Re
bel, Amersfoort. Chr. Geref. K. 9.30 en 7
ds. Aarnoudse. Ned. Prot Bond (Jul-
.laan 17) 10 hr. J. P. Hulsbos. Rk Kerk
zat 7. zo. 9.30 en 11.
per, Barendrecht. Geref. Kerk 9.30 ds.
Verheul, Alphen, 6.30 ds. Bezemer,
A.dam. Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en
zat 7, zo. 9.30
Leiderdorp. Geref. Kerk 9.30 ds. Cziria,
6.30 gez. dienst in herv. kerk. Geref. K.
Vrijg. 9-30 en 4 leesdienst.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 dr. A. de Kuiper, 7 ds. De Zwart;
De Ontmoeting (Noordhoftand) 9.30 ds.
v.d. Schoot Hulp en Heil (Schaken-
bosch) 10 dr. Verheule. Herv. evang. op
geref. grondslag (Lucas-college, Beeth-
.laan) 9.30 ds. G. H. van Kooten, 4.30 ds.
Biesbroek, Ede. Geref. Kerk 9.30 ds. De
Zwart Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en
5 ds. Blokland. Rk Kerk Laur.kerk zat.
7, zo. 11; M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30.
Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15
anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. W. Markus, 5 ds. Van Rossem,
Waarder; Hoeksteen 9.30 ds. v. Schoon
hoven, Hardinxveld, 6.30 ds. v. Rössem;
Bethelk. 9.30 ds. Abma, Gouda, 5 ds.
Goossen; Imm.kerk 9.30 drs. A. Ynte-
ma, Utrecht Geref. Kerk Kruisk. 9 ds.
Bongers, 5 dr. Bade; Ontm.kerk 10.15
ds. Bongers.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
hr. Taal, 4.30 ds. Stam, Ter Aar; Kie-
vietk. 10 dr. v. Bruggen ('Samen op
weg'); Messiask. 10 ds. Hartzheim, Sche
veningen; Dorpscentrum 9.30 ds. Juffer.
Stolwijk. Geref. Kerk Zyllaan 10 en 7 ds.
Versluys, Maassluis. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 dr. J. Buijtkamp,
R.dam.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 10 ds. Dé
Jong, Leiden, bevestiging kand. C. A.
van 't Hof, 2.30 ds. Van 't Hof, intrede.
Geref. Kerk 9.30 ds. Buikema, 6.30 ds.
De Boer, Hoofddorp. Rk Kerk zat. 7, zo.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. J.
de Haan. Geref. Kerk 9.30 hr. Schreu
der, 7 ds. Fernhout.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Rietveld. Rk Kerk St Jan zat. 7.30, zo.
9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10; Meer-
burgkerk H. Rijndijk zat 7, zo. 9.30 en
