Nederlandse kerk in
Parijs een 'duiventil'
IVonderen zijn de wereld nog niet 9
Eeuw zending onder Papua's
Religie
blijft
9opium
PAGINA 8
GEESTELIJK LEVEN
ZATERDAG 20 JULI 1986
Opheffing dreigt na wegvallen subsidie
De Eglise Réformée Néerlandaise
in Parijs - een mini-geloofsgemeen
schap in een wereldstad - maakt
zich zorgen. Als zij na 1988 geen fi
nanciële steun meer krijgt van de
Nederlandse gereformeerden en op
eigen wieken moet gaan drijven,
ligt opheffing in het verschiet. De
synode van Gouda bekrachtigde
het voornemen van de synode van
Bentheim (1981) om de geldelijke
bijdrage langzamerhand af te bou
wen. De jonge dominee Frits de
Lange (31), die begin vorig jaar
predikant werd van deze in 1948
opgerichte 'Hollandse' kerk, ziet
daarom de toekomst somber in.
De Nederlandse gemeente geniet
elke zondag gastvrijheid in het
Franse lutherse kerkje, dat ver
scholen ligt tussen de wolkenkrab
bers in het dertiende arrondisse
ment, 172 Boulevard Vincent Au-
riol. Gemiddeld kan op 75 kerk
gangers worden gerekend, vaste
bezoekers en gasten. Zij komen
voor de kerkdienst (kwart voor 11).
maar ook voor de ontmoeting met
landgenoten na afloop in de koffie-
zaal.
"Een gewone gemeente", zegt
De Lange, "met een kerkeraad, ca
techisaties, kinderdiensten, pasto
raat en gespreksavonden en eens
in de drie maanden een classisver-
gadering in Dordrecht, want Parijs
valt kerkelijk onder de classis Dor
drecht. Maar toch met een bijzon
der karakter. Alleen geografisch al;
Samenstelling
van deze pagina:
S.J. de Groot
..Houvast in miljoenenstad..
de leden wonen in een cirkel met
een straal van zo'n 100 kilometer
rond Parijs. Dat maakt kerkgang
tot een zondagvullende onderne
ming, gespreksavonden tot
nachtelijke expedities en het pas
toraat tot een zaak van kilometers
vreten en geduldig wachten in de
file. Toch hebben ze het er graag
voor over".
Bonte mengeling
Wie die leden zoal zijn?
"Er is een kleine kern van emi
granten. Zij wonen al jaren in
Frankrijk en voor hen is de over
stap naar de zo anders geaarde
Franse kerken te groot. De passan-
het leeuwedeel van on
ze adressenlijst. Dat zijn gezinnen
die voor een paar jaar door interna
tionale ondernemingen zijn uitge
zonden, werknemers van Frans-
Nederlandse bedrijven, ambassa
depersoneel, verder au pairs en
studenten, schippers aan de Seina-
kade die wachten op nieuwe
vracht. Kortom een bonte menge
ling van landgenoten die af en toe
een maand, een jaar of drie jaar of
voor onbepaalde tijd hier verblij
ven. De Nederlandse gemeente
biedt hun een kerkelijk onderko
men. Een soort kerkelijke duiven
til dus".
Dat is niet te vergelijken met de
typische emigrantenkerken in het
buitenland. Een langzame groei
naar integratie in de landelijke ker
ken is voor Parijs met zijn geheel
eigen karakter onmogelijk, vindt
ds. De Lange. Voor de Nederland
se gemeenten in Sens en Chatillon-
Coligny, die uit stabiele agrarische
kolonies uit de jaren 50 ontston
den, lag dat anders. Daar was inte
gratie min of meer een vanzelfspre
kendheid.
"Met het wegvallen van een Ne
derlandstalige gemeente in de
hoofdstad zou een belangrijke
vorm van christelijke presentie
verdwijnen. Parijs is een wervelen
de miljoenenstad, waar mensen zo
maar elk houvast kunnen kwijtra
ken en in het naamloze kunnen
verdwijnen. Een Eglise Réformée
Néerlandaise is hier zeker op z'n
plaats".
De Lange en zijn gemeente ho
pen dan ook, dat de Nederlandse
synode de bijdrage tot haar voort
bestaan alsnog zal handhaven.
Jonge Papua's in hun prauwtje op de
Nu bloeiende lutherse kerk
Deze maand is het honderd jaar geleden, dat de
28-jarige Duitser Johann Flierl uit Buchhof als
eerste zendeling voet aan wal zette in het ooste
lijk deel van het eiland Nieuw-Guinea.
Hij trof daar een bevolking aan die nog in het stenen
tijdperk leefde. Toch slaagde hij erin, de grondslag te
leggen voor een bloeiende lutherse kerk, waarin op
het ogenblik 700 inheemse predikanten de zorg heb
ben over 550.000 gemeenteleden, terwijl 800 evangelis
ten proberen nog meer Papua's bij dit kerkewerk te
betrekken.
De eerste zendelingen zagen wel in, dat ze met al
leen evangelisatie niet veel konden bereiken. Daarom
verrezen al in de eerste jaren de nodige ziekenhuizen.
Ook landbouwvoorlichting kwam van de grond, waar
door nieuwe rijstsoorten en koffie in cultuur konden
worden gebracht. Bij de zendingsposten werden scho
len neergezet en van het begin af probeerde de Duitse
zending Papua's op te leiden tot evangelist of predi
kant. Zelf deden de zendelingen veel moeite om thuis
te raken in de 700 talen die in dat gebied werden ge
sproken. Ze stelden woordenboeken samen en gingen
de bijbel vertalen.
Toen in 1935 het 50-jarig bestaan van de Duitse zen
ding werd gevierd, waren er nog 83 Duitse zendings
mensen in Papua-Nieuw-Guinea aan het werk. Dat
aantal is nu geslonken tot 40. Voor de helft theologen
en verder artsen, pedagogen en landbouwkundigen.
In 1956 werd de Lutherse Kerk van Papua-Nieuw-
Guinea zelfstandig.
Bisschop Getake Gam - in 1982 gekozen -, die ter
gelegenheid van het 100-jarig zendingsjubileum in de
Duitse Bondsrepubliek verblijft, maakt er geen ge
heim van, dat de moderne tyd ook aan zijn kerk niet
voorbijgaat. De kerkleiding heeft nogal wat te stellen
met allerlei sekten, die hardnekkinge pogingen doen
om vaste voet in dit gebied te krijgen. Ook het mate
rialisme eist zijn tol.
Een heel speciaal probleem is de 'Cargo-cultus', een
beweging die langs magische weg probeert de blanke
rijkdom in de wacht te slepen. In de Tweede Wereld
oorlog kregen de Papua's te maken met Japanse en
Amerikaanse militairen, die via luchtwegen van aller
hande goederen werden voorzien. Het wijdverbreide
Cargo-geloof denkt met toverkunsten een soortgelijke
goederenstroom naar de eigen dorpen op gang te kun
nen brengen.
Ongeveer 30 procent van de bewoners van Papua-
Nieuw-Guinea kan nog worden gerekend tot het oude
geloof. Zij geloven in een bezielde natuur en vereren de
voorvaderen. Tot de Rooms-Katholieke Kerk behoort
25 procent en tot de Lutherse Kerk 18 procent. De me
thodisten komen op 10 en de anglicanen op 5 procent.
Nog andere kerkelijke richtingen bereiken samen 10
procent van de bevolking.
Dr. Van Dam blijft de mensen 'bemoedigen'
De hervormde predikant dr. W.
C. van Dam (60 jaar, wonend in
Geldrop) wil blijkbaar niet alleen
met de inhoud maar ook met de ti
tel van zijn boeken christenen be
moedigen. Titels als 'Demonen, er
uit in Jezus' Naam!', 'Hoop voor
uw kerk', 'Fakkeldragers in Gods
kerk', 'Zielzorg in de kracht van de
Geest', 'Mensen worden bevrijd' en
'Doden sterven niet' moeten een
tegenwicht zijn voor het moderne
levensgevoel dat God dood is of op
z'n minst ver weg.
Met zijn tiende boek - pas ver
schenen bij J. H. Kok in Kampen -
trekt hij die lijn onverdroten door.
Niet-christenen geeft hij ernstig in
overweging en christenen geeft hij
bemoedigend de verzekering, dat
'God regeert' (titel van het boek)
Van Dam - die door zijn inzet
voor de charismatische beweging
brede bekendheid kreeg - is ervan
overtuigd, dat de mensen in deze
tijd die geestelijke injectie hard no
dig hebben.
"De tegenstand in de westelijke
wereld tegen het christendom
neemt toe. En tegelijk neemt in
veel kerken de vitaliteit, de werf
kracht en daardoor de omvang af.
Velen zien in de bijbel meer een'
verslag van religieuze ervaringen
uit een ver verleden dan Gods
Woord voor vandaag. Men spreekt
liever over een staan in de joods-
christelijke traditie dan over het
volgen van Jezus. Jezus is voor ve
len niet méér dan een ijveraar voor
maatschappelijke hervormingen.
Centrale heilsfeiten zoals zijn op
standing worden tussen haakjes
gezet of ronduit ontkend. En als
men nog spreekt over de Heilige
Geest, dan wordt hij verward met
de tijdgeest".
Volgens Van Dam heeft dat alles
veel verwarring en ontmoediging
gebracht. Hij probeert duidelijk te
maken, dat God niet veranderd is
en dat zijn woorden en daden nog
steeds werkelijkheid zijn. "Allerlei
gebeurtenissen waarover de bijbel
spreekt vinden ook in onze tijd
plaats. Nog steeds staat de Schep
per boven zijn schepping en heeft
de Vader zijn kinderen op aarde
lief. God zegent, spreekt, be
schermt en redt nog steeds. Dui
zenden mensen hebben ook in de
ze eeuw ervaren, dat de wonderen
de wereld niet uit zijn. Ook al is
Gods heerschappij nog niet volle
dig verwerkelijkt, ze is ook nu een
feit. Temidden van de chaos die wij
mensen veroorzaken is Hij aanwe
zig".
Engeltjes
In vijf hoofdstukken werkt dr.
Van Dam deze geloofsvisie nader
uit. Hij betrekt daarin de Godsre
gering op de engelenwereld, de
dierenwereld, de materie, dé na
tuurkrachten en de mensenwereld.
Voor wie vanuit de bijbel nog
niet in engelen geloven kan, de er
varing van velen bevestigt hun
werkelijkheid, zegt Van Dam. Hij
noemt ze boodschappers, bescher
mers, bevrijders, genezers. "We
doen er goed aan om wat voor Je
zus realiteit was, niet te gauw als
fantasie of sprookje af te doen". In
theologie, prediking en geloofsle
ven spelen engelen nauwelijks een
rol meer. "Alleen rond kerst bele
ven ze even een hoogconjunctuur,
in kerstboom en lied". En dan nog
minder hoog dan de schrijver
denkt,, want niet de engeltjes lagen
bij nachte (zoals hij ten onrechte ci
teert) maar de herdertjes.
In zyn hoofdstuk over Gods
werkzaam-zijn in de mensenwe
reld schuift de auteur de menselij
ke 'waaroms' niet weg. "Waarom
was er geen ingrijpen en redding
toen mijn kind in gevaar was, een
ongeluk kreeg? Geen mens kan de
ze waaroms beantwoorden. Niet ie
der mens vindt dit soort hulp en
bescherming. Nog heersen on
recht, onderdrukking en dood hier
op aarde".
De vele wonderlijke verhalen
van mensen die pastor Van Dam in
dit boek doorgeeft, en zijn eigen er
varingen zijn voor hem wel teke
nen dat temidden van chaos en
nood God toch regeert. "Ze zijn
ook voortekenen dat Hij straks aan
alle chaos en nood een eind zal ma
ken. Waarom de een zo'n teken
ontvangt en de ander niet, weten
we niet. Maar voor allen die oor en
oog hebben is het verheugend, dat
God nog op de troon is, dat Jezus
nog dezelfde is en dat Gods Woord
niet is verouderd".
Volkomen
Van Dam beschrijft hier vooral
het directe, verticale ingrijpen van
God in het mensengebeuren, nu
eens verhuld, dan weer spectacu
lair. Hij erkent, dat die 'regeer
macht' binnen de stroom van de
mensheidsgeschiedenis moeilijker
is waar te nemen. Maar dat doet,
naar hij vast gelooft, niets af aan
het feit dat God de wereldgeschie
denis stuwt naar een nieuwe aarde.
"Een volkomen Koninkrijk".
Een boek als dit roept onvermij
delijk uiteenlopende reacties op.
Lezers kunnen bijvoorbeeld blij
ven zitten met de vraag - even aan
genomen dat de vertelde ervarin
gen 'echt' zijn - waarom God zo
'willekeurig' te werk gaat door in
het ene geval wél en in het andere
VAN DAM sprookje of
werkelijkheid?...
niét in te grijpen. Bovendien, kun
nen bijzondere voorvallen zomaar
tot God worden herleid? De schrij
ver zelf is daar ook wel voorzichtig
mee. "Bij het verstaan van 'leiding'
kan een mens fouten maken".
Anderen zullen zich bij het lezen
getroost voelen. God en lot sluiten
elkaar niet uit. En mensen - zélf
misschien in een moeilijke situatie
- kunnen geestelijk rijker worden
door te horen wat anderen aan
Godservaring mocht overkomen.
Het onopgesmukte verhaal over
die persoonlijke ondervinding kan
meer uitwerken dan de knapste
preek.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10
kand. mevr. J. de Velde, Utrecht, 11.45
studentenekklesia; Marekerk 10 drs.
Plaisier, O.geest, 5 ds. v.d. Linde, Hat-
tem; Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds.
Nauta; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 10
pastoor v. Well; Bethlehemk. (Driftstr.)
zie Petrakerk; Bevrijdingsk. (Montgo-
merystr.) 10 ds. Jansen, 5 ds. Schouten;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Rietveld;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 6)
10.30 hr. H. J. de Jonge. Wijk 'Stevens-
hof zie na geref. kerk. Acad. Ziekenhuis
9 rk. dienst, 10.15 ds. Terlouw-Sterk.
Diakonessenhuis elke zat. 10.30 rk.
Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak.
(Surinamestr.) 10 ds. Pannekoek; Oude
Vest 10 ds. Schouten; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.;
bejaardenhuis Groenhoven 10 dr. v.d.
Zwaan; Merenwijk zie herv. gem. Wijk
Stevenshof, gebouwtje 'Dijkhof (Rijn
dijk) 10 kand. mevr. H. Klip. Geref. K.
Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 ds. Houtman.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30 ds.
Den Hertog, 5 ds. Velema, Gouda. Ge-
10.15 ds. Mostert. Doopsgez.-Remonstr.
Gem. (Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10
mevr. ds. De Clercq. Baptistengem. (O.
Rijn 3) 10 hr. M. Hoeksema, V.schoten.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3)
10 evang. Dikkes. Evang. gem. Meren
wijk ('De Harlekijn', Regenboogpad 2)
elke zondag 10.30. Zendingswerk Mid-
stra. Pinkstergem. (O. Vest 13)
Eikerbout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 5 (gezinsdienst
olv m^j. Remigius). Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) zo. 10. Rooms-Kath. K.
Haagweg zat. 7, zo. 9 en 10.45; Herensin
gel zat. 7, zo. 9.30 en 11; Rijndijk (Lei-
den-V.schoten) zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof); Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30
en 11Lammenschans weg zat. 7, zo. 9 en
10.30; Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45
en 12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Waarde, Hoofddorp, 7 ds. Vlas
blom, Boskoop. Geref. Kerk zie herv.
gem. Chr. Geref. Kerk 9 ds. Lof, 7 ds. H.
de Graaf. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
Synagoge in Leiden.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 9.30 ds. Ter Bals, 6.30
kand. H. P. de Roest; Kruiskerk 9.30 ds.
De Jonge, Zaamslag; Opstandingskerk
9.30 ds. v.d. Broeck, Bodegraven; geref.
Salv.kerk 6.30 ds. De Jonge; G. Herder
kerk 9 ds. Verheul, 7 drs. Brombacher;
De Bron 10.30 ds. Verheul, 6.30 ds. Moll;
Driehoorne 7 ds. Taselaar; Oudshoomse
kerk 10 ds. J. Bakhoven, Leiden; Sions-
kerk (Meteoorlaan) 9.30 ds. A. J. de
Jong, Leiden, 6.30 hr. W. Groeneboom,
Capelle a.d. IJssel. Geref. Kerk Mar-
.kerk 9.30 ds. v. Wijngaarden, 6.30 ds.
Boer; Salv.kerk 9.30 ds. Boer, 6.30 ds.
De Jonge, Zaamslag. Geref. K. Vrijg.
(aula chr. techn. school) 9.30 en 5. Ned.
Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds.
.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30 evang.
Leidekker. Bapt.gem. Noord (school
Kalkovenw. 62) 10 hr. v. Gemeren. Vol-
le-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr.
54) 10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en
5. Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36) 10 ds. Sipkema, Aalsmeer. Rk Kerk:
Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en 11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30; De Bron zat.
7, zo. 10.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Kieskamp, 6 kand. v.d. Zwet. Geref./
Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas') 10 dr.
Rietveld, Zoetermeer. Geref. Gem. 9.30
en 6.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 9.30 ds. Schipaanboord, Everdin-
gen, 6.30 ds. Gall, Den Haag; Salv.kerk.
9.30 ds. Hartzheim, Den Haag, 6.30 ds.
v.d. Hoef; Bethl.kerk 9.30 ds. v.d. Hoef,
6.30 kand. Nagel. Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) 9.30 leesdienst, 4.30 ds. v. Tuil.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30
ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 10.30 ds.
Jense, Den Haag.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. J. K. Vlasblom, Ommen, 6.30 hr. A.
Bouman, gez. dienst; De Stek 9.30 ds. W.
A. Vlasblom. Geref. Kerk 9.30 ds. Dams-
ma, Rijnsburg, zie ook herv. gemeente.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. Ribbers.
Geref. Gem. 9.30 leesdienst, 3 ds. v. Ec-
keveld.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30
kand. P. Verhagen, Gouda, 6.30 ds.
Trouwborst, Vlaardingen. Geref. Kerk
9.30 ds. Vermeiden, Hilversum, 5 ds.
Dronkert, Gouda. Rk Kerk: dorp zat. 7,
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref.
kerk. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 9.30 ds.
Krispijn, 7 ds. Brouwer, Heerenveen.
Chr. Geref. Kerk 10 leesdienst. 7 ds. Den
Hertog, Leiden.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 9.30 ds. A. Baas, 6 ds. v.
Melle, Den Haag; Ontm.kerk 10 ds. Ver-
seput, O.geest, 6.30 ds. De Vreugd,
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Jukema, Leerdam, 6 ds. v.
Sliedregt; O. Kerk 8.30 en 10 ds. Visser,
Woudenberg, 6 ds. Wagter, R.burg; Ich-
thusk. 10 kand. Zuijderduijn, Stellen
dam, 5 ds. Driebergen; Pniëlk. 9.30 hr.
W. H. van den Dool, R.dam, 6 ds. Visser;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 kand. J
van Beelen, 6 ds. Jukema; Overduin
2.15 dienst; Hoeksteen (Burgersdijkstr.
27) 9.30 Duitse dienst, 10.30 dienst voor
doven, hr. J. L. van Kempen. Herv.
Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-college
Pr. Frederikdreef 15) 10 kand. H. de
Roest, Leiden. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30
ds. Kersten, 5 ds. v.d. Horst; Triumfa-
tork. 9.30 ds. v.d. Horst. Geref. Kerk
Vrijgemaakt 9.30 leesdienst, 5.30 ds. v.d.
Haar. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer
mavo) 11 ds. Smouter, Rijswijk, 7 ds.
Struyk, Schiedam. Chr. Geref. Kerk 10
en 5 ds. Veenendaal, Barendrecht. Vrije
Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds.
v.d. Belt. Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en
5. Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en
5. Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45.
Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2)
10 hr. C. Brussel, Andyk.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Spruyt, A.dam, 7 zie geref.
kerk. Geref. Kerk 10 ds. Niemantsver-
driet. Moordrecht, 7 ds. Martel, Pijnac-
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10.30 en 6.30 ds. v.d. Bom;
Hoofdstr. 10 mevr. ds. Visser; Schep-
pingsk. 9 ds. v.d. Bom. Leythenrode 10
ds. De Leeuw. Elis.ziekenhuis 9.30 ds.
Brommet, ha, 11 hoogmis. Bapt.gem.
(wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de Vries. Rk
Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Schilt. Geref. Kerk 9.30 en 7 hr. L.
Broek, O.geest.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't
Hooft; Pauluskerk 10 ds. De Gelder, 7
ds. 't Hooft. Geref. Kerk 10 hr. M. de
Ridder, 7 ds. Rietveld, Leiden. Geref. K.
Vryg. 9-30 en 4.30. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10 stud. J. Mudde, 7 zie chr.
geref. kerk. Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds.
v. Dyken. Geref. Gem. 10 en 4 lees
dienst. Evangeliegemeente (Ooie-
vaarstr. 27a) 9.45 hr. E. Schuurman.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 hr. N.
Stam, 6.30 ds. Kielder, Vianen. Geref.
Kerk 9.30 ds. v. Loo, Heeijansdam. Chr.
Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 2.15 ds. v.d.
Meij. Remonstr. Gem. 10 ds. v. Gelder.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
33) 9.30. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. De Graaff. Geref. Kerk 9.30 hr. Blom,
O. Wetering, 7 ds. Biewenga, Kamerik.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Bergsma, 7 dienst. Geref. Kerk 9.30 en
6.30 ds. Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk
9.30 hr. N. Bouterse, 4.30 stud. H. Wey.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. v.d.
Kooij, Woerden, 7 ds. Graafland, Tolle-
beek.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. J. M. Hoek
stra, O.geest, 5 kand. Kuyt, 7 ds. Da Cos
ta, O.geest; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. v. Ach
terberg, Leiden, 8 nam. Duitse dienst;
De Rank (Golfbaan) 10 ds. A. W. v.d.
Plas, Bergambacht. Geref. Kerk Buurt
kerk (Hoofdstr.) 10 ds. Korenhoff, 7 ds.
Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Kui
per; Stichtingskerk 11 ds. Kalkman,
Noordw.hout. Volle-evang.gemeente
'Shalom' (geb. 'Buitenzorg', Zeereep)
Streefland, Nykerk. Rk
zat. 7, zo. 9 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 e
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
apwijk,
Pauluskerk 10 ds. Da Costa; Gemeente-
centrum (Lytw.) 10.30 ds. A. Noorman, 7
ds. H. C. Nortier. Geref. Kerk geen
dienst, zie herv. gemeente. Geref. Kerk
Vryg. (aula Dr. Schilderschool) 9.30 en
4.30. Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum)
8.45 ds. Waagmeester, 4 kand. Mudde.
Van Wijckerslooth 4 ds. W. de Leeuw.
Endegeest 10 pater Boshouwers. Volle-
OUDE EN NIEUWE WETERING.
Herv. Gem. 9.30 hr. A. van Hilten, Uit
hoorn. Geref. K. 9.30 ds. De Korte, 6.30
mevr. ds. W. de Boer. Remonstr. Gem.
10 dr. Meijering. Rk Kerk zat. 7. zo. 9.30
en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat 7, zo. 9.30 en 11.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. Heijmans, Alphen, 7 ds. Schilt, Lei-
muiden. Chr. Geref. K. 9.30 en 2.15.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Wagter, 5 ds. v. Niel; Be-
thelkerk 9.30 ds. v. Niel. Geref. Kerk Pe
trakerk 9.30 ds. Baayen, 5 ds. Ribberink;
Imm.kerk 9.30 ds. Ribberink, 7 hr.
Brouwer; Mar.kerk 9.30 ds. Rijksen,
S.heim, 5 ds. Baayen. Geref. Kerk Vrijg.
10 en 5.15. Chr. Geref. K. 9.30 en 5.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 br.
Brands, Lisse. Rk Kerk zo. 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds.
Aarents, Katwijk aan den Rijn, 7 ds. Bie
wenga, Kamerik. Geref. Kerk 9.30 ds.
Baas. Chr. Geref. K. 10 dienst, 7 ds. Ve
lema, Gouda. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en
11.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 kand. mr.
De Man, Sprang-Capelle, 6.30 kand.
Schipper, Papendrecht. Geref. Kerk
9.30 hr. Doddema, 6.30 ds. Schoep, Gou
da.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds.
Veldkamp, Den Haag, 6.30 ds. Spruyt,
A.dam, gez. zangdienst. Geref. Kerk 9.30
ds. G. Noort, Soest, 6.30 zie herv. ge
meente. Geref. K. Vrijg. 9-30 en 4 ds. v.d.
Haar.
De Chinees Jiang Ping wil er
geen twijfel over laten bestaan,
dat alle leden van de Chinese
communistische partij atheïst
zijn en er vast van overtuigd
zijn dat op de lange duur de
godsdienst vanzelf zal verdwij
nen. Ping is onderdirecteur van
de afdeling Verenigd Front van
de Chinese Staatsraad, een af
deling die de politiek van de
volksrepubliek jegens de gods
dienst bepaalt en de uitvoering
daarvan verder overlaat aan
het bureau voor religieuze za
ken. De opvatting van Karl
Marx dat godsdienst opium
van het volk is, is absoluut niet
verouderd, zegt Ping in het
blad 'Rode Vlag'.
Hij reageert daarmee op een
vergadering van de politieke
consultatiecommissie van Chi
na, waarin de klassieke mar
xistische houding tegenover de
godsdienst werd aangevochten.
Die kritiek kwam van het pro
testantse lid Zhao Fusan en
werd prompt in de Chinese pers
overgenomen. Fusan is direc
teur van de Nationale Acade
mie voor Menswetenschappen
in Peking.
Kerkhof
De opening van China naar
de rest van de wereld is ermee
gediend als er beter begrip ont
staat van andere culturen en
speciaal vdn de godsdienstige
kanten, want religie, zegt Fu
san, is een positieve bijdrage
aan literatuur, kunst in het al
gemeen, muziek, architectuur,
filosofie, gewoonten en levens
stijl. De opium van Marx moet
maar worden bijgezet op het
kerkhof van de vergetelheid.
Hoewel Jiang Ping de criti
cus Fusan niet bij name noemt,
is het voor waarnemers duide
lijk, dat hij hem in 'Rode Vlag'
terechtwijst. Ping blijft het no
dig vinden, het atheïsme te pro
pageren, in het bijzonder onder
jongeren. Hij ziet geen tegen
stelling tussen godsdienstvrij
heid en het tegelijk aanmoedi
gen van atheïsme. Die inspan
ning moet worden verdubbeld.
"Het volk moet op de hoogte zijn
van de herkomst, het opgaan,
blinken en verzinken van de
godsdienst
Directeur Ren Wuzhi van het
bureau voor religieuze zaken
weet zich door Pings artikel da
nig in de wielen gereden. Hij is
juist bezig om in Hong Kong
een zekere onrust over de toe
komstige aansluiting bij China
(1997) weg te nemen door
geestelijken te verzekeren dat
onder Chinees bewind religieu
ze activiteiten gewoon mogen
doorgaan. Wuzhi staat een libe
rale politiek voor met betrek
king tot de godsdienst. Zo'n be
leid zal in het buitenland be
grip wekken voor de vooruit
gang in China en vertrouwen
opbouwen.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 ds. Wagen
voorde, Bennebroek. Rk Kerk zat. 7, zo.
9.30 en 11.
v.d. Schoot. Hulp en Heil (Schaken-
bosch) 10 dr. Verheule. Herv. evang. op
geref. grondslag (Lucas-college, Beeth-
•laan) 9.30 en 4.30 ds. G. H. van Kooten.
Geref. Kerk 9.30 ds. De Zeeuw. Geref.
K. Vryg. (Bachlaan) 9.30 leesdienst, 3 ds.
Grutter. Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo.
11; M. Godskerk. zat. 7, zo. 9.30.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Marchand, Harderwijk, 5 ds.
Muller, Sluipwijk; Hoeksteen 9.30 ds.
Wieman, 6.30 ds. B. Oosterom, Kampen;
Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds. Mar
chand; Imm.kerk 9.30 ds. v.d. Lee,
Noordwijk. Geref. Kerk Kruisk. 9 ds.
Kraan, Putten, 5 ds. Mondeel; Ont
m.kerk 10.15 ds. Kraan.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
vic. Fechner. 4.30 ds. Vermaat, Maas
sluis; Kievietk. 10 prof. mr. W. F. de
Gaay Fortman, Den Haag, 'Samen op
weg'-dienst; Messiask. 10 ds. v. Waas-
bergen, 'Samen op weg'-dienst; Dorps
centrum 9.30 prof. dr. Graafland, Gou
da. Geref. Kerk Zijllaan 10 zie Messias-
kerk, 7 mevr. ds. Attema-Roosjen. Ned.
Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 mevr. ds.
Groot-Aris, Den Briel.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds. H.
Rijksen (van verpleeghuis 'Ouds
hoorn'), 6.30 ds. Jansen, Leiden. Geref.
Kerk 9.30 ds. Buikema, 6.30 ds. v.d. Bos,
Gouda.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 drs.
D. Brokerhof. Rk Kerk St. Jan zat. 7.30,
zo. 9.30; Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat 7, zo. 9.30
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 hr.
Goedhart, Nieuwkoop, 6.30 ds. v. Ach
terberg, Leiden. Geref. Kerk 9.30 ds.
Aalders, 6.30 ds. Buikema.
