Ook kleine consument verdient de aandacht Zuiveldranken doen het goed Melk: bijna volmaakt voedsel Koken met de computer Mongoolse klei-oven Geillustreerd roosteren Elektronische keukenwekker met houder Doorbraak van de pikante blaadjes Schaaf voor jonge kaas Koken met ongebluste kalk PAGINA 14 ETEN ËN DRINKEN VRIJDAG 25 JULI 1986 Wie kent hem nog? De kleine kruidenier om de hoek, waar het net zo makkelijk was om twee eieren te halen als een half pond aardappelen? Als die kleine kruidenier dan niet is verdwenen, zal het toch een he le toer zijn om voor twee eieren bij de kassa in de ry te komen. Voor eenpersoon huishoudens in kopen in de supermarkt is al snel een bron van ergernis. Eieren gaan per zes of tien stuks, aardappels per zak, een bloemkool is al snel te veel voor een persoon en wie in de typische verpakkingsprodukten terecht komt, ziet in de supermarkt veel meer gezinsverpakkingen dan kleine, op een persoon gerichte verpakkingen. En dat terwijl on derzoeken leren dat juist de een persoon huishoudens een steeds belangrijker deel van de consu mentenmarkt gaan vormen. Uit recente onderzoeken is bij voorbeeld gebleken dat in Neder land 54 procent van alle huishou dens in de categorie een- of twee persoonshuishoudens valt. Bij on ze oosterburen ligt dat al op 60 pro cent. Dat kunnen zowel zelfstandig wonende bejaarden zijn als jonge ren. Maar met name in die laatste categorie is er sprake van een op vallende toename. Die ontwikke ling vraagt ook om een aanpassing van de levensmiddelenindustrie. Het feit dat de levensmiddelen industrie moet inhaken op de ver anderende huishoudens, heeft ook alles te maken met een zekere ver waarlozing in het verleden. Want eenpersoonshuishoudens waren er natuurlijk altijd al. Alleen was het fenomeen supermarkt toen nog minder nadrukkelijk aanwezig. Die supermarkt heeft veel van de kleine kruideniers verdrongen. Zelfbediening en scherpere prijzen als belangrijkste oorzaken. Maar met de komst van die zelfbedie ning kwam ook meer en meer het accent te liggen op voorverpakte artikelen. Sindsdien was het eigen lijk gedaan met de kleinverpakkin- gen. Dat laatste was natuurlijk niet erg bij produkten die toch bestemd waren voor de voorraadbus, of die langer houdbaar zijn. Maar met na me bij de aan bederf onderhavige produkten was het een groot na deel. Een blik doperwten open la ten staan is niet smakelijk. Toch zijn zelfs die halve blikken al teveel voor een solo-eter. Een voorver pakt worstje verkleurt al snel als het aangesneden is. En zo kunnen we een hele waslijst opstellen. Een eerste reactie op die ontwik keling was trouwens een jaar of tien geleden al merkbaar, toen bij voorbeeld lokale winkels filiaaltjes begonnen in of vlakbij bejaarden huizen, waarbij juist het accent kwam te liggen op de kleinverpak- kingen. En misschien is de lang zaam wat tanende belangstelling voor de supermarkt ook wel door hetzelfde verschijnsel veroorzaakt. De supermarkt raakt, zo blijkt uit redelijk recente onderzoeken steeds meer terrein kwijt aan de speciaalzaakjes die weer in op komst zijn. Niet stilgezeten De grootgrutters hebben natuur- Het recept komt sinds kort niet meer uit het kookboek. Hom Soft BV in Am sterdam heeft daar voor gezorgd met het eerste Nederlandse computerprogram ma voor huishoude lijk gebruik. De huis computer kan dus voor meer doelein den dan alleen spel letjes en administra tieve zaken worden gebruikt. Het kookprogram- ma is samengesteld door culinair-journa- list Wim Konijn, die de beschikking kreeg over recepten van enkele gerenom meerde restaurants. Het CuliCom-pro- gramma kan de di verse recepten com bineren tot meer dan 13.000 complete me nu's. Bij de menusa menstelling wordt rekening gehouden met de seizoenen. Daarnaast wordt bij het gerecht vermeld hoe duur het is en of het gemakkelijk te bereiden is. CuliCom geeft ook wijnsugge sties en heeft de be schikking over een ingebouwde wijn kaart met ruim hon derd internationale wijnen. Het kookcompu- terprogramma is zeer eenvoudig ge houden, zo meldt de fabrikant. De gebrui ker krijgt steeds een aantal keuzemoge lijkheden. Met be hulp van een vraag en antwoordspel kan men zijn menu naar wens samenstellen. CuliCom is leverbaar voor vrijwel elk com putersysteem en kost 159 gulden. lijk ook niet stilgezeten. Verschil lende supermarktketens hebben bijvoorbeeld een groentenafdeling waar de klant zelf kan pakken en afwegen. En gelukkig verschijnen, er ook steeds meer artikelen die in kleine porties voorverpakt zijn. Fil- terkoffie is een goed voorbeeld. Tien van die eenkopsfilters. Of de eenkops theezakjes en de eenmoks soepen. Bij de vleeswarenfabriek Hom burg in Cuyk, die het niet ingeblik te worstassortiment onder de naam Kips' op de markt brengt, is men al enige tijd doende diverse soorten worst in 'eenhapsverpak- kingen' aan te bieden. „De consu ment wordt steeds kritischer en let steeds meer op de uiterste ver koopdatum. Kleinere hoeveelhe den kun je beter bewaren, het ver kleurt niet snel en er komt meer doorstroming in de detailhandel", zegt algemeen directeur drs. Peter van Loosbroek, afkomstig uit de kaassector en sinds vorig jaar werkzaam in het vlees. Uitgebreid Het assortiment van de Cuykse fabriek wordt in de komende maanden flink uitgebreid met mi ni-verpakkingen. Er zijn al kleine bakjes met zes smaken paté en le verworst van 125 gram in de han del, evenals kleine blikjes leverpa té en Engelse baconpaté met een handige spiraaltrekopener. Daar komen nu in stripverpakking van twee stuks ook rook-, barbecue- en rookworsten bij. Het praktische hiervan is dat de kleine huishoudens niet gedwon gen worden twee worsten in korte tijd te consumeren. Wie trek heeft in een lekker worstje, ritst een strip uit het dubbelpak open en kan de andere worst nog enige tijd bewa ren. Binnenkort zijn in de super markt ook blikjes met achterham van 227 gram te vinden. Voorts worden de diverse soorten lever worsten, al in klein formaat ver krijgbaar, uitgebreid met hausma- cher. Homburg gaat zich naast de worstsector ook richten op maaltij den voor de eenpersoonshuishou dens. Op stapel staan als eerste kip in kerrysaus in blik, hoeveelheid 454 gram. Bij al die mooie voorbeelden van kleinverpakkingen speelt echter een nadelig feit een rol. En dat is de prijs. Die ligt, in verhouding tot dc grotere verpakkingen beduidend hoger. Blijkbaar worden alle meer kosten voor die kleinverpakking ook uitentreure doorberekend in de consumenterfprijs. De meeste consumptiemelk wordt thans in karton verpakt. De melkfles heeft nog m de verpakking. Er moet minder melk worden ge produceerd in de EG. Dat gebeurt ook. Het jaarverslag van de Ko ninklijke Nederlandse Zuivelbond FNZ rekent uit dat vorig jaar in ons land bijna anderhalf procent min der werd afgeleverd aan de fabrie ken. De Nederlandse melkstroom bedroeg niettemin ruim 12 miljoen ton. De gemiddelde Nederlandse melkkoe wordt trouwens nog steeds produktiever. Vorig jaar le verde ze 5.300 kilo. Dat is gunstig. De boer kan met minder koeien toe om de hoeveelheid melk te leveren die hem is toegewezen. Dat scheelt hem in zijn kosten. Een deel van de melk wordt op enige honderden boerderijen tot kaas en boter verwerkt. Net als in het verleden, al is de apparatuur wel moderner geworden. Ook ver koopt een aantal boeren rauwe melk vers van de koe aan consu menten die de moeite nemen daar voor naar de boerderij te gaan. Maar de overgrote meerderheid van de melk wordt afgeleverd aan de zuivelfabrieken. En van die melkstroom wordt bijna 90 pro cent verwerkt in fabrieken die het eigendom zijn van coöperatieve verenigingen van boeren. Onlangs is herdacht dat in het Friese plaats je Warga honderd jaar geleden de eerste coöperatieve zuivelonderne ming werd opgericht. Van de 131 Nederlandse zuivelfabriekèn wor den er 109 coöperatief geëxploi teerd. Van alle Nederlandse melk wordt ruim 14 procent in de fa briek verwerkt tot consumptie- melk, de befaamde witte motor. Dat voertuig wordt in heel wat ty pes geleverd. Bijvoorbeeld als vol le melk, met een vetgehalte van 3,5 procent, als halfvolle melk met 1,5 procent vet en als magere melk met 0,05 procent vet. Als de melk van de koe komt is het vetgehalte 4,16 procent. Het wijzigen van het vetgehalte wordt standaardiseren genoemd. Vet is maar een van de stoffen die de melk bevat. Men treft er vry- wel alle voedingstoffen in aan die voor de mens noodzakelijk zijn. Bovendien zitten ze in onderling gunstige verhoudingen in de witte motor. Er is zelfs een overmaat aan nuttige stoffen. Daarom kan melk tekorten daaraan in andere levens middelen aanvullen, zeggen voe dingsdeskundigen. Melk, is bijna volmaakt. Er zit alleen maar wat weinig ijzer, vitamine C en vitami ne E in. Die dienen we uit granen, groenten en vlees te putten. Het standaardiseren en verpak ken zijn niet de enige bewerkingen die consumptiemelk in de zuivelfa briek ondergaat. Ze wordt ter ver hoging van de houdbaarheid geste riliseerd of gepasteuriseerd. Door verhitting worden ziektekiemen Wie wat is uitgekeken op de barbe cue en deze zomer op een wat an dere manier recreatief zijn maaltijd in de buitenlucht wil bereiden, kan het eens proberen met een Tan door, een mongoolse klei-oven. Ha bitat, het nieuwe woonwarenhuis en postorderbedrijf, vond deze kookmethode in zijn Britse kolo niale bagage en stelt nu ook de Ne derlanders in staat er kennis mee te maken. Een Tandoor is een ongeglazuur de klei-oven die met houtskool wordt gestookt en waarin zeer ho ge temperaturen worden bereikt. U steekt de oven net zo aan als de u wel bekende barbeque, maar wan- r boven op de houtskool grij ze as verschijnt plaatst u op de c derste bak een roodstenen schoor steen, die u met een deksel afsluit. Na goed tien minuten is de oven op temperatuur en kunt u uw spiezen rechtop in de oven zetten. Wilt u toch een keer barbequen dan werkt u zonder de schoorsteen en heeft u aanvechtingen zelf een forel te roosteren dan gebruikt u in de oven wat minder houtskool en strooit over de smeulende houts kool een laag eiken zaagsel. onschadelijk gemaakt. Bij het pas teuriseren verhit men de melk ge durende 15 tot 20 seconden tot 73 graden Celsius. Steriliseren duurt tien minuten bij een temperatuur van. 110 tot 120 graden. Melk kan zeer lang houdbaar worden ge maakt door het UHT-procédé. Daarbij wordt ze heel kort, één tot vijf seconden, verhit tot 135 a 140 graden Celsius. Volle en halfvolle melk worden in de fabriek bovendien gehomo geniseerd. Hierbij wordt het vet in de melk heel fijn verdeeld, zodat het niet gaat opromen. Magere melk wordt niet gehomogeniseerd Er zit immers nagenoeg geen vet Ontbijttafels hebben soms iets on tegenzeglijk feestelijks, tenminste in voorjaar en zomer wanneer een zacht zonnetje zelfs het meest bar re ochtendhumeur verzacht-en je bijna het idee.krijgt dat zelfs het brood je tegemoet lacht. Wie in de vroege ochtend zijn fantasie nog niet zo op snelheid heeft kan nu met enige kunstgrepen in elk geval de toast, aan het lachen brengen. De firma Alm brengt namelijk een stempel op de markt, waardoor de boterham na het roosteren opeens geillustreerd blijkt te zijn of een pakkende tekst vertoont. Stel u eens voor: van onder de marmala de roept de boterham u toe, „ik hou van jou", dan kan de dag toch niet meer stuk. De stempels kosten 6,95 per stuk. U heeft de keus uit diverse teksten. De firma Spontex Nederland intro duceert de zogenaamde 'speciaal- spons voor elke anti-aanbaklaag'. Grondig schoon dus, geen krassen en voor een prijs van 2,95 Behoort u ook tot degenen die nooit weten waar ze zulke gemak kelijke keukenattributen als de kookwekker hebben neergelegd? Terraillon helpt u van dat pro bleem af. Het Franse merk, dat ge heel in strijd met de volksaard van deze natie is gespecialiseerd in nauwkeurigheid, brengt een elek tronische keukenwekker op de markt, die als bijzonderheid heeft dat er een houder wordt bijgele verd waardoor zoekraken er niet meer bij hoeft te zijn. De wekker is ook qua vormge ving van dien aard dat-ie aan de wand niet misstaat. Aantrekkelijk is ook de tijdsduur: in tegenstel ling tot de meeste kookwekkers, die maar tot zestig minuten alar meren, loopt de mini-elektro van Terraillon door tot 99 minuten en dat kan met name bij stoofschotels van nut zijn. De adviesprijs voor de wekker, die verkrijgbaar is in rood, wit en zwart, bedraagt f 47,95. De associatie die bij je opkomt als je voor het eerst hoort over Lollo Rosso, past waarschijnlijk niet in het kader van deze pagina. Toch betekende de komst van deze ster tegelijk een doorbraak van de pi kante blaadjes. Lollo Rosso is een soort donkerrode, wild kroesende krop en zou je kunnen zien als de ambassadrice van de nieuwe sla soorten, de pikante blaadjes die met elkaar zorgen voor de kleurige frisse salades. In vergelijking met al deze krul lerige, licht bitter smakende sla soorten is de ouderwetse botersla dan misschien een kuis kropje, maar ze is met ruim 550 miljoen kroppen nog steeds een flinke meid. Na de 'gewone' sla is de ijs bergsla enorm in opkomst geko men en er volgden de laatste jaren nog vele andere slasoorten. Ge mengde sla is vandaag de dag heel populair. Vooral in de fijne horeca vinden we alle kleuren sla onder decadente koude gerechten, be sprenkeld met kostbare dressings. Thuis kunt u ze ook maken, met behulp van onderstaand lijstje, en heel voordelig: BOTERSLA of bladsla, het ver trouwde kropje, dat 's winters in kassen en 's zomers buiten wordt geteeld. Zomersla is steviger en donkerder. Een prima basis voor een bak sla met komkommers, to maten en paprika. IJSBERGSLA, de ronde knap perige bol, die je voor de helft kunt gebruiken terwijl de andere helft in folie nog zeer goed houdbaar is in de koelkast. Snijd de bol, net als kool, ragdun en maak geraffineerd krullerige takjes aan de buitenkant en een geel-wit krullerig hart. Ste vig van structuur en zeer decora tief. Past uitstekend bij de andere slasoorten. ROODLOF of Radiccio Rosso, is een familielid van witlof. Het is een paars-rood rond tot spits kropje met mooie witte nerven. De smaak is bitter, maar erg lekker. Van oor sprong uit Italië, maar sinds kort vers van eigen Hollandse bodem. EIKEBLADSLA, is misschien wel de mooiste van alle slasoorten. De bladeren lijken op dje van de eik en hebben een roestbruin tot rode of een wat rood-groene kleur schakering. Ze is zacht en heeft een fijne notensmaak. VELDSLA, is een klein plantje met een verrassend zachte smaak. Veldsla is familie van de valeriaan en is misschien de 'rustigste' op het bonte slabord. Je hebt maar weinig nodig, want eens ons is al genoeg voor twee. Een terugkomend leed aan de ont bijttafel is het vakkundig uitgehol de stuk kaas. Bij belegen kaas wil een kaasschaaf nog wel eens uit komst brengen, maar voor jonge kaas maakt dit instrument de el lende alleen maar groter. Nette plakjes snijden is er niet bij en wat er dan wel van het stuk kaas af komt blijft prompt aan de schaaf plakken. dat werkte met een stukje viools naar. Plakken vormde daarbij niet langer een probleem, maar in plaats daarvan werd men gecon fronteerd met de pech van een ge broken snaai*. Knivman heeft al dit kleine leed onderkend en komt nu op de markt met een schaaf, speciaal voor jonge kaas. Wie het apparaat ziet staat verstomd door de een voud. De ontwerper heeft simpel het blad, waaraan uw plakje kaas zo hardnekkig vast bleef plakken, weggelaten. Een schoolvoorbeeld voor het gezegde 'In der Beschran- kung zeigt sich der Meister'. Voor 9,95 is dit stuk keukenvernuft in uw bezit. Geslaagd, niet uitgeloot en straks op kamers dan is er tijd je kookge- reedschap op peil te brengen. Vaak levert een sanering van de keuken kastjes thuis dan een bruikbaar partijtje ongeregeld op maar je kunt natuurlijk ook proberen je voor een paar tientjes gelijk in het nieuw te steken. Het van oorsprong Britse woon warenhuis Habitat heeft bijvoor beeld een stel aluminium pannen in hét assortiment die dank zij de moderne vormgeving ook op een gedekte tafel niet misstaan. De prijzen voor deze serie: koekepan 29. omelettepan 19, steelpannen vanaf ƒ19 tot 35. CRISPSLA is een betrekkelijk nieuwe ijsbergsla-variant met een bolletje in het hart en krullerige knapperige ombladeren. Ze smaakt precies als de ijsbergsla. WITLOF wordt meer en meer rauw gegeten. Deze zomer is er ook witlof (door een nieuwe teeltme thode). BATAVIA is een wat robuuste groen-rode krop, die het midden houdt tussen kropsla en ijsbergsla. Er zijn verschillende varianten in deze slasoort: van gesloten tot los bladig, van rond tot spitsvormig. BINDSLA is een langwerpig sla- type, dat tamelijk stugge bladeren heeft en zich daarom uitstekend leent als stoofgroente. PLUKSLA een niet zoveel voor komend niet-kroppende slasoort met decoratieve grote bladeren. MOLSLA zijn de bladeren van de paardebloem. De Duitsers noe men haar Löwenzahn (leeuwen tand). Is er nog nauwelijks, maar er zit wellicht toekomst in. CHINESE KOOL is net zo goed een slasoort als een koolsoort. Rauw is ze heerlijk, knapperig en sappig. Een goed alternatief voor ijsbergsla. Tot slot een paar dressing-tips Koop eens notenolie - van walnoot bijvoorbeeld - en experimenteer hiermee in combinatie met heerlij ke azijnsoorten. Ook erg lekker is het gebruik van noten, rozijnen, uitgebakken spekjes (met het ge smolten vet of chutney). Maak een mooie rijk gevarieerde slaschotel. Rangschik verschillende pittige slablaadjes op een mooi groot bord en leg over de gekleurde takjes zeevruchten als garnalen, reepjes gerookte vis en schelpjes. De nieuwe Nederlandse slasoorten: v.l.n.r. Batavia, eikebladsla, ijsbergsla, Frisee (krulandijvie, op de achter grond) roodlof, (radicchio rosso, op de voorgrond) en opnieuw Batavia. - ongebluste kalk en water. Meng die twee en er ontstaat een chemi sche reactie die veel warmte ople vert. Onafhankelijk van elkaar ont wikkelde men in Engeland en Frankrijk een methode waarbij dat proces toepasbaar werd op kant en-klare maaltijden. Het resultaat? Warm eten zonder dat daarvoor een vuurtje gestookt hoeft te wor den. Ideaal, zo zegt importeur Henk van Gent uit Rotterdam, voor berg beklimmers, zeevissers, zeezeilers en vrachtwagenchauffeurs. Dat laatste is wat opmerkelijk, want de vrachtwagenchauffeur zal meestal langs de weg wel een restaurantje weten waar hij goedkoper en meer kan eten. Het Franse kostje, in de smaken rijst met kerry of jacht- saus, ravioli, rundvlees met wortel tjes of kalfsvlees met paprika, komt voor een hap van krap drie ons op bijna 15 gulden. Het Franse produkt heet Quick Hot, en is door zijn stoomontwik- keling niet geschikt om in kinder handen terecht te komen. Hotcan, het Britse produkt, is wat steviger kost. Kalkoen met kerrie en rijst, Irish stew of een casserole met kip of rundvlees. 450 gram en te koop voor iets minder dan een tientje. Volgens Van Gent verkrijgbaar in het merendeel van bijvoorbeeld watersportzaken Voor de dorstige mens leveren de boeren indirect een bijdrage. De zuivelfabrieken, waar ze hun melk heensturen, hebben een tamelijk uitgebreid assortiment verfrissen de dranken op hun programma staan. Met de hulp van Het Neder lands Zuivelbureau hebben we ge probeerd ze te inventariseren. Let wel, het gaat uitsluitend om dranken die iets met melk te ma ken hebben. De frisdranken waar in sommige zuivelondernemingen belangen hebben, laten we buiten beschouwing. In de eerste plaats komt natuur lijk gewoon een goed gekoeld glas melk. Volle melk, halfvolle melk.of magere melk kan dat zijn (reép. 3,5 1,5 en 0,05 procent vet). Vanouds is karnemelk (0,4 pro cent vet) een gewilde drank bij warm weer. Tijdens zomerse dagen slinkt de voorraad karnemelk in de koelvitrines van de winkels ziende rogen. Oorspronkelijk was karne melk een produkt dat ontstond als boter uit gezuurde room werd be reid. De wijze van boter maken is veranderd. Daarom maakt men te genwoordig karnemelk door on- dermelk (dat is melk waarvan de room is afgescheiden) licht aan te Er zijn twee soorten chocolade melk verkrijgbaar. Volle met 2,5 procent vet en magere met 0,1 pro cent vet. Chocolademelk is zowel gepasteuriseerd als gesteriliseerd in de handel. Tot nu toe zijn het allemaal vrij traditionele melkdranken. Nieu wer zijn bijvoorbeeld de yoghurt- dranken. Ze bestaan uit vloeibare yoghurt (0,1 procent vet) waaraan vruchten of vruchtesap zijn toege voegd. Gesteriliseerd of gepasteu riseerd zijn ze te koop onder merk namen als Fruyo, Jochie, Yogi Drink, Yogho Yogho en Yovol. Bon-o-mel is weer iets anders: een karnemelkdrank met vruchte sappen. Er is ook gesteriliseerde magere melk met smaken die onder de naam Tjolk wordt aangeboden. Bij het kaasmaken komt een vloeistof vrij die wei wordt ge noemd. Wei is datgene wat er van de melk overblijft als de bestand delen voor de kaas eruit zijn ge haald. In de wei bevinden zich on der meer waardevolle eiwitten. Er worden nu combinaties gemaakt van wei, vruchtesap en suiker die zich onder namen als Djoez, Taksi, Yor, Kwink en Mixi aardig weten te meten met frisdranken die geen enkele relatie met melk hebben. De weidranken zyn de jongste ontwikkelingen op het gebied van de zuiveldranken. Twee jaar gele den kwam de eerste weidrank in Nederland op de markt. Sindsdien zijn ze goed aangeslagen. Met het nieuwe drankenassortiment heeft de zuivelindustrie aan het wat saaie beeld van de melk, die voor namelijk als een brave, nuttige vloeistof wordt gezien, het jonge, opgewekte image toegevoegd van een drankje dat men voor zijn ple zier drinkt. Een greep uit het zuiveldrank-assortiment.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 14