Stavoren- Enkhuizen:
100 jaar geschipper
Einde conflict
op Sri Lanka
lijkt in zicht
Na brand
toch met
vakantie
PAGINA 6
DONDERDAG 17 JULI 1986
COLOMBO/NEW DELHI (IPS) -
Er valt binnenkort nauwere sa
menwerking te verwachten tussen
India en Sri Lanka over een oplos
sing van het etnisch conflict op het
Zuidaziatische eiland. Diplomaten
van de twee landen hebben dit
weekeinde onafhankelijk van el
kaar gezegd dat er vooruitzichten
zijn op een einde aan het bloedver
gieten.
Als de vaart van de afgelopen da
gen erin blijft, zo zeiden Indiase di
plomaten dan is het goed mogelijk
dat in augustus al een oplossing
wordt gevonden voor de burger
oorlog en de eis van de Tamils tot
autonomie in de gebieden waar zij
in de meerderheid zijn, het noor
den en het oosten van Sri Lanka.
Van Srilankese zijde werd gezegd
dat de Indiase twijfel omtrent het
voorstel van Colombo, is weggeno-
Een diplomaat in Colombo be
schreef de Indiase reactie als
„goed". Hij verwacht nu dat New
Delhi „iets doet" om de Srilankese
regering en de Tamils aan een on
derhandelingstafel te krijgen. In
New Delhi wordt gezegd dat de na
druk nu moet liggen op directe be
sprekingen.
Srilankese politici hebben zich
eerder dit jaar al in optimistische
zin uitgelaten over de kans dat er
dit jaar nog een regeling komt. De
nieuwe Indiase hoop is gebaseerd
op „Srilankese verduidelijkingen
van voorstellen voor een delegatie
van bevoegdheden aan provinciale
raden".
Deze werden vorige week per
soonlijk toegelicht door president
Junius Jayewardene in een ge
sprek met de Indiase hoge com
missaris in Colombo, S. N. Dixit.
Dit gesprek was noodzakelijk, zo
zeggen Indiase ambtenaren, omdat
het gematigde Verenigde Tamil
Bevrijdingsfront (Tulf) de voorstel
len vaag vond. Tulf-voorzitter Ap-
papillai Amrithalingam en enkele
medewerkers zeiden dat er enorme
verschillen zaten in de voorstellen
die naar Delhi waren gestuurd en
die op een conferentie van politie
ke partijen op 25 juni in Colombo
waren gepresenteerd.
Gouverneurs
De laatste hadden het alleen over
„delegatie" van bevoegdheden aan
gekozen provinciale raden, terwijl
in Delhi werd gerept over wijziging
van de Grondwet om de provincia
le raden autonomie te geven op het
gebied van recht en orde, vestiging
en onderwijs. Het Tulf had ook zijn
bedenkingen om benoemde pro
vinciale gouverneurs toezicht te la
ten houden op de provincieraden.
Maar ook over deze punten zou Co
lombo zich nu „bevredigend" heb
ben uitgelaten.
Volgens persberichten uit Ma-
dflas, de Zuidindiase stad waar de
Tamil-groepen hun hoofdkwartie
ren hebben, is het Tulf nu bereid
mee te doen aan de volgende ronde
van de politieke conferentie van
Jayewardene, op 25 juli. Op 25 juni
deed het Tulf nog niet mee, en Co
lombo verklaart de ommezwaai
door Indiase druk.
Volgens S. Thondaman, leider
van de Tamil-Plantagearbeiders
van Indiase origine en minister in
de Srilankese regering, is Jayewar
dene „bereid aanvullingen te ma
ken" om de „wensen van de Tamils
te bevredigen en hun angst weg te
nemen". Hij verklaarde er zeker
van te zijn dat de president „zijn
beloften zal nakomen".
De grote onduidelijke factor in
het geheel lijkt de positie van de
militante Tamil-groepen. Er zijn de
afgelopen week reeksen bespre
kingen geweest in Madras tussen
Indiase regeringsmensen en hun
afgevaardigden. Onder leiding van
de deelstaatpremier M. G. Rama-
chandran van de Indiase deelstaat
Tamil Nadu is overleg gevoerd met
de grootste beweging, Bevrijdings
tijgers van Tamil Eelam.
De deelstaat Tamil Nadu is met
bijna 50 miljoen (Indiase) Tamils
nauw betrokken bij de problemen
van de broeders aan de overkant
van de Straat van Palk. De militan
te Tamils zijn volgens Indiase rege
ringsfunctionarissen niet bereid
tot een wapenstilstand. Die kon
digden ze wel af voor de besprekin
gen in de Buthanese hoofdstad
Thimbu, die vorig jaar mislukten.
Vredesmacht
Ze zeggen dat de regering die
adempauze gebruikte om het leger
te versterken en na aanvankelijke
mislukkingen met hernieuwde
kracht de aanval te openen op de
Tamils.
De militanten willen alleen on
der toezicht van een Indiase strijd
macht akkoord gaan met een
staakt-het-vuren. Een dergelijk
voorstel is al eens eerder bespro
ken, maar India wil hier niet aan.
Het zou de oude Singalese angst
voor vergaande Indiase bemoeie
nis met het eiland versterkqn. En
kele Indiase ambtenaren zeggen
dat Delhi wel een vredesmacht wil
sturen als beide partijen dat willen.
Maar het is de vraag of Jayewar
dene Indiase soldaten op zijn
grondgebied wil. Een van de Sri
lankese oppositieleiders, Vijay Ku-
maratunga, heeft in Madras ver
klaard dat de president wel eens
om Indiaas toezicht zou kunnen
vragen als de Tamil-guerrilleros in
derdaad de wapens neerleggen.
Hij verklaarde in Madras boven
dien dat Jayewardene in zo'n geval
amnestie overweegt voor alle strij
ders. Kumaratunga probeert te be
middelen tussen militante Tamils
en de regering. Hij sprak met Jaye
wardene nadat hij in Madras de mi
litanten had gesproken en kwam
deze week verslag uitbrengen.
Waarnemers in Delhi waarschu
wen voor te veel optimisme. Ze
herinneren aan de plotselinge golf
van optimisme toen vorig jaar be
kend werd dat in Thimbu zou wor
den onderhandeld. Velen dachten
dat een oplossing binnen handbe
reik lag, maar de besprekingen lie
pen op niéts uit.
De brand in het gereformeerde
conferentie- en recreatie-oord
'De Blije Werelt' in Lunteren
heeft geen gevolgen voor de uit
voering van het vakantiepro
gramma. Wel is een aantal vakan
tieweken naar andere centra
overgeheveld.
'De Blije Werelt' kan de groe
pen gehandicapten gewoon ont
vangen. Alle slaapkamers en
aangepaste ruimten voor gehan
dicapten zijn onbeschadigd. De
vakantieweken met ouderen en
mensen met een kwetsbare ge
zondheid - in totaal 18 groepen
van gemiddeld 65 deelnemers -
heeft het Algemeen Diakonaal
Bureau kunnen onderbrengen in
Noordwijkerhout, Driebergen,
Doorn, Nunspeet, Epe, Heerlen,
Beekbergen, Egmond aan Zee en
ergens anders in Lunteren.
De meeste vakantiegangers die
ten gevolge van de brand deze
week moesten thuisblijven krij
gen midden augustus een week
aangeboden. De anderen komen
in oktober aan de beurt.
Feminisme en christendom.
Mevrouw Hedwig Meijer Wil-
mes-Müller is met ingang van 1
september benoemd tot docent
'feminisme en christendom' aan
de Katholieke Universiteit van
Nijmegen, ter opvolging van me
vrouw Catharina Halkes, die
eind november met pensioen
ging als bijzonder hoogleraar in
dit vak. Mevrouw Meijer Wilmes
is wetenschappelijk medewerker
aan de theologische faculteit van
de universiteit in Münster.
'Amsterdam 86'
De tijden van grote evangeli
satiebijeenkomsten a la Billy
Graham zijn voorbij. Dat denkt
Stephen Olford, bekend radio-
predikant in de Verenigde Sta
ten. Hij sprak op het evangelis
tencongres 'Amsterdam 86'. Vol
gens hem zal de omvang van zul
ke campagnes in deze tijd niet
meer worden gehaald.
Olford - die was betrokken bij
de voorbereidingen van de inter
nationale evangelistenconferen
tie - vindt dat geen slechte ont
wikkeling. "Evangelisatie wordt
nu meer de zorg van de 1
lijke gemeenten, en dat is heel
goed. De gemeenten zijn het
meest geschikt voor de begelei
ding van jonge christenen".
Christenen moeten terug naar
het principe dat iedere gelovige
één ander mens probeert te be
reiken. Olford wist te melden,
dat 90 procent van de Ameri
kaanse predikanten buiten hun
openbare samenkomsten nog
nooit iemand tot de Heer heeft
geleid.
- Op het congres in Amster
dam is ook de bekende Argen
tijnse prediker Luis Palau. Hij
reageerde nogal fel op wat dr. J.
Verkuyl op de 'gastendag' had
gezegd, namelijk dat evangelis
ten zich te weinig bezighouden
met sociale gerechtigheid. Ver
kuyl had daar wel aan toege
voegd, dat de Nederlandse ker
ken de eigenlijke verkondiging
dreigen te vergeten.
De Argentijn Palau gaf de Ne
derlanders de raad, de hand iets
meer in eigen boezem te steken.
"Het is gemakkelijk om te zeg
gen wat er aan de andere kant
van de wereld niet in orde is. De
kerken kunnen zich beter be
zorgd maken over de cynische
jeugd en het sex- en drugspro
bleem in eigen land".
Ook Patau's Amerikaanse col
lega van Indiase oorsprong Ravi
Zacharias ging op Verkuyl in.
"Kijk eens naar mensen als Wil
liam Booth en David Livingsto
ne. Zij hebben op sociaal gebied
toch heel goed werk gedaan". Za
charias wilde geen onderscheid
maken tussen evangelieverkon
diging en sociale rechtvaardig
heid. "Een bekeerd mens is een
rechtvaardig mens. Het is niet
voldoende, zondige structuren in
de samenleving te veranderen.
Het hart van de mens moet ver
anderen".
Mooie meisjes....
- De ruim 8000 evangelisten op
het congres kregen van Billy
Graham zelf een vaderlijke waar
schuwing voor de 'verleidingen
van Amsterdam'. "U kunt hier
uitglijden. Pas op voor de duivel.
Hij is heel goed in zijn werk en
probeert u wijs te maken dat één
keer zondigen, zo ver van huis,
niet zo erg is".
In een toespraakje over 'de mo
raal van evangelisten' ging ook
de Argentijnse prediker Palau
daarop in. "Predikers komen op
hun reizen en campagnes ?oms
in aanraking met mooie meisjes.
Je komt dan misschien in de ver
leiding het adres van zo'n meisje
te noteren en te denken: je kan
nooit weten.... Maar zoiets brengt
u naar de hel. Kruisigt het vlees
óf het vlees kruisigt jullie".
- Een aantal christelijke orga
nisaties heeft ervoor gezorgd dat
de kledingwinkel op het congres
'Amsterdam 86' ruim voorzien is.
De meeste evangelisten zitten
namelijk niet ruim in de kleren
en zij mogen dan ook kleding en
schoeisel mee naar huis nemen.
Voor die winkel is de belangstel
ling zo groot, dat de organisatie
een uitzoekschema heeft moeten
maken.
Steunfonds. Het hoofdbe
stuur van de Gereformeerde
Bond in de Hervormde Kerk
heeft een 'Steunfonds gemeen
ten' ingesteld. Niet om begrotin
gen van plaatselijke gemeenten
sluitend te maken, maar om fi
nancieel te helpen als een predi
kantsplaats dreigt te worden op
geheven of een predikantsplaats
moet worden gesticht en de mid
delen daarvoor nét niet toerei
kend zijn. Ook in andere acute
gevallen kan een beroep op het
fonds worden gedaan.
Secretaris voor het steunfonds
is de heer K. A. Gort te Putten.
Hardere maatregelen
leider van de Anglicaanse Kerk,
heeft premier Margaret Thatcher
opgeroepen, haar afwijzende
houding inzake maatregelen te
gen Zuid-Afrika te matigen.
Groot-Brittannië moet, volgens
Runcie, bereid zijn hardere
maatregelen tegen Pretoria te ne
men om een eind te maken aan
het apartheidssysteem.
Kritiek op kerk. De minister
van gezondheid in het Zuidame-
rikaanse land Paraguay, Adan
Godoy Gimenez, verwijt in een
officiële verklaring de Rooms-
Katholieke Kerk in dat land, dat
haar godsdienstoefeningen
steeds meer politieke manifesta
ties worden. Veel katholieke le
den van de aan de macht zijnde
Colorado-partij worden, volgens
Gimenez, door de kerk in hun
waardigheid, eer en aanzien aan
getast.
"Zijn bewering raakt kant
noch wal", reageerde bisschop
Mario Medina. "Sommigen plak
ken ons het etiket 'communist'
op omdat de kerk zich inzet voor
de mensenrechten en bezorgd is
over de vrijheid van meningsui
ting". "Als dat soort zaken op de
kansel aan de orde komt, bete-
Hervormde Kerk: beroepen
door de synode tot luchtmacht
predikant kandidaat W. F. Kruis
Veenendaal; aangenomen naar
Den Ham H. M. Klaassen Mete-
ren-Est, de benoeming tot pasto
raal medewerker te Rijswijk
(ZH) voor hervormd-gerefor
meerden K. J. Visser Gouda; be
dankt voor Schoonebeek T. Lek-
.kerkerker Akkerwoude-Mur-
merwoude; opnieuw beroepbaar
mevrouw ds. R. Boeijinga-Al-
ders, Dordrecht.
onder de voeten hebben, valt op
te merken, dat de kloeke bouw
van het schip met zijn breede,
forsche raderkasten aan weers
zijden, die door de heldere, witte
kleur sterk afsteken bij den ove
rigens zwarten- romp van het
vaartuig, juist geschikt is een
kalmeerenden invloed uit te oe
fenen op het beklemd gemoed
van den meest nerveusen passa
gier, die in den trein reeds ontel
bare malen met angstigen blik
uitzag naar het weer, om daaraan
den meer of minder aangenamen
aard van het wachtend zeetocht
je te toetsen. Is men aan boord
getreden, dan wordt de indruk
van kracht en zeevaardigheid
zoo mogelijk, nog versterkt; het
geheel doet met verzekerdheid
het veege lijf toevertrouwen aan
een zeeschip, wel in staat de
woeste baren te trotseeren".
Vooral een economisch belang
lag in 1875 ten grondslag aan het
besluit om de spoorlijnen Leeu
warden-Stavoren en Enkhuizen-
Zaandam aan te leggen en deze
te koppelen met „een geregeld
stoombootvervoer tussen Enk
huizen en Stavoren". Niet alleen
voor het vervoer van passagiers
tussen beide provincies werd de
verbinding van belang geacht,
maar ook voor het transport van
goederen en vee. Niet voor niets
ging de spoorlijn Leeuwarden-
De veerdienst tussen Sta
voren en Enkhuizen be
staat precies honderd
jaar. De 'Staverse boot'
begon op 15 juli 1886 als
„een korte, maar ook een
snelle verbinding van
Friesland met de hoofd
stad des rijks". Nog im
mer vormt hij de ontbre
kende schakel in de
spoorlijn Leeuwarden-
Stavoren-Enkhuizen-Am
sterdam, al is de veer
dienst tegenwoordig
vooral een toeristische
attractie voor dagjes
mensen en 'trekkers' op
de fiets, 's Winters vaart
de boot niet meer. Ter ge
legenheid van het eeuw
feest zijn tot oktober ex
posities te bezichtigen in
het Zuiderzeemuseum en
het Waagmuseum in Enk
huizen.
door
Bert de Jong
De 'Bep Glasius' stoomt de Staverse haven binnen, beladen met dagjesmensen. (foto gpd>
Stavoren langs de belangrijkste
Friese veemarkten.
De veerdienst zou zelfs de ex
port naar Engeland stimuleren,,
zo werd in den beginne veron
dersteld. Met de komst van de
spoorponteri in 1899 kwam het
goederenvervoer over de toen
malige Zuiderzee overigens pas
goed op gang. Op deze spoorpon-
ten, die waren voorzien van rails,
konden de goederenwagens wor-
dep gereden en aan de overkant
hun weg vervolgen. In het top
jaar 1916 maakten meer dan
43.000 wagons de overtocht.
Afsluitdijk
De eerste zorgen voor de boot
verbinding kwamen met het 50-
jarig jubileum in zicht met de
aanleg van de Afsluitdijk. De
komst van een spoorverbinding
tussen Friesland en Noord-Hol
land zou 'den veerdienst in ge
vaar' brengen, zo werd niet zon
der reden gevreesd. De spoorver
binding zou er uiteindelijk niet
komen, maar de problemen kwa
men er toch.
Het passagiersaantal liep on
der invloed van de economische
recessie terug tot 200.000 per
jaar. In eerdere decennia schom
melde dat rond de 300.000 met
een record van 340.000 in 1916. In
het jubileumjaar 1936 kon ook
het goederenvervoer de bootver
binding geen beter aanzien ge
ven. Integendeel zelfs, op 1 april
van dat jaar werd de spoorpon-
tendienst gestopt. Het bleef daar
na sukkelen, afgezien van een
kleine opleving na de Tweede
Wereldoorlog. Het aantal over
tochten werd na 1950 drastisch
verminderd; de drie grote veer
boten werden successievelijk uit
de vaart genomen en vanaf 1956
vervangen door de veel kleinere
schepen 'IJsselstroom' en 'Waal-
stroom'.
Formeel kwam er in 1959 een
einde aan de veerdienst Stavo-
ren-Enkhuizen. De term veer
dienst werd toen vervangen door
bootdienst. De vroegere glorie
van de veerdienst blijft verbor
gen in de herinnering aan het in
middels afgebroken markante
stationscomplex van Stavoren
en de raderstoomboten 'Fries-
Vergane glorie: de oude raderboot 'Groningen' met op'de achter
grond het inmiddels afgebroken station van Stavoren.
land', 'Groningen' en 'Holland' of
de latere modernere en luxere
opvolgers 'C. Bosman' (1916 tot
1957), 'R. van Hasselt' (1916 tot
1959) en de 'W. F. van der Wyck'
(1923 tot 1950). Met name het
laatste drietal heeft lange tijd het
beeld van de veerdienst bepaald.
Dagjesmensen
Sedert 1972 wordt de zomerse
bootdienst door rederij Naco
wordt uitgevoerd met de 'Bep
Glasius'. Dagjesmensen zijn vol
gens kapitein Herman Tilder de
trouwste klanten. „Het meren
deel gaat nog dezelfde dag terug.
De meesten gaan 's morgens
naar Friesland toe en die zien we
's middags weer op de kade in
Stavoren staan". Jaarlijks nemen
echter ook nog ruim 13.000 fiet
sers de boot Stavoren-Enkhui
zen om hun tocht aan gene zijde
te vervolgen. Bepakt en bezakt
staan ze klaar voor de overtocht,
eigenlijk wel blij om op de boot
even uit te rusten en de doorzwe-
te kleding te verschonen.
De bootdienst heeft de laatste
jaren opnieuw last van afnemen
de belangstelling van het pu
bliek. Tilder wijt dat mede aan
het uit zwang raken van de weke
lijkse markt in Enkhuizen. De
dalende tendens is ingezet na de
mijlpaal van 100.000 reizigers in
1975. De afgelopen jaren leek het
aantal zich te stabiliseren op
50.000 tot 60.000 passagiers, maar
vorig jaar werd plotseling als ge
volg van het slechte zomerweer
een dieptepunt bereikt met het
onrendabele aantal van 42.000
klanten.
Zuiderzeemuseum
Alle reden om er in het jubi
leumjaar met volle kracht tegen
aan te gaan. Er zijn al ruim 17.000
passagiers vervoerd en daarmee
ligt men zo'n 5000 voor op het
schema van vorig jaar. De rederij
probeert dit jaar toeristen te trek
ken met aan de bootreis gekop
pelde attracties in Friesland en
Enkhuizen, zoals het Zuiderzee
museum. Ook de vroeger zo po
pulaire Gaasterland-tocht van de
NS is voor de gelegenheid nog
een keer van stal gehaald.
Tilder heeft goede verwachtin
gen van de promotie die in het
kader van het eeuwfeest wordt
gemaakt. „Ik reken erop dat we
dit jaar zeker 10.000 passagiers
meer hebben dan vorig jaar. En
dan hoef ik niet eens optimis
tisch te zijn". Hij denkt dat er
nog tal van mogelijkheden zijn
om de bootdienst wat nieuw elan
te geven. „Er zijn nog heel veel
mensen die van het bestaan van
de bootdienst niet weten. De vele
mogelijkheden zijn hen onbe
kend. En dat terwijl de passa
giers met een aantrekkelijke
tocht over het IJsselmeer in een
uur en twintig minuten aan de
overkant zijn".
Eigenlijk leek de 'Staverse boot'
rond 1963 ten dode opgeschre
ven. Buiten het zomerseizoen
werd nog slechts een handjevol
mensen overgevaren en goede
renvervoer had al helemaal geen
betekenis meer. De verliesgeven
de veerdienst verdiende volgens
de toenmalige eigenaresse, de
Nederlandse Spoorwegen, niets
beters dan opheffing.
Het verzoek van NS aan het
ministerie van verkeer en water
staat om eind '63 de dienst volle
dig te mogen staken, leidde in
Friesland en Noord-Holland ech
ter tot heftige reacties. Weliswaar
kon moeilijk worden aangetoond
dat de bootverbinding in de win
terperiode in een veelgevoelde
behoefte voorzag, maar in het zo
merseizoen bestond er wel dege
lijk ruime belangstelling voor de
'Staverse boot'.
Dankzij garanties van de pro
vincies Friesland en Noord-Hol
land werd het mogelijk om bij
wijze van proef de boot Stavo-
"ren-Enkhuizen alleen nog in de
zomermaanden te laten varen. In
oktober 1963 werd de dagelijkse
veerdienst gestaakt om sinds
dien uit te groeien tot een zomer
se attractie. Meer dan ooit werd
vanaf dat moment geprobeerd
het toeristische karakter tot ui
ting te laten komen. En met suc
ces. Maakten in 1965 nog
'slechts' 31.000 passagiers de
overtocht, tien jaar later waren
dat er zo'n 100.000 reizigers per
seizoen. Vooral dankzij het orga
niseren van toeristische dagtoch
ten, met name de 'Gaasterland-
tocht', ontwikkelde het vervoer
zich gunstig.
Woeste baren
Schipper Herman Tilder: aantrekkelijke tocht over het IJsselmeer.
