Nieuw boekje over laatste blauwe tram
Vogels vluchten weg van
recreatie en zandwinning
Onderzoek
identiteit
dode man op
laag pitje
Geschorste
directeur
Mariënhaven
nu adviseur
Vervangend natuurgebied komt wellicht te laat
WOENSDAG 16 JULI 1986
WOENSDAG
Leiden
Kakhuis, Vrouwenkerkkoorstraat
Film 'De Clowns', 20 uur.
DONDERDAG
Leiden
Leidse Rechtswinkel, Ketelboetersteeg
10 - Spreekuur van 18.30-20.30, afdeling
klachtenbureau en vreemdelingen
recht, tel. 130775.
Zoeterwoude
Eendenkooi, Kooikerspad - Zomerdrive
Leiderdorpse bridgeclub, opgave aan
de zaal, 20 uur.
VRIJDAG
Leiden
Pieterskerk - Zomerorgelconcert Char
les de Wolff, 20.15 uur.
Le Bambou, Herenstraat Folkconcert,
21 uur.
Leidse Rechtswinkel, Ketelboetersteeg
10 Spreekuur afdeling vrouw en recht,
10-12, tel. 130775.
Warmond
Gemeentehaven Boegsprietlopen,
19.30 uur.
WASSENAAR - Het onderzoek
naar de identiteit en doodsoorzaak
van de man die op 26 juni in de
Wassenaarse duinen werd gevon
den, is op een laag pitje gezet. Het
vier man sterke rechercheteam dat
zich met de zaak bezighield is gis
termiddag ontbonden. Het zal zich
alleen nog passief met de zaak be
zighouden. Komen er nieuwe tips j
binnen, dan worden ze nagetrok
ken, maar zelf onderneemt het re
chercheteam niet of nauwelijks ac
tie meer.
De 29 tips die naar aanleiding
van een opsporingsbericht op de tv
vorige week binnenkwamen heb
ben niets opgeleverd. Ook alle an
dere sporen liepen dood.
De politie sluit een misdrijf niet
uit, maar zeker weten doet ze ook
dat niet. Het enige dat bekend is
dat de man ongeveer veertig jaar
oud moet zijn geweest. Een afdruk
van zijn gebit zal binnenkort wor
den geplaatst in een tandartsen
blad.
WARMOND - De geschorste direc
teur van het Warmonds verpleeg-
en bejaardentehuis Mariënhaven,
Mariëngaerde en Mariënweide,
J.H.A. Roovers, blijft als adviseur
aan de stichting verbonden. Dat
maakte Roovers advocaat mr. B.
Liefferink vanmorgen bekend via
een communiqué. In die verkla
ring staat voorts dat er "op ver
schillende punten verschil van in
zicht" is ontstaan tussen de stich
ting en Roovers. "Overleg heeft tot
deze, voor ieder aanvaardbare, op
lossing geleid".
Roovers zal alleen in actie ko
men als het stichtingsbestuur hem
daarom vraagt. Hij voert, zoals het
in het communiqué staat, "op
drachten van het bestuur" uit.
Mr. Liefferink heeft er het volste
vertrouwen in dat verdere samen
werking op deze basis tot vrucht
bare resultaten zal leiden. Wie Roo
vers opvolger wordt, is hem nog
niet bekend. Voorlopig wordt hij
waargenomen door een bestuurs
lid van de stichting.
Mogelijk blijft Roovers niet lang
meer aan het Warmondse verpleeg-
en bejaardentehuis verbonden,
omdat hij binnen een jaar gebruik
zou kunnen maken van de vut.
Volgens zijn advocaat is daarover
nog geen beslissing genomen. Het
adviseurschap geldt voorlopig
voor een jaar.
Het besluit" om Roovers voorlo
pig als adviseur aan te houden
komt nadat de geschorste direc
teur tot tweemaal toe met een kort
geding had gedreigd. Steeds werd
dat op het laatste moment aange
houden, in afwachting van nader
overleg.
LEIDSCH -£k DAGBLAD
GEEN KRANT ONTVANGEN?
Bel van maandag t/m vrijdag
tussen 18.00 - 19.30 uur.
telefoon 071-123143, en de
krant wordt na 19.30 uur alsnog
bij u bezorgd.
's Zaterdags kunt u bellen van
12.00-13.00 uur, telefoon
071-123143, en de krant wordt
na 13.00 uur alsnog bij u
bezorgd.
Kantoor Lelden: 071-144941,
maandag t/m vrijdag van
08.00- 18.00 uur.
baron de tram aan de stichting.
Een lang gekoesterde wens is
daarmee in vervulling gegaan.
Voor de Tramweg-Stichting
braken daarna drukke tijden
aan. Jarenlang werken vrijwilli
gers van de stichting in een loods
van het bedrijf Starlift in Voor
burg hard om de tramwagen in
de oude staat terug te brengen.
Dat is niet eenvoudig. Veel mate
riaal was er inmiddels afge-
sloopt. Maar met behulp van te
keningen en de kennis van oud-
NZH'ers werd de wagen weer in
oude glorie hersteld. Daarvoor
werd ook het bedrijf benaderd
dat indertijd de trams had ge
bouwd. Er was hulp nodig bij het
vervaardigen van de wielen voor
de B 412. Dank zij de tussen
komst van de Hongaarse ambas
sade lukte dat. Het bedrijf lever
de voor een vriendenprijs het ge
vraagde materiaal.
Open huis
Om te laten zien hoe ver de res
tauratie jaarlijks vorderde, werd
elke tweede zaterdag in novem
ber door de stichting in Voor
burg open huis gehouden. Velen
maakten van die gelegenheid ge
bruik om het werk van de
tramfanaten te bekijken.
Niet minder dan negen jaar
nam het herbouwen van de B 412
- zoals de wagen officieel heet -
in beslag. In december van vorig
jaar keerde de Boedapester na 28
jaar weer terug naar de voormali
ge thuishaven Haarlem. Daar
werd in het bedrijfsmuseum van
de NZH aan de Leidsevaart een
plaatsje gevonden.
Het boekje is verkrijgbaar door
overschrijving van f 16,50, dat is
inclusief verzendkosten, op post
rekening nummer 44.55.05, van
J.J.P. Albers in Abcoude.
VOORSCHOTEN/ZOE-
TERWOUDE - Het onder
water zetten van de Leid-
schendamse Meeslouwer-
polder is, samen met de ont
gronding en watersport,
desastreus geworden voor
steltlopers en eenden die
hier hun voedsel zoeken. De
vaste schaarse broedvogels,
zoals bruine kiekendief,
roerdomp, waterral, kra
keend en zomertaling ver
dwenen of daalden in aantal
tot bijna eenderde.
door
Paul van der Kooij
Evenmin ging het goed met de vier
soorten, die de polder naast recrea
tiegebied Vlietland tot een water
rijk vogelgebied van internationale
betekenis maakten.
lang 1 procent van de Noord-
pese populatie in de Meeslouwer-
polder neerstreek, haalde alleen de
smient het afgelopen jaar deze in
ternationaal erkende norm. Het
aantal slobeenden daalde in herfst
en winter met tachtig tot negentig
procent en zakte ver onder de 1-
procentsnorm. De kleine zwaan
hield zich maandenlang kranig,
maar kwam eind januari maar
liefst 90 procent onder de normale
waarden.
En de watersnip, die in andere ja
ren vooral in oktober de Meeslou-
werpolder aandeed, zat op 60 pro
cent van het normale gemiddelde.
Triest genoeg stak dit vogeltje hier
mee nog gunstig af bij andere stelt
lopers: in de periode van oktober
1985 tot februari 1986 bleef hun
aantal ruim 90 procent achter bij
dat in andere jaren. Vooral wulpen
en zwarte ruiters werden gedeci
meerd, terwijl ook kieviten, goud-
pleviertjes en bokjes nogal eens
ontbraken op tijden dat ze er an
ders wel waren. Dit constateren na
tuurbeschermers van de vogel-
werkgroep Vlietland en de werk
groep Milieubeheer Leiden, een
klein jaar na het onderwaterzetten
en afgraven van de Meeslouwer-
polder.
Voor de slobeend en andere
(zwaar getroffen) 'grondeleenden'
mag het water zeker niet dieper
zijn dan een meter: de beesten
moeten hun voedsel kunnen berei
ken door op hun kop in het water
te gaan staan, waarbij de kont bo
ven water blijft. De watersnip wil
aan het eind van de zomer een slik- Vervanging
strook hebben, waar hij met zijn
lange snavel lekker in de zachte
bodem naar voedsel kan boren.
de gebied. De vogel rust slechts op
de plas en zoekt voedsel in de om
geving.
Volgens de natuurbeschermers
geven de cijfers over de achteruit
gang een geflatteerd beeld. De te
ruggang zou in komende jaren wel
eens sterk versneld kunnen wor
den. Zo zouden tot nu toe nog za
ken hebben meegespeeld als
'plaatstrouw': ook wanneer een ge
bied enkele jaren lang sterk in
kwaliteit is achteruit gegaan, blij
ven vogels komen. "Hier komt ech
ter vrij snel een eind aan", aldus
Nico Visser van de werkgroep mi
lieubeheer Leiden.
Vogellevens zijn zelden lang en
de kwaliteit van het gebied loopt
nog verder terug door voortgaande
ontgronding. Het meer wordt
steeds dieper (tot 30 meter) en kou
der. De aanwezigheid van grote
zuigers werkt bovendien versto
rend, evenals de bezoekjes van wa
tersporters. die vanuit de grote
Vlietlandplas binnen komen.
De oorzaken van hun terugval
zijn dus duidelijk in de diepe plas
zonder riet en met hier en daar een
ondergelopen wilgenboom. De,
wat late, terugval van de kleine
zwaan is minder voor de hand lig
gend. 'Mogelijk hebben de voort
schrijdende ontgrondingswerk
zaamheden de terugval (indirect)
veroorzaakt', aldus een natuurbe
schermersnota. Evenals de smient,
die pas in december weer op het
normale niveau kwam, is hij niet
geheel afhankelijk van het belaag-
Natuurbeschermers VJim ter Keurs (l) en Nico Visser (r) voor 'hun' Mee-
slouwerpolder, die ze zo graag hadden gered. (foto Holvast)
Het vervangende natuurgebied
dat volgend vooijaar aan de andere
kant van de Kniplaan moet worden
aangelegd, zou voor de allerschaar-
ste vogels wel eens te laat kunnen
komen. Mogelijk verdwijnen zij
voor langere tijd uit west-Neder
land, aldus W. ter Keurs van de
werkgroep milieubeheer Leiden.
Vogels vinden volgens hem een
broedgebied vaak toevallig: som
mige soorten ontdekten de Mee-
slouweipolder pas vele jaren nadat
het gebied geschikt was voor hen.
Toch mag dit volgens de natuurbe
schermers geen reden zijn om
maar af te zien van het vervangen
de natuurgebied. Wanneer ook dit
gebied in de gecombineerde Star-
revaart en Damhouderpolder er
niet zou komen, zou dat een heel
hard gelag zijn. Dan zou van "die
eindeloze stroom provinciale na-
tuurschermersbeloften helemaal
niets worden ingelost".
Het begon in "1977, toen de pro
vincie de wens uitsprak dat de
Meeslouwerpolder als natuurge
bied zou kunnen worden gehand
haafd. In 1982 werd dit officieel bij
gesteld. De provincie zat na het
redden van de bijna failliete zand-
winner Recreatie Centrum Rijn
land, financieel in de tang en kon
niet meer om de zandwinning
heen. Wel verplichtte de provincie
zich om een vervangend natuurge
bied klaar te hebben, twee jaar
voordat de Meeslouwerpolder on
der water zou worden gezet.
Natuurbeschermers richtten in
die tijd al hun aandacht op het
stoppen van de zandwinning en
hadden "op geen enkele manier
aangedrongen op een vervangend
natuurgebied". Het eerste ontwerp
"deugde bovendien van geen
kant". De kern bestond uit een gril
lige, hoekige, langwerpige plas die
minder dan een meter diep was.
Het risico bestond dan ook dat hij
snel zou dichtgroeien met planten.
Ook botulisme dreigde. Rond de
plas was bovendien ook grasland
Strijd
Vervolgens gingen natuurbe
schermers en provinciale ambtena
ren rond de tafel zitten. Er was vol
gens de natuurvorsers "wederzijds
respect", al mocht de provincie
geen moment denken dat de na-
tuurbeschemers hun verzet tegen
de ontzanding opgeven. (Ook nu
nog loopt er een procedure bij de
Kroon. Het ironische daaraan is
echter dat geen enkele uitspraak
de polder nog kan redden -red.)
De partners zetten op een rijtje
waaraan de Meeslouwerpolder zijn
unieke betekenis als 'waterrijk vo
gelgebied' ontleent en vroegen
zich af of men aan de wensen van
de vogels kon voldoen. Het ant
woord op de tweede vraag viel ple
zierig positief uit. Met ondiepe
stukken plas, droge en natte stuk
ken riet, slikvlaktes van 4 tot 5 hec
tare in september en oktober en
een moerassige strook van 50 tot
100 meter breed komt men heel
ver. "Eigenlijk heeft het veel weg
van de Meeslouwerpolder", aldus
Ter Keurs over het nieuwe gebied
dat maar 2 hectare kleiner is dan
het oude natuurgebied (ongeveer
60 hectare).
Dit lijkt logisch, omdat de vogels
het ook in de Meeslouwerpolder
naar hun zin hadden. Aan de ande
re kant is het zo dat die polder
nooit bewust is aangelegd. Hij is
ontstaan door zandwinning in de
naastgelegen polders. Eerst wer
den dijken om de polder gelegd en
vervolgens kwam het overtollige
water uit de andere polders hier te
recht. "Het was duidelijk een Test
gebied. Zo van: we zien wel".
Laag tempo
Vallen de plannen zelf in goede
aarde, over het tempo zijn de na
tuurbeschermers niet te spreken.
Volgens Nico Visser heeft de pro
vincie niet voortdurend gedaan
wat zij kon. Toen hij in 1982, ruim
na het bekend worden van de plan
nen, boeren opbelde had de pro
vincie bij sommigen van hen nog
niet serieus geprobeerd grond te
verwerven. De druk op Leidschen-
dam om het bestemmingsplan ter
plekke te wijzigen en daarmee de
aanleg mogelijk te maken, was
evenmin krachtig. Volgens de na-
tuurbeschemers kan ontgronden
nu nog steeds niet.
Ook de indruk die provinciale
ambtenaren soms wekken, komt
slecht over. Nico Visser: "Op een
gegeven moment hoorden wij van
boeren dat wanneer wij niet over
die vogels waren begonnen, hun
bedrijf niet in gevaar was geko
men. Die indruk hadden ze van de
provincie gekregen. Nou, het ligt
wel even anders. De Leidschen-
dammerhout zou in geen geval een
agrarisch gebied blijven".
Ook vrezen ze de hand van de
provincie in enkele recente krante
artikelen over de polder, waarin
werd gesuggereerd dat het vervan
gende natuurgebied was afge
dwongen door natuurbescher
mers. Ter Keurs: "Dan diskwalifi
ceert de provincie zich in twee op
zichten. Ze wekt ze de indruk dat
natuurbescherming geen wezenlij
ke taak van de provincie is en afge
dwongen moet worden. Bovendien
is het gewoon onjuist. Wij hebben
niks afgedwongen. We hadden veel
liever de Meeslouwerpolder nog
gehad".
Ook verhalen over extra kosten
voor de aanleg van dit stuk land,
stuiten hem tegen de borst. "We
hebben er in het overleg heel
scherp op toegezien dat er geen ex
tra kosten zouden komen. Het plan
dat nu voorligt kost niet meer dan
het Statenbesluit: 1,5 tot 2 miljoen
gulden". Hij benadrukt dit heel
stevig omdat hij Statenleden geen
enkel aangrijpingspunt wil geven
tot schrappen: "Dat zou wel heel
bar zijn. Dan zou de provincie
werkelijk geen enkele natuurbe-
De watersnipniet te verwarren met de poelsnip op het briefje van schermersbelofte hebben inge-
honderd. Gerard de Hoog nam deze foto in de Meeslouwerpolder. lost".
'Van zomerhuis tot blauwe tram'. Dat is de titel van een
boekje van de hand van L. J.P. Albers uit Abcoude. Al
bers is lid van de werkgroep Voorburg van de Tram
weg-Stichting en beschrijft in het rijk geïllustreerde
boelye de gang van zaken rond de zogenaamde B 412.
Dat is een van de trams uit een grote serie die de NZH
indertijd heeft gebruikt op lijnen in Zuid- en Noord-
Holland.
door
Kees van Kuilenburg
In 1923 werden de eerste Boeda-
pesters - zoals die trams werden
genoemd - ingezet. In 1961 werd
de laatste lijn waarop ze werden
gebruikt opgeheven.
De opheffing van de tramlij
nen betekende een roemloos ein
de voor de meeste Boedapesters.
Op twee na werden ze als schroot
verkocht. Van de twee tramstel
len die dat roemloze einde be
spaard bleef, werd er een ge
schonken aan het Spoorwegmu
seum in Utrecht. De ander werd
verkocht aan een particulier, die
de tram in gebruik nam als zo
merhuis.
Het lijkt merkwaardig, maar
de inmiddels meer dan 20 jaar uit
Leiden en omgeving verdwenen
'Boedapester' leeft nog steeds in
de herinnering van velen voort.
De 'blauwe' en de 'gele', maar
ook het stadstrammetje in Lei
den en Oegstgeest, roepen bij
veel inwoners van de streek her
inneringen op. Dat bleek bijvoor
beeld op de open dag in de NZH-
garage aan de Rijnsburgerweg
die in 1981 in Leiden werd ge
houden ter gelegenheid van het
eeuwfeest van het vervoerbe
drijf. Velen waren de trams nog
niet vergeten.
Danibus
De 'Boedapester' werd in jaren
twintig door de NZH besteld bij
de NV Ganz Co-Danibus in
Boedapest, vandaar de bijnaam
Boedapester die in tramwegkrin
gen opgeld deed. In totaal kocht
de NZH bij het Hongaarse be
drijf 43 tramrijtuigen. De trams
werden ingezet op de NZH-lij-
nen in de provincies Zuid- en
Noord-Holland.
Jaren achtereen deden de
trams tot volle tevredenheid van
de NZH-leiding dienst. Tot aan
het eind van de jaren vijftig. In
die jaren worden de trams als te
lastig ervaren in het verkeer. Dat
wordt steeds drukker omdat
meer mensen de beschikking
krijgen over een auto. Met auto
bussen zal het veel beter gaan, is
de gedachte in die tijd.
In september 1956 verdwijnt
het populaire tramlijntje Amster-
dam-Zandvoort. Op 1 november
1961 rijdt de laatste tram van Lei
den via Den Haag naar Voor
burg, nadat al een jaar eerder de
stadsdienst in de sleutelstad en
de kustlijnen naar Katwijk en
Noordwijk waren opgeheven.
Aan een stuk geschiedenis was
een einde gekomen en de sloper
kon zijn gang gaan.
Storend
Een van de twee tramrijtuigen
die in 1957 van de slopershamer
werden gered, vertrekt op een
zogenaamde dieplader naar het
Overijselse Harfsen (gemeente
Gorssel). Daar gaat het rijtuig
dienst doen als zomerhuis. Al
vrij spoedig moet voor de tram
wagen een nieuwe plaats worden
gezocht. Het gemeentebestuur
van Gorssel vindt de wagen een
storend element in de omgeving.
Na vele pogingen lukt het de ei
genaar toestemming te krijgen
van het gemeentebestuur van
het Zeeuwse Groede om daar de
wagen neer te mogen zetten.
Ruim tien jaar lang wordt de
tram er als zomerhuis gebruikt.
Pogingen van de Tramweg-
Stichting om de inmiddels sterk
verwaarloosde Boedapester in
het bezit te krijgen lopen voor
alsnog op niets uit. De eigenaar,
baron d'Aulnis de Bourouill, wil
zijn eigendom niet afstaan. Ook
een tweede poging het rijtuig te
redden mislukt, al lijkt de eige
naar inmiddels wel overtuigd
van het nut om de Boedapester
voor het nageslacht te bewaren.
In het voorjaar van 1973, als de
gemeente Oostburg de onthef
fing voor de tramwagen niet
meer wil verlengen, schenkt de
