Adiiaan van Dis:
'Ik heb neiging
tot eenzaamheid'
Omgeving van de
Pieterskerk
als rosse buurt
Liever schrijven dan televisie maken
Nooy's
Volks
theater
failliet
verklaard
Boy George
in kliniek
behandeld
DONDERDAG 10 JULI 1986
De echte komieken op de tandem.
Opnamen Dolly Dots'
film 'Dutch Treat'
vervolgens 'ontzettend te gaan
krassen.' De eerste versie wordt te
genwoordig op de typemachine ge
schreven. „Maar ik ben nagenoeg
leesblind, dus ik druk maar wat en
dan komt er van alles uit." Later
schrijft hij alles met de hand over.
Als hij meteen met de hand zou
schrijven, zou hij veel te vaak in de
keuken stafii om dikbelegde bo-
terhammery te smeren. „Want ik
kan dus niet denken zonder dat
mijn kaken daarbij bewegen en ze
ker ook niet zonder dat mijn huig
daarbij bevrediging vindt. Er
wordt bijna op de rand van misse
lijkheid gewerkt." Van Dis houdt
van verhalen die rechttoe, rechtaan
zijn geschreven. „Reuze prachtig
hoor, allerlei experimenten en
diep-filosofische gedachten, maar
ik heb ze niet."
Gerard Reve
Wanneer ik hem vraag door wel
ke auteurs hij beïnvloed is, noemt
hij meteen Gerard Reve. „Als je als
jongen van 17 Reve leest en je ziet
hem gevoelens van homoseksuali
teit en biseksualiteit verwoorden
die je zelf hebt, dan maakt dat een
enorme indruk. Ik kende hele
bladzijden uit 'Op weg naar het
einde' uit mijn hoofd. Reve is ook
de enige auteur die ik verzamel."
Hy heeft net een opdracht aan
vaard om een toneelstuk voor de
Theaterunie te schrijven. „Ik zou
ook ontzettend graag eens een ope
ra of een musical willen schrijven.
Het is niet een manier van schrij
ven die leidt naar roem en rijkdom.
Maar je vroeg hoe ik mezelf zie?
Als een leerling die nog een lange
weg heeft te gaan."
AMSTERDAM (ANP) - De recht
bank in Amsterdam heeft Nooy's
volkstheater failliet verklaard. Het
ministerie van WVC volgt het ne
gatieve advies van de Raad voor de
Kunst en weigert de gevraagde
drie ton subsidie, aldus bestuurslid
M. Hinrichs van het gezelschap.
De 130 voorstellingen van Boef
je, die voor het nieuwe seizoen op
het programma stonden, gaan ech
ter wel door. De produktie wordt
overgenomen door de Stichting
Nederlands Volkstoneel. De enke
le weken geleden door de recht
bank aangestelde bewindvoerder
van Nooy's volkstheater stemt
hiermee in.
Nooy's volkstheater had een
schuld van enkele tonnen. Zonder
subsidie is het volgens Hinrichs
onmogelijk die schulden te sane
ren. Als het aan de Raad voor de
Kunst had gelegen, zou het gezel
schap twee jaar geleden al geen
subsidie meer hebben gekregen,
maar minister Brinkman besloot
toen nog in het voordeel van het
gezelschap.
„Het doek is na alle inspannin
gen van vooral de laatste zeven jaar
definitief gevallen", aldus Hin
richs. „De naam Nooy, altijd onver
brekelijk verbonden met het volks
toneel, zal voorgoed van de affi
ches verdwijnen. Door het beleid
van de Raad voor de Kunst ver
dwijnt ruim 100 jaar volkstoneel
traditie."
De broers M. en G. Hinrichs
vormden het bestuur van Nooy's
Volkstheater nadat Dick Nooy be
gin dit jaar met ruzie het gezel
schap verliet. Dick Nooy is de zoon
van de legendarische Beppie
Nooy, die het gezelschap tot haar
dood in 1979 leidde. Jan Nooy leg
de in 1910 de basis voor het gezel
schap.
Nooy's volkstheater speelde de
afgelopen jaren produkties als 'De
Jantjes', 'De Jordaan', 'Hadjeme-
maar' en 'In Holland staat een
huis'. Voor Boefje stond volgens
Hinrichs „alles gereed om van start
te gaan. Het stuk was bewerkt, de
liedjes zijn klaar. De cast is rond en
de tournee gepland". De Stichting
Nederland Volkstoneel neemt
'Boefje' over volgens de afspraken
zoals die door Nooy's volkstheater
werden gesloten.
Het Nederlands Volkstoneel
werd onlangs opgericht toen dui
delijk werd dat het met Nooy's
volkstheater mis zou kunnen gaan,
aldus Hinrichs. Achter deze stich
ting zitten de schouwburgdirecteu
ren in Leiden en Kampen, een ad
vocaat in Amsterdam en de regis
seur/producent Joop Fischer jr.
LEIDEN - Voor één keer had Lei
den een echte rosse buurt. In de
omgeving van de Pieterskerk
hingen gistermiddag al vroeg de
hoertjes rond. In leren rokjes zo
breed als een ceintuur of in
zalmkleurige négligés, die niet
meer dan het hoogst noodzakelij
ke verhulden. Met bussen tegelijk
waren ze uit Amsterdam gehaald
en in de Herensteeg in de pluche
kussens achter de rode neonbui-
zen geplaatst. Boven hun hoofden
hingen studenten opgewonden
uit de ramen.
De eeuwenoude Herensteeg liet
zich de gedaanteverwisseling on
aangedaan aanleunen, vond het
waarschijnlijk niet eens onpret
tig dat er nu eens dames van lich
te zeden met hun mollige ellebo
gen tegen de geveltjes leunden.
Per slot had Keetje Tippel er ook
al eens rondgestapt. De Heren
steeg is het gewend er meer Am
sterdams uit te zien dan Amster
dam zelf.
Dit keer heette de film 'Dutch
Treat'. Een Amerikaanse film,
maar met onze eigen Dolly Dots
in een belangrijke rol. Angela,
Angéla, Ria, Esther en Patty wa
ren overigens niet van de partij
bij de opnamen. Hun aandeel is
al in Los Angeles gefilmd.
'Dutch Treat' moet een komi
sche film worden. Daarin mag
een achtervolgingsscène niet ont
breken. Eerst werd er in de Bree-
straat gefilmd. Daar ontsnapten
David Lansberg en Lauren Drey-
fuss, de twee Amerikaanse hoofd
rolspelers, op het nippertje aan
een legertje woedende obers met
deegrollers. Op een wrakke tan
dem namen ze de wijk naar de
Salomonssteeg, waar ze bij het
zien van twee publieke vrouwen
de macht over het stuur kwij
traakten en een doodsmak over
een terrastafeltje maakten.
Die scène werd trouwens door
stand-ins gedaan. Meer dan le
vensecht sloegen ze tegen de
grond, in hun vaart al het meubi
lair en glaswerk vernielend. Na
hun val bleven ze angstig stil lig
gen. Een golf van schrik ging
door het talrijke publiek: die heb
ben zich behoorlijk pijn gedaan.
Maar niks ervan; een beetje
stuntman springt zonder zich te
bezeren van de Eiffeltoren.
Alle bewoners van de Heren
steeg - op één huis na - vonden het
best om tijdelijk in een 'red light
district' te wonen, waar de ma
trozen met een pompoen op hun
pet langs de ramen schuimen.
Sterker nog: een paar studentes
meldden zich ter plekke aan bij
de producer om te vragen of hij
nog figuranten kon gebruiken.
Dat was niet echt nodig. "Kun
nen er nog zes hoertjes opkomen",
riep een man in hawaii-shirt
door een megafoon. En ja hoor...
het leek wel toveren. Al was deze
lichting al iets minder overdon
derend dan de eerste.
'Dutch Treat' van regisseur
Boaz Davidson moet rond kerst
mis in de bioscopen komen. Wie
dan heel goed oplet, kan zien dat
er op de verkeerspaaltjes in de
Amsterdamse rosse buurt Leidse
sleuteltjes staan.
AMSTERDAM - Bij het grote
publiek is Adriaan van Dis (39)
vooral bekend van zijn
televisieprogramma 'Hier is...
Adriaan van Dis!' In deze
praatshow onderhoudt de
presentator zich op eigenzinnige
wijze met 'groten' uit de wereld
van de politiek, cultuur en
wetenschap. De schare fans groeit
gestaag 'na Koot en Bie zijn wij
het meest bekeken programma
van de VPRO' maar er zijn ook
mensen die zich ergeren aan het
ietwat bekakte stemgeluid van
Van Dis. „Als ik me zenuwachtig
maak, praat ik deftiger dan ik in
wezen ben".
door
Gerlof Leistra
Veel meer dan tv-maker voelt Van
Dis zich echter schrijver. Pas ver
scheen bij uitgeverij Meulenhoff
de verhalenbundel 'Casablanca', al
weer zijn derde boek. Ook schreef
Van Dis het toneelstuk 'Tropenja
ren', vertaalt hij uit het Zuidafri
kaans en werkt hij geregeld mee
aan het samenstellen van allerlei
bloemlezingen.
Onlangs het hij weten te zullen
stoppen met zijn tv-werk, nam hij
ontslag bfi NRC Handelsblad en
werd hem een visum voor Zuid-
Afrika geweigerd. Kortom, tijd
voor een interview.
Lege portemonnee
Op de dag dat ik hem spreek is
Van Dis net terug uit Londen. Hij
is gekleed in een roze overhemd
met een kleurige das ('volgend jaar
breng ik onder mijn eigen naam
een exclusieve dassencollectie
uit'), een donkere pantalon met
vouw en halfhoge suède-schoenen.
Aanvankelijk maakt Van Dis een
Prijs voor
Willem
de Kooning
WASHINGTON (AP) - De Ameri
kaanse president Ronald Reagan
zal volgende week prijzen uitrei
ken aan 12 kunstenaars en mece
nassen, onder wie de schilder Wil
lem de Kooning, operazangeres
Marian Anderson, filmregisseur
Frank Capra, componist Aaron
Copland en schrijfster Eudora Wel-
ty.
Het gaat om de Nationale Me
daille voor de Kunsten, die in 1983
werd ingesteld als ereblijk voor
mensen die 'speciale erkenning
verdienen voor hun opmerkelijke
bijdrage aan de kwaliteit, groei, on
dersteuning en beschikbaarheid
van de kunst in de Verenigde Sta
ten'.
De prijs wordt dit jaar ook gege
ven aan de choreografe Agnes De
Mille, actrice-schrijfster Eva Le
Gallienne, wetenschapper in de
folklore Alan Lomax, filosoof-criti-
cus Lewis Mumford en de mece
nassen Dominique De Menil, Sey
mour Knox en de oliemaatschappij
Exxon.
LONDEN (UPI/DPA/AFP) - De
Britse politie heeft de zoekactie
naar popster Boy George gestaakt
nadat gisteren bekend werd dat de
ze voor zijn verslaving aan heroine
wordt behandeld. De platenfirma
van de zanger van Culture Club
vroeg de pers hem een maand met
rust te laten.
De popster is sinds maandagoch
tend op een geheime plaats „onder
24-uurs medische behandeling"
gesteld, een dag nadat de politie
zijn flat in West-Londen binnenviel
op zoek naar verdovende midde
len. Naar wordt aangenomen is
Boy George opgenomen in de kli
niek van dr. Meg Patterson, door
wiens speciale behandeling beken
de popgrootheden als Pete Town-
send en Eric Clapton van hun ver
slaving afraakten.
Vijf mensen die dinsdag werden
aangehouden by de politie-inval-
len verschenen gisteren voor de
rechtbank in Londen. Onder hen
waren de broer van Boy George,
Kevin O'Dowd, en de travestiete
popster Marilyn, die werd beschul
digd van bezit van heroine. Kevin
zit tot 16 juli in voorarrest en kan
niet op borgtocht vrijkomen. Mari
lyn werd zonder borgtocht vrijge
laten en moet 23 juli voorkomen.
vermoeide indruk. Tien minuten
voor onze afspraak is hij het pand
van uitgeverij Meulenhoff aan de
Amsterdamse Herengracht komen
binnenrennen, kersvers uit Lon
den overgevlogen. Maar eenmaal
op zijn praatstoel is hij moeilijk te
stuiten. In geuren en kleuren ver
telt hij hoe hij zijn eeuwige hang
naar de zelfkant van het leven dit
keer heeft moeten bekopen met
een paar forse klappen en een lege
portemonnee.
„Hoe het komt weet ik niet maar
ik kijk mensen altijd in de ogen.
Dronken mensen hebben dat met
een door en gaan dan tegen mij
aanpraten of een liecfje voor mij
zingen, waarop ik van schaamte
soms niet weet welke kant ik op
moet kijken. Maar dan is het al te
laat. Uit een vreemd gevoel van so
lidariteit ga ik ook vaak naast zwer
vers zitten".
„Op een gegeven moment zat ik
in Londen op een plein tussen alle
maal zwervers. Ik zat wat naar ze te
kijken en om hun grapjes te la
chen. Komt er ineens zo'n man op
me af die vroeg of ik soms van de
politie was. Dat ontkende ik na
tuurlijk hevig, maar toen werd ik
zeer lastig gevallen, om maar niet
te zeggen dat een van die zwervers
mij begon te slaan en anderen mijn
volle portemonnee met meer dan
100 pond uit mijn broekzak heb
ben getrokken. Er viel niets tegen
te doen, bovendien ben ik een
angsthaas. Ik roep dan altijd wel
'als er wat gebeurt, ga ik met mijn
hele gewicht op iemand zitten',
maar tegen drie man kan ik niet op.
Vanaf dat moment heb ik me al
leen nog maar in zeer luxe tea
rooms opgehouden."
Buitenstaander
Diezelfde fascinatie voor figuren
die de samenleving niet accepteert,
klinkt door in 'Casablanca', zijn
nieuwste verhalenbundel. Van Dis,
zo vermeldt de flaptekst, wordt ge
boeid door gekken, debielen en an
dere zonderlingen, maar tegelijker
tijd zoekt hij zijn heil bij de rijken
der aarde. De bundel bevat acht
goedgeschreven verhalen die de
toon gemeen hebben van een bui
tenstaander die registreert en niet
in staat is werkelijk aan de gebeur
tenissen deel te nemen.
„Ik denk dat ik een neiging tot
eenzaamheid heb. Helaas wordt
dat altijd verbonden met treurig
heid, maar ik zoek het bewust op.
Ik vind het verschrikkelijk om op
partijen te komen waar veel men
sen zijn." Dan moet hij heel wat
kelkjes jenever achteroverslaan
voor hij zich echt vermaakt. „Dat
lijkt in tegenspraak met mijn aan
wezigheid op de tv. Maar zodra het
lampje van de camera brandt, voel
ik me heel senang. Alsof het een
spiegel is die je heel mooi maakt,
het roept alle gevoelens van ijdel-
heid op."
Sommige verhalen in 'Casablan
ca' lijken puur fantastisch en ande
re sterk autobiografisch. Volgens
Van Dis zit juist in de verhalen die
autobiografisch lijken de meeste
fantasie. „Ik zou het liefst helemaal
over mezelf willen schrijven maar
door mijn publieke bekendheid
heb ik daar toch wat moeite mee.
Vandaar dat ik een vlucht zoek in
andere vormen. Maar in alle verha
len zitten dingen die in mijn eigen
leven zijn gebeurd."
Bij wijze van afleidingsmanoeu
vre noemt Van Dis in een van de
verhalen zijn hoofdpersoon Lepel.
Van dezelfde truc had hij zich ook
al in zijn tweede boek bediend, de
novelle 'De rat van Arras'. „Dat is
ook Van Dis hoor", lacht hij. „Maar
Van Dis of Lepel, het heeft allebei
te maken met iemand die zich niet
kan beheersen waar het over inne
men gaat."
Reïncarnaties
In één verhaal in 'Casablanca',
maar ook al in 'De rat van Arras',
en eveneens in zijn toneelstuk
'Tropenjaren', komt een oudere
moeder-figuur voor die heilig ge
looft in reïncarnatie. Van Dis kreeg
thuis de beginselen van de theoso
fie en de antroposofie met de pa
plepel ingegoten en zegt ook over
mediamieke gaven te beschikken.
„Bij ons thuis kwamen allerlei
vriendinnen met wonderlijk grof-
gebreide kousen en ingewikkelde
mantelpakken over de vloer, ik
heb ook op een theosofische ge
spreksgroep gezeten. Daar drijf ik
een beetje de spot mee, maar ik
vind het ook wel weer charmant en
aardig en tamelijk ongevaarlijk".
Als kind moest hij altijd bruin'
brood eten en kreeg hij overal van
die 'verschrikkelijke tarwevlok-
ken' over uitgestrooid. Van de wee
romstuit at hij, toen hij ging stude
ren, alleen nog maar wit brood,
hamburgers en patat. „Maar met
de jaren word je verstandiger. Ik
zie me straks al weer staan bij de
alternatieve groenteboer om van
die halfverrotte knollen te kopen."
In het laatste verhaal van 'Casa
blanca' zegt de ik-figuur: „Ik doe er
te veel naast. Zo kom ik niet tot
wat ik werkelijk wil. In de grond
van de zaak, dat moet niemand ver
geten, ben ik natuurlijk een geta
lenteerd schrijver. Ik heb echt een
heel bijzondere en uitgesproken
aanleg voor het schrijverschap.
Het komt er alleen niet uit, maar ik
voel het groeien, net als mijn
buik".
Heeft Van Dis hier zijn credo ver
woord? „Die passage is heel iro
nisch bedoeld, maar helaas is het
uitroepteken van de ironie nog niet
uitgevonden", haast hij zich met
een te zeggen. Maar waarom is hy
dan bij de NRC opgestapt en wil
hij nu ook al met zijn tv-werk stop
pen?
Dat hij tijdelijk met de tv wil
stoppen is volgens Van Dis wat
dramatischer naar buiten gekomen
dan bedoeld. „Toen ik zag wat ik
allemaal van plan was, heb ik be
sloten mij even te bezinnen. Dat
wil ik in alle rust doen. Ik kom ze
ker terug, wanneer weet ik nog
niet. Maar de kans dat ik begin vol
gend jaar terug ben is redelijk aan-
Volgens hem is de beslissing om
een adempauze in te lassen niet
door de VPRO beinvloed. „Ik vind
gewoon dat ik me een tyd lang op
iets anders moet concentreren, te
rug naar het bureau. En het pretti
ge van de VPRO is dat ze die flexi
biliteit hebben".
Flierefluiten
Dat hij by de NRC is vertrokken
omdat hij meer tijd wilde hebben
om te schrijven, geeft hij grif toe.
„Ik kan niet tegen schuldgevoe
lens, nu loop ik lekker fliereflui-
tend over straat. Bovendien: ik heb
geen auto, alleen een oude fiets,
geen vrouw en kind, geen schul
den. Het moet te doen zijn zolang
ik mijn benen niet breek."
Als ik hem vraag waarom hij dan
wel elke vergadering van Elseviers
Magazine bij woont, schrikt hij
even. Vervolgens antwoordt hij di
plomatiek: „Aangezien ik ontzet
tend graag ideeën verzin en vaak
lijd aan een diarree van ideeën die
ik nu niet goed meer kwijt kan. Het
is een aangename bezigheid die
mij twee uurtjes in de week kost."
Voor een eventuele functie als chef
van de cultuurredactie van Else-
Adriaan van dis: 'Leerling die nog lange weg heeft te gaan'.
„Ik ben indertijd niet voor niets
bij de NRC gestopt als chef van het
Zaterdags Bijvoegsel. Dat werk
komt er eigenlijk op neer datje an
dermans bruinkool-proza moet op
poetsen tot glimmende parels. Je
komt nauwelijks zelf aan schrijven
toe. Maar ik hing wel iedere vrij
dagnacht boven die plakvellen om
te zorgen dat de koppen er niet af
donderden en goed gespeld waren.
Op het laatst dacht ik 'verdomme,
ik zit hier als een soort administra
teur met een rood potlood en stem
pels en ken 13 zetcodes uit mijn
hoofd maar dit is het ware leven
niet."
Zit een baan als chef bij Else
viers er dus niet in, Van Dis is
graag bereid er voor dat blad regel
matig met pen en papier op uit te
trekken. Zo zou hij deze zomer een
•reportage schrijven over een reis
door Zuid-Afrika. Maar daar voelt
de Zuidafrikaanse regering weinig
voor: een visum werd hem botweg-
geweigerd.
Vanzelfsprekend laat Van Dis
over dit precaire onderwerp niet
het achterste van zijn tong zien,
daarmee zou hij alleen maar zijn ei
gen glazen ingooien. „Maar ik ge
loof niet dat het niks met mijn per
soon te maken heeft. Ik heb altijd
geprobeerd met redelijke matig
heid en inzicht over Zuid-Afrika te
schrijven, maar blijkbaar was dat
al te kritisch."
Probeersels
Toch maakt hij steeds weer dui
delijk dat het schrijven van litera
tuur zijn eerste prioriteit heeft. Hij
is begonnen te schryven toen hij
als 18-jarige jongen naar Amster
dam kwam om te studeren. Uit die
tijd heeft hij nog een hele rieten
mand vol met probeersels. "Een
grote klaagzang van een ongeluk
kige jongen die het in de grote stad
niet kan vinden en zich mee laat
slepen door allerlei slechtighe-
den." Aan de dagboeken die hij tij
dens zijn reizen altijd heeft bij ge
houden, denkt hij meer te zullen
hebben.
Evenals veel andere jongeren in
die tijd, maakte Van Dis toen hij
een jaar of 17 was een reis richting
India. "Die reis is heel belangrijk
voor me geweest. Ik was heel al
leen en heb die eenzaamheid ook
bewust opgezocht. Maar ik heb het
idee dat ik vanaf die tijd onge
schikt ben voor een baan van ne
gen tot vijf."
„Ik heb nog altijd een soort ro
mantisch gevoel van 'de knapzak
om en de wereld in'. Als klein jon
getje ben ik ook heel vaak wegge
lopen. Dan hoopte ik dat iemand
de hand op mijn schouder zou leg
gen: 'ik zie wat in je'. Daar droom
ik nog steeds van. Stel dat je in
Londen in The Ritz zit en er komt
iemand naar je toe die zegt: 'You
are the man I need', dat je dan een
prachtige rol in een film krijgt aan
geboden of naar een Arabisch land
moet om een envelop met geheime
inhoud af te geven."
Hij schrijft vrij snel, maar wil wat
hij geschreven heeft altijd eerst
een paar weken laten liggen om
