Sancties of niet: zwart Afrika betaalt het gelag Heidevelden dreigen langzaam te verdwijnen Apartheid is zonde DONDERDAG 10 JULI 1986 Bijenvolken huizen elders WAPENVELD (ANP) - De Neder landse hei, of beter gezegd het res tant daarvan, is bij imkers niet lan ger in trek om er hun bijenvolken op uit te zetten. Het is nog maar de vraag of daarin de komende jaren verandering komt. Dat is de stelli- ge overtuiging van J. Groeneveld, secretaris van de Algemene Neder landse Imkersvereniging. „De komende jaren kunnen we de hei wel afschrijven. De op brengst aan honing valt al jaren lang tegen maar dit jaar zal het nog minder zijn. Ik verwacht dat veel imkers hun bijenvolken niet eens naar de hei zullen brengen", aldus Groeneveld. Mevrouw J. Pos, secretaris van de Vereniging tot Bevordering van de Bijenteelt in Nederland, is min der pessimistisch. Zij erkent dat de hei de afgelopen jaren „heel slecht" is geweest, maar zegt ge lijktijdig de indruk te hebben dat het nu weer wat beter gaat. Afgestorven Vast staat dat grote delen van de hei zijn afgestorven. „Dat wordt veroorzaakt door een aantal facto ren, die elkaar versterken. De door de zure regen toch al verzwakte hei is in ernstige mate aangetast door twee opeenvolgende strenge win ters. Daar komt bij dat het heide- haantje, een kevertje dat heide planten vreet, nog steeds actief is. In Brabant is alle hei ouder dan twee jaar volkomen dood", zegt ad junct-consulent mr B. van der Veer van de Brabantse afdeling Natuur, Milieu en Faunabeheer van het mi nisterie van landbouw en visserij. „Vooral de strenge vorst in februa ri heeft de hei de nekslag gege ven", vult ing. G. van de Laar aan. Hij is plaatsvervangend hoofd van de provinciale afdeling terreinbe heer van Staatsbosbeheer. Hoewel ze allebei zeggen slechts te kunnen spreken over de situatie in Noord- Brabant zijn de omstandigheden op de heidevelden elders in Neder land volgens hen niet anders. Onvoldoende onder houd Maar er is meer. De meeste Ne derlandse heidevelden worden on voldoende onderhouden. Geld daarvoor wordt slechts mondjes maat beschikbaar gesteld. Het al dan niet mechanisch afplaggen blijft veelal achterwege. Dat bete kent dat bomen als de grove den en gras kans krijgen om tot wasdom te komen. De grond wordt voedsel rijker en de heidestruiken die juist behoefte hebben aan een voedse- larm milieu, zijn gedoemd te ster ven. Binnen vijftien jaar is een hei develd helemaal verdwenen. De af gelopen tachtig jaar heeft ongeveer negentig procent van de oorspron kelijke Nederlandse heide dat lot ondergaan. Het onderhouden van de hei was vroeger vanzelfsprekend. De plag gen werden gebruikt in de stal om de mest op te vangen. Later vorm den die plaggen dan een welkome bemesting voor de landerijen. Met de komst van de kunstmest heeft de hei zijn economische betekenis verloren. Nu kost onderhoud al leen maar geld. Gebeurt het machi naal en wordt de hei gebruikt om er compost van te maken, dan kost het een kleine 1.200 gulden per hectare. Het ouderwetse plaggen met de hand loopt nog meer in de papieren. Dat kost dik 3.000 gulden per hectare. Goedkoper is het om de hei sim pelweg af te branden. Beide Bra bantse deskundigen wijzen deze oplossing echter van de hand. „De as blijft liggen en daardoor wordt de grond voedselrijker. Dat bete kent weer dat het gras meer kans krjjgt en dat is juist wat we niet' willen". Pessimistisch Volgens mr. B. van der Veer van Natuur en Milieu moet alles op al-r les worden gezet om de komende" jaren het achterstallig onderhoud^ alsnog te kunnen uitvoeren. „Het is niet nodig om echt pessimistisch te zijn. Als we de komende jaren de financiële middelen krijgen om het achterstallig onderhoud in kleine stapjes uit te voeren kan de hei be-' houden blijven. Ook al zijn de planten op dit moment dood, de. wortels houden het jarenlang uit- Op de velden die recent zijn onder- houden zie je de jonge plantjes al weer opkomen". Zowel Van der Veer als Van de* Laar zijn het er over eens: de uitge strekte paars-bloeiende heidevel den behoren in Nederland voorlo pig tot het verleden. Daardoor heeft de hei ook zijn aantrekkelijk heid verloren voor de imkers, die het dit jaar toch al moeilijk heb ben. De afgelopen strenge en voor al lange winter heeft veel bijenvol ken de das omgedaan. Omdat de bijen pas laat konden uitvliegen heeft de nosema-ziekte om zich heengegrepen. "Er zijn imkers die van hun der tig bijenvolken er maar vier heb ben overgehouden", aldus secreta ris Groeneveld. Volken die de ver schrikking van het te lang binnen zitten wel hebben overleefd zijn in ernstige mate verzwakt. Bloeiend koolzaad, distels, linde bloesem, fruitbomen, er zijn nog genoeg plaatsen waar de imkers wel terecht kunnen. In de fruitstre- ken was de vraag naar bijenvolken dit jaar zelfs groter dan het aanbod, melden zowel Groeneveld als Pos. Maar de heidevelden, waar vroeger volgens kenners de lekkerste ho ning vanaf werd gehaald, spelen dit jaar nauwelijks nog een rol van betekenis. „Ik denk dat de meeste imkers hun bijen thuis zullen houden om ze sterk te maken voor de komen de winter. De hei levert vrijwel niets meer op en bovendien veron gelukken er veel bijen, doordat ze terecht komen in spinnewebben", aldus Groeneveld. Heidehoning Hei is van oudsher belangrijk ge weest voor de imkers. „Dankzij de nectar van de heidevelden gingen de bijen sterk de winter in. Boven dien was de honing aantrekkelijk voor de imkers, want heidehoning heeft altijd veel opgebracht", aldus secretaris Pos. Groeneveld herin nert zich een jaar waarin hij echt een behoorlijke winst heeft ge maakt op de heidehoning. „Ik heb er toen een goede fiets van kunnen kopen. Nu is het zo dat ik met mijn bijen net quitte speel, maar dan moet het wel een goed jaar voor het koolzaad zijn". JOHANNESBURG - Vorige week donderdag daagde de Zuidafrikaanse minister van buitenlandse zaken, Roelof 'Pik' Botha op een politieke bijeenkomst van de regeren de Nationale Partij het Wes ten uit om 'onmiddellijk' eco nomische sancties af te kon digen: „Gezien de reactie van de buitenwereld zijn econo mische sancties onvermijde lijk en daarom moeten we realistisch zijn. Hoe eerder ze worden opgelegd, des te snel ler kunnen wij bewijzen dat boycotacties niet het einde van dit land zullen beteke nen". Uitgestrekte paarse velden: voorlopig verleden tijd in Nederland. (arclüenotoi door Ruud de Wit Botha's uitspraak in Witbank le verde hem van het publiek in de zaal het nodige applaus op, maar de volgende dag kon ook zware kritiek worden gehoord, vooral van de'blank-oppositionele Pro gressieve Federale Partij, die de minister van arrogantie beschul digde, en natuurlijk was er ook afkeuring van de kant van het bedrijfsleven. Toch waren de woorden van Pik Botha, die bekend staat om zijn weinig diplomatieke uitspra ken, niet zo nieuw. Toen drie we ken geleden de noodtoestand werd afgekondigd, verscheen 's avonds president P. W. Botha op de televisie om zich in soortgelij ke termen uit te drukken. „Als het Westen ons met sancties con fronteert, dan moet dat maar ge beuren. Maar wij zullen ons niet laten voorschrijven, hoe dit land moet worden geregeerd", aldus de strijdvaardigde president. Isolement In zowel binnen- als buiten landse commentaren is de afge lopen weken gewezen' op de 'laager-mentaliteit' van de huidi ge Zuidafrikaanse minder heidsregering. Afgezien van de onverbloemde uitspraken van de twee Botha's over economische sancties, wijst daar ook de aan vankelijke weigering van presi dent Botha op om de Britse mi nister van buitenlandse zaken, Sir Geoffrey Howe, te ontvan gen, nu deze door de Europese Gemeenschap is gevraagd om een nieuwe 'bemiddelingspo ging' te wagen. Maandag werd bekend, dat dit bezoek waar schijnlijk later deze maand toch door zal gaan en dat president Botha Sir Geoffrey zal ontmoe ten, maar desondanks is het ze ker, dat ook dit bezoek geen con crete resultaten zal opleveren. Het min of meer gekozen vrij willige isolement en de halsstar rige regeringshouding ten op zichte van de gerechtvaardigde eisen van zowel het binnenland se verzet tegen de apartheid als de morele steun van het Westen voor deze eisen, doet de vraag rij zen, wat de regering-Botha ei genlijk bezielt. Is de nu gekozen politieke en economische isola tie een vorm van hara-kiri, of is de positie van het apartheidsbe wind van Pretoria economisch toch sterker dan menigeen graag wil geloven? Er zijn twee duide lijke aanwijzingen, dat Botha en zijn adviseurs wel degelijk met een sanctievuur spelen, dat Zuid:Afrika in nog grotere mate dan nu reeds het ge^al is, verder in brand zal kunnen Steken. Uit een vorige week gepubli ceerd rapport van het bedrijfson- derzoeksbureau van de Universi teit van Zuid-Afrika kan worden geconcludeerd dat ongeveer een miljoen Zuidafrikaners werkloos zullen worden als het tot volledi ge economische sancties zou ko men. 83,6 procent hiervan zou zwart zijn. Het percentage van de beroepsbevolking dat dan werk loos is, zal aldus oplopen tot 31,9 procent Gezien de problemen in met name de zwarte woonwij ken, waar politiek verzet tegen de apartheid gepaard gaat met Twee jaar geleden spraken de beide Botha's op het landgoed Chequers bij Londen al met premier Thatcher en minister Howe. De laatste vertrok dinsclag naar Zuid-Afrika bemiddelingsp oging, waartoe de Europese ministers vorige week besloten. archieffoto ANP) een uitzichtsloze strijd voor bete re leefomstandigheden, zal dat ongetwijfeld inhouden, dat de onrust in het land nog meer toe neemt. Aanwijzing Een tweede aanwijzing, dat Botha beslist niet kan rekenen op een unanieme blanke steun voor zijn economische verdere isolering, is de houding van het bedrijfsleven. Na eerdere initia tieven van dit bedrijfsleven om, ondanks onverholen kritiek van de regering, toch gesprekken te voeren met de leiding van het ANC-in-ballingschap, hebben dit weekend opnieuw een negental vooraanstaande zakenlieden een dringend beroep gedaan op Bo tha om Nelson Mandela onvoor waardelijk vrij te laten, het ANC te legaliseren en gesprekken te openen met de 'waarachtige' zwarte leiders, teneinde tot een constitutionele oplossing van de problemen van het land te ko- Het ziet er vooralsnog niet naar uit dat Botha voor deze druk zal bezwijken. Integendeel, uitgaan de van de recente uitlatingen moet worden gevreesd dat hij zich duchtig heeft voorbereid op het economische isolement. Een speciale regeringscommissie werkt al enige maanden aan een strategie om de sanctiedreiging het hoofd te bieden. En het moet worden gezegd: hoe groot de in ternationale druk ook moge zijn, Botha heeft wel degelijk een aan tal troeven achter de hand. Verdeeld De belangrijkste is ongetwij feld de verdeeldheid in het Wes ten over de economische sanc ties. Zolang Groot-Britannië, Portugal, West-Duitsland, de Verenigde Saten, Japan en in mindere mate Frankrijk en Italië er niet in slagen om op één lijn te komen met betrekking tot enige vorm van economische sancties, hoeft de regering-Botha op korte termijn zeker geen volledige eco nomische sancties te vrezen. Daar komt nog bij dat de Zuid afrikaanse economie in het verle den bij eerdere boycotmaatrege len (olieboycot, wapenembargo) heeft aangetoond deze te kunnen opvangen, en sterker nog, deze te kunnen aanwenden tot een sti mulans voor de eigen economie. Zo werd Zuid-Afrika van wapen- importeur een fabrikant van gea vanceerd wapentuig met eer- aanzienlijk export, en werden olieboycots opgevangen met het stimuleren van een kunstmatige oliewinning uit de in overvloed in Zuid-Afrika gedolven kolen. Verder beschikt Zuid-Afrika nog altijd over mineralen, die voor het Westen van een dermate groot belang zijn, dat bij een boy cot niet alleen de Zuidafrikaanse economie geschaad wordt, maar ook die van het Westen. Tenslot te beschikte de Zuidafrikaanse reservebank in juni over buiten landse reserves ten waarde van 3,58 miljard rand, een bedrag dat nog steeds groeit. Het belangrijkste wapen, dat de regering-Botha evenwel heeft is de economische afhankelijk heid van de buurlanden, die dan wel in koor roepen dat het Wes ten economische sancties tegen Zuid-Afrika moet afkondigen, maar die bij een volledige sanc- tiepolitiek nog verder zullen worden ondergedompeld in de economische poel waarin ze nu al verkeren. Minister Botha heeft dat het Westen reeds ontelbare keren ingepeperd: „Als het Wes ten economische sancties afkon digt, zullen niet de Kaunda's, Mugabe's en Machels getroffen worden, maar de arme mensen van Zambia, Zimbabwe en Mo zambique. En zal dan het Westen bereid zijn om deze arme men sen tegemoet te komen? Ik waag dat te betwijfelen!' Gastarbeiders Hoezeer de frontlijnstaten ge troffen zullen worden door even tuele tegenmaatregelen van Zuid-Afrika, blijkt uit de cijfers. Per jaar wordt meer dan 6.000.000 ton aan goederen van en naar de buurlanden via Zuid- Afrika vervoerd. Een van de be langrijkste bronnen van inkom sten voor dezelfde buurlanden vormen de bedragen die jaarlijks door 'gastarbeiders' in Zuid-Afri ka worden overgemaakt. In 1983 bedroeg dit bedrag 678 miljoen rand. Volgens de laatste gege vens zijn ongeveer 2.500.000 mensen in de buurlanden finan cieel afhankelijk van de inkom sten, die door hun familieleden in Zuid-Afrika worden verdiend. De beide Botha's hebben dan ook herhaaldelijk gedreigd met de uitzetting van de naar schat ting 1 miljoen buitenlanders als de westerse wereld tot volledige economische sancties zou beslis sen. Per land uitgesplitst ziet het er allemaal nog dreigender uit. Zimbabwe bijvoorbeeld, een land dat het politieke offensief tegen Zuid-Afrika leidt, maar ook een van de weinige frontlijn staten waar het economische nog redelijk gaat, is tevens Zuid-Afri ka's belangrijkste handelspart ner op het Afrikaanse continent. Tussen de 68 en 90 procent van de export gaat door Zuid-Afrika of komt er vandaan. Voor de im port van Zimbabwe geldt een percentage dat tussen de 65 en 80 ligt. Het alternatief voor de han del van Zimbabwe is de Mozam- biquaanse haven Beira, maar de ze wordt bedreigd door NMR-re- bellen en beschikt slechts over een capaciteit van 800.000 ton, circa 1/10 van wat Zimbabwe jaarlijks nodig heeft. Kampioen Een andere kampioen in de strijd tegen Zuid-Afrika is de Zambiase president Kenneth Kaunda. Deze heeft zelfs ge dreigd om uit het Britse Geme nebest te treden als het geen eco nomische sancties tegen Zuid- Afrika afkondigt. Maar 25 pro cent van de Zambiase import komt via de Zuidafrikaanse ha vens en spoorwegen het land binnen. Achttien locomotieven worden van Zuid-Afrika ge huurd en 3665 Zuidafrikaanse wagons rijden dagelijks door Zambia en Zaire. Zonder import uit Zuid-Afrika zouden de win kels van Lusaka en Harare ei maar leeg en armoedig uitzien. Landen als Botswana, Lesotho en Swaziland zijn zelfs nagenoeg volledig van Zuid-Afrika afhan kelijk, terwijl ook Zaire, Mozam bique en Malawi wat betreft hun ctuur zwaar op de machtige buur leunen. Sinds een klein decen nium wordt dan wel hard gepro beerd deze afhankelijkheid te verkleinen, waarbij de Southern African Development Coordina tion Conference (Sadcc) een be langrijke rol speelt, maar de sultaten hiervan zijn nog niet erg opzienbarend te noemen. Het is dan ook niet echt verwonderlijk, dat in de westerse landen met de ze wetenschap in het hoofd met de nodige terughoudendheid ge reageerd wordt op de eisen van de frontlijnstaten voor dwingen de economische sancties. Want zouden ze daadwerkelijk toege past worden, dan laadt het Wes ten zich automatisch ook de ver plichting op de schouders om de frontlijnstaten verder te help een hulpprogramma dat het h dige ver in de schaduw zal m ten stellen. Teleurstelling Met zijn uitdagende economi sche isolement heeft de regering- Botha in ieder geval voorlopig de bal teruggesmeten naar het Wes ten. Want hoe groot ook mis schien politiek de teleurstelling na de recente EG-topconferentie in Den Haag, over het uitblijven van dwingende economische maatregelen tegen de apart heidsregering in Pretoria moge zijn geweest, de belangrijkste westerse handelspartners in de hele Zuidelijk Afrika-regio zul len slechts het realisme van het uitblijven ervan wensen te bena drukken. In deze patstelling blijft slechts één conclusie over: sancties of niet, de zwarte bevol king van Zuid-Afrika is hoe dan ook de dupe. Graham'. "Apartheid is zonde". Deze uitspraak deed de Amerikaanse evangelist Billy Graham tegen over het ANP aan de vooravond van het congres voor rondreizen de evangelisten uit de hele we reld, dat zaterdag in de Amster damse RAI begint. Graham zei die mening ook al te hebben ver kondigd toen hij dertien jaar ge leden een evangelisatiecampag ne voor blank én zwart in Zuid- Afrika leidde. Hij weet overigens niet, of een economische boycot een goed middel is om een eind aan de apartheid te maken. "Maar dat er een eind aan moet komen, staat voor mij vast". Aan het congres - waarover op de pagina geestelijk leven van komende zaterdag meer - zullen ook ruim 150 Zuidafrikaanse evangelisten deelnemen. De meesten van hen zijn zwart. 'Lijden en hoop'. Bij de uit geverij Kok in Kampen is in boekvorm een reeks preken en toespraken verschenen van aartsbisschop Desmond Tutu van Johannesburg. Titel van het boek (f 24.50) is 'Lijden en hoop'. De priester Buti Tlhagale uit Soweto schrijft in een inleiding, dat Tutu in de eerste plaats pas tor is. Maar zijn ambt reikt ver der dan de kerk waar hij paro chiepriester is. Het omvat heel. Zuid-Afrika. Er gaat een invloed van uit die in dë hele wereld wordt gevoeld. "Deze man", zegt Tlhagale, "bezit een geloof, dat angst doet wegsmelten als hij de zwarte be volking aanmoedigt om er niet aan te twijfelen dat zij eens vrij zal zijn. Voor hem is het geloof in God een onzichtbare bron van kracht. En dus erkent hy bij elke bijeenkomst de aanwezigheid van God door te bidden, tot ver legenheid vaak van ontmoedigde zwarten, die het christendom en zijn riten beschouwen als instru ment van het onderdrukkende systeem". Het boek van Tutu heeft vier hoofdstukken. Na een inleiding tot de situatie in Zuid-Afrika gaat de schrijver in op het begrip 'bevrijding' als bijbels thema. Het derde hoofdstuk beschrijft actuele zaken, zoals de thuislan- denpolitiek. In het laatste deel formuleert Desmond Tutu in dringend, wat de werkelijke kracht is van de hoop in ieders persoonlijk leven. In Tutu ontmoet de lezer een man die het geloof niet beperkt tot het geestelijke, maar direct betrekt op de sociaal-politieke werkelijkheid en de menselijke geschiedenis. Komende generatie Zal de komende generatie gelovig zijn? En zal dat ^geloof nog wel als christelijk zijn te her kennen? Groeien jongeren en jonge volwassenen en de christe lijke traditie uiteen? Het is een vraag, maar voor velen is het on dertussen een weet geworden. Het laatste nummer van 'Prak tische Theologie' - tijdschrift voor pastorale wetenschappen - gaat over geloof en de komende generatie. Het boekje (f. 17,50) is een uitgave van Waanders in Zwolle. Het geeft eerst een over zicht van sociaal-wetenschappe lijk onderzoek op dit gebied. Verder een drietal beschrijvende artikelen over de betekenis die jonge volwassenen (tussen 20 en 35 jaar) nog hechten aan geloven en een relatie met de kerk. En ter afronding een beschouwing over de uitwisseling en overdracht van christelijke waarden tussen •verschillende generaties. Het spreekt wel vanzelf, dat in dit boekje zorg doorklinkt over de ontkerkelijking en de 'margi nalisering van het christelijk ge loof. Maar het biedt ook aankno pingspunten - theoretisch én praktisch - voor een 'waarde-vol' contact tussen kerk en jongeren. Het besluit met een pleidooi voor meer aandacht in het beleid voor de groep 'jonge volwasse nen'. Dat kan jongeren helpen om te ontdekken dat je contact kunt blijven onderhouden met de wereld van geloof en gods dienst. Het is niet bij voorbaat uitgesloten, dat in een gemeente of parochie met eenvoudige maatregelen kan worden vol staan om jongeren, ook met hun instemming, meer bij het kerke lijk leven te betrekken. Het agen dapunt 'kerk en jongeren' is een indringend gesprek waard. Maar dat laat zich niet beper ken tot de vraag wat er op korte termijn gedéan kan worden. Eerst moet duidelijk zijn, wat er in de verhouding van ouderen en jongeren gaande is. En dat brengt weer bij een andere vraag: weten ouderen, als zij zich zorgen maken over jongeren die geloof en kerk op z'n zachtst ge zegd dubieus vinden, voor zich zélf wel, wat geloof inhoudt en betekent voor deze tijd? Oude bijbel Wie wil weten hoe zeldzaam en waardevol zijn (of haar) oude bijbel is, kan op woensdag 23 juli of woensdag 6 augustus van 10 uur 's morgens tot 4 uur 's mid dags terecht in het Bijbels Mu seum aan de Herengracht 366 in Amsterdam. Dan houdt de heer Wilco Poortman zitting om bij bels te bekijken en er informatie over te geven. Uiteraard moet men de bewuste bijbel wel mee nemen. De bejaarde heer Poortman heeft een groot deeel van zijn le ven oude bijbels en bijbelse prenten bestudeerd. Een paar maanden geleden verscheen het tweede deel van het standaard werk 'Bijbel en Prent', waarin hij alle in ons land verschenen bij bels tot 1850 en alle prentbijbels beschrijft. Ter gelegenheid van het ver schijnen van dit boek wordt in het Bijbels Museum tot 15 sep tember een tentoonstelling ge houden van zeldzame bijbelse prenten. Het museum heeft ook een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van de bijbel in Ne derland. De openingstijden zijn: dins dag tot en met zaterdag van 10 tot 5 uur en op zon- en feestda gen van 1 tot 5 uur. Hervormde Kerk: beroepen te Goudswaard kandidaat H. J. Catsburg Houten. Doodstraf. De Pakistaanse nationele vergadering heeft een wetsontwerp aangenomen dat de doodstraf of levenslange gevan genisstraf voorschrijft voor men sen die 'de heilige naam' van de profeet Mohammed bezoedelen. Nu moeten senaat en president het voorstel nog goedkeuren. De senaat zal dit vrijwel zeker doen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 13