Japans dorp eet en eert walvis al 4 eeuwen lang Air Holland heeft vuurproef doorstaan Reportage Taiji verzet zich tegen wereldwijd vangstverbod Achtergrond '8 Mei' op bres voor abt Baeten WOENSDAG 9 JULI 1986 PAGINA 15 TAIJI- „Een kalfje is toch ook een schattig beest, en toch zijn er veel mensen die. zonder enig probleem kalfsvlees eten. Waarom zouden wij dan geen walvis kunnen eten?" Wataru Kohama verdient de kost als harpoenier. Hij is net terug van zijn dertigste tocht naar het barre Antarctica, waar hij zes maanden jacht maak te op walvissen. Kohama, inwoner van het lieflijke Japanse visser dorpje Taiji, herinnert mij aan het roemrijke verleden van de Nederlandse walvisvaarders. Hij spreekt de naam Willem Barentz enigszins verminkt, maar met ge paste eerbied uit. Toen hij in 1950 voor de eerste keer tussen de ijsbergen van Antarctica manoeuvreerde, was de modern uitgeruste Willem Barentz een geduch te concurrent. In die tijd hingen Jetses' fraaigeschilder- de wandplaten van 'De Walvischvaart' nog in Neder landse klaslokalen. In Nederland zijn dergelijke afbeeldingen van de gro te ontdekkingreizigers inmiddels antiquarische curio siteiten geworden, maar voor de scholieren in het stad je Taiji heeft de walvisvaart nog altijd een romantische gevoelswaarde. In oktober vertrekt Wataru Kohama voor de laatste keer naar de ijswoestijn van Antarctica. Onder druk van de Internationale Walvis Commissie en de Verenigde Staten heeft Japan beloofd om in april 1988 te stoppen met de commerciële jacht op walvis sen. Voor de 55-jarige Wataru Kohama betekent dat het einde van een 38-jaar lange carrière achter het harpoen- reclemebord met de oproep de walvisvaart toe te blijven staan, voor zover de wetenschap dat kanon, en het einde van een eeuwenlange familietradi- verantwoord acht. Japan voelt de buitenlandse druk als onredelijk en wil de eeuwenoude walvistraditie tjg niet opgeven. (fotoGPD) Kohama's vader, zijn grootvader, zijn overgrootvader, allemaal verdienden zij de kost met de walvisvangst. Tal van namen in Taiji zijn ontleend aan termen uit die minstens vierhonderd jaar oude traditie: de familie Seko (de naam van een soort kano waar mee vroeger op kleinere walvis sen werd gejaagd), Toomi (ver kijken) en Amino (net-veld), om er maar een paar te noemen. Taiji is een stil stadje, inge klemd tussen de grillige rotskust van de Stille Oceaan en de heu vels van het schierleiland Kii, 150 kilometer ten Zuiden van Osaka. Hier en daar zijn de spo ren te zien van een teruglopende economie, veroorzaakt door de internationale beperkingen op de walvisjacht en een verslechte ring van de visgronden in de om geving. Er is veel afchterstallig onderhoud aan de grote huizen, die op een welvarender verleden duiden. door Ruud Kreutzer Jonge gezinnen zijn hier zwaar ondervertegenwoordigd. Omdat er geen werk meer is, trekken de meeste jongeren weg naar de grote stad, terwijl gepensioneer den juist terugkeren om er te ge nieten van de rust en het natuur schoon. De trots van de 4500 inwoners van Taiji is het walvismuseum met dolfinarium, dat jaarlijks en kele honderdduizenden toeris ten trekt. Tegen de magnifieke achtergrond van de rotsachtige kustlijn wordt een paar keer per dag een show opgevoerd met dolfijnen en zeeleeuwen. De vitrines van het museum zijn gevuld met een unieke col lectie walvisonderdelen, zoals de kolossale kaken van een potvis, de 'baard' (baleinen-gordijn) en het al «ven indrukwekkende ge slacht van een blauwe vinvis. In de grote hal hangt een compleet skelet en een model op ware grootte van een Groenlandse walvis. Zielerust Het meest merkwaardfge mo nument in Taiji is het eenzame standbeeld van een walvis in een winderig parkje boven op een rots, die fier uitsteekt boven de beukende golven van de Stille Oceaan. Eenmaal per jaar wordt hier een dienst gehouden voor de zielerust van de walvissen die buit zijn gemaakt door de inwo ners van het stadje. Yoji Kita, de gemeente-secre taris, legt uit dat dit een typisch Japans gebruik is. „Hoe klein dieren ook zijn, in de boeddhisti sche wereldvisie hebben ze ale- maal een ziel", zegt hij. Er is wat dat betreft geen wezenlijk ver schil tussen een walvis en een spin, laat staan tussen een walvis en een kalf. Kita bestrijdt dan ook geenzins de gedachte dat een walvis intelligent en zacht moedig beest is. De genegenheid van hem en zijn dorpsgenoten voor de walvis blijkt wel uit het symbool van Taiji, dat in duizendvoud is afge beeld op briefhoofden en gevels, servetjes en souvenirs. Een speelse walvis, de staart vrolijk in de lucht gestoken en een ka merbrede glimlach om de kaken. Schoon milieu In veel opzichten is Taiji een milieuvriendelijke gemeen schap. Al vele jaren geleden is men begonnen om het gebruik van fosfaten in de wasmachine tegen te gaan, wordt het lozen van rioolwater op zee vermeden en is er een breed ondersteunde plaatselijke actie tegen de bouw van een kerncentrale in de omge ving. Het stadje heeft alleen de visvangst en de natuurlijke om geving (toerisme) als middelen van bestaan, en die zijn beiden afhankelijk zijn van een schoon milieu. Vandaar. Nee, 230 inwoners van Taiji mogen dan wel de kost verdie nen met het doden van walvis sen, barbaren zijn het in geen ge val. Zij zijn het volgens eigen zeggen met Greenpeace eigenlijk maar over één ding oneens, na melijk dat een totale stop op de walvisvangst nodig zou zijn om de diersoort te behoeden voor uitsterving. Katsutoshi Mihara is afdelings voorzitter van de actiegroep die zich verzet tegen een totale ban op de- walvisvangst, zoals die door de Internationale Walvis Commissie (IWC) voor een perio de van tien jaar (beginnend in 1986) is ingesteld. Volgens Miha ra is dat besluit niet gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, dat juist uitwijst dat sommige walvissoorten al weer in aantal toenemen, met name de dwerg vinvissen, de enige soort waar de Japanse wal visvloot in Antarcti ca momenteel jacht op maakt. Beperkingen Harpoenier Kohama is er zeker van („Ik heb het met mijn eigen ogen gezien") dat de populatie van deze soort de laatste jaren sterk is toegenomen. De vraag of hij helemaal niet bang is voor het gevaar van uitsterving, beant woordt hij zonder enige aarze ling met nee. „Wij hebben meer dan wie ook belang bij het voort bestaan van walvissen. Daarom zijn we ook niet zo stom om te zeggen dat er geen beperkingen moeten worden opgelegd. Maar die moeten wel op wetenschap pelijke gronden worden vastge steld". Het grote probleem is dat er geen eensluidend wetenschap pelijk onderzoek bestaat. Het i§ kennelijk onmogelijk om precies vast te stellen hoeveel exempla ren er van een bepaalde soort in de oceanen rondzwemmen, en dat leidt tot een voortdurende ru zie tussen degenen die automa tisch de laagste schattingen ge bruiken (zoals Greenpeace) en degenen die uitgaan van de meest waarschijnlijke schatting. Beschuldigingen over en weer van 'roofzuchtig eigenbelang' en 'politiek gemotiveerde acties' il lustreren het diepe wantrouwen, dat de beide kampen verdeeld houdt. Besluiten van de Internationa le Walvis Commissie (IWC) zijn niet bindend, en aanvankelijk heeft Japan (samen met Noorwe gen en de Sowj et-Unie) laten we ten er geen gevolg aan te zullen geven. Tokio is echter onder zware druk van Washington (een dreigement dat het de visserij rechten in de Amerikaanse terri toriale wateren zou verliezen) door de bocht gegaan en heeft of ficieel aangekondigd zich in 1988 aan te sluiten bij het tienjarige moratorium van de IWC. Eskimo's Dat wil niet zeggen dat de in woners van Taiji de walvisvangst helemaal de rug toe moeten ke ren. De Japanse overheid pro beert een uitzonderingsclausule geaccepteerd te krijgen voor het vangen van kleine walvissoorten (dolfijnen en dwergvinvissen) vlak onder de kust, bedoeld voor plaatselijke consumptie in drie kleine vissersgemeenschappen, waarvan Taiji er een is. De eski mo's in Groenland hebben al een dergelijke status toegewezen ge kregen. Zelfs als dit Japanse voorstel door de IWC zou worden aan vaard, dan nog zou dat de bijna volledige ineenstorting van de walvisindustrie niet kunnen te genhouden. Walvisvlees (in te genstelling tot andere naties en Nederland vroeger is Japan vooral geinteresseerd in het vlees) wordt steeds minder gege ten," en is langzamerhand een du re delicatesse geworden. In Taiji worden diverse recepten geser veerd, zoals rauwe plakjes walvis die je in soyasaus met geraspte gember doopt, geroosterd op houtskool, of gekookt met groen ten. De smaak en het weefsel lig gen dicht tegen rundvlees aan, alleen een tikkeltje zoeter. Vlak na de oorlog zorgde walvisvlees een korte tijd voor bijna de helft van de Japanse vleesconsump tie. Nu is dat aandeel verwaar loosbaar klein geworden. Het is dan ook vooral om sentimentele redenen dat een meerderheid van de Japanners vindt dat er geen einde moeten komen aan de jacht op walvissen. Veel Ja panners beschouwen het als een vorm van cultureel imperialis me, dat zij gedwongen worden om het eten van walvis op te ge ven, terwijl in het Westen lustig paarden en kistkalveren worden geslacht. Traditie Het economische belang is voor Japan verwaarloosbaar klein, en zelfs in Taiji en twee an dere Japanse vissersdorpen die zich toeleggen op de walvis vangst, zijn in totaal iets meer dan duizend mensen direct af hankelijk van deze bedrijfstak, terwijl elders een paar duizend mensen in de verwerkende in dustrie hun brood verdienen. Maar vaarwel zeggen tegen een eeuwenoude traditie (Taiji staat al minstens vierhonderd jaar be kend als walvis-gemeenschap) doet pijn. De Japanse gevoelig heid op dit punt is niet los te zien van het feit dat zeebanket zo'n voorname plaats inneemt in het dagelijkse menu. De buitenland se druk wordt gevoeld als onre delijk, en af en toe zelfs omschre ven als een anti-Japans complot. John Block een tevreden man SCHIPHOL - Feest is er met ge vierd na de positieve uitspraak van de Raad van State. De leiding van luchtvaartmaatschappij Air Hol land zag het al geruime tijd aanko men. Blij en voldaan is men echter wel. „Het is de kroon op vijf jaar werk", zegt oprichter en directeur John Block. Bijna zeven jaar na de totstandkoming op papier wordt Air Holland eindelijk erkend als volwaardige charterluchtvaart maatschappij. De minister van verkeer en wa terstaat moet van de Raad van Sta te binnen twee maanden haar (be perkende) beleid herzien. „De angst voor overcapaciteit was des tijds het argument om ons tegen te houden. Dat argument is volledig achterhaald. Air Holland past in haar beleid. Ik denk dan ook dat de beschikking aan de huidige situa tie wordt aangepast en dat ik een open vergunning krijg om met de 727 vanaf Schiphol te vliegen". door Wim Bank Lange tijd was er onzekerheid over de toekomst van Air Holland. De vergunning stond vluchten van Schiphol incidenteel toe, opzet er van was om het vervoer vanaf de regionale luchthavens te stimule ren. Met een volle 727 kan echter niet vanaf bijvoorbeeld Zestienho ven naar de verre zuidelijke be stemmingen worden gevlogen. „De startbaan is daarvoor te kort. Een half gevuld toestel is commer cieel niet haalbaar". Op 31 augustus 1979 zette lucht vaartpionier Block de eerste stap pen op weg naar zijn nieuwe maat schappij. Eerder stond hij samen met Martin Schroder aan de wieg van Martinair, richtte hij Transavia op en hielp hij bij de oprichting van een zakenluchtvaartmaat- schappij. „Ik denk niet dat ik nog eens een vijfde maatschappij be gin. Trouwens, ik sta toch al in het Guinnes Book of Records". Spanje Het idee voor Air Holland werd in Spanje geboren. Block woonde daar een aantal jaren na zijn ver trek bij Transavia. Tijdens de vlieg reizen tussen Nederland en het zonnige zuiden zag hij een nieuw gat in de markt. Een markt voor een toestel tussen de kleinere Boeing 737-200 van Transavia en grotere toestellen als de Airbus A 310 en DC-10 van Martinair. Het idee kreeg vorm en Block vroeg een vergunning aan bij de toenmalige staatssecretaris van verkeer en waterstaat, mevrouw Smit-Kroes. „In die aanvraag heb ik steeds gezegd dat er ruimte was voor twee Boeing 727's met 189 zit plaatsen. Daar ben ik nooit van af geweken. Je moet een vloot kiezen met een capaciteit die verschillend is van die van de collega's. Het is fijn als je dan achteraf het gelijk aan je zijde krijgt en ziet dat je iets redelijks hebt nagestreefd", aldus Block. Dat bewijs is overigens niet al leen geleverd door de uitspraak van de Raad van State. Wie kijkt naar de kille cijfers, kan evenmin ontkomen aan de indruk dat Block destijds een juiste visie heeft ge had. In het seizoen 1985, waarin Air Holland van start ging, vervoerden alle andere maatschappijen meer vakantiegangers naar het zonnige zuiden, ondanks de komst van de nieuweling die 55.000 reizigers no teerde. De onzekere toekomst was er aanvankelijk de oorzaak van dat touroperators terughoudend wa ren met het kopen van stoelen bij Air Holland. Het streefgetal van 100.000 reizigers werd het eerste jaar niet gehaald. Nu, 15 maanden later, is Block een tevreden man. „Ik ben blij met de snelle accepta tie door de reiswereld. Onze naamsbekendheid is groot. We zijn een volwassen bedrijf geworden". Tien grote touroperators hebben voor dit seizoen contracten met Air Holland afgesloten. De maatschap- pij vliegt op 17 bestemmingen. „Dit jaar zullen we zo'n 135.000 toe risten vervoeren, een groei van 160 procent. Ons aandeel op die markt komt daarmee op ongeveer 17 pro cent", rekent Block voor. In 1987 kan dat aantal tot 200.000 toene- Die groei maakt een uitbreiding van de vloot noodzakelijk. De twee 727's zijn voor het zomerseizoen geheel volgeboekt. Block heeft al enkele malen nee moeten verko pen op verzoeken tot incidentele vluchten. „De derde machine is ze ker volgend jaar nodig. We zoeken nu naar een geschikt toestel. Een 727 is echter moeilijk te vinden. We denken dan ook aan de aanschaf van een Boeing 757, die ongeveer even groot is als de 727". Regionaal Vorig jaar kondigde Block aan met een dochteronderneming, de Regionale Luchtvaart Maatschap pij (RLM), vanaf regionale luchtha vens te gaan vliegen. In de lucht vaartwereld zag men dit plan als een stap om de vakantievluchten vanaf Schiphol veilig te stellen, Is dat plan nu van de baan, na de uit spraak van de Raad van State? „Al lerminst", zegt Block gedecideerd. „Ik heb het vorig jaar inderdaad spontaan gedaan als gebaar naar de minister, maar we gaan zo goed als zeker vanaf Eindhoven vliegen. Die luchthaven heeft de voorkeur gekregen boven Beek". De regio heeft een behoorlijke bedrijvig heid en biedt mogelijkheden om op wintersportgebieden te vliegen. Ook Scandinavië wordt een mo gelijke bestemming van de RLM. „We zijn nu bezig met een uitge breid marktonderzoek en bekijken de mogelijkheid tot ongeregeld passagiers- en vrachtvervoer". Een derde pijl op de boog van Air Hol land is een dienst tussen Rotter dam en de Londense luchthaven Gatwick. „Enige tijd geleden heb ben we daar de rechten voor ge vraagd. We wachten nog op een be sluit". Visitekaartje De verklaring van het succes van Air Holland is simpel, aldus Block. Een goed product tegen een rede lijke prijs. „De prijzen zijn de afge lopen jaren aanmerkelijk gedaald, onder andere door de komst van Air Holland. Alleen de dreiging van een nieuwe maatschappij was al voldoende om de prijzen omlaag te krijgen". Kwaliteitsbewaking staat nu hoog in het vaandel. Block houdt zelf de vinger aan de pols en krijgt alle brieven, klachten en reacties van reizigers op zijn bu reau. „Die zijn praktisch allemaal positief. Ik geloof dat we de vuur proef aardig hebben doorstaan". Cabinepersoneel is het visite kaartje van een maatschappij. „Dat kan het product maken of breken", aldus Block. Air Holland heeft mo menteel 135 mensen in dienst. Die zijn voor een groot deel afkomstig van andere maatschappijen. „Veel mensen hebben een voorkeur voor het nieuwe. We hebben enthou siaste en goede mensen op de juis te plaats. Je moet ook werk van el kaar kunnen overnemen. Flexibili teit is in een kleiner bedrijf van grootbelang". Nu heeft ook de '8 Mei-bewe ging' zelf 'met kracht' geprotes teerd tegen het gedwongen ont slag van abt Ton Baeten als lid van de bisschoppelijke advies commissie. De bisschoppen ont sloegen hem om zijn aandeel in de eucharistieviering tijdens de manifestatie van de beweging op 8 mei in Den Bosch. "Abt Baeten blijft een van onze mensen en wij herkennen in hem een van de ve len die zoeken naar aangepaste vormen van kerk-zijn", schrijft het bestuur van '8 Mei'. Het bestuur - officieel 'beleids- platform' geheten - beschouwt de maatregel tegen Baeten als een uiting van wantrouwen te genover de beweging, "waarin u ten onrechte een bedreiging ziet van wezenlijke punten van onze geloofsgemeemschap". Een 'ern stige dialoog' zal 'ondermijnende polarisatie' moeten voorkomen. Het bestuur herinnert de bis schoppen aan hun bijzondere sy node van 1980 in Rome. Daar werd uitgesproken, dat zij ook met kritische gelovigen in con tact willen blijven. Ook de ongeveer negentig groepen die bij de '8 Mei-bewe ging' zijn betrokken kregen van het bestuur een brief. Hun wordt gevraagd, solidariteit met abt Baeten te betuigen en met het bestuur van de Samenwerking Nederlandse Priester-Religieu zen. Van dit bestuur is Baeten tweede voorzitter. Hij vertegen woordigde deze organisatie in de bisschoppelijke adviescommis- Eredoctoraat. Morgen krijgt professor dr. Edward Schille- beeckx in Edinburgh (Schot land) een eredoctoraat uitgereikt van de presbyteriaanse universi teit. Het is het achtste eredocto raat dat Schillebeeckx werd toe gekend. In 1983 ging hij met pen sioen als hoogleraar in de syste matische en historische theolo gie aan de Katholieke Universi teit in Nijmegen. Opperrabbijn. De raad van de Nederlands-Israelitische hoofdsynagoge in Amsterdam heeft rabbijn Yeshaya Stember ger benoemd tot opperrabbijn. Steinberger, die in 1948 in Hon garije werd geboren, is nu nog rabbijn in een aantal wijken in Jeruzalem. De joodse gemeente in Am sterdam zat zonder opperrabbijn nadat het bestuur in 1982 opper rabbijn Meier Just met pensioen had gestuurd. Vorig jaar be noemde het bestuur rabbijn Ra fael Auerbach tot opperrabbijn, maar deze zag er vanaf omdat hij geen assistentie kreeg van een deskundige in het joodse recht. Zendtijd De Omroepraad is geen voor stander van beperkte zendtijd voor de Nieuwe Vrijzinnige Om roep. Volgens de Omroepraad - die de minister moet adviseren - is de NVO niet voldoende repre sentatief voor het vrijzinnig pro testantisme en komt de vrijzinni ge stroming al genoeg aan bod in de kerkelijke omroep IKON. De minister moet nog over de aan vrage van de NVO beslissen. Historische kerken. De Pro vinciale VW Gelderland heeft een gidsje uitgegeven met infor matie over ruim 100 historische kerken in deze provincie. De uit gave is tot stand gekomen in sa menwerking met de Stichting Oude Gelderse Kerken. Bij de beschrijving wordt vermeld, bij wie men moet aankloppen voor bezichtiging van een kerkinte- Het gidsje kost f 5,95 en is bij alle VW-kantoren in Gelderland en bij de VW-i-kantoren in heel Nederland verkrijgbaar. Men kan het ook bestellen bij de Pro vinciale VW Gelderland, post bus 988, 6800 AZ Arnhem, tele foon 085-513713. Cursus theologie. In septem ber begint de theologische oplei ding Nederlands Bijbelinstituut in Bosch en Duin weer met een basiscursus theologie voor ge meenteleden, 'Wegwijs'. De cur sus is op achttien zaterdagen. De laatste vier zijn een training cate chese en pastoraat. Er is ook een vervolgcursus opgezet, bedoeld voor afgestu deerden van dit instituut of men sen met een vergelijkbare theolo gische opleiding. Deze eenjarige cursus is op achttien vrijdagmid dagen. Wie nadere inlichtingen wenst, kan het Bijbelinstituut schrijven of bellen: Biltseweg 8, 3735 MC Bosch en Duin, 030-784065. Hervormde Kerk: aangeno men naar Doetinchem R. A. Wit voet Groningen, naar Uithuizen kandidaat G. J. Krol Groningen. Gereformeerde Kerken: be roepen te Oostermeer (Fr.) R. H. Stutvoet Brouwershaven; aange nomen naar 't Zandt en Zijldijk (Gr.) kandidaat H. Thon Stein- furt (West-Duitsland). Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt: aangenomen naar Mussel kandidaat A. Boersma Kampen. Overleden. In zijn woon plaats Mechelen is, 83 jaar oud, de bekende Belgische organist componist Flor Peeters overle den. Het waren vooral de impro- n laat-romantische composities waarmee Peeters in ternationale bekendheid ver wierf. Christen-strijders De Verenigde Methodisti sche Kerk in de Verenigde Sta ten zal het vermaarde lied 'Voor waarts, christen-strijders!' toch in haar nieuwe liedboek opne men. Dit naar aanleiding van de vele protesten tegen het besluit van de commissie om het lied wegens het 'militaristische' ka rakter ervan weg te laten. De commissie tot herziening van het liedboek vond het lied in strijd met de gangbare standpun ten van de kerk inzake vrede en veiligheid. Ze kreeg echter ver scheidene petities en meer dan 8000 brieven tegen haar besluit. Tegenstanders wezen erop, dat de militair aandoende woorden in het lied niet letterlijk moeten worden opgevat; ze zijn een op roep tot 'geestelijke strijd'. Ook de bijbel spreekt over 'wapen rusting'. Terug. De paus keerde gis termiddag in Rome terug van zijn bezoek aan Colombia en het eiland St. Lucia in het Caribisch gebied. De reis, waarop de paus 21.000 kilometer aflegde, begon 1 juli. De komende dagen rust de paus uit in zijn zomerverblijf. Uitstel. De algemene synode van de Anglicaanse Kerk heeft het besluit over toelating van vrouwen tot het priesterschap uitgesteld totdat de bisschoppen een rapport hebben bestudeerd over de mogelijke gevolgen er van. Zaterdag al werd met een klei ne meerderheid besloten, dat anglicaanse vrouwelijke pries ters uit het buitenland geen amb telijke dienst mogen verrichten in Britse kerken. Verscheidene niet-Britse provincies van de Anglicaanse Kerk, waaronder de Amerikaanse, hebben namelijk wél vrouwen als priester in dienst.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 15