Het dankbare archiefwerk van Horst Bredow Opleiding voor 'eerste-ldas manager' kost 70.000 gulden Hobbyist verzamelt alle informatie over U-Boote uit Eerste Wereldoorlog Erasmus pronkt met Amerikaanse elite-cursus WOENSDAG 9 JULI 1986 PAGINA 13 Tien mijl ten noordwesten van Ter schelling, achttien meter onder de zeespiegel, wachten stoffelijke res ten in een opengereten onderzee boot rustig af. De overblijfselen van de bemanning van de Duitse UB-61 liggen daar al sinds 29 no vember 1917. Op 28 april 1917 liep de UB-61 van stapel op de Vulcan- werf in Hamburg. door Maarten Pennewaard 29 november 1917: Wegens slecht weer loopt de UB-61 de Eems binnen. Voor Borkum verza melen zich de UB-61, de UB-64, de UB-75 en de mijnenlegger UC-49. In kiellinie varen de schepen in westelijke richting, begeleid door de voorpostenboot 'Dirk van Min den'. Het stormt: windkracht ne gen. Daardoor kunnen de schepen hun mijnen-zoekapparatuur niet gebruiken. Om negen uur 's avonds loopt de UB-61 boven Terschelling op een Engelse mijn. Het schip zinkt di rect. Door de hoge zeeën kan nie mand worden gered. Bij de red dingspogingen loopt ook de Dirk van Minden op een mijn. Van de 22 bemanningsleden worden er ne gen gered. Als leden van de Ter- schellinger duikclub de onder zeeër na zestig jaar vinden, zitten de luiken niet meer op de comma- nadotoren. Vermoedelijk heeft de bemanning nog geprobeerd het zinkende schip te verlaten. In het 'Namenbuch U-Boot Ge- denkstlatte 1914-1918 Möltenort' in Kiel zijn de namen en rangen van 33 bemanningsleden vermeld. Slechts van gezagvoerder Theodor Schultz, drager van het IJzeren Kruis, is de leeftijd bekend: 26 jaar. Voor het overige moet worden vol staan met de vermelding dat de ge middelde leeftijd van onderzee boot-bemanningen op negentien jaar lag. Nu, bijna zestig jaar later, onder zoekt het ministerie van defensie op verzoek van de Westduitse oor logsgravendienst de mogelijkhe den om de lijken uit de onderzeeër te bergen. Maar de operatie lijkt voornamelijk te draaien om geld. Wie betaalt de kosten van de ber ging? De meest waarschijnlijke kandi daat is zo op het eerste oog de Westduitse overheid. Maar Hans Günter Neumann, secretaris-gene raal van de oorlogsgravendienst in Kassei, houdt de boot af. "We wachten op nieuws vanuit Neder land. Op de vraag wie op moet draaien voor de kosten van de ber ging kan ik nog geen antwoord ge ven". De voorzichtige opstelling de Duitsers heeft alles te maken met de omvang van de kosten die een eventuele berging met zich kunnen meebrengen. Voorzitter Hille van Dieren van de Terschel- linger duikclub Equador denkt dat het boven water halen van de UB- 61 toch zeker een miljoen moet gaan kosten. Dat getal heeft ook Neumann gehoord. "Het lijkt me een nogal fictief bedrag", reageert hij. Onderzeeboot-kenner Horst Bre dow van het op Sylt gevestigde U- Boot Archiv volgt de ontwikkelin gen rond de UB-61 op de voet. Uit zijn immense archief diept hij moeiteloos de namen van de omge komen bemanningsleden op. Drieëndertig namen, waarover ver der weinig bekend is. In al die ja ren dat Bredow zijn archief be heert, heeft geen enkel familielid van de bemanning zich bij hem ge meld. Datzelfde geldt voor de gra vendienst in Kassei. TERSCHELLING - "Nu kan ik in vrede sterven, want u vertelde mij wat er met mijn zoon is ge beurd", schreef een 92-jarige moe der, Horst Bredow, grondlegger van het U-Boot Archiv: "Dat grijpt een mens aan, niet? Daar doe je het voor". Bredow (62) steekt nog een sigaret op en gaat weer aan de slag. Rusteloos. Brieven schrijven, bel len, post doornemen, informatie opzoeken. Zo begon het in 1944, zo gaat het nu nog steeds. Als wachtofficier op de U 288 raakte Horst Bredow in 1944 ge wond. Terwijl hij in het ziekenhuis werd verpleegd, voer zijn onder zeeër uit en werd door een Engels vliegtuig met man en muis naar de kelder gebombardeerd. Bredow begon met het verzamelen van alle mogelijke informatie over de boot en haar bemanning, om nabestaan den tenminste iets te geven, ter na gedachtenis. "Ik dacht: dat is toch wel het minste wat ik kan doen, nu ik nog leef en al mijn kameraden dood zijn". Het heeft uiteindelijk geresul teerd in een archief met een groot aantal boeken, tijdschriften, map pen met gegevens en meer dan 17.000 foto's van onderzeeërs, be manningen en alles wat daarmee te maken heeft. Het is bijeengebracht in een gebouw op de marinevlieg- basis op het Duitse Waddeneiland Sylt. Temidden van wat zich het best laat omschrijven als een geor dende chaos zetelt Herr Bredow. Een bezeten man. "Dagelijks krijg ik nieuwe infor matie toegestuurd en vragen men sen om gegevens over gezonken U- Boote of omgekomen familiele den", zegt hij. Hij wijst op verschil lende stapels post, die zich de afge lopen dagen hebben gevormd. Pakken met foto-albums, die moe ten worden doorgenomen. Zoals van een bejaarde man, die zijn hele hebben en houden opstuurt, verge zeld van een briefje in de trant van: „Ik ben alvast een beetje aan het opruimen, want ik ben al heel oud. Misschien hebt u er wat aan". Foto's die voor het archief bruik baar zijn, moeten worden gerepro duceerd en opgeborgen. Voor het fotografisch werk krijgt Bredow tijdelijk hulp van zijn vriend Klaus Schale, welhaast vanzelfsprekend ook iemand met een 'U-Boot-verle- den'. In de donkere kamer maakt hij zich dezer dagen nuttig door en kele honderden afdrukken te ma ken van foto's die door een Ameri kaanse schrijver uit het archief zijn gezocht ten behoeve van zijn boek. "Ja, ik help Horst een paar wé ken. Hij heeft het al zo druk met het schrijven van brieven en derge lijke. Als hij al dat fotowerk er ook nog eens bij zou doen, kwam die helemaal niet meer aan slapen toe", zegt Schale. Slapen is overi gens iets waarover Bredow zich niet al te druk maakt. Elders op het eiland staat een huisje tot zijn be schikking, maar vanwege de grote drukte eet en slaapt de archivaris op het archief. Tijd voor eten is er dezer dagen ook nauwelijks. Terwijl Schale in een hoekje de tafel dekt en wacht, loopt Bredow druk heen en weer. "Nog even een brief schrijven, be gin maar vast", roept 'ie. "Ja, hij maakt zich veel te druk", zegt zijn vriend bezorgd. „Maar hij weet het - en hij wil het zo". Dat betekent wel dat Bredow's vrouw in Berlijn haar winkeltje open moet houden, hoewel de pen sioengerechtigde leeftijd is be reikt. Zo kan haar man zijn pen sioen steken in het archiefwerk. Want hoewel de marine zegt het belang van het archief niet te on derschatten, houdt de medewer king op met wat praktische onder steuning, zoals telefoon en eten. De huur van het gebouw op de basis wordt betaald door het 'Verband Deutsche U-Bootfahrer'. Het gastenboek laat zien dat het U-Boot-Archiv, waarvan de naam overigens wordt omgedoopt in 'Traditions Archiv Unterseeboote', beslist geen eng, nationalistisch Foto ónder water gemaakt door Flip Tocila van de Terschellinger duik club Ecuador van de ingetrokken periscoop van de UB-61 (foto gpd> gezind onderneminkje is. Bredow wil er ook alles aan doen om dat te voorkomen.. "Wij verheerlijken de oorlog beslist niet. Dat doet nie mand die hem bewust heeft mee gemaakt. Maar wat steekt er voor kwaads in om informatie te verza melen over mensen die gewoon hun plicht deden?", aldus Bredow. Onderzeebootverenigingen in Frankrijk en de Verenigde Staten hebben hem erelid gemaakt, ver telt hij niet zonder trots. "Het is opvallend hoeveel van die voormalige tegenstanders nu contact zoeken met de bemannin gen van de onderzeeboten, met wie Van de UB-61, het type duikboot dat ten noorden v\ schip is identiek aan de UB-64 die hier staat afgebeeld. ze destijds te maken hadden", zegt Bredow. Het U-Boot-Archiv be middelt graag, om zo 'get together- parties' tot stand te kunnen bren gen. "Wij doen beslist niet aan en ge, typisch Duitse oorlogsverheer lijking. Integendeel, en ik hoop dat dat de mensen in Nederland duide lijk wordt. Want daar worden Duit sers vaak nog een beetje scheef aangekeken". Hij zegt het in zijn als particulier museumpje aangeklede werkka mer van het archief. Een model van 'zijn' U-288 in een glazen kastje aan de muur. Een grote ingelijste foto van de gezagvoerder daarbo ven. Bredow pakt een foto waarop waterkolommen opspatten naast een duikboot. De U-288, in zijn laatste uurtje. "Deze foto is ge maakt door de Engelsen. Die moesten elke U-Boot die ze bom bardeerden eerst fotograferen. Dan wisten ze precies welke schepen ze gehad hadden". "Ik heb de U-288 gebruikt als symbool van alle onderzeeërs, die in de oorlog zijn vergaan. Niet om te verheerlijken, maar ter nage dachtenis", benadrukt hij nog maals. Elders in het archief liggen spullen uit de periode 1914-'18, met onmiskenbaar grote historische waarde. Ze zijn niet verzekerd, evenmin als de honderden boeken, de mappen met het resultaat van talloze naspeuringen - uniek in Duitsland. "Nee, het is niet verze kerd. Als er brand komt, wat God verhoede, is alles weg. Maar wat zou ik dan moeten beginnen met een miljoen, of twee, of drie? Het is mijn levenswerk". Horst Bredow: 'Het is mijn levenswerk Proza - 'Palm Beach', een roman van Pat Booth, die zich afspeelt temidden van de in weelde badende jetset in Palm Beach. Waar hartstochten hoog oplaai en, maar huwelijken uit berekening worden gesloten. Waar haat vaak re geert. Enfin, men kent zoiets van Dallas en Dynastie. Luitingh, prijs 29,90. - 'Kind met zes tenen', Hannemieke Stamperius verzamelde een kleine twin tig Nederlandse verhalen door vrouwen iwen. Contact, prijs 25,-. - 'Een nagelaten bekentenis' door Mar cellus Emants (uit 1894) is een van de nieuwe uitgaven in de serie Amstelklas- sieken. Nieuw zijn ook 'Verveling' van Frans Coenen, 'Noodlot' van Louis Cou perus en 'De verstotene' door Fjodor Dostojevski. Veen, prijs 15,- per stuk. - 'Een maand in de provincie' door J.L.Carr. Twee oudstrijders hebben moeite hun oorlogservaringen te ver werken, zij voelen zich eenzaam en ont heemd. Veen, prijs 19,50. - 'Adieu, Volodia' door Simone Signo- ret. Aan het einde van haar filmcarrièere - en naar later bleek ook aan het einde van haar leven - schreef de Franse actri ce deze imponerende roman. 'Een erg mooi boek', zeiden de Franse critici. Nu in een vertaling van Frans de Haan bij De Arbeiderspers, prijs 39,50. - 'Voorbije passages' door Cees Noote- boom verscheen in 1981. Is nu alweer aan de vierde druk toe. De Arbeider spers, prijs 15,-. - 'Nachtelijk gesprek in Kopenhagen', een nieuwe roman van Karen Blixen, die eens 'Out of Africa' schreef, het ver haal dat met Meryl Streep in de hoofd rol is verfilmd. Nijgh en Van Ditmar, prijs 32,50. - 'God stierf bij de Nijl', een indringend en hard realistisch beeld van de Arabi sche wereld geschreven door Nawal El Saadawi, zelf geboren in een Egyptisch Nijldorp. Als arts werd ze wegens een geruchtmakend boek ontslagen. Kritak. Poëzie - 'Villa Arcana', gedichten van Jean- Paul Franssens. De Arbeiderspers, prijs 29,50. - 'Dit verre turen', gedichten van Koos Geerds. De Arbeiderspers, prijs 29,50. Mysterie - 'Dichte mist',een opnieuw mysterieus verhaal van de 'master of horror' Ste phen King. Dodelijke wezens in een on doordringbare mist? Luitingh, prijs 14,90. Jeugdboeken - 'Verliefd? Hoezo?' door Miep Diek- mann. Voor jongeren vanaf twaalf jaar. Westfriesland, prys 20,-. - 'Papieren kinderen' door Jac Linders met tekeningen van Ingrid Godon. Lan- noo, prijs 19,50. Diversen - 'Koken met granen en peulvruchten' door Lidy Nooy-Blokzijl met informatie en gerechten voor vegetariërs. Culinaire Boekerij van Zomer en Keuning, prijs 19,90. - 'Kijk op geologie' door drsJaap Veen- vliet. Geologie in ons dagelijks leven. Zomer en Keuning, prijs 19,90. - 'God regeert' door de Nederlands her vormd predikant dr. W.C.van Dam, die met voorbeelden van vroeger en nu Gods regeerkracht aantoont. Kok, prijs 13,50. - 'Lijden en hoop', preken en toespraken van de Zuidafrikaanse Nobelprijswin naar bisschop Desmond Tutu. Kok, prijs 24,50. Is er in Amerika sprake van een nieuwe trend bij de universitaire opleidin gen Bedrijfskunde, de busi ness schools? De Universi teit van Rochester, in de Amerikaanse staat New York, heeft recentelijk aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam een overzees fi liaal geopend voor het ge ven van een cursus aan Ne derlandse managers. En de in Buffalo gevestigde staatsuniversiteit van New York biedt een soort gelij ke managers cursus zelfs helemaal in de Volksrepu bliek China te koop aan. door Egbert Zeilema De in Amerika zo populaire part time MBA-opleiding (Master of Business Administration) lijkt een belangrijk export-artikel te zullen worden van de elkaar fel beconcur rerende business schools. "Ik denk, dat andere vooraanstaande Amerikaanse universiteiten het ook gaan doen en ons voorbeeld snel zullen volgen", zegt professor Ronald M. Schmidt, decaan Be roepsopleidingen aan de Roches- ter-universiteit. Hij coördineert het samenwer kingsproject met de Erasmus Uni versiteit, die aan de plotseling op komende Amerikaanse drang' om academisch bedrijfskundig onder wijs te exporteren een Europese primeur te danken heeft: een op Amerikaanse leest geschoeide, postdoctorale managers-cursus. Het cursusgeld is niet kinderach tig, een kleine 70 mille. Maar het levert de deelnemers volgens Ro nald Schmidt "value for money". Want, zegt hij, "wij bieden een eer steklas produkt aan". Hoogvliegers "Het beste wat er te koop is", zegt ook, met Amerikaanse onbe scheidenheid, Eduard J. Bomhoff, hoogleraar economie in Rotter dam. Zesentwintig op een carrière als manager beluste Nederlanders (plus een in ons land wonende Amerikaanse), komen elke vrijdag naar de Rotterdamse collegezaal om een volle dag intensief te blok ken voor hét diploma. De cursisten hebben twëe dingen gemeen: ze zijn allemaal academisch ge schoold en hebben allemaal een werkkring. Dat ze desondanks gemotiveerd zijn, de zware, hoge eisen stellende cursus te volgen, bestempelt hen volgens Bomhoff al tot potentiële hoogvliegers. Het diploma Master of Business Administration geldt in de Verenigde Staten zo onge veer als een garantiebewijs voor het veroveren van een topfunctie in het bedrijfsleven. "In Amerika zie je geen topmanagement meer zonder MBA", zo motiveert de verst wonende cursist, Frank Ro- zier, directeur van Roska Agencies in Heerenveen, zijn deelname. Het MBA-diploma is inderdaad een begeerd en gevraagd papiertje. Maar er is ook veel cursus-aanbod. In de Verenigde Staten zijn de aan de universiteiten verbonden en voor de academische master-titel opleidende instituten Bedrijfskun de (officieel: Graduate School of Management) zo talrijk, dat ze de laatste jaren moeten dingen naar de gunst van de studenten. Die concurrentieslag wordt het steeds moeilijker studenten aan te trekken en professor Schmidt geeft dan ook zonder aarzeling toe, dat het aanbieden van de cursus buiten Amerika als een bron van aanvullende inkomsten voor zijn gerenommeerde universiteit moet worden gezien. "Anders dan bij jullie in Nederland is universitair onderwijs in Amerika niet zo geso cialiseerd. Ik moet dus, populair gezegd, mijn eigen salaris verdie- Engels Over het besluit, de in de Ver enigde Staten zo succesvolle MB A- cursus van deze school uitgere kend aan de Maasstedelijke Eras mus Universiteit aan te bieden, zegt Schmidt: "We hebben het eerst in Zwitserland geprobeerd, maar daar zijn de onderhandelin gen uiteindelijk door ons afgebro ken, omdat het niet mogelijk bleek de cursus op te zetten in samen werking met een universiteit. Dat was een absolute voorwaarde van onze kant. Bij de Erasmus Univer siteit bestond dat probleem niet. In Rotterdam stond men er van het begin af erg positief tegenover". "Daarnaast is het van belang, dat alle deelnemers Engels spreken en verstaan. Dat is in Nederland geen probleem en dat vind je, denk ik, verder nergens in Europa, behalve natuurlijk in Engeland. Kortom: Rotterdam had dus eigenlijk geen serieuze concurrentie te duchten. Daarbij komt dan nog het voor deel, dat Nederland betrekkelijk klein is, waar door alle deelnemers dus op een redelijke reisafstand van Rotterdam wonen". Volgens een publikatie in de New York Times zou de opzet van de cursus bovendien de Neder landse regering wel goed uitko men. "Omdat een eerste poging wordt gedaan, het onderwijs in Ne derland te privatiseren", zo meldt deze krant op gezag van professor Schmidt. Wat er van zij, de Eras mus Universiteit is in elk geval te vreden met de Amerikaanse aan winst. In een fraaie catalogus wordt de kwaliteit van de postdoctorale MBA-cursus in alle toonaarden ge prezen. "Een part-time manage mentopleiding, die uitzicht biedt op een MBA-diploma was tot nog toe niet in Nederland beschik baar", zo begint de brochure. En hoofddirecteur dr. D. van Wens- veen van de bank Mees en Hope (een van de sponsoren van de cur sus) laat in het zelfde boek je we ten: "Een part-time MBA-oplei ding met accent op de financiering van de onderneming is precies wat we hebben moeten in Nederland." Professor Bomhoff: "We zijn in derdaad erg gelukkig met de ont wikkeling. Je ziet de behoefte aan zo'n opleiding ook in Europa dui delijk groeien. Dat wij zo graag voor samenwerking met de Uni versiteit van Rochester kozen, heeft te maken met het feit, dat zij al in 1966 als eerste begonnen met een part-time MBA-opleiding. Ze hebben in Rochester dus de lang ste ervaring met dit soort opleidin gen. Door het tot stand komen van de samenwerking kun je inder daad zeggen, dat Erasmus nu de enige universiteit in West-Europa is, die opleidt voor dit Amerikaan se diploma". Een statusverhogende stunt dus? Wellicht een beetje, want ook professoren hebben soms ijdele trekjes. Maar belangrijker is toch de overweging, dat het manage- ment-onderwijs in feite een Ameri kaanse 'uitvinding' is en dat het in de Verenigde Staten op een erg hoog peil staat. "Sinds wij er in 1966 mee begonnen hebben tal van universiteiten ons nagevolgd. Het is de unieke combinatie van werken en studeren. De studenten passen wat ze bij ons leren vaak di rect toe", aldus Schmidt. Heel wat Europese managers hebben in de loop der jaren al een full-time MBA-opleiding in de Ver enigde Staten hebben gevolgd. Maar dat veroorzaakte toch altijd veel ongemak en ongerief. Men moest dan weliswaar tijdelijk, maar toch vrij langdurig (door gaans negen maanden) uit zijn baan en gezin stappen. Nu de MBA-opleiding als parttime cursus in Rotterdam wordt gegeven, is al thans voor een deel van de Neder landse managers dat bezwaar weg gevallen. "Het was duidelijk een gat in de markt", zegt Schmidt. Die indruk lijkt inderdaad te Bomhoff: "Het beste wat koop is". worden bevestigd door de toeloop, direct in het eerste jaar al, van 27 deelnemers. "Boven de verwach ting", aldus Bomhoff, die nog meldt dat zich nu, terwijl de eerste cursus nog maar enkele maanden loopt, al weer tien kandidaten heb ben gemeld voor de tweede cursus, die volgend jaar begint. De cursis ten komen uit allerlei bekende en' minder bekende Nederlandse be drijven: banken (ABN, NMB, Mees en Hope), industrie (Mobil Oil). Voor de cursus van volgend jaar hebben intussen ook de grote con cerns, waarvan de namen nu nog in de deelnemerslijst ontbreken (Phi lips, Akzo en Shell), belangstelling getoond. 36 Jaar De cursus is gespreid over ne gentien maanden, waarin een ver blijf van negen weken in de cam pus van de universiteit van Ro chester, de komende zomer, is op genomen. Daar wordt full-time ge studeerd. In Nederland gaan de deelnemers elke vrijdag naar colle ge, waar in een hoog tempo wordt gewerkt. Daarnaast moeten ze per week nog zeker twintig uur stude ren om de stof bü te kunnen hou den. "Vandaar, dat sommige deel nemers, die een beetje dicht bij el kaar wonen, ook nog weer onder linge studieclubjes hebben ge vormd om, zeg maar, het huiswerk te maken", vertelt Bomhoff. De gemiddelde leeftijd van de cursisten is 36 jaar, net als in de Verenigde Staten. Schmidt ziet ook overigens weinig verschillen. Alleen zijn, in vergelijking met Ro chester, in Rotterdam de mensen uit het bankwezen wat oververte genwoordigd. In Amerika zijn het vooral de techneuten, de inge nieurs, die hun managersvaardig heden via een parttime MBA-oplei ding willen bijspijkeren. "Die zie ik in Rotterdam nog wat weinig", aldus Schmidt. In Rochester heeft de part-time managerscursus in tussen ruim 400 masters afgeleverd aan bedrijfsleven en overheid, voornamelijk in up-state New York, de regio van vestiging. Vraag Schmidt om de namen van een paar afgestudeerde kop stukken en hij raffelt gelijk een he le lijst af van mannen en vrouwen, die nu zware posten bezetten in be drijven als Eastman Kodak, Xerox, General Motors en Rochester Tele phone. In de gauwigheid worden ook een paar 'vice-presidents' (bij Eastman Kodak en Rochester Te lephone) genoteerd. Reclame ma ken voor de kwaliteit van hun cur sus schuwen Amerikaanse hoogle raren duidelijk niet. In het pro gramma voor het cursusjaar 1985/ 1986 in Rochester, trouwens, staan alle afgestudeerden (en nog stude renden) trots in alfabetische volg orde afgedrukt. Topprestatie Het cursusgeld, doorgaans be taald door de sponsorende bedrij ven (de firma's, die hun mensen naar de opleiding sturen), is vol gens Ronald Schmidt dan ook niet te hoog. "Misschien naar uw maat staven wel, maar je moet niet ver geten, dat die prijs een weerspiege ling is van de kwaliteit". Of, vol gens het voorwoord van decaqn Paul W. Macavoy: "De cursus verschaft hedendaag se managers de vaardigheden, die nodig zjjn om een topprestatie neer te zetten." En: "Onze succesvolle samenwerking met meer dan hon derd bedrijven heeft de afgelopen achttien jaar ruim 400 geslaagden voortgebracht, die nu topbanen hebben in die bedrijven. Ik heb er vertrouwen in, dat we met Neder landse en andere Europese bedrij ven tot een soortgelijke samenwer king komen, opdat we deze bedrij-' ven kunnen helpen bij het ontwik kelen van het managerstalent dat nodig is om met succes internatio naal te kunnen concurreren".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 13