Baden in luxe
Opticien zit er vaak naast
IJs
Consument
Opbrengst loterij bereikt
goede doel maar ten dele
Jsje niet altijd 'fris'
Kwaliteit wijn
blijft voor
onrust zorgen
Badkamer niet langer sluitpost op begroting
ilïï MAANDAG 30 JUNI 1986
PAGINA 9
Baden is, zeker in onze tijd,
waarin de lichaamsverzorging
zo hoog staat aangeschreven,
een soort cultuur geworden.
Honderden guldens geven we
jaarlijks uit aan zeep, schui
mende crèmes, verzachtende
bad-olieën, bodylotions en cos
metische produkten om één
doel te bereiken: schoon te
worden. Potten met badzout
gieten we leeg om ons velletje
te reinigen. Sterker nog, som
migen duiken bij tijd en wijle
zelfs tot aan hun nek de mod
der in om de heilzame werking
van de kleidrab te ondergaan.
Wie denkt, dat dit een verschijn-
;1 van de laatste jaren is, vergist
zich. Weliswaar was het in de tijd
van onze grootouders allemaal wat
eenvoudiger, toen eenmaal in de
week de teil in de keuken met em
mers heet water werd gevuld zodat
ille gezinsleden achter elkaar in de
tobbe konden, maar gebaad heb
ben we ons door de eeuwen heen,
zij het in het ene tijdperk wat fana
tieker dan in het andere.
Indogermaans
Het woord bad is dan ook al een
heel oud woord en stamt, zo leert
de Grote Winkler Prins ons, van
een oude Indogermaanse stam, die
hiermee "de verwarming met be
hulp van omslagen en daarna het
wassen met warm water" benoem
de. Later kreeg het woord een rui
mere betekenis en gold het ook
voor rituele handelingen.
Badgelegenheden waren er al
ver voor het begin van onze jaartel
ling. Van de oude Egyptenaren is
wekend, dat zij warme en koude
baden kenden en in de ruïnes van
de villa's van voorname Assyriërs
zijn resten gevonden van badka-
met geasfalteerde vloeren en
badkuipen, die in feite niet zoveel
verschillen van de onze. zij het-dan
dat de afmetingen veel kleiner zijn.
Bij de Grieken was het koude
3ad erg "in" en maakte een bezoek
daaraan deel uit van de "hard-
ïeidstraining" van de jonge Spar-
anen. Voor andere volkeren, zoals
de joden, heeft het baden door de
ïeuwen heen een religieuze bete-
tenis gehad en werd er in elk geval
:en bad genomen vóór belangrijke
'eesten.
De badcultuur, zoals wij die he-
lentendage in Europa nog kennen,
s door de Romeinen ingevoerd,
oen deze technieken hadden ont
wikkeld om door middel van aqua
ducten voldoende water naar Ro
ne te brengen. In die tijd ontston
den allerlei openbare badinrichtin
gen, de zogenaamde balneae, die
/olgens een vast plan waren ge-
Douwd met een kleedruimte, een
opslagplaats voor olieën en andere
stoffen, een koud bad, een lauw tot
neet bad, waar vermoedelijk een
toombad werd gebruikt, en een
warm vertrek. Tal van Romeinse
keizers schonken het gepeupel
dergelijke voorzieningen. De Ro
meinen uit de betere kringen kon
den zich in hun villa's een eigen
badinrichting veroorloven.
Geneeskracht
Belangrijke badgelegenheden
ontstonden ook op plaatsen waar
geneeskrachtige bronnen werden
gevonden. Maar bij baden bleef het
op die plaatsen echter meestal niet.
Gevolg was, dat deze badgelegen-
Het waren de Chinezen die,
ongeveer 2500 jaar geleden, als
eersten op het idee zijn gekomen
om sneeuw uit de barre Noordchi
nese winter in blokken uit te hak
ken en in diepe, met hooi geisoleer
de kelders te bewaren tot men in
de hete zomer snakte naar verkoe
ling. Onder de 1200 personen die
zich aan het hof bezig hielden met
de verzorging van de keizerlijke ta
fels, waren er 94 belast met de zorg
voor de ijskelders. In die ijzige kou
diep onder de paleizen werden
vlees en vis vers gehouden. Maar
de sneeuw diende ook om de kei
zerlijke wijn te koelen, en het
mooiste fruit uit de paleistuinen
werd opgediend op een bedje van
sneeuw en bedauwde bladeren. En
daar wist men een aangenaam ge
bruik van de maken. Zo verhaalt
een roman uit de zestiende eeuw,
de tijd van de Ming-dynastie, hoe
een aristocratische jongeman op
een mooie zomerdag in zijn tuin op
een rustbank uitgestrekt zich ver
maakte door kleine gele
pruimpjes, in een kom met sneeuw
gekoeld, naar het honingkleurige
naakte lichaam van zijn geliefde te
gooien.
Via de zijde-weg van China naar
Iran kwam het idee van de koele
sneeuw voor zomerse verfrissing
westwaarts en in Iran ging men
nog wat verder: men vermengde
sneeuw met vruchtesap en honing
tot verkoelende zoete snoeperij en
noemde dit sherbet, de oervorm
van onze sorbet, vruchten-waterijs.
Met de Saracenen, die in de negen
de eeuw Sicilië veroverden, is de
verfijnde kunst van het ijs maken
in Italië gekomen en het is waar
nergens eet men zulk verrukkelijk
vruchtenijs als op Sicilië, nog al
tijd. Van de Sicilianen leerde de
rest van Italië de koele kunst van
het ijsmaken, en de zachte, half-
vloeibare granita, bijvoorbeeld van
citroen, moet ongeveer zijn wat de
oorspronkelijke sherbet geweest
Toen Catharina de Medici in 1533
trouwde met de latere Franse ko
ning Henri II had zij, behalve koks,
ook ijsbereiders in haar gevolg.
Frankrijk leerde de zoete verkoe
ling kennen, althans het hof. Maar
de man die het ijs werkelijk naar
West-Europa heeft gebracht was
de Siciliaan Francesco Procopio,
die in 1670 in Parijs het Café Proco
pe opende, de eerste ijssalon ter
wereld, die een grandioos succes
werd en waar een eeuw later de
grootste geesten van Frankrijk,
Rousseau, Voltaire, Diderot, graag
een ijsje kwamen snoepen.
In de loop van de negentiende
eeuw werd het ijs opgenomen in de
Franse haute cuisine, met als abso
luut hoogtepunt de 116 ijsrecepten
plus nog alle spectaculaire combi
naties van ijs in de vorm van bom-
bes, ijssoufflé's, ijspuddingen, die
Escoffier geeft in zfjn Guide Culi
naire. Dat was dan al lang niet
meer het eenvoudige vruchten-wa-
terijs van de Sicilianen, maar weel
derige, zware ijssoorten op basis
van een zogenaamde ijs-composi
tie, bestaande uit een roomvla, met
eieren gebonden en verrijkt met
slagroom. Daar werden dan vruch-
tenpuree's aan toegevoegd, ofwel
men trok in de room koffiebonen
af of voegde er gesmolten chocola
de aan toe, of een fijne likeur. En
dat werd dan prachtig opgediend
in zilveren coupes, met vruchten,
met slagroom, likeurbonbons,
vaak in een sluier van gesponnen
suiker.
Die tijd is voorbij, met het lichter
worden van de Franse keuken zijn
we teruggekeerd naar de lichte,
verfrissende sorbet en die voldoet
toch nog altijd het beste aan de
oorspronkelijke bedoeling: zoete
verkoeling geven op warme dagen,
of een vederlichte bekroning van
een feestelijk maal.
WINA BORN
Ongeveer een op de acht brillen is
niet voldoende op de ogen van de
drager toegesneden. De glazen zijn
niet precies volgens het recept ge
slepen. Dat kan leiden tot hoofdpijn
en slecht zien. Meer dan de helft van
de met klachten geconfronteerde
opticiens (zes van de tien) weiger
den op de klachten in te gaan.
Dat blijkt uit een onderzoek van de
Consumentenbond. Deze liet tien proef
personen elk zeven maal een bril kopen.
Gelet werd vooral op van het recept af
wijkende glazen. Bij 13 procent van de
brillen was de kwaliteit ondermaats, zo
oordeelt de Consumentenbond. In de
meeste gevallen ging het om verkeerd
gecentreerde glazen. Het optisch cen
trum staat dan niet juist voor de ogen.
Twee brillen kregen van de Consu
mentenbond zelfs het eindoordeel
'slecht'. Zo was er een opticien uit de
Rinck-keten die een positieve in plaats
van negatieve cilinder monteerde. Ook
was er een opticien die plastic glazen le
verde, terwijl duidelijk om echt glas was
gevraagd. Deze opticien verklaarde later
dat dit in zijn bedrijf de gewoonte is bij
een sterkte groter dan 3.
Bij terugkeer naar de opticiën bleken
slechts vier van de tien bereid hun fout
te erkennen en kosteloos te herstellen.
onder redactie van
Wim Fortuyn en Conny Smits
De overigen weigerden de klachten se
rieus te nemen, aldus de Consumenten
bond. De opticiëns die hun fouten wel
ruiterlijk toegaven, leverden in tweede
instantie wel een betere bril, hoewel de
fout niet altijd volledig werd hersteld.
De fouten bleken niet ketengebonden
te zijn: zowel 'kleine' opticiëns als hun
collega's van grote zaken als Hans An
ders, Apollo. Brilmij. Groeneveld en
Minder dan zestig procent van de op
brengst van de Algemene Loterij Neder
land komt terecht bij het goede doel, zo
als dat verplicht is gesteld bij de Wet op
de Kansspelen. Wel schuift de ALN ge
noeg geld af naar de liefdadige instellin
gen, maar die zetten een groot deel daar
van opzij "voor later", in plaats van het
geld tot de laatste cent te besteden aan
het goede doel. Dat meldt de Consumen
tengids in het julinummer.
De zes bank- en giroloterijen die de
ALN jaarlijks houdt, zijn goed voor een
totale opbrengst van ruim 100 miljoen
gulden. Daarvan wordt 26 procent uitge
keerd als prijzengeld en wordt 12 pro
cent gebruikt om de kosten te dekken.
Op grond van de Wet op de Kansspelen
moet de rest van het geld,-minstens zes
tig procent, worden overgemaakt aan de
deelnemende stichtingen.
Volgens de Consumentenbond komt
daar bij de ALN echter weinig van te
recht omdat de instellingen hun inkom
sten voor een belangrijk deel gebruiken
om hun (vaak toch al grote) vermogens
"aan te dikken". Het is daarom volgens
de bond volkomen onterecht dat de mi
nister van justitie nog niet heeft ingegre-
Rinck en Oogmerk leverden soms slecht
werk. Naar het verschil in service werd
niet gekeken.
Wel bleken de prijzen per keten nogal
af te wijken. Hans Anders is volgens de
bond het goedkoopst, op de voet ge
volgd door Apollo en Rinck. Oogmerk
kwam als duurste uit de bus, maar ook
aan de prijs waren de brillen van zelf
standigen, Groeneveld en Brilmij.
pen bij de jaarlijkse verlenging van de
vergunning voor de ALN.
De ALN verschaft geld aan in totaal
vijf liefdadige instellingen die onder
meer volksgezondheid, maatschappelijk
welzijn en cultuur willen bevorderen.
Het zijn de Stichting Fondsenwervings
acties Volksgezondheid (SFV), het Ko
ningin Julianafonds (KJF), het Prins
Bernhardfonds (PBF), de Stichting Ka
tholieke Noden (SKN) en de Stichting
Fondsenwerving Militaire Oorlogs- en
Dienstslachtoffers (SFMO). Bij elk van
deze instellingen plaatst de Consumen
tenbond vraagtekens wanneer het gaat
om de manier waarop zij hun geld beste
den.
Bovendien, zo stelt de bond; is het op
merkelijk dat in de vele met de ALN ver
bonden instellingen als bestuurders
vaak dezelfde namen opduiken. Zo
maakt de secretaris van de ALN boven
dien deel uit van de commissie Bijzon
dere Uitkeringen, is hij secretaris/pen
ningmeester van de SFV en is hij ook
nog eens bestuurslid van het Centraal
Archief, dat toezicht houdt op collecte
rende instellingen. SFMO.
Niet alle ijsjes zijn even fris. Dat bleek de Consumetitenbond bij een test van
vijftig soft ijsjes, waarvan er vijf meer bacteriën bleken te bevatten dan bij de
wet is toegestaan. Ziekteverwekkende bactieriën werden echter niet aangetrof
fen, zoals vorig jaar bij eenzelfde test nog wel het geval was.
"Toch schort er nog heel wat aan de vakkennis van de ijsbereiders"vindt de
Consumentenbond. Zo bevatten veel soft ijsjes nog de resten van het chloorhou-
dende desinfectiemiddel Halamid, waarmee de ijsmachines bij voorkeur elke
dag gereinigd dienen te worden.
De Nederlandse consument blijft
verontrust over de kwaliteit van de wij
nen uit Italië en Oostenrijk. De Consu
mentenbond en het ministerie van wvc
worden nog regelmatig gebeld door
verontruste vakantiegangers die zich af
vragen welke wijnen wel of niet gedron
ken kunnen worden. De enige houvast
die hen kan worden geboden, is een lijst
van de 'verboden' Oostenrijkse en Ita
liaanse wijnen uitgegeven door het mi
nisterie van wvc.
Vorige zomer werd het Oostenrijkse
wijnschandaal aan het rollen gebracht
toen bleek dat er op grote schaal anti
vries aan wyn was toegevoegd. In maart
van dit jaar werd in goedkope Italiaanse
wijn de stof methylalcohol aangetroffen
waaraan inmiddels enkele tientallen
mensen zijn overleden.
De heer N. J. Gratama, secretaris van
de commissie voor wijn van het hoofd-
produktschap voor akkerbouwproduk-
ten, trekt de volledigheid van de lijsten
enigszins in twijfel. "Vooral Italië heeft
veel verschillende soorten wijnen. Het is
altijd mogelijk dat in een bepaald plaats
je net weer heel andere wijnen worden
verkocht. En wat doe je bijvoorbeeld
met zo'n lijst in een restaurant?".
"Honderd procent zeker kun je na
tuurlijk nooit zijn", aldus M. Struik van
de afdeling voorlichting van de Consu
mentenbond. "Maar je mag er toch van
uitgaan dat de lijsten betrouwbaar zijn.
Vooral omdat er na de wijnschandalen
uitgebreid onderzoek is verricht".
Een manier om risico's zoveel moge
lijk uit te sluiten, is het kopen van een
duurdere wijn. "Want", aldus Gratama,
"bij de Italiaanse wijnen waarin giftige
stoffen werden aangetroffen, ging het
om goedkope soorten".
De oude Egyptenaren
deden het, de Romeinen
later ook. Zelfs de
Middeleeuwse monniken
in hun kloosters deden het.
En wij doen het anno 1986
misschien wel meer dan al
onze voorouders: baden.
De een wat vaker dan de
ander, maar allemaal laten
we toch met de regelmaat
van de klok het water met
liters tegelijk over ons
heen stromen of gaan voor
een ontspannen half uurtje
lekker languit het warme
sop in.
door
Kitty van Gerven
Een complete badkamerinrichting zoals deze bij velen hoog op
het verlanglijstje staat. (foto gpd>
Chef-verkoop J. Hasselo op het randje van de badkuip
die bij het badkamerinterieur ter waarde van 17.00 gulden
hoort. (foto GPD)
worden geplaatst. Is die ruimte te
klein, dan kiest men veelal voor
een douche boven het bad en gla
zen klapramen boven de badkuip".
Uiteraard hoort in de badkamer
de wastafel thuis, dikwijls een dub
bele, maar voor de meesten is dit
vertrek niet compleet zonder een
duoblok en zelfs een bidet. "Ook
de vraag naar badkamermeubelen
is erg groot", vertelt Hasselo, "Men
is erg op comfort gesteld en wil
graag alles bij de hand hebben. De
handdoeken, de toiletartikelen,
maar ook het ondergoed. Daarvoor
zoekt men kastruimte, die meestal
om de wastafel wordt gebouwd".
Veel van deze badkamermeubelen
zijn voorzien van een sfeervolle in
gebouwde verlichting en zijn uit
gevoerd in de kleur van het sani
tair. Datzelfde geldt overigens ook
voor de accessoires, zoals plan-
chets, zeepbakjes, handdoekenrek
jes, wandlampjes en closetborstel-
houders en zelfs het klapstoeltje
voor in de douchekabine.
De favoriete kleuren voor de
badkamer zijn volgens Hasselo op
dit moment lichtgrijs, bahamabei-
ge en een nieuwe kleur, die het
midden houdt tussen bahamabei-
ge en crème. Maar ook wit is "in",
in combinatie met gekleurde ac
cessoires.
Toch kiest men dan niet voor de
alom bekende witte badkuip en de
witte vierkante tegeltjes van 15x15
cm. De badkuipen in de vorm van
het lichaam, soms voorzien van in
gebouwde armleuningen, winnen
het van de doorsnee kuip en de
wanden en vloeren zien de mees
ten liever bekleed met grote tegels
van tenminste 20x20 centimeter.
"De vraag naar tegels van een
zeer goede kwaliteit is ook het
grootst", aldus Hasselo. Marmer
begint daarbij steeds meer in trek
te komen, maar de tegels, waarmee
fraaie motiefranden in de badka
mer kunnen worden aangebracht
winnen het voorlopig nog in popu
lariteit.
Luxe
Die vraag naar kwaliteit geldt ove
rigens ook voor kranen. Thermos-
tatische mengkranen, die men op
een vaste temperatuur kan instel
len, zodat iemand, die onder de
douche stapt nooit onder een te he
ten of een e koude straal komt te
staan, gaan grif van de hand. Dat
geldt ook voor de mengkranen, die
door middel van een handeltje
kunnen worden bediend.
"Een paar jaar geleden was men
wat voorzichtiger met de aankopen
voor de badkamer, maar sinds een
jaar of twee is de vraag naar luxe
uitvoeringen enorm gestegen",
vertelt Hasselo. En dat wil nu niet
direct zeggen, dat men de deur
platloopt voor een whirlpoolbad,
dat in een handomdraai is te veran
deren in een massagebad, of voor
een douche- installatie, waarbij het
water uit vijf verschillende richtin
gen komt, maar wel, dat voor de
meeste woningbezitters de badka
mer zeker niet meer de stelpost
van de begroting is. Integendeel.
Men heeft er heel wat voor over de
dagelijkse wasbeurt te ondergaan
in een omgeving, die rust en har
monie uitstraalt. Waar de huid ge
streeld wordt door het badschuim
en het netvlies door een fraai intp.
rieur.
heden een slechte reputatie kregen
vanwege de vele uitspattingen en
er bij de christelijke gezaghebbers
grote tegenstand tegen ontstond.
Omdat men niet tegen het baden
zelf was, maar tegen de omstandig
heden waaronder, werden de bad
gelegenheden verplaatst. In de
kloosters bijvoorbeeld bestonden
in de middeleeuwen fraaie baden.
Ook de volkeren uit het noorde
lijke deel van Europa kenden het
bad al eeuwenlang. In menig Ger
maans huis bevond zich een bad
vertrek met in de hoek een stenen
oven, waar water op werd ver
warmd voor de badkuip of voor
een stoombad. Deze manier van
baden bleef gedurende de midde
leeuwen in gebruik. Wie het zich
kon veroorloven legde in de late
middeleeuwen in de eigen tuin een
badhuis aan, maar de grote massa
was toch aangewezen op openbare
gelegenheden, waar men dikwijls
een hele dag verbleef, tussen het
baden door wandelde in de tuin of
vertier zocht in de nabij gelegen
herberg.
Veel geld
Het gemengde baden van man
nen, vrouwen en kinderen, dat aan
de hoven in zwang kwam, leidde
evenwel tot nieuwe protesten,
vooral van de machtige geestelijk
heid, en in de zestiende eeuw ont
stond er uit weerzin tegen de "on
zedelijke ongeregeldheden" zelfs
een zekere weerzin tegen het ba
den, die tot in de 18e eeuw duurde.
Het besef, dat weinig zo goed is
voor het menselijk lichaam als een
flinke plens schoon water, keerde
evenwel terug; eerst in Engeland
en later ook in ons land, waar om
streeks 1800 de eerste systematisch
ingerichte zeebaden werden aan
gelegd.
In de beginjaren van deze eeuw
moest het grootste deel van onze
bevolking voor de wekelijkse reini
ging naar de openbare zwemin
richting. Tegenwoordig beschikt
bijna iedereen over een badkamer
of douche, hoe klein deze ook is.
Woningen, die de laatste jaren zijn
gebouwd herbergen vaak zelfs een
badruimte, waar sommige Romei
nen nog jaloers op zouden zijn ge
weest. Want badkamers zijn be
langrijk geworden in ons interieur.
Dat blijkt niet alleen uit de aan
dacht, die aan deze voorzieningen
wordt besteed in de vele interieur-
bladen, maar ook uit de verkoop
van sanitair.
Dat wil zeggen, de gebruikers
hebben er veel belangstelling voor.
De bouwers nog altijd iets minder.
Volgens J. Hasselo, chef van de af
deling verkoop binnendienst van
een sanitairgroothandel is het sani
tair bij veel bouwers nog steeds de
stelpost van de begroting. Maar de
toekomstige bewoners van een
huis brengen daar vaak hoogstper
soonlijk verandering in. "Er ko
men hier veel mensen in de toon
zaal kijken, die bijvoorbeeld een
begroting voor het sanitair van
zo'n 1500 gulden hebben meege
kregen van de bouwer. Er mag dan
voor dat bedrag aan sanitair wor
den besteed in een nieuwe woning.
Maar als ze de toonzaal verlaten
hebben ze meestal sanitair besteld
van tussen de 4000 en de 5000 gul
den. Men is bereid om veel geld
neer te leggen voor een fraaie bad
kamerinrichting. Met de standaard
badkamer, zoals de bouwer die
voor ogen had, neemt men in ne
gen van de tien gevallen geen ge
noegen".
Hoezeer men bereid is de porte
monnee open te trekken, blijkt wel
als Hasselo vertelt, dat een fraaie
badkamer van een slordige 17.000
Een zwart met rode badka
mer, compleet met in de vloer
gebouwd badtoilet en dubbele
wastafel. (foto gpd»
gulden toch bijna elke maand wel
wordt verkocht. Daarvoor heeft
men dan ook wel wat. In de eerste
plaats een tweepersoons ligbad,
een douchekabine, een dubbele
wastafel, een duoblok en een bidet
en dat alles "aangekleed" met mar
meren wand- en vloertegels.
In trek
Natuurlijk nemen de meesten met
een eenvoudiger uitvoering genoe
gen, maar opvallend is volgens
Hasselo wel, dat men een zo com
pleet mogelijke badkamerinrich
ting nastreeft. "Het ligbad is erg in
trek, zo mogelijk in combinatie
met een douche. Nu hangt het na
tuurlijk van de ruimte, die men
voor een badkamer heeft, af of er
én een bad én een douche kunnen
