Turkse schatten: fascinerend
'Casa': nieuw project van
Gruppo Trutto Dramatico
Expositie in Museum van Oudheden
Théatre de la Salamandre: Weinigzeggende taferelen in stationsrestauratie
Gosschalk terug bij Werkcentrum Dans
DINSDAG 24 JUNI 1986
KUNST
PAGINA 15
Tentoonstelling 'Schatten uit Tur
kije', tot 22 september 1986. Rijks
museum van Oudheden, Rapenburg
28, Leiden. Openingstijden di. t/m za.
van 10-17 uur, zo. en ma. van 12-17
uur. Tentoonstellingscatalogus
ƒ25,-.
LEIDEN - Sinds bekend
werd dat een bijzondere
collectie Turkse kunst
voorwerpen naar Leiden
zou komen, is er in het
Rijksmuseum van Oudhe
den koortsachtig gewerkt
aan de organisatie van de
ze expositie die de naam
kreeg 'Schatten uit Tur
kije'. Hiermee zal Leiden,
naar verwacht wordt, ge
durende de zomer natio
naal maar ook internatio
naal, in het middelpunt
van de belangstelling ko
men te staan.
Voor de tentoonstelling is een se
lectie gemaakt van vierhonderd
voorwerpen, meest topstukken,
die tezamen een beeld geven van
dertig eeuwen geschiedenis in
Anatolië, zoals het huidige Tur
kije vroeger genoemd werd. Het
Museum van Oudheden geniet
het voorrecht om als eerste in
Europa buiten Turkije, aan deze
unieke collectie onderdak te bie
den tot eind september. Daarna
zal de expositie tot 1991 rondrei
zen en na andere Europese lan
den zal zij hoogstwaarschijnlijk
ook in de Verenigde Staten te
zien zijn.
De geëxposeerde stukken
maakten eerder deel uit van een
vorig jaar naar Tokio uitgezon
den tentoonstelling. Zeer opmer
kelijk is de grote interesse in Ja-
pan voor de cultuur van het Na
bije en Midden-Oosten. In 1983
bijvoorbeeld werd eveneens in
Tokio de collectie kunstvoorwer
pen uit het Nabije Oosten van
het Metropolitan Museum of Art
gehouden. In de catalogus van
die tentoonstelling is een lange
lijst opgenomen van exposities,
gewijd aan de oude kunst van de
ze gebieden, welke na 1960 in»Ja-
pan te zien waren. Daarnaast
werd geconstateerd dat het enor
me bezoekersaantal, de speciale
activiteiten van warenhuizen en
de sponsoring door krantencon
cerns bij dergelijke gelegenhe
den, in het buitenland verbazing
wekten, maar ook 'Schatten uit
Turkije' bewijst dat steun van
het bedrijfsleven en het trekken
van een (hopelijk) groot publiek,
ook in Nederland niet geschuwd
wordt. Bij deze tentoonstelling is
dezelfde formule gebruikt die
enige jaren geleden de in Rotter
dam gehouden tentoonstellingen
'Goden en Farao's' en 'Het goud
der Thraciërs' maakten tot een
succes, hetgeen te danken was
aan de imponerende stukken.
die door hun kostbaarheid zorg
den voor lange rijen bij de kassa.
Het zwaartepunt van deze ten
toonstelling ligt vooral bij de
kwaliteit van de stukken, maar
het zou een miskenning van de
culturele waarde van de collectie
zijn om alleen de uiterlijke kant
te benadrukken. Hoewel de ten
toonstelling niet in de eerste
plaats gepresenteerd wordt als
een overzicht in een toch kort be
stek, kan het geëxposeerde werk
samen met de catalogus en ver
dere achtergrondinformatie een
indruk geven van de belangrijke
fasen in de geschiedenis van de
volken die Anatolië in de loop
der eeuwen bewoonden en van
de wisselwerkingen die met an
dere culturen ontstonden, even
als de invloed die uitging van
overheersende machten.
Het eerste deel van de tentoon
stelling volgt de ontwikkeling
van Anatolië in de pre-klassieke
periode, vanaf de Vroege Steen
tijd tot na de val van het Neo-Hit-
tietische Rijk, toen omstreekts
1000 v. Chr. andere rijken, Urartu
en Phrigië, en de Neo-Hittieti-
sche stadstaten een belangrijke
rol gingen spelen. Deze breuk in
de geschiedenis is in de vormge
ving van de expositie duidelijk
benadrukt. Op dat punt aangeko
men heeft de bezoeker al kennis
kunnen nemen van de verbazen
de vooruitgang die de ontdek
king van nieuwe materialen (aar
dewerk en metaal) en de beheer
sing van nieuwe technieken met
zich meebrachten. De voorwer-.
pen, die bijvoorbeeld uit grafgif
ten afkomstig zijn, variëren van
eenvoudige kralenkettingen tot
kostbaar goud-vaatwerk.
bekend terrein. Indrukwekken
de voorbeelden van Griekse en
.oosterse invloed zijn te vinden in
de sculptuur afkomstig uit de be
roemde tempel van Artemis te
Ephese. Hiertoe behoort ook het
'visitekaartje' van de expositie,
het gouden vrouwenbeeldje dat
de affiches siert, maar in
werkelijkheid blijkt dat het nog
geen tien centimeter hoog is. De
blikvanger bij de Hellenistische
kunst is wel de grote bronzen at
leet, die opgedoken werd in de
Egeische Zee. Via de Romeinse
sculptuur onder andere, wordt
de ontwikkeling verder gevolgd
naar de Byzantijnen die klassie
ke stijlkenmerken en motieven
overnemen en daaraan Christe
lijke betekenissen verbinden.
Met de groeiende invloed van de
Islam kwam door de Seldsjoe-
ken in de 15de eeuw een einde
aan het Byzantijnse Rijk en de
expositie eindigt met de Os-
maanse periode; uit ruim zes
eeuwen zijn daaruit bijzondere
voorbeelden bijeengebracht van
het vakmanschap van schrijn
werkers en tapijtwevers, naast
fraai gecalligrafeerde teksten.
Al deze tastbare bewijzen van
een eeuwenoude beschaving
vormen een fascinerend geheel;
een groot publiek kan hier met
vele aspecten van de Turkse cul
tuur kennis maken.
NANCY STOOP
LEIDEN - In het Leidse Rijks
museum is bij de tentoonstel
ling 'Schatten uit Turkije' ook
een informatieve videofilm te
bekijken. Het videoprogramma
duurt vijftien minuten. Cees
van Drongelen heeft de tekst in
gesproken en de film is tevens
voorzien van Engelse ondertite
ling.
Bronzen at
leet, een van de
toppers van de
expositie
'Schatten uit
Turkije'.
(foto PR»
'Les crachats de la lune', Tragi-co-
médie van Gildas Bourdet, door het
Théatre de la Salamandre. Regie;
Gildas Bourdet en Alain Miiianti.
Decor: Laurent Peduzzi. Gezien op
23 juni in de Stadsschouwburg, Am
sterdam. Aldaar nog vanavond te
AMSTERDAM "De voorstel
ling is zo visueel en herkenbaar
van karakter dat geringe kennis
van de Franse taal geen bezwaar
hoeft te zijn". Letterlijk staat dit
te lezen op het reclamefoldertje,
waarmee 'Les crachats de la lu
ne' al tijden geleden werd aange
prezen. Het klopt absoluut niet.
Er worden wel degelijk zeer hoge
eisen aan kennis van het Frans
gesteld - sterker nog, speciale
kennis wordt bij de toeschouwer
verondersteld, want men spreekt
(in hoop tempo en dan ook nog
vaak ruziënd) een soort Bar
goens. Nu moet de oganisatie na
gegeven worden, dat zij voor een
goed bruikbare samenvatting
heeft gezorgd. Tot op zekere
hoogte is de voorstelling daar
door te volgen.
Los van dit vreemde-taal-as-
pect echter is ook de bewering
onbegrijpelijk, dat de voorstel
ling 'zo visueel van karakter' zou
zijn. Er valt natuurlijk wel wat te
zien, maar dit stuk is toch echt
puur teksttoneel, dat het van de
sfeertekening in de verschillen
de gesprekken moet hebben.
Een verhaallijn is er nauwelijks.
Verbindend element is eigenlijk
de plaats van handeling; een sta
tionsrestauratie annex bordeel in
een provincieplaatsje. Daar zien
we voortdurend een groot aantal
personages samenkomen: de
kroegbaas en zijn vrouw, een
verslaafde travestiet en zijn min
naar Milou, een muzikant, drie
hoeren, een pooier, een soldaat,
een machinist en 'le Belch'. Deze
laatse persoon praat zijn eigen
taaltje, dat alleen Princesse, één
van de hoeren, begrijpt. Op het
moment, dat hij uiteindelijk
Frans begint te spreken, wordt
hij door de pooier doodgescho
ten. Dat is dan het dramatische
hoogtepunt van alle perikelen
rond deze maatschappelijke
randfiguren.
Het decor is een bezienswaar
dig bouwwerk. Realistisch en
concreet wordt deze ruimte met
zijn karakteristieke, mateloos
droefgeestige sfeer aangegeven.
Het stuk zelf is niet echt droevig,
of saai of slecht, maar ook zeker
niet echt boeiend, of aangrijpend
of geestig. Ook theatertechnisch
is het niet om bepaalde redenen
interessant. Noch de regieopvat
ting, noch de spelprestaties heb
ben iets opvallends.
De voorstellingsduur bedroeg
(zonder pauze gespeeld) negen
kwartier - niet echt langdurig.
Misschien leek het alleen maar
onnodig lang; een enkeling hield
het in elk geval voortijdig voor
gezien. Het toneelaanbod van het
HF is dit jaar al beperkt. Daarom
is het eens zo jammer, dat men
zo'n middelmatige, weinigzeg
gende voorstelling geprogram
meerd heeft. Na de grootse thea
terevenementen door het gezel
schap van Ariane Mnouchkine
en door de Compagnie Renaud/
Barrault is dit een behoorlijke
anti-climax.
WIJNAND ZEILSTRA.
Fragment uit 'Les crachats de la lune
Leidse Kaasmarktschool wordt omgetoverd tot republiek
LEIDEN - De Leidse theatergroep Gruppo Trutto Drama
tico bestaat dit najaar tien jaar. Het gezelschap wil dit
heuglijke feit niet onopgemerkt voorbij laten gaan en heeft
daarom het plan opgevat het volgend seizoen een stuk ge
titeld 'Casa' op de markt brengen.
Het theaterproject zal worden ge
regisseerd door twee Polen en
wordt voorlopig gespeeld in de
Leidse Kaasmarktschool. De thea
tergroep zoekt nog ongeveer 40
spelers voor grote en kleine rollen
in het stuk dat handelt over een
stel toeristen, in dit geval het pu-,
bliek, die met vakantie gaan in de
kleine republiek Casa.
"Het stuk heeft eigenlijk als on-
door
Miriam Kriopper
ROTTERDAM (ANP) - De Zuid-
afrikaanse dichter Breyten Brey-
tenbach heeft gisteren in Rotter
dam het graf van de onbekende
dichter ingewijd. Het graf is gesi
tueerd bij een oude plataan op de
Westersingel, tussen het oude en het
nieuwe adres in van de Rotterdam
se Kunststichting.
Breytenbach kreeg het idee voor
het graf tijdens zijn gevangen
schap in Zuid-Afrika. Hij schreef
hierover een prozatekst en opperde
dat Rotterdam de beste plaats was
voor dit graf („waar inwoner en
bezoekende dichter hun ex voto
kunnen achterlaten"), (een ex-voto
is een uitdrukking van devotie via
een voorwerp-met-inscriptie, een
plaquette bijvoorbeeld red.)
Het idee werd verder uitgewerkt
in samenwerking met de organisa
tie van Poetry International, dat
deze week voor de 17de maal in
Rotterdam wordt gehouden. Brey
tenbach bezoekt dit festival sinds
1971onderbroken door zeven jaar
gevangenschap wegens verzetsacti
viteiten tegen het blanke minder
heidsregime in Zuid-Afrika. Hij
werd in 1982 vrijgelaten.
Het is xxolgens M. Mooij van Poe
try de bedoeling dat er bij het graf
een object wordt geplaatst. Daar
voor moeten de benodigde gelden
nog worden gevonden. Het graf zal
ook in volgende Poetry's een rol
vervullen.
Voor de inwijding van het graj
opende burgemeester Peper van
Rotterdam in de galerie W. Pieterse
in de Poezië een expositie van teke
ningen en aquarellen van Breyten
bach. Breytenbach is een van de 25
dichters die deze week in De Doelen
zullen optreden.
ROTTERDAM - Kathy Gos
schalk mag vanaf 1 augustus
haar werk als artistiek leidstei
van Werkcentrum Dans hervat
ten. Het bestuur van het dansge
zelschap maakte vier weken ge
leden bekend het dienstverband
van Gosschalk te willen beëindi-
Freeks eerste
100.000 gulden
voor Mexico
AMSTERDAM - Freek de Jonge
overhandigde gistermiddag in Am
sterdam de eerste 100.000 gulden
ingezameld geld aan de Mexicaan
se welzijnswerker Javier Vargas.
Vargas is werkzaam bij een parter
organisatie van de Novib in Mexi-
co-stad en helpt daar bij de weder
opbouw van een aantal door de
aardbeving van vorig jaar ernstig
beschadigde woonwijken.
Twee weken geleden begon de
Nederlandse cabaretier met de ont
wikkelingsorganisatie Novib de
actie 'Gast aan tafel-voetbal'. Die
actie duurt nog één week. De eind-
opbrengst maakt Freek de Jonge
zondag in Studio Sport bekend. De
tussenstand is 200.000 gulden.
(foto ANP)
gen. Gosschalk tekende hierte
gen beroep aan.
De Rotterdamse rechter A. van
Zelm stelde haar gisteren in het
gelijk en schreef een 'afkoelings
periode' voor, waarin Gosschalk
niet mag worden ontslagen, ten
zij dit via de kantonrechter zou
gebeuren.
Het bestuur wilde het dienst
verband van Gosschalk beëindi
gen, omdat haar relatie met de
dansers verstoord zou zijn. Twee
van de vijf bestuursleden traden
af toen bleek dat het bestuur
Gosschalk de laan uit wilde stu
ren.
derwerp hoe een toerist wordt ge
manipuleerd als hij in het buiten
land is. Neem een land als Indone
sië wie daar een tijdje verblijft,
krijgt niet de armoede en de poli
tieke gevangenen te zien. En wan
neer er een demonstratie is die uit
een wordt gedreven door militai
ren zal dat op de televisie worden
gebagatelliseerd waardoor een toe
rist een heel ander beeld krijgt", al
dus Kees van Leeuwen, één van de
oprichters van Gruppo Trutto Dra
matico, over het nieuwe project.
Het vijf leden tellende gezel
schap is in 1976 ontstaan als pro-
duktiegroep van het Leidse LAK-
theater. Na het stuk 'Pompeuze
Puinhoop' op de planken te heb
ben gezet besloot een aantal men
sen door te gaan onder de naam
Gruppo Trutto Dramatico. Van
Leeuwen: "In die tijd was het
woord truttig in de mode. Zo kwa
men we op de naam truttig theater
en dat op z'n Italiaans om er een
beetje 'swung' aan te geven".
Drie jaar later maakte het gezel
schap het stuk 'Keep it Cool' waar
mee het voor een aantal voorstel
ling in Polen zijn geweest. "Daar
hebben we Henryk Kowalczyk le
ren kennen die samen met zijn as
sistent het project zal regisseren",
aldus Van Leeuwen. De groep ging
in september 1980 zelfstandig ver
der zonder subsidies en noemt zich
sindsdien een professioneel gezel
schap.
Casa is een republiek die is gele
gen in vier lokalen van de school,
een aantal gangen en het plein. Het
publiek zal als toerist in kleine
groepjes worden rondgeleid onder
leiding van een reisleider. Zo moe
ten ze een douanepost passeeren
en zullen er tv-uitzendingen te be
kijken zijn, ook kunnen de vakan
tiegangers schoenpoetsers en sou
venirverkopers aantreffen.
Van Leeuwen: "Wie binnenkomt
ziet een mooie ingang daarna
wordt het kaler want de republiek
Kees van Leeuwen met dochtertje Floortje.
(foto Holvast)
hoeft de schijn niet meer op te hou
den want de toerist is binnen".
"Alles is gepland en we Streven
er naar om het zo echt mogelijk te
laten lijken. De naam Casa komt
uit het Latijn en betekent huis of
gebouw, nou dat klopt want de re
publiek is precies zo groot. Boven
dien vonden we het een beetje de
zelfde klank hebben als kaas wat
weer aardig klopt met de naam van
de school", aldus de Leidenaar.
De spelers die het gezelschap
zoekt moeten bij voorkeur uit Lei
den en omgeving komen. De thea
tergroep verwacht dat deze zich
volledig inzetten en dat ze alle
twintig voorstellingen spelen. Van
Leeuwen prijst de goede theater-
training die de eventuele mede
werkers kunnen opdoen en de er- j
varing om eens mee te spelen. De
voorstellingen zullen allemaal wor-
den opgevoerd in de Kaasmarkt-;
school tussen eind oktober en half-
januari.
Daarna is het plan om met Casa;
door het land te trekken maar daar i
kleven een aantal bewaren aan.j
Omdat het stuk zich op veel ni-«
veau's afspeelt moet er een ge-!
schikte ruimte voor worden gevon-
den. Van Leeuwen: "Dat vinden is!
afhankelijk van de financiën. Ei-'
genlijk zouden we een lege school!
of fabriek willen huren waar we;
drie weken lang zouden kunnen-
optreden. Maar je moet maar ie-'
mand vinden die daar gek genoeg
voor is".
