Woningbouw voor grote gezinnen
ONDER D/\K
De Goede Woning: officieel nietin de praktijk wel katholiek
Branden aan Hoge Morsweg
Concert Muziekschool
Leiden in Lokhorstkerk
PAGINA 4
LEIDEN
WOENSDAG 18 JUNI 1986
door Raymond Peil
hoogd, omdat ten behoeve van
den huurder een wagenloodsje is
gebouwd achter de woningen".
En: "In het eerste complex,
Sophiastraat c.a. zijn nog steeds
een aantal electrische lichtleidin-
gen in huurkoop, waarvoor de
huurders iedere maand huur
moeten betalen. Den Tweeden
Secretaris wordt opgedragen
overleg te plegen met de Stede
lijk Lichtfabriek om tot overna
me in eigendom van die huurlei-
dingen te komen. In het eerste
zowel als in het tweede complex
zijn de lichtleidingen niet meer
voldoende, in die zin dat op de
bovenverdiepingen te weinig
lichtpunten en in het geheel geen
stopcontacten aanwezig zijn".
Waarvan acte.
Er mag dan worden gezegd dat
De Goede Woning geen katholie
ke vereniging is, uit de notulen
blijkt wel dat de vereniging prijs
stelt op banden met geestver
wanten, bijvoorbeeld als het om
schilderwerk gaat. "Aangezien
gebleken is dat het buitenverf-
werk in het Tweede en Derde
Woningcomplex dringend moet
worden voorzien, zal aan de geor
ganiseerde RK Schilderpatroons
worden verzocht hiervoor prij
zen op te geven", staat er.
Grondig wordt er in ieder ge
val wel te werk gegaan: "De
Tweede Secretaris bespreekt de
wenschelijkheid om tot aan
schaffing van een opbergkast
over te gaan voor het archief en
de boeken van de vereeniging,
die nu maar op zolder zijn gebor
gen. Besloten wordt om naar de
kosten van de aanschaffing er
van een onderzoek in te stellen".
En zoals een goed huisvader
betaamt, trekt de vereniging zich
ook de sores van de huurders
aan, die door de oorlog worden
veroorzaakt, zoals waterschaar-
ste. "De Leidsche Duinwater-
maatschappij heeft nieuwe tarie
ven voor de waterlevering vast
gesteld. Den Tweede Secretaris
wordt opgedragen deze aangele
genheid met de Duinwatermaat
schappij te bespreken en tevens
pogingen in het werk te stellen
om voor groote gezinnen een rui
mere toewijzing van water te ver
krijgen".
Wat overigens te denken van
de volgende opmerking uit de
bestuursvergadering - eveneens
uit die periode - "Ingekomen is
een schrijven van de woning
bouwvereniging Ons Belang in
zake de besmetting door wand
gedierte van de huizen grenzen
de aan die van Ons Belang". Het
gaat hier om de woningen aan de
Van Hogendorpstraat en omge
ving. Hoe de bstrijding van de
luizen en kakkerlakken is aange
pakt, vermelden de verslagen
jammer genoeg niet.
Typemachine
Na de bevrijding ligt er een
hoop werk op het bestuur te
wachten. Allereerst moet de ty
pemachine van de vereniging
worden teruggehaald. "De po
gingen aangewend om de in be
slag genomen schrijfmachine,
welke op het politiebureau werd
gebruikt, terug te krijgen zijn
met resultaat bekroond. Kort na
de bevrijding kon de schrijfma
chine op het politiebureau in
ontvangst worden genomen".
Tijdens de oorlogsjaren heeft
het woningbestand van De Goe
de Woning het zwaar te verduren
gehad. Behalve deuren, kast
planken en schuren die in de
hongerwinter zijn opgestookt is
er ook bezettingsschade te her
stellen. Verschillende woningen
aan de Van der Duijnstraat heb
ben te lijden gehad onder bewo
ning door de Wehrmacht. Behal
ve huurverlies is er ook aanzien
lijke schade toegebracht. "Kans
op eenige vergoeding daarvan is
nihil", heeft het bestuur ook
door.
"Bombardementschade: ten
gevolge van het bombardement
op 10 december 1944 zijn de per
celen Alexanderstraat 19, 21, 42
(huurder gedood), 44 en 46 zeer
ernstig beschadigd. Alexander
straat 17 werd vrijwel geheel ver
nield. Alle percelen in de Sophia
straat en Alexanderstraat wer
den in meerdere of mindere mate
beschadigd. Vooral de glasscha
de was zeer groot. De schade
werd hersteld en op 22 maart
1945 werden de percelen aan de
Alexanderstraat weer bewoon
baar gemaakt".
Daarna dienen zich weer de de
dagelijkse beslommeringen aan,
zoals wrijving over het gebruik
van een voormalig badhuis: "Nu
blijkt dat H. dit pand alleen ge
bruikt voor verhuur aan dans
clubs, het houden van bruiloften,
evangelisatie voor kinderen, enz.
Er wordt muziek gemaakt door
middel van gramofoonplaten
(geen versterking). Het gevolg is
dat omwonenden klagen over
overlast, terwijl andere omwo
nenden hun vrees hebben geuit
dat deze gelegenheid tot dansen
aanleiding zal geven tot ontaar
ding", melden de bestuursnotu-
len.
Bovendien blijkt H. een ver
gunning te hebben aangevraagd
voor het tappen van zwak alco
holische dranken. Het bestuur
besluit uiteindelijk de man in
kwestie te manen het gebouw al
leen als pakhuis te gebruiken en
af en toe voor een vergadering.
De omwonenden vinden gehoor
voor hun klachten "Er mag geen
muziek worden gemaakt".
Onderdak is een serie die de ge
schiedenis belicht van de sociale
woningbouw in Leiden en de ge
schiedenis van de Leidse Woning
bouwverenigingen. Hun namen be
horen straks definitief tot het verle
den door de fusies. Dit is het tweeën
twintigste deel van de serie en de
eerste aflevering over De Goede Wo
ning.
Tot twee keer toe is een slooppand c
brandstichting in het spel is.
i de Hoge Morsweg in brand geraakt. De brandweer
LEIDEN - De brandweer moest gistermiddag om
streeks vijf uur uitrukken naar de Hoge Morsweg
waar op het voormalige terrein van IBB-Kondor een
gedeelte van een slooppand in brand stond. Ook een
lading hout, afkomstig'uit het al gesloopte stuk, vatte
vlam. De brandweer was tot tien uur gisteravond met
bluswerkzaamheden bezig. Het is vrijwel zeker dat
het om brandstichting gaat.
Ook vanmorgen moest de brandweer uitrukken
naar het terrein: het 'gebouw' stond namelijk voor de
tweede keer in brand. De buurt werd tijdens en gerui
me tijd na de brand geteisterd door rook- en stan
koverlast. Bovendien liep een aantal populieren scha
de op. De brandweer stelt een onderzoek in naar de
toedracht.
Uitvoering
toneelgroep
'Rembrandt'
LEIDEN - De toneelgroep van de
Rembrandt scholengemeenschap
speelt morgen 'Het Aquarium' van
Gabriël Dagan.
De regie van dit stuk is in han
den van Barbara Barendrecht, Jan
van Zonneveld zorgde voor het to
neelbeeld.
'Het Aquarium' schetst een reeks
verwarrende gebeurtenissen naar
aanleiding van de zieke goudvis
van mevrouw Harrison. Wanneer
de bel gaat, verwacht men de
dierenarts. Maar de man is erop uit
de heer des huizes te vermoorden.
De meid wordt verliefd op een
flink aantal bezoekers, die in een
duel moeten tonen wie de ware is.
Alsof één moord nog niet genoeg
is.
De opvoering van 'Het Aqua
rium' door leraren en leerlingen
van de Rembrandt sg wordt gege
ven in de school, Noachstraat 2,
Leiden (achter het Jaques Urlus-
plantsoen). Aanvang van de voor
stelling: 20.00 uur.
WANDELING - De Leidse VW
organiseert met ingang van 5 juli
elke zaterdag stadswandelingen
voor toeristen en overige belang
stellenden. De tocht begint om half
elf bij het VW-kantoor op het Sta
tionsplein. De wandeling wordt
beëindigd met een rondleiding
door het stadhuis. Aanmelden kan
bij de VW, telefoon 146846.
LEIDEN - De Streekmuziekschool
Leiden houdt vrijdag 20 juni haar
einduitvoering in de Lokhorst-
kerk. Het programma van de uit
voering, die om acht uur begint,
vermeldt werken van Teleman.
Kreutzer, Brahms, Korssakow, Pa-
ganini en Staeps. Ook wordt een
door drie leerlingen gemaakte
compositie voor twee blokfluiten
en luit ten gehore gebracht. Het
concert wordt besloten met twee
motetten van Mozart door het Vo
caal Ensemble o.l.v. Leny Stevens,
met begeleiding van strijkers, het
geheel onder leiding van Henk
Briër. In de pauze zal het dit jaar
geformeerde Salonorkest o.l.v.
John Helsdingen optreden.
Op 21 juni zal 's middags om
twee uur in het hoofdgebouw van
de Streekmuziekschool aan het
Rapenburg een <iemonstratieles
worden gegeven met de zesjarigen
van de vioolklas die nu één jaar be
zig zijn. De leerlingen van deze
vioolklas krijgen twee maal per
week les van Johan Top, waarbij
ook aandacht aan algemene muzi
kale vorming wordt gegeven.
Vanwege het succes van deze
vioolklas voor jonge kinderen en in
overeenstemming met de wens
van veel ouders om jonge kinderen
op gerichte wijze met muziek in
contact te brengen, begint de mu
ziekschool volgend cursusjaar met
ritmiekklassen voor vijf- tot zesja
rigen. Het beleven van muziek
door middel van beweging en spel
staat in deze lessen centraal. Voor
zes- en zevenjarigen zijn de lessen
muzikale oriëntatie bestemd; hier
in wordt door middel van spel,
dans, lied en eenvoudige muziek
instrumenten de muzikale ontwik
keling van de kinderen spelender
wijs gestimuleerd.
Op de muziekschool kan men les
krijgen op 30 verschillende instru
menten. Aan dit uitgebreide les
senpakket wordt in het komende
schooljaar de panfluit toegevoegd,
een instrument dat vanaf het ne
gende jaar kan worden bespeeld.
Docent is de panfluitist Louis La-
Negenjarigen kunnen ook kiezen
voor het grootste strijkinstrument,
de contrabas. Docent Jules Kirch
gebruikt hiervoor zogenaamde mi-
ni-basjes van het formaat van een
cello.
Het volgende schooljaar zal het
project Latijns-Amerika op de acti
viteiten in alle geledingen van de
muziekschool een stempel druk
ken. Het is de bedoeling om de
leerlingen te laten kennismaken
met de cultuur van dit continent en
met de muziek en dans in het bij
zonder. Voor de jonge leerlingen is
een speciaal werkboekje samenge
steld met verhaaltjes, liedjes, af
beeldingen van instrumenten en
dansen. Voor de samenspelgroe-
pen is een bundeltje volksmuziek
in voorbereiding. Ook zal hei
Rijksmuseum voor Volkenkunde
worden bezocht. De educatieve
dienst van dit museum bereidt
voor de leerlingen een speciaal
programma voor. Op 23 mei vol
gend jaar zal een grote slotmanifes
tatie in de Stadsgehoorzaal dit pro
ject afsluiten.
Voor meer informatie kan men
zich wenden tot de Streekmuziek
school, Rapenburg 22, Leiden, tele
foon 141041, dagelijks van negen
tot vijf uur en op donderdagavond
bovendien tot half acht.
Aanhangwagen
in het water
LEIDEN - Een 31-jarige Stomp-
wijker, bestuurder van een tractor,
moest gisteren toezien hoe zijn ze
ven ton zware aanhangwagen in de
berm van de Vrouwenweg kantel
de en in het water terechtkwam.
De weg was van half zes tot zeven
uur afgesloten in verband met de
takél werkzaamheden
Toos Fallaux
bestuurslid
verzetsmuseum
LEIDEN - Voormalig PvdA-raads
lid Toos Fallaux is, op verzoek van
de stichting, toegetreden tot het
bestuur van de stichting Zuidhol
lands Verzetmuseum. Fallaux is
tijdens de Tweede Wereldoorlog
actief geweest in het verzet, onder
meer in de verzetsgroep Lex, ge
noemd naar de onlangs overleden
Lex Bernard. Ook thans zet zij zich
nog in voor anti-fascistische activi
teiten.
Het Zuidhollands Verzetsmu
seum opent op 11 oktober zijn deu
ren aan de Turfmarkt in Gouda.
Leiden is een van de 100 Zuidhol
landse gemeenten die de stichting
een startsubsidie hebben gegeven.
Apolloschool
De montessorischool Apollo
aan het Strausspad organiseert
vrijdagavond van zes tot acht
uur een zomerfeest. Op het pro
gramma staan een sponsorloop
waarvan de opbrengst naar een
S.O.S.-kinder dorp in India gaat,
een disco, een tombola en diverse
andere attracties.
Nieuw Leven
Muziekvereniging Nieuw Le
ven heeft op een concours van de
Voorburgse harmoniekapel Fo
rum Hadriani de tweede prijs be
haald in de afdeling uitmun
tendheid.
Jnana Yoga
In Centrum Ex-85 houdt don
derdagavond Alexander M. Smit
een lezing met als onderwerp 'De
fundamentele gespletenheid van
de mens'. Smit verbleef lange tijd
in India en werd door leermees
ter Sri Nisargadatta Maharaj
ingewijd in de traditie van de
Jnana Yoga (yoga van inzicht en
herkenning). "Om tot een
werkelijke oplossing en eenheid
te komen is het allereerst noodza
kelijk de eigen fundamentele ge
spletenheid volledig helder te
krijgen", aldus de Jnana Yoga.
De lezing begint om acht uur. Het
centrum is gevestigd aan de Mid
delstegracht 40.
Spreekuur PvdA
De afdeling Leiden van de
PvdA houdt donderdagavond
het laatste spreekuur voor de zo
mervakantie. Van zeven tot ne
gen uur kan men terecht in Het
Gulden Vlies, Breestraat 125, tel.
254547.
LEIDEN - Geboren: Patrick Petrus Al-
bertus zv. H.A.G. van Paridon en C.T.P.
Bax, Khadija dv. E.M. Chaker en M.
Chaker, Serhan zv. N. Sagdic,- en H. Sag-
dig, Alexander Nicolaas Maria zv.
N.P.M. Kivits en M.J.M. Opdam. Selma
dv. E. Kemner en E. van der Voet, Myr-
the Nadine dv. E. van der Hoeven en
M.S. de Zoete, Nathalie Brigitte dv.
F.C.M. Bergkamp en C.J. van Walwijk.
Roland zv. J. Biemond en Q.E.M. Ver
meulen, Karin Suzanne dv. G.J. Witte
en E.C. Kluit, Maarten zv. L. van Duijn
en G. van Voorbergen, Jeroen zv. M. la
Lau en J.H. Groenendijk, Jomme zv.
A.M.B.H. Rooyakkers en J.A.M. Neder-
stigt, Karim zv. M. Lamdini Sanhaji en
T. El Mimouni,
Als in Leiden kort voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog woning
bouwverenigingen van diverse pluimage ontstaan, komt op initia
tief van een groep rooms-katholieke notabelen in 1913 De Goede
Woning tot stand. Zij willen op deze manier hun betrokkenheid bij.
het lot van de arbeidende klasse tonen, die als slachtoffer van huis
jesmelkers in vaak te dure en slechte woningen huist.
Toch is de bijdrage van De Goede Woning aan een oplossing van
de misstanden niet echt groot te noemen. Tot de Tweede Wereld
oorlog bouwt de vereniging ongeveer 270 woningen. Op zich is dat
geringe aantal niet zo verwonderlijk: er zijn meer kapers, in de
vorm van zeven ander woningbouwverenigingen, op de kust. Bo
vendien krijgt De Goede Woning alle zorgen en problemen op haar
dak, waarmee ook de andere beginnende weldoeners op volkshuis-
vestingsgebied worden geconfronteerd.
Pas in 1913 maakt het Leidse ge
meentebestuur de weg vrij voor
woningbouwverenigingen. Tot
die tijd hebben namelijk de par
ticuliere bouwers de handen vrij.
Ondanks de invoering van de
Woningwet nemen zij nog steeds
het leeuwedeel van de nieuw
bouw voor hun rekening. Als de
ze 'projectontwikkelaars' aan
banden worden gelegd, ontstaat
er ruimte voor de woningcorpo
raties.
De oprichting van een aantal
woningbouwverenigingen vloeit
voort uit het bestaan van arbei
derscoöperaties, die geld bijeen
brengen door de verkoop van
aandelen om aldus in de eigen
behoefte aan woningen te voor
zien. Dat eigen kapitaal is een
voorwaarde voor de toewijzing
van woningwetcomplexen, een
soort garantie dat de verenigin
gen zich serieus met de woning
bouw zullen bezighouden.
De notabelen van De Goede
Woning willen aan deze verplich
ting niet voldoen. Het feit alleen
al dat zij hun kostbare tijd in de
woningbouwvereniging steken,
is naar hun idee voldoende
garantie. Het gemeentebestuur
zwicht echter niet: ook deze aan
zienlijken uit de Leidse burgerij
moeten kapitaal vergaren als zij
woningwetwoningen willen bou
wen en beheren. Zo geschiedt
het dus uiteindelijk ook.
Hoewel De Goede Woning al
tijd een katholieke vereniging
heet te zijn, is daarvan in het wat
schaarse archiefmateriaal geen
bevestiging te vinden. De be
stuursleden J.J. Coster en H.J.J.
Mentink, met wie voor deze serie
werd gesproken, stellen dat 'het
doel van De Goede Woning was
om woningen te bouwen voor
grote gezinnen'. Mentink: "In de
praktijk waren dat in het alge
meen katholieke gezinnen". Cos-
ter: "We zijn altijd aangezien
voor een rooms-katholieke ver
eniging, hoewel het rooms-ka
tholieke helemaal niet in de sta
tuten staat. Men kon bij ons zelfs
een woning krijgen zonder lid te
worden".
Opruimen
Direct na de oprichting gaat
De Goede Woning voortvarend
aan de slag met de voorbereiding
van bouwplannen. Haar valt de
twijfelachtige eer te beurt in de
indertijd meest verpauperde
buurt van Leiden woningen neer
te zetten, achter de Herensingel
aan de toenmalige Gasthuislaan.
Huisjesmelkers hebben dit deel
van de stad gebouwd, met
straatjes van krap twee meter
breed en sloten (lees: open rio
len) aan weerszijden.
De gemeente wil dit gebied
wel opruimen: de krotten moe
ten verdwijnen en de straten op
nieuw aangelegd. De Goede Wo
ning bouwt er 72 woningen aan
de nieuw aangelegde Sophia
straat, Anna Paulownastraat,
Alexanderstraat en Juliana-
straat. Financieel gezien is het
geen succes: de bouwprijs wordt
opgedreven door grondspecu-
lanten. Gemeente en rijk moeten
vijftig jaar lang geld op het com
plex toeleggen om de huren aan
vaardbaar te houden, die deson
danks 10 tot 45 cent hoger uitval
len dan betaalbaar wordt geacht
voor de arbeider. In 1916 kunnen
de eerste woningen worden be
trokken.
Tot 1923 is de koek die de Leid
se woningbouwverenigingen
mogen verdelen alleszins royaal
van omvang. De Goede Woning
kan daardoor in 1918 beginnen
met de bouw van 162 woningen
aan de Van Hogendorpstraat en
omgeving. Dat bouwplan blijkt
11921 gebouwd voor de woningbouwvereniging
al spoedig een zorgenkindje.
Men heeft onvoldoende rekening
gehouden met de slappe veen
grond. Sommige huizen verzak
ken 25 tot 35 centimeter. Bij zwa
re regenval loopt het water de
woningen binnen. Desondanks
heeft De Goede Woning een goe
de naam in de stad. De woningen
van deze vereniging worden als
ruim, fraai van opzet en vooral
goedkoop beschouwd.
Voor De Goede Woning is met
dit bouwplan de koek voorlopig
echter op. Andere verenigingen
profiteren nog wel van het gun
stige klimaat, dat door de royale
overheidssteun en het gewillige
gemeentebestuur, gestuwd door
de vrijzinnige wethouder Van
der Pot, is geschapen. Boven
dien hebben de verschillende
verenigingsbesturen gemeente
raadsleden in hun gelederen,
waardoor een krachtige lobby in
de raad is verzekerd. De katho
lieke raadsleden Tepe en Bots
nemen deze honneurs waar voor
De Goede Woning.
Na deze periode van bloei
keert het tij: de rijkssteun wordt
in hoog tempo afgebouwd en de
gemeente vindt het voorlopig
welletjes. Wat haar betreft is de
woningnood zo'n beetje opgehe
ven. Bij wijze van uitzondering
verstrekt het stadsbestuur voor
schotten voor sociale woning
bouw: tot 1931 worden nog
slechts 289 woningen gebouwd,
verdeeld over alle verenigingen.
De Goede Woning mag er daar
van 39 bouwen aan de Anna van
Saksenstraat en de Waldeck Pyr-
montstraat. Dit nadat zij in 1925
buiten de boot was gevallen na
een strijd met^Ons Doel, om een
plan voor 84 woningen ten noor
den van de Maresingel. De 358
woningwetwoningen, die toch
nog tussen 1932 en de Tweede
Wereldoorlog in Leiden zijn ge
bouwd, gaan aan de neus van De
Goede Woning voorbij. Andere
corporaties verdelen de buit.
De Tweede Wereldoorlog
maakt voorlopig een einde aan
de woningwetbouw. Van een
overvloed aan huizen blijkt in
die tijd niets. Integendeel, schat
tingen geven aan dat ongeveer
160 woningen als gevolg van
bombardementen verloren gaan.
Dat desondanks leegstand voor
komt, hoofdzakelijk bij de ver
enigingen De Goede Woning en
Werkmanswoningen, komt door
dat deze woningen in de minder
populaire buurten staan. Pen
ningmeester Mentink herinnert
zich dat over deze tijd wordt ver
teld, dat De Goede Woning huur
ders verblijdt met een behan
getje en nieuw gewitte woning,
om aldus lege woningen aantrek
kelijker te maken.
Bestuursnotulen die uit de oor
logstijd zijn overgebleven geven
aan dat De Goede Woning dan
weinig om handen heeft. Het be
stuur vergadert minder dan één
keer in twee jaar. Wat de be
stuursleden bezighoudt mag blij
ken uit de notulen van 27 sep
tember 1942. "De tweede secreta
ris doet mededeling dat de huur
van het perceel Sophiastraat 66
met dertig cent per week is ver
