Britten wijzen
EG-sancties af
WIEL
Van den Broek overschatte zijn kansen
J
een bi
de ander lenzen
Verhoor Bujak op Poolse tv
VN praat over apartheid
van der
Verdeeldheid over Zuid-Afrika blijft
Soweto een
belegerde
vestiging'
Brand legt
Schotse kern
centrale stil
DINSDAG 17 JUNI 1986
iedele
BUITENLAND
PAGINA 7
LUXEMBURG - Groot-Brittannië en West-Duitsland hebben gisteren een besluit tot
sancties van de twaalf EG-landen tegen Zuid-Afrika verhinderd. De ministers van buiten
landse zaken van de EG konden het daardoor in Luxemburg niet eens worden over het
voorstel van de Nederlandse minister Hans van den Broek om de invoer van Zuidafri
kaanse groenten, fruit en wijn in de EG te verbieden.
Een besluit over eventuele straf- in Zuid-Afrika te evalueren", aldus
maatregelen tegen Zuid-Afrika is Van den Broek, en voorstellen te
nu vooruitgeschoven naar de top- doen voor mogelijke strafmaatre-
gelen.
door
J Hans de Bruijn
Premier Lubbers maakte vorige
week vrijdag al bekend dat Neder
land harde maatregelen tegen
Zuid-Afrika noodzakelijk vindt.
Minister Van den Broek, voorzitter
van het EG-beraad, hoopte in Lu
xemburg voldoende medestanders
conferentie van de staatshoofden
regeringsleiders van de EG, vol-
jgende week donderdag en vrijdag te vinden voor een boycot van
Den Haag. De ministers hebben groenten, fruit en wijn, maar bleek
gj gisteren een groep topambtenaren te optimistisch te zijn geweest.
"Het was voor enkele landen dui
delijk te vroeg", aldus een diplo
matieke bron.
De Britse minister Howe en zijn
Duitse collega Genscher verzetten
zich tegen sancties. "Het gaat niet
om sancties of geen sancties. Sanc
ties werken niet", zei Howe. "Het
gaat ons erom een einde te maken
aan de apartheid en niet om het
verwoesten
economie".
Howe noemde de in september
vorig jaar getroffen strafmaatrege
len al heel belangrijk. Toen beslis
ten de twaalf tot zeer beperkte
sancties, zoals het beperken van de
olie-export, de wapenhandel,
jade opdracht gegeven "de situatie
I (Vervolg van pag.l)
JOHANNESBURG - Door de
I der aangescherpte persbeperken- cleaire samenwerking
Groot-Brittannië is de grootste
handelspartner van Zuid-Afrika in
de EG en neemt alleen al de helft
van de 950 miljoen gulden grote
EG-invoer van Zuidafrikaanse
groenten, fruit en wijn voor zijn re
kening.
De Britten voerden in 1985 voor
453 miljoen gulden aan deze pro-
dukten in, de Bondsrepubliek voor
212 miijoen gulden. Beide landen
samen omvatten dus tweederde
van de Europese exportmarkt voor
Zuid-Afrika. De Nederlandse in-
enkele landen dui- voer aan groenten, wijn en vooral
fruit (Outspan-sinaasappelen) be
droeg vorig jaar 52,2 miljoen gul
den.
Howe verklaarde dat "een aantal
andere landen" de Britse bezwaren
tegen sancties deelden, maar vol
gens diplomatieke bronnen zou
dat slechts de Bondsrepubliek zijn
geweest, hoewel ook België enige
de Zuidafrikaanse aarzelingen liet horen. De minis
ters hebben de topambtenaren niet
geinstrueerd over de richting waar
in de voorstellen moeten gaan.
De topambtenaren zullen vol
gens Van den Broek ook voorstel
len doen voor nieuwe "positieve
sancties". Dat zijn onder meer fi-
HUNTERSTON (AP) - Als gevolg
van een brand op het complex is de
kernreactor van Hunterston in
Schotland automatisch uitgescha
keld. Volgens de autoriteiten be
stond er geen gevaar voor het pu
bliek.
Een woordvoerder van de Zuid
schotse Energieraad zei dat het
personeel van de centrale werd
geëvacueerd, terwijl de brandweer
de brand bestreed in de twee turbi
nehal van een van de twee reactors
op het complex. Er zouden zich
geen 'nucleaire implicaties' heb
ben voorgedaan en niemand raakte
gewond.
De brand werd veroorzaakt door
een lek in een olieleiding van een
van de generators. De bedrijfs
brandweer kon het vuur in tien mi
nuten blussen, aldus de zegsman.
NEW DELHI - In de Indiase deelstaat Punjab trad de politie op tegen demonstranten, hindoes en sikhs, die
eisen dat het leger wordt ingezet om een einde te maken aan de aanhoudende moordpartijen van extremistische
sikhs. (foto AP)
WARSCHAU (Rtr./UPI) - De Pool- Biyaks schuilplaats zou zyn gevon-
se staatstelevisie heeft gisteravond den. Dergelijke spullen worden
beelden getoond van het verhoor volgens de staatstelevisie
I de maatregelen is het wel erg moei-
llijk geworden een goed beeld te
I krijgen van wat er nu precies in de
I zwarte woonwijken gebeurt. Zo-
I wel aan de binnen- als buitenland-
door
-Ruud de Wit
wetenschappelijke program
ma's. Howe zei gisteren dat die
"sancties" al een „opeenhopend ef
fect" op Zuid-Afrika hebben ge
had.
Markt
i culturele nanciële steun aan vreedzame anti-
se pers is het nu verboden om
zwarte woonwijken te betreden,
terwijl ook de meeste telefoonver
bindingen met deze wijken lang
durig verbroken zijn geweest. Vol
gens een woordvoerder van de
Zuidafrikaanse posterijen was dat
'vanwege technische problemen
geweest, gerelateerd aan de onlus
ten'. Desondanks druppelden er zo
nu en dan enige berichten door.
Een inwoner vergeleek Soweto
vanwege de massale aanwezigheid
van leger en politie met een bele
gerde vesting. Hij meldde ook inci
denten van brandstichting en het
gooien van stenen, terwijl er tevens
politiehelikopters boven de wijk
waren gesignaleerd.
Het regeringsbureau van infor
matie, dat als enige nog verslag
kan doen over wat er in het land
gebeurt, noemde de noodmaatre
gelen effectief en verwees daarbij
naar de relatieve rust gedurende de
dag. Desondanks moest ook dit bu
reau toegegeven, dat het geweld
nog steeds doorgaat.
apartheidsbewegingen, studie
beurzen voor zwarte Zuidafrika
nen, nauwere contacten met niet-
blanke vakbonden, zakenlui en
wetenschappers en meer hulp aan
de frontlijnstaten.
De EG-landen besloten in sep
tember vorig jaar al tot deze maat-
geen regelen, en de ambtenaren moeten
Zuid- nu het effect ervan nagaan en met
Afrika genomen. Hij zei dat alle eventuele aanvullingen komen,
landen het er over eens waren dat Van den Broek zei dat de groep
de ondergrondse leider van
Solidariteit, Zbigniew Bujak. Het
was voor het eerst sinds de arresta
tie van Bujak, vorige maand, dat
hij te zien was in het openbaar.
De beelden gaven de indruk dat
Bujak meewerkte met zijn onder
vragers. Zo vertelde hij hoe hy aan
de dollars kwam, die werden ge
bruikt bij klassieke spionage-acti-
viteiten". Volgens de televisie wa
ren de beelden vorige week zater
dag opgenomen. Bujak had nog
steeds zijn baard en snor, die hij
heeft laten groeien sinds hij in de
cember 1981 onderdook.
De leider van de ondergrondse
verzetsbeweging in Polen werd
nen wegens ondergrondse publi-
katies. Bij de zuidelijke stad Kra-
kov zijn ruim dertig aanhangers
van Solidariteit aangehouden. Het
toenemend aantal arrestaties
wordt in verband gebracht met het
komende congres van de Poolse
communistische partij, dat op 29
juni begint.
vonden in zijn schuilplaats in War- eind mei opgepakt. Zijn arrestatie
schau. „Sommige betaalden
interviews.
dat niet, maar als het interview
wordt afgenomen onder ongebrui
kelijke omstandigheden of
schreven vorm wordt gegeven, dan
wordt beschouwd als een zware
Gewoonlijk gebeurt slag voor het Poolse verzet. Hij was
een van de laatste vooraanstaande
vakbondsleiders, die uit handen
van de politie had weten te blijven.
De Poolse televisie maakte te-
sancties alleen zin hebben als zij
door alle twaalf EG-landen teza
men worden getroffen.
haar rapport tijdig voor de topcon
ferentie van Den Haag moet indie-
kan het worden beschouwd als een vens bekend dat een aantal illegale
drukkerijen van Solidariteit in
Warschau is opgerold. In juridi
sche kring werd vernomen dat aan
staande donderdag zes dissidenten
voor de rechter moeten verschy-
tekst waarvoor wordt betaald", zo
verklaarde Biyak tegenover zijn
ondervragers.
De televisie toonde computer- e
communicatie-apparatuur, die i
LIBANON (RTR/UPI) - De voorzit
ter van de Christelijke Falangisti-
sche party in Libanon, Elie Kara-
meh, heeft gisteren het veld moe
ten ruimen voor de als hervormer
te boek staande Géorge Saadeh,
een vroegere minister van staat. De
verkiezing van Saadeh tot nieuwe
voorzitter wordt beschouwd als
een overwinning voor de hervor
mingsgezinde jonge haviken".
Deze verzetten zich tegen de over-
heersing binnen de partij van de V OOTSpTOIlg JaUSSCII
aanhangers van de Libanese presi- i
dent Gemayei. in de ruimtevaart
Half miljoen
mensen in VS
achter tralies
WASHINGTON (Rtr.) - Het
aantal mensen dat in de Ver
enigde Staten in de gevangenis
zit is vorig jaar met 8,4 procent
toegenomen tot ruim een half
miljoen. Dit is bekendgemaakt
door het Bureau voor Juridi
sche Statistiek in Washington.
De toename van het aantal
gevangenen met 33.074 tot een
totaal van 503.000 is de op twee
na grootste styging in één jaar
sinds 1926, toen begonnen
werd met het bijhouden van de
cijfers. Het is ook het elfde
achtereenvolgende jaar dat er
een nieuw record is gevestigd
wat betreft het aantal gedeti
neerden in Amerikaanse ge
vangenissen. Sinds 1980 is het
aantal mensen dat zit opgeslo
ten in een federale- of staatsge
vangenis met 53 procent toege
nomen.
Het aantal gedetineerden is
op dit moment zo groot dat de
officiële capaciteit met 21 pro
cent is overschreden. Hierdoor
waren de autoriteiten genood
zaakt in 1985 18.600 gevange
nen vervroegd vry te laten.
Buitenland kort
ETA
Twee hotels aan de Spaanse
kust, één in Alicante en één in Mar-
bella, zijn zondagavond getroffen
door bomexplosies. De aanslagen,
die volgens de politie vermoedelijk
het werk zijn van de Baskische af
scheidingsbeweging ETA, veroor
zaakten geen slachtoffers en richt
ten weinig schade aan.
In beide gevallen werden perso
neelsleden van de hotels ongeveer
een uur van tevoren voor de aan
slagen gewaarschuwd. Het ging
om kleine hoeveelheden explosie-
Honecker
JOHANNESBURG - In de blanke villawijken van Johannesburg staan
leden van particuliere veiligheidsdiensten de wacht te houden, gewapend
met machinegeweren. (foto ap>
PARIJS (IPS) - De organisatoren
van de tweede wereldconferentie
over sancties tegen Zuid-Afrika
verwachten een hardere lijn tegen
het blanke minderheidsbewind in
Pretoria. De conferentie, onder
auspiciën van de Verenigde Naties,
werd gisteren door secretaris-gene
raal Javier Perez de Cuellar in Pa
rijs geopend en duurt tot vry dag.
De afkondiging van de noodtoe
stand door Pretoria heeft een nieu
we golf van veroordelingen losge
maakt. De VN-Veiligheidsraad eis
te vrijdag "onmiddellijke ophef
fing van de noodtoestand".
Veertig regeringen zijn vertegen
woordigd in het Unesco-hoofd-
kwartier in de Franse hoofdstad.
Naast Nederland zijn de Scandina
vische landen aanwezig. China, de
Sowjet-Unie en Oost-Duitsland
sturen hun ministers van buiten
landse zaken. Frankrijk dat bij de
vorige bijeenkomst, vijf jaar gele
den ook in Parijs, niet meedeed, is
nu waarnemer. De grote afwezigen
zijn Groot-Brittannië en de Ver
enigde Staten.
Deze twee, de grootste buiten
landse investeerders in Zuid-Afri
ka, zijn gekant tegen economische
sancties. De regering-Reagan staat
onder druk van het Congres, dat
komende week strafmaatregelen
tegen Zuid-Afrika wil afkondigen.
Op de bijeenkomst in Parijs zijn
uit 1977 en 1985 na.
De eerste wil een verbod op wa
penverkopen aan Pretoria. De
tweede pleit voor een investerings
stop, een verbod op de invoer van
Krugerrands, een verbod op nu
cleaire samenwerking, beperkin
gen van sport - en culturele banden
en een verbod op de verkoop van
materiaal dat de Zuidafrikaanse
politie of het leger zouden kunnen
gebruiken.
LONDEN (AP) - De Sowjet-Unie
heeft op het gebied van ruimte
vaart een 'bijna beangstigende'
voorsprong van tien jaar genomen
op de Verenigde Staten, aldus de
vandaag verschenen editie van het
standaardwerk Jane's Space Flight
Directory.
Hoofdredacteur Reginald Turnill
schryft dat de Sowjet-Unie nu zo
veel ervaring heeft in bemande
ruimtevaart, dat zij voor de Ameri
kanen vrijwel over de horizon zyn
verdwenen. De Russische kosmo
nauten hebben gezamenlijk meer
dan 4.000 dagen in de ruimte door
gebracht, terwijl hun Amerikaanse
collega's niet verder komen dan
1.587.
ADVERTENTIE
PARIJS - Voorzitter Oliver Tam-
bo van het ANC woont in Parijs de
zitting bij van de VN-conferentie
over apartheid. (foto anp»
wel de Amerikaanse senator Ed
ward Kennedy en de burgerrech
tenleider dominee Jesse Jackson
aaanwezig. De conferentie streeft
de uitvoering van de VN-resoluties
maar dan wèl van de
ANVC-contactlensspecialist
Nieuwe Rijn 62
Leiden - 071-124108
LUXEMBURG - De teleurstelling
was minister Hans van den Broek
De Oostduitse partyleider Ench van het gezicht te lezen. Hij had ge-
Honecker is gisteren door de hoopt zijn EG-collega's te kunnen
Volkskammer (parlement) herko- overhalen tot strafmaatregelen te-
zen als voorzitter van de Staatsraad gen Zuid-Afrika. Gisteren bleek
(staatshoofd) en voorzitter van de dat hij te optimistisch was geweest
5?!Lon^ e„ ??fei?slaraad va" de en bovendien met zijn plannen te
DDR. Willi Stoph bluft eerste-mi- vroeg de publiciteit had gezocht,
nister en Horst Sindermann voor- nu weekeinde werd door het mi-
zrtter van het parlement Zoals ge- nisterie van buitenlandse zaken in
bruikelyk in de Volkskammer Den Haag medegedeeld dat Neder-
heerste er eenstemmigheid In de landj als EG-voorzitter, een boycot
staatsraad, die 30 leden telt, zijn van Zuidafrikaanse groenten, wijn
slechts geringe wijzigingen aange- en fruit zou voorstellen. Jaarlijks
bracht- voeren de EG-landen voor zo'n
miljard gulden aan deze produkten
uit Zuid-Afrika in en een boycot
zou een concrete maatregel tegen
het apartheidsregime kunnen zijn.
door
Rainbow Warrior
De secretaris-generaal van de
Verenigde Naties, Perez de Cuel
lar, zal bemiddelen in het conflict
tussen Frankrijk en Nieuw-Zee-
land over het tot zinken brengen HanS dö Bruijn
van de Rainbow Warrior, het actie-
schip van de milieu organisatie Vrijdag al het premier Lubbers
Greenpeace. Dit heeft hij gisteren weten dat hardere maatregelen te-
gezegd in Parijs na een ontmoeting gen de apartheid noodzakelijk zijn.
Maar Lubbers en Van den Broek
hebben zich kennelijk in de luren
sancties te kunnen overgaan. Mi
nister van buitenlandse zaken
Geoffrey Howe herhaalde immers
het overbekende Britse standpunt
dat sancties geen zin hebben en dat
Groot-Brittannië niet zal meedoen.
Zijn Duitse collega Genscher wil
alleen meedoen als iedereen mee
doet en dus viel Van den Broek -
die op de valreep van het Neder
landse EG-voorzitterschap nog een
succesje dacht te boeken - gisteren
met een klap op zijn gezicht.
De suggestie dat de EG-landen
wel even tot sancties zouden be
sluiten, was de Britten en Duitsers
teveel. Maar het was ook wel naief
te denken dat zij hun bezwaren
daartegen ineens zouden hebben
opgegeven. Veel verder dan een
opdracht aan een groepje topamb
tenaren om de situatie in Zuid-
Afrika nog eens te evalueren en
met nieuwe voorstellen te komen,
kwamen de ministers dan ook niet.
Huiswerk
Maar wat kunnen die ambtena
ren nog voorstellen, terwyl hun ei
gen ministers het over de politieke
I met de Franse premier Chirac.
Daklozen VS
Ongeveer 5.600.000 Amerikanen Thatcher bereid zou zijn maatrege-
hebben elkaar op 25 mei de hand len tegen Zuid-Afrika in overwe
gegeven om de -armen te helpen, ging te nemen,
maar van de 50 miljoen dollar die Gisteren bleek in Luxemburg dag in Den Haag al bijeen. Zij heb-
men ervan verwacht had, heeft het tegenovergestelde. De EG-lan- ben daar Kennelijk niets wezen-
men maar 28 miljoen gekregen. den waren niet by machte om tot lijks gedaan. Of de ministers vin-
laten leggen door berichten uit koers tegenover Zuid-Afrika niet
Groot-Brittannië dat de regering- eens zijn? Zij moeten de situatie in
Zuid-Afrika gaan evalueren, maar
met diezelfde opdracht waren die
zelfde ambtenaren afgelopen vrij
den dat zij hun huiswerk nog maar
eens over moeten doen, en dat is
ook al geen goed teken.
Van den Broek kan zijn teleur
stelling vooral wijten aan het feit
dat de mogelijkheid van EG-sanc
ties door Lubbers en zijn eigen mi
nisterie in het weekeinde met veel
aplomb naar buiten zyn gebracht.
Het Nederlandse voorstel was
daardoor wel gedoemd te misluk
ken. Van den Broek had kunnen
weten dat de Britse en Duitse wei
gerachtigheid dit toch al magere
sanctiepakket in het EG-overleg
onderuit zou halen.
Het lijkt er veel op alsof Lubbers
en Van den Broek met hun voorba
rige mededelingen vooral de bin
nenlandse roep om acties hebben
willen beantwoordeif. Nu ook de
WD in Nederland strafmaatrege
len tegen Zuid-Afrika niet meer te
genwerkt, was een gebaar op zijn
plaats. Het is voor Van den Broek
alleen jammer dat het meteen door
Howe en Genscher zo vernietigend
werd onthaald.
Een verrassing kan dat echter
nooit zyn geweest. West-Duitsland
en Groot-Brittannië zorgen voor
tweederde van de invoer in de EG
van Zuidafrikaanse groenten, fruit
en wyn. Als die fwee landen niet
willen meedoen heeft de hele actie
nauwelijks zin.
De Britse bezwaren tegen sanc
ties waren genoeglijk bekend.
Groot-Bnttannïe heeft een over
schot op de betalingsbalans met
Zuid-Afrika van maar liefst 23 mil
jard gulden, en Voelt er niets voor
dat in de waagschaal te stellen.
Britse arbeiders hoeven niet te
bloeden voor de apartheidspoli
tiek, heeft Margaret Thatcher al
eens gezegd.
Gemenebest
De vraag is nu hbelang en in hoe
verre Groot-Brittannië zijn verzet
tegen sancties kan blijven volhou
den. Howe klonk zeer vastberaden
- 'geen economische sancties' -
maar de regering-Thatcher voelt
toch ook de hete adem van de lan
den van het Britse Gemenebest in
de nek.
Op 2 augustus vergaderen de lan
den van het Gemenebest in Lon
den. De kwestie Zuid-Afrika zal
dan het belangrijkste agendapunt
vormen. Het Gemenebest is voor
de Britten een belangrijker pres
siegroep dan de eeuwig verdeelde
Europese Gemeenschap. Als That
cher c.s. al tot andere gedachten
komen zal het daar zijn en niet eind
juni in Den Haag.
Op 1 juli neemt Groot-Brittannië
bovendien voor een half jaar het
EG-voorzitterschap van Nederland
over. Het zal interessant zyn te zien
of de Britse economische belangen
in Zuid-Afrika dan bestand zijn te
gen de druk van hun traditionele
Gemenebest-partners en die van
hun Europese gezellen.
Minister-president Lubbers
heeft al laten doorschemeren dat
Nederland - eenmaal verlost van
het EG-voorzitterschap - eenzijdi
ge sancties niet uitsluit. Leiding
geven aan 'Europa' heeft immers
ook zijn beperkingen. Van den
Broek heeft dat gisteren pynlyk
ondervonden.
Bank of America:
geen leningen
aan Zuid-Afrika
NEW YORK (DPA) - De Bank of
America, de op een na grootste
bank in de Verenigde Staten, heeft
besloten geen enkele nieuwe le
ning meer te verstrekken aan be
drijven in Zuid-Afrika totdat de
apartheid is afgeschaft. Volgens
een woordvoerder van de bank is
het besluit al op 1 juni genomen.
In financiële kringen in New
York houdt men er rekening mee
dat het voorbeeld van de Bank of
America gevolgd zal worden door
andere grote banken. Tot nu toe
had deze bank, evenals veel andere
Amerikaanse banken, alleen de
kredietverlening aan de Zuidafri
kaanse overheid stopgezet.
Desgevraagd heeft Citibank, de
grootste bank van de VS, meege
deeld dat zij ook overweegt haar
activiteiten in Zuid-Afrika te be
perken. Anti-apartheidsgroepen
hebben de laatste tijd veel kritiek
gehad op de Citibank.
Bij het besluit de kredietver-
schaffing aan Zuid-Afrika te beper
ken kan ook een rol spelen dat de
banken bang zijn hun geld niet te
rug te krijgen nu de economische
toestand in Zuid-Afrika onzeker
der wordt en de regering nog
steeds de terugbetaling van de bui
tenlandse schulden heeft opge
schort.
