Congres VS oneens met president Moskeeën in Turkije stromen weer vol Saoedi's krijgen wapens VS Massa-protest bij centrale Brokdorf 'Salt-2 handhaven' Buthelezi pleit voor vreedzame herdenking Kernproef in Nevada Angola meldt aanslagen Zuid-Afrika EG-hulpverlener in Nicaragua gedood VRIJDAG 6 JUNI 1986 BUITENLAND PAGINA 7 WASHINGTON - Zowel in de Amerikaanse Senaat als in het Huis van Afgevaardigden broeit verzet tegen Reagans beslissing om de Salt-2-afspraken over beperking van de strategische kernarsenalen terzijde te schuiven. Tezelfder tijd woedt binnen de regering een heftige discussie over de vraag of de jongste Russische voorstellen over wapenver mindering een doorbraak betekenen of, zoals minister van defensie Weinberger beweert 'verschrikkelijk verkeerd' is en 'tegen het Amerikaans nationaal belang'. De Russen zijn bereid om met af bouw van strategische wapens te beginnen als de VS belooft nog 15 tot 20 jaar het ABM-verdrag na te leven, dat verdediging tegen die in tercontinentale raketten aan ban den legt. Een aantal Amerikaanse deskundigen ziet daarin vooruit gang, omdat de Sowjet-Unie tot nu toe steeds heeft geëist dat alle on derzoek in de richting van een de fensie in de ruimte zou worden ge staakt. door Henk Kolb een doortrapte poging om langs een omweg de ontwikkeling van een strategische defensie in de ruimte (SDI) te verhinderen. Als de voorzieningen in het ABM-verdrag worden 'versterkt' en Amerika nu belooft om die 15 tot 20 jaar na te leven, zou het Congres volgens Weinberger niet eens geld geven voor het fundamentele onderzoek. In Washington wordt gespeeld met de gedachte dat de VS zouden beloven hun SDI-onderzoek voor een lange tijd binnen de termen van het ABM-verdrag te houden. Op die manier zouden de Amerika nen hun droombeeld van een wa- terdichte defensie niet behoeven Hoewel de Russische onderhan- °P te geven terwijl wapenvermin- delaars de details van Moskou's dering toch zou kunnen plaats grij- Chief Buthelezi, volgens de één een gematigde zwarte leider, volgens de ander een collaborateur met de blanke onderdrukker, is gisteren tot ereburger van het blanke Pinetown benoemd. Buthelezi poseert naast het burge- meesterspaar van de stad. <foto AP) WASHINGTON - Tegenstanders dan een tiende van de bestelling het Amerikaanse beleid en aan de van wapenleveranties aan Saoedi- die zij hadden willen doen. Zij ont- bestrijding van terrorisme. Arabië zijn gistermiddag in de vangen voor 250 miljoen dollar Voorstanders betoogden onder Amerikaanse Senaat een stem te- 'Harpoon'- en 'Sidewinder'-raket- aanvoering van de voorzitter 1 hun i de commissie buitenlandse kort gekomen om die te kunnen te- ten - wapens die zij al i genhouden. Een veto van presi- naai hebben. dent Reagan tegen een eerdere af- De Saoedi's krijgen geen F-15 ge- Reagans plannen Israël de grote overeind, omdat de gemengd Re- rustingsstukken die het bereik publikeins/Democratische opposi- hun luchtmacht kunnen vergroten, tie net een stem te weinig kon mo- Ook de 'Stinger'-raket, die van de biliseren om het met een tweeder- schouder wordt afgevuurd als luchtdoelwapen heeft Reagan ge schrapt om genoeg stemmen ach- j ter zich te kunnen krijgen. De maken vanwege de de effectiviteit van Amerikaanse bemiddeling in het de Midden-Oosten. Volgens tegenstander Alan Cran ston hebben de Saoedi's niet ge noeg steun verleend aan de Ameri kaanse inspanningen om vrede tot nieuwste plannen nog niet hebben onthuld en uitgelegd, veronder stelt een aantal Amerikaanse des kundigen dat zy vooral belang hechten aan het handhaven van het ABM-verdrag en terwille daar van bereid zouden zijn bepaalde vormen van onderzoek naar een defensie in de ruimte voor lief te nemen. Het Witte Huis bestempelt Wein bergers reactie als 'overhaast' en zegt volgens de diplomatieke richt lijnen dat de Russische voorstellen zorgvuldige bestudering vereisen. Volgens de Amerikanen hebben de Russen in Genève geen reactie ge toond op Reagans besluit Salt op te zeggen. Niettemin vinden veel par lementariërs dat die op een uiterst ongelukkig moment komt. Democraten in het Huis pen. Formeel is het ABM-verdrag van onbeperkte duur, maar de on dertekenaars kunnen zich er aan onttrekken als zijn allerhoogste be langen gevaar dreigen te lopen. Het is duidelijk dat de rechter vleugel die de harde lijn aanhangt voor zo'n oplossing niets voelt, om dat deze toch politieke en feitelijke beperkingen zou opleggen aan het opstellen van een ruimte-defensie. door Henk Kolb 'Stinger' zou, aldus de tegenstan- stand te brengen en tonen zij ook ders, in handen kunnen vallen van geen enkele neiging om de betrek- terroristen. Saoedi-Arabië heeft kingen met Egypte te verbeteren, overigens al 200 lanceerinrichtin- die zij na de vrede met Israël, heb- gen en 400 van die raketten. Op het nippertje is Reagan daar- nee een nieuwe parlementaire ne- r derlaag op het gebied van zijn bui- ste vorm voor dat land geen gevaar ben verbroken. Bovendien finan- Omdat ook Israël had verzekerd ciert Saoedi-Arabië de PLO en dat de wapenverkoop in zijn laat- daarmee terrorisme. tenlands beleid bespaard geble- opleverde, ging het debat niet r de militaire aspecten er- r over de vraag of Saoedi- jaar wel geleverd krijgt is minder Arabië voldoende steun geeft aan De VS hebben in de laatste der tig jaar aan Saoedi-Arabië voor 50 miljard dollar aan wapens gele verd: meer dan aan enig ander land. HAMBURG Brokdorf, et kerncentrale die dezer dagen in be- gevaardigden willen een motie ter drijf had moeten komen, wordt in tafel brengen, waarin Reagans be slissing wordt afgewezen. Die is voor Reagan niet bindend en daar om zou het Huis vervolgens de de fensiebegroting willen opsieren met de bepaling dat geen geld mag worden uitgegeven voor de opstel ling van wapens die de beperkin gen van Salt-2 doorbreken. Volgens Weinberger zijn de Rus sische voorstellen niet meer dan (DPA/Rtr./AFP) - In het weekeinde worden tien- nieuwe Westduitse duizenden betogers verwacht. Zij komen ook met speciale treinen. De autoriteiten hebben 2.000 het weekeinde mikpunt groeiend massaal protest tegen kernenergie in de Bondsrepubliek. Tegenstanders die na de ramp in Tsjernobil sluiting van alle kern centrales eisen blokkeerden giste ren al de toegang tot Brokdorf en de centrale Krümmel, beide len, is gisteren door de rechter i Regensburg verboden. Maar milieuactivisten hebben ME'ers opgeroepen om Brokdorf onmiddellijk hoger beroep aange- af te grendelen. De politie ver wacht ook wat zij noemt anarchis tische groepen uit Berlijn, Göttin- gen, Hannover en andere Westduit se steden. Een betoging voor zaterdag bij tekend tegen deze uitspraak, daar zij een verbod om te betogen strij dig achten met de Westduitse grondwet. Sleeswijk-Holstein, de noordelijk- Wackersdorf, een Beierse opwer- ste Westduitse deelstaat grens met Denemarken. de kingsfabriek voor kernafval, i met Pinksteren 360 gewonden Demonstranten met doekjes voor hun mond staan temidden van een berg radio-actief hooi, gedumpt i overheidsgebouw in het centrum van de Zweedse hoofstad Stockholm. dens Pinksteren verantwoordelijl was voor het politie-optreden bij Wackersdorf, Hermann Friker, 52, wordt vervangen. Vanaf vandaag is Friker, die deze functie ongeveer tien jaar vervulde, met vakantie, zo deelde het ministerie van binnen landse zaken van de deelstaat Beie ren mee, zonder opgave van rede nen en zonder te zeggen wie hem zal opvolgen. Tijdens Pinksteren raakten ook meer dan 180 politie-agenten ge wond. De politie schoot bij haar optreden deels willekeurig CS-gas vanuit een hefschroefvliegtuig op merendeels vreedzame betogers en achtervolgde hen ook vanuit de lucht. Daardoor waren vele panie kreacties ontstaan. Inmiddels is de tol van de ramp met de kernreactor in Tsjernobil gestegen tot 26 doden. Dit nieuwe officiële cijfer is in Moskou be kendgemaakt. Van de negentien mensen bij wie beenmergtrans plantatie of andere operaties wer den uitgevoerd, zyn er nog zes in leven. Brazilië De enige Braziliaanse kerncen trale blijft dicht totdat een evacua tieplan voor de ongeveer 20.000 mensen in de omgeving is gepubli ceerd. Dit heeft een rechter in An- gra dos Reis gisteren bepaald. Angra I, in het park van kerncen trales dat ten zuiden van Rio de Ja neiro verrijst, was gesloten voor onderhoudswerkzaamheden en zou op 15 juni weer stroom aan het net gaan leveren. Na de ramp met de kernreactor in Tsjernobil is er ook in Angra dos Reis vele malen betoogd. Milieu-activisten in Zweden heb ben gisteren enkele tonnen radio actief besmet hooi op de stoep van het kantoor van de Zweedse pre mier Ingvar Carlsson gestort. De radio-activiteit is afkomstig van de ramp met de kerncentrale in Tsjer nobil. De betogers deelden pamfletten uit waarin de onmiddellijke slui ting werd geëist van de kerncentra les in Zweden en riepen leuzen te gen het gebruik van kernenergie. De milieu-activisten waren afkom stig uit het Sundsvall-gebied in Noord-Zweden dat het meest ra dio-actief besmet is geraakt door het ongeluk in de Russische kern centrale. Zij hielden ratelende geigertel lers boven de hooistapel om te pro testeren tegen wat werd genoemd het falen van de autoriteiten om „doeltreffende veiligheidsmaatre gelen te nemen". Eerder deze week werd door we tenschappers van de nationale voedselorganisatie in hertevlees een hoeveelheid radio-actief ce sium aangetroffen, die de maxi maal toelaatbare grens voor men selijke consumptie twintig maal overschreed. Maar Zweedse ambtenaren, die hebben gewaarschuwd voor het eten van wild in de meest besmette gebieden in het oosten en noorden van het land, zeiden dat het niet ge vaarlijk was om op het land te werken. Boeren .die bij hun werk gasmaskers dragen, kunnen deze weer opbergen, zo werd gezegd. De verkoop van melk van koeien die in de meest besmette gebieden grazen, is in Zweden nog steeds verboden. De bevolking in die ge bieden wordt aangeraden geen ver se groenten te eten. (vervolg van pag. 1) JOHANNESBURG - Als gevolg van het verbod op herdenkingsbij eenkomsten trad de Zuidafrikaan- se politie gisteren reeds voor het eerst op. Een vergadering van het Verenigd Democratisch Front (UDF) in het Khotso-huis van de Zuidafrikaanse Raad van Kerken in Johannesburg moest om die re den worden afgebroken. door Ruud de Wit De UDF-vergadering had even wel niets te maken met de herden king van de Soweto-opstand, maar was een nieuw initiatief om het ANC gelegaliseerd te krijgen. Na afloop kwam het tot enige inciden ten in het centrum van Johannes burg, toen zwarte jongeren stenen gooiden door de ruiten van win kels. De massaal aanwezige rellen- politie greep echter niet in en na 20 minuten verspreidde de groep zich. Een afwijkende reactie over 16 juni kwam van de Inkatha-Zulu- beweging, bij monde van Chief Gatsha Buthelezi. De omstreden Zulu-leider, die gisteren als eerste zwarte het ereburgerschap van een blanke stad kreeg, zei, dat de zwar te bevolking wel degelijk het recht moet hebben om 16 juni te herden ken, maar waarschuwde voor een 'politiek fiasco' als zwarte jonge ra dicalen in staat zullen zijn de her denking te gebruiken voor nieuw geweld. „Zestien juni moet een vrije dag worden, zodat iedereen de honder den doden van 1976 kan herden ken, maar ik heb gehoord, dat radi- LAS VEGAS (AP) - De Verenigde Staten hebben gisteren in de Neva- da-woestijn een ondergrondse kernproef gehouden. Een woord voerder van het ministerie van energiezaken zei dat de ontploffing een kracht had van tussen de 20 en 150 kiloton TNT. De proef betrof een kernwapen, dat op 518 meter diepte tot ontplof fing werd gebracht. De proef is de vijfde waaraan dit jaar ruchtbaar heid is gegeven en de 651ste sinds de proefexplosies in januari 1951 in de woestijn van Nevada begonnen. Niet alle proeven worden echter bekend gemaakt. HAITI (UPI)- Bij de Haitiaanse hoofdstad Port-au-Prince heeft de politie donderdag het vuur ge opend op betogers tegen de rege ring. Daarbij werd een meisje doodgeschoten en vielen er zeker vier gewonden, zo meldde een Baptistisch radiostation. Eerder was ook al de dood van een militair gemeld in de golf van gewelddadige betogingen die vier dagen geleden uitbrak. cale en militante jongeren een sta king van wel tien dagen willen af dwingen. Ik roep hierbij dan ook al mijn volgelingen op om dat te voorkomen". Volgens cijfers van het Zuidafri kaanse Instituut voor Rassenrela- ties is het aantal doden ten gevolge van politieke onlusten in Zuid- Afrika in de eerste vier maanden van dit jaar bijna verdubbeld ten opzichte van vorig jaar. In de perio de januari-april zouden minstens 531 personen om het leven zijn ge komen, dat is een gemiddelde van 4,42 per dag. In 1985 zou dit aantal 879 zijn geweest, een gemiddelde van 2,4 per dag. Volgens dezelfde cijfers werden er vorig jaar 52 per sonen per dag gearresteerd vanwe ge de Zuidafrikaanse veiligheids wetten. Verreweg het grootste deel van de arrestanten was jonger dan 20 jaar. LISSABON (Rtr.) - Angola heeft gisteren melding gemaakt van een Zuidafrikaanse aanval op olie-op slagtanks en vrachtschepen in de zuid-Angolese haven Namibe. Het Angolese regeringsleger behaalde intussen eerder deze week een overwinning op de rebellen van UNITA, die de strategische stad Cangumbe in de oostelijke provin cie Moxico moesten prijsgeven. Het Angolese leger is vorige week een lang verwacht offensief begon nen tegen UNITA-bolwerken in zuid- en zuidoost Angola. Volgens het Angolese persbu reau ANGOP heeft een Zuidafri kaanse patrouilleboot gisteren met Scorpion-raketten van Israëlische makelij twee olie-opslagtanks ver nield en een derde beschadigd. De tanks waren leeg. Kikvorsmannen hadden kleefmijnen aangebracht op drie vrachtschepen. Een schip, met levensmiddelen, was tot zin ken gebracht en twee schepen zwaar beschadigd. Over de her komst van de schepen deelde AN GOP niets mee. In Pretoria wilde een woordvoer ster van het Zuidafrikaanse minis terie van defensie niet ingaan op de Angolese beschuldiging. UNITA gaf eerder deze week toe dat haar troepen de stad Cangum be, die ze jaren lang bezet heeft ge houden, hebben moeten ontrui men. Volgens UNITA werden bij de slag om Cangumbe rond 80 man van het regeringsleger gedood. Het regeringsleger is op drie fronten een offensief begonnen tegen ba ses van UNITA, dat met Zuidafri kaanse steun strijd voert tegen de regering in Luanda. Twee weken geleden vielen Zuidafrikaanse troepen Angola binnen, volgens Pretoria voor een actie tegen kam pen van de Namibische onafhan- kelijkheidsbewerging SWAPO. Pretoria meldde toen dat 53 SWA- PO-strijders waren gedood, maar yolgens Luanda waren de doden Angolese militairen. BRUSSEL - De Europese Com missie, het dagelijks EG-bestuur, heeft alle buitenlandse ontwikke lingswerkers die voor de EG in Ni caragua werken opgedragen in de hoofdstad Managua te blijven en niet naar hun projektgebieden te gaan. Dat besluit werd genomen nadat woensdag een Belgische EG- ontwikkelingswerker was doodge schoten. door Hans de Bruijn De 40-jarige Paul Dessers werd volgens de Nicaraguaanse autori teiten in het noorden van het land doodgeschoten door een gedeser teerde soldaat van het regeringsle ger. De soldaat was op de vlucht en eiste de jeep van Dessers op. Deze weigerde en werd prompt neerge schoten. In Nicaragua werken zes landbouw-experts in door de EG gesteunde projekten. Maandag komt de Nicaraguaan se vice-president Sergio Ramirez naar Brussel. Hij zal daar door de Europese Commissaris voor bui tenlandse zaken, Claude Cheysson, over de veiligheid van de EG-ont- wikkelingswerkers worden onder vraagd. De Europese Commissie wilde al enkele maanden geleden de land- bouwprojekten in het noorden van Nicaragua stilleggen, vanwege het geweld in het noorden, waar strijd wordt geleverd tussen het rege ringsleger en de 'contra's'. De Commissie schortte dat besluit echter op nadat het Sandinistische bewind in Managua had verzekerd dat het in dat gebied weer rustig ISTANBOEL - 'Als je het handig aanlegt'kun je er een vakantie van tien dagen uitslaan'. Aldus Turkij- es grootste krant Hurriyet over het Suikerfeest. Het driedaagse festijn waarmee vanaf maandag de vas tenmaand Ramadan wordt afgeslo ten. Door het met twee weekein den te combineren zullen tallozen ertoe bijdragen dat het openbare leven hier vandaag zowat tot stil stand komt, tot itiaandag de 16e. Ook de vastenmaand zelf wordt door Frans van Hasselt hier steeds rigoureuzer, met uit zondering wellicht van de hoofd stad Ankara waar het leven althans in het centrum zijn gewone gang gaat. Ook toeristen hebben er niet veel last van en worden over het algemeen ontzien, als ze op straat overdag een ijsje verorberen. De ijscokarretjes zijn er overdag voor de toeristen en $le kinderen, die eveneens zijn vrijgesteld. Maar de sociale controle is de laatste twin tig jaar toch wel sterker geworden, ook in Istanboel, de grootste stad van het land. In de jaren '60 was daar van Ra madan eigenlijk niet zo heel veel te merken. Maar nu is het straatbeeld er toch wel danig door'veranderd, vooral voor wie er een beetje op let. Rokers op straat zie je zowat niet meer en dat in dit nog steeds zwaar rokende land. Op de ponten over de Bosporus werd ook tijdens Ra madan vroeger nog wel met thee geleurd - nu moet je er voor naar het buffet, als dat open is, om daar verstolen een glaasje te drinken. Naar schatting zal nog wel 40 a-50 procent van de bevolking iets con sumeren gedurende de dag, maar dan thuis - niet openlijk. Het is een hele opgave gedurende een ruime meidag, die al om vijf uur 's och tends begint en pas tegen negen uur 's avonds ophoudt. De produk- tie loopt flink terug, op kantoren en bedrijven treedt snel irritatie aan de dag en ook het verkeer wordt duidelijk agressiever. 's Avonds ontspant zich natuur lijk het leven, maar je kunt toch niet zeggen dat dit extra feestelijk en consumptief wordt zoals in Egypte waar men 's nachts ruim schoots schijnt in te halen wat men overdag te kort is gekomen. De Turken houden zich nog aan het gebod dat Ramadan, inclusief de nachten, een maand van matiging en inkeer moet zijn. Nacht Menig restaurant of vermakelijk heidsoord gaat maar meteen de he le maand dicht, en zij die open blij ven kennen toch geen bijzondere drukte, al moet je sinds begin juni natuurlijk rekening houden met de mogelijkheid dat ook de Mundiale in Mexico daar iets mee te maken heeft. Hoogtepunt van de vasten maand, die elke keer tien dagen naar voren in het jaar opschuift, is altijd weer de op drie na laatste nacht, die in het Turks 'Kadir Ge- cesi' wordt genoemd, de Nacht van de Macht. Het is de nacht waarin aan Mohammed de eerste sura van de Koran werd geopenbaard. Het is de nacht waarin de Engelen op aarde afdalen, \vaarin elk gebed veelvuldig telt en waarin geschil len kunnen worden beslecht. Het is de enige nacht dat de moskeeën continue zijn geopend, de nacht waarin ook de vrouwen daar mas saal heengaan - al blijven zij nog altijd strikt gescheiden achterin - en waarin het stadsleven doorgaat alsof het dag is. Meer nog dan in de rest van de vastenmaand, kan men in de Kadir Gecesi constateren dat de islam ook in het wereldlijke Turkije be hoorlijk in de opmars is. Al in de zestiger jaren waren de Istanboelse moskeeën in deze Heilige Nacht flink vol, maar je kon er als buiten staander nog rustig in rond lopen, als je je schoenen maar had uitge daan. Het was er niet zo plechtig, eer der gezellig, het gebouw nam zijn vroegere functie van overdekt dorpsplein weer aan. Overal zag je taferelen - in een hoek zaten man nen, op de hurken natuurlijk, te luisteren naar de geluidsband van een favoriete redenaar, in een an dere zaten ze gewoon te kletsen of hoorden ze een verteller aan. Van tijd tot tijd was er, meer centraal, prachtige resitatie en gezang. Over al werd gebeden, maar jongetjes speelden krijgertje door alles heen. Het was een komen en gaan. Ook dit jaar weer ben ik een aan tal moskeeën langsgegaan, waar boven tussen de minaretten ver lichte spreuken hingen als 'Doe goed', 'Voeg u naar het recht' en 'Aan Allah de macht'. Maar wat een verschil met de jaren '60. Om te be ginnen hoor je elke moskee al van een halve kilometer afstand, dank zij de luidsprekers (hoparlor heten ze hier). De toeloop lijkt nu ver drievoudigd in de laatste twintig jaar. Of toeloop - veeleer is het een toedraf, men redt zich bijna hol lend naar de moskee om een be paald gebed dat juist is begonnen niet te missen. Stampvol De atmosfeer in en vlakbij de moskee is niet meer ontspannen, ook niet bepaald fanatiek, maar wel opgewonden. Het reciteren en zingen klinkt geladen en wat ont daan. Van betreden van het inte rieur van de moskee is, zeker voor de buitenstaander, op dit latere uur zeker geen sprake meer - het ge bouw is al stampvol. Omdat de meeslepende geluiden zo sterk naar buiten komen zitten daar ook tallozen, vooral de vrou wen met hun hoofddoeken, in de voorhal en er om heen. De jon getjes spelen geen krijgertje meer, maar verkopen papieren ge bedskleedjes, twee voor een kwar tje. Honderden tentjes niet versna peringen - gepofte mais, 'kokoret- si' (gebraden en in elkaar gerolde ingewandjes), fruit, komkommers, augurken en andere zure lekkernij en, zorgen er voor dat men de oude gezelligheid nog, wel buitenshuis vindt. Ook wordt veel religieuze lek- tuur verkocht, alsmede kralens noeren, maar vooral honderden verschillende ansichtkaarten, ge wijd of profaan, met wensen voor het komende suikerfeest, dat bij uitstek een familiefeest is waarop men aandacht besteedt aan groot ouders, ooms en tantes. De kran ten, ook de zogenaamde liberale, zijn uitgekomen met kleurige reli gieuze bijlagen. De cafés zitten vol mannen, maar die staren toch ook weer naar de religieuze uitzendingen die de Turkse televisie de hele avond biedt (dat was vroeger anders). Pas diep in de nacht zullen ze vanuit Mexico Denemarken-Schotland kunnen zien. Zelfs kappers zijn te gen middernacht nog in bedrijf en natuurlijk bedelaars, aller wegen, ook deze minstens verdrievoudigd sinds de jaren '60. De vastenmaand in het Turkije van Ozal - je komt er niet meer onderuit.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 7