Akoestiek van het
Muziektheater
kan nog wel beter
'Romeo e Giulietta' in briljante beelden
Mooie stillevens van
Herman van Ommen
Frans vrouwencircus
aan het Museumplein
LEST komt pas na de pauze goed op dreef
DONDERDAG 5 JUNI 1986
KUNST
PAGINA 29
door
PieterC. Rosier
De maatregelen, die de komende
tijd getroffen zullen worden ter
verbetering van de akoestiek, be
treffen vooral de betimmeringen in
de orkestbak. Dat die orkestbak
bepaald niet klein is blijkt alleen al
uit het feit dat de toneelopening
een (te versmallen) breedte heeft
van 22 meter.
Tot de luisterproeven behoorden
twee proefrepetities van Beetho-
vens opera 'Fidelio', één voor een
nagenoeg lege zaal met als geno
digden enige tientallen muziekre
censenten en één voor een bijna
volle zaal (1600 zitplaat§pn) met
een aan de Nederlandse Operas
tichting verwant publiek. De proe
ven zijn daarom zo belangrijk om
dat voor een modern operage
bouw, waarin 'en rond' gespeeld
moet kunnen worden, geheel ande
re akoestische eisen gelden dan
voor een concertzaal, waarvan de
schoenendoos-vorm de van opzij
komende kaatsingen van het ge
luid 'vanzelf levert.
Prof. P. A. de Lange van de Tech
nische Hogeschool in Eindhoven,
die al vele jaren bezig is de akoes
tiek van het nieuwe Muziektheater
voor te bereiden, legde tijdens één
van de proefvoorstellingen van de
Nederlandse Operastichting uit,
dat in het muziéktheater met het
orkest in de grote bak de situatie
geheel anders is. Slechts de 'gevou
wen' wanden ter weerzijden van de
toneelopening kunnen enige late
rale (zijdelingse) reflecties leveren,
ook voor het orkest zelf. Het is vol
gens hem onontkoombaar dat een
orkest in een orkestbak geheel an
ders klinkt dan op het podium van
een concertzaal. Het zo gewaar
deerde effect van het zich in het ge
luid te bevinden treedt niet op in
een opera; blijkens de ervaring
wordt het-ook niet gemist. In het
Muziektheater is de orkestbak, zo
als geadviseerd, nog niet afgetim
merd. Dit leidt, aldus prof. De Lan
ge, tot effecten, die nog zullen wor
den weggenomen, ook voor de mu
sici. Wat betreft de zangsolisten (en
de koren), die in feite prioriteit in
de opera hebben, zij hebben geen
akoestisch nadeel van de vorm.
Het zaalontwerp is jaren geleden al
via een schaalmodel onderzoek.
Markante echo's zijn weggenomen
door het zaalplafond sterk geluid-
strooiend te maken.
Operadirecteur Hans de Roo gaf
als voorzitter van de luistercom
missie bij dezelfde gelegenheid te
kennen, dat de zangers het orkest
beter zullen kunnen horen dan tot
nog toe het geval is. Dat is vooral
belangrijk omdat de klankverhou
ding tussen zangers en orkest een
precaire balans vereist. Er blijkt
overigens mede als gevolg van de
gecapittoneerde inrichting nauwe
lijks verschil te bestaan tussen een
lege en een volle zaal, het verschil
in nagalm bedraagt slechts tienden
van seconden, aldus De Roo.
De ervaringen tot nu toe hebben
geleerd, dat er met name aan de or-
kestbak nogal wat voorzieningen
Bij Stelling
Kunstenaars
aan het werk
LEIDEN - Van 7 tot en met 21 juni
heeft in Stelling een kunstmanifes
tatie plaats. Hierbij zullen verschil
lende kunstenaars, die eerder bij
Stelling hebben geëxposeerd, in de
tentoonstellingsruimte aan het
werk zijn. Men kan zien hoe er ge
werkt wordt met diverse materia
len. Hoe etsen worden afgedrukt
en zeefdrukken worden gemaakt.
Het in de galerie gemaakte werk
zal direct worden geëxposeerd.
Aan geïnteresseerden zullen de
kunstenaars toelichting geven op
hun werk.
Ter gelegenheid van deze mani
festatie zullen de kunstenaars het
gemaakte werk tegen aantrekkelij
ke prijzen te koop aanbieden. Me
dewerkenden zijn o.a Ben Geerst,
Jan Wisse, Ben Overdevest, Jaap
Kanbier en Okke Spierenburg. De
openingstijden zijn, woensdag tot
en met zaterdag van 12 tot 5 uur.
Spel van poppen en acteurs
Meer lachen dan huiveren
'Rob', portretfoto door Herman van Ommen.
Foto's in LAK-galerie
Foto's van Herman van Ommen en
schilderwerk van Ben Geerts. LAK-
galerie, Cleveringaplaats 1. Tot en
127 juni. Geopend ma. t/m vr. van
10 tot 17 uur.
LEIDEN - Een gebarsten ijs
vlakte rond een boomstam; een
visserssloep bij een wad; een
paar gepen (snoekachtige zeevis
jes met smalle snuiten) liggend
tussen gladiolen: stuk voor stuk
eenvoudige, maar visueel niet
oninteressante onderwerpen, die
door de jonge fotograaf Herman
van Ommen (geboren 1958, opge
leid aan de Enschedese
Kunstacademie) op de gevoelige
plaat werden vastgelegd. Tot het
einde van de maand zijn deze en
andere opnamen (in totaal ruim
20) van Van Ommen te zien in de
LAK-galerie.
Tot de andere onderwerpen
behoren portretten, en verder ar
chitectonische constructies. Wat
dat laatste onderwerp betreft zij
hier, vanwege de merkwaardige
titel, in het bijzonder gewezen op
foto van een station, name
lijk 'Stilleven - Parijs'.
De merendeels vierkante, niet
al te grote foto's treffen in het al
gemeen door de verzorgde, fijn
korrelige afdruk, de uitgebalan
ceerde composities en hun inte
ressante vormenspel. Van Om-
n maakte bedachtzaam, ver
stild, soms gracieus werk, dat
vooral iets origineels heeft in de
portretten. De geportretteerden
poseerden voor de fotograaf in
verlaten Enschedese fabrieks
hallen, waarbij Van Ommen het
karakter van het model en dat
van de omgeving tekens met el
kaar trachtte te laten overeen
stemmen. Of dat gelukt is valt
helaas voor buitenstaanders niet
te beoordelen. Overigens is het
tonen van psychologisch getinte
portretten op openbare exposi
ties in het algemeen gesproken
natuurlijk vaak een wat proble
matische aangelegenheid, in die
zin dat veel van de betekenis en
de zeggingskracht verborgen
blijven voor wie de geportret
teerden niet kent. Hoe dit ook zij,
de aanpak van Van Ommen doet
op zichzelf beslist apart en ver
rassend aan.
Helaas wat minder verrassend
is het abstracte schilderwerk van
de mede-exposant Ben Geerts
(geboren 1938). Deze 'vrije-tijds-
schilder' (Geerts is rector van de
Rembrandt-Scholengemeen-
schap) toont een tiental grote
doeken en twee drieluiken-op-
papier. Hebben de laatste nog
iets oorspronkelijks in hun
kleur, vorm- en verfbehandeling
- de resultaten doen aangenaam
aan -, de sober bewerkte doeken
zijn merendeels weinig fantasie
rijke echo's van een inmiddels ei
genlijk gedateerd abstractionis-
me. Weinigzeggende, in het alge
meen ook niet bijster fraai ver
zorgde werken, die relatief ge
zien bepaald onredelijk hoog ge
prijsd zijn naar mijn smaak: vijf
duizend gulden per stuk.
ANTOON ERFTEMEIJER.
Le Cirque de Barbarie, vrouwencir
cus onder leiding van Barbara Vieil-
le. Gezien op 4 juni in de Circustent
op het Museumplein, Amsterdam.
Aldaar nog t/m 8 juni.
AMSTERDAM - De grootste ver
rassing in de voorstelling van het
Cirque de Barbarie zit helemaal
aan het slot, als alle artiesten op
komen voor het slotnummer.
Niet meer dan zes vrouwen be
treden dan samen met de muzi
kanten en de clown de piste.
Waar is dan toch die rokende
Jeanne d'Arc gebleven, waar is
die Lolita die tapdanste op de
hinkelbaan en waar zijn de assis
tentes in hun Romeinse tunie
ken? Hebben die geen behoefte
aan applaus?
Pas dan dringt door hoe knap
dit Cirque de Barbarie eigenlijk
is. In een gewoon circus kun je
soms in de leeuwentemster de
juffrouw herkennen bij wie je zo
éven je programma kocht; dub
belrollen zijn normaal in de cir
cuswereld. Maar bij het Cirque
de Barbarie neemt de hoeveel
heid dubbelrollen grootse vor
men aan.
Vijf jaar geleden begon Barba
ra Vieille in Parijs haar circus,
waarin alle artiesten vrouwen
zjjn. Die formule bleek aan te
slaan, niet alleen in Frankrijk,
maar ook over de grenzen. Het
Cirque de Barbarie maakt tegen
woordig tournees door heel Eu
ropa. Het programmaboekje is
zelfs geheel in het Duits geschre
ven. Met feminisme heeft dit cir
cus even veel van doen als de
Dolly Dots. Al was het opvallend
dat in de pauze een man met het
ijsjesplateau leurde.
De benaming 'circus' moet met.
een korrel zout worden geno-
men. Levende have komt er niet
aan te pas, zelfs geen merries of
leeuwinnen. Levensgevaarlijke
hoogstandjes in de nok van de
tent hoef je ook niet te verwach
ten, al worden er knappe staal
tjes acrobatiek en evenwichts
kunst vertoond en heeft slangen
mens Sarah Beauchesne zo te
zien gewrichten van rubber.
Nee, het Cirque de Barbarie is
in de eerste plaats in de vorm van
ëen circusvoorstelling gegoten
theater, met hier en daar een
Frans vleugje 'o la la'. Het is eer
der om te lachen dan om te hui
veren. Clownerie vormt het over
heersende element. Niet alleen
in de persoon van Sophie Tala-
bot, die met haar op z'n Donald
Ducks uitgesproken Frans de
onderdelen aan elkaar breit; ook
optredens als die van de gooche
laar en de jongleur zijn in de eer
ste plaats grappig en pas daarna
behendig. Heel wat attributen
verdwijnen in of duiken op uit
opgevulde boezems en geregeld
wordt de verveelde circusarties
te gespeeld, die voor de duizend
ste achteenvolgende avond bran
dende fakkels door de lucht ke
gelt.
Door al die dubbelrollen zakt
het tempo nog wel eens weg en
niet alle clownerie treft doel. Het
prima orkestje en de originele
muziek helpen de voorstelling
vaak door de dode punten heen.
Vele jaren lang maakte Jérome
Savary met zijn Grand Magie
Circus in Frankrijk gedenkwaar
dige produkties, waarin circus,
theater en variété werden ver
vlochten; de Fransen hebben een
traditie op dat gebied. Die klasse
heeft het Cirque de Barbarie nog
lang niet. Het valt niet onder de
ue vrouwen van het Cirque de Barbarie.
topkunst, die de nieuwe directie
van het Holland Festival wil pre
senteren, en zelfs niet onder top-
amusement. Maar curieus is dit
vrouwencircus zeker en de uit
bundige presentatie werkt aan
stekelijk.
ARIEJAN KORTEWEG
Luisterproeven stemmen al
tot tevredenheid, maar.
In 'The Glass Menagerie'
Voorstelling: 'The Glass Menagerie'
door Leiden English Speaking Thea
tre. Tekst: Tennessee Williams. Re
gie: Henry I. Schvey, toneelbeeld:
Marianne Vijsma, spelers: Cliff Sut
ton, Roberta Enschede, Kathy van
Vliet, Thomas Swaak. Gezien op 4
juni in de Schouwburg, Leiden. Al
daar nog te zien op 5 en 6 juni.
LEIDEN - De keuze van het
English Speaking Theatre Lei
den voor de klassieker van Ten
nessee Williams 'The Glass Me
nagerie' zal menigeen hebben
aangesproken. Toch, de her
nieuwde kennismaking met dit
prachtstuk loste niet alle hoop
volle verwachtingen in. Pas ver
na de pauze begon de voorstel
ling te leven en kreeg het de
emotionele kracht die het in po
tentie bezit. Toen pas werd met
lef het sentiment, de romantiek
en de nostalgie tegemoet getre
den en zonder gêne in zijn au
thenticiteit getoond.
'The Glass Menagerie' is een
stuk, zoals de verteller ons mee
deelt, over herinnering. Drie per
sonen staan centraal. Amanda,
de moeder, lang geleden door
haar man, 'die de roep van de
wijde verten niet kon weerstaan',
in de steek gelaten en levend in
de illusies en voorbije herinne
ringen van haar jeugd. Laura,
haar dochter, ze is kreupel en
vervreemdt van de mensen. Ze is
kwetsbaar als het glazen speel
goed dat ze verzamelt. Tom, haar
zoon, hij werkt in een warenhuis
en heeft schrijversaspiraties, 's
nachts gaat hij naar de bioscoop.
Hij is ook de verteller. Vanuit
een ons onbekende tijd verhaalt
hij over zijn herinneringen. Door
zijn ogen zien we de gebeurtenis
sen waarin de ontmoeting van
Laura met haar 'gentleman-be-
zoeker': het dramatisch hoogte
punt vormt.
Als gezegd komt de voorstel
ling voor de pauze onvoldoende
uit de verf. Mogelijke climaxen
worden niet benut en te veel pas
sages krijgen niet het accent dat
ze verdienen. Bijv. Laura's uit
roep dat ze kreupel is en haar
verhaal dat ze, i.p.v. naar 'the bu
siness-course' ging door de stad
zwierf en vaak de glazen tropi
sche kas bezocht. Als alles tus
sen neus en lippen wordt gezegd
wordt het voor het publiek wel
erg moeilijk gemaakt. Ook de
glazen droomwereld waarin Lau
ra leeft had eerder duidelijk ge
maakt mogen worden terwijl ook
het contrast tussen heden en
verleden voor de moeder schrij
nender uitgewerkt had kunnen
zijn. De rol van Laura bleef zo
lange tijd in de lucht zweven en
kreeg de moeder te weinig nuan
cering in haar stemmingwisse
lingen.
Cliff Sutton zette op heldere
wijze de rol van Tom neer al ver
viel zijn zeer gevoelige invulling
daarvan soms tot mokkige bin
nen vetterij. Daar was natuurlijk
alle aanleiding toe, maar naast de
hysterie van de moeder en het
buiten de realiteit levende zusje
was dat af en toe te veel van het
goede. Als verteller daarentegen
speelde hij een foutloze rol.
Vooral de slotmonoloog deed het
hart breken. Kathy van Vliet als
Laura gooide pas na de pauze al
le schroom van zich af. In de ont
roerende dialoog met haar gent-
leman-bezoeker, die het stuk
voor een belangrijk deel draagt,
liet ze zien heel wat in haar mars
te hebben. De moeder kwam het
minst uit de verf. Ze sprak haar
tekst uit in een melodieus
zuidelijk 'slang' in de hoge toon
die we kennen van Archie Bun
ker's Edith. Als je zo moet praten
wordt het acteren je wél erg
moeilijk gemaakt. Het was trou
wens opvallend dat men in de
monologen het beste uit de verf
kwam terwijl men aan concen
tratie leek te verliezen als men op
elkaar moest reageren. Een com
pliment verdient zeker het de
cor: origineel, vindingrijk en
praktisch.
RADBOUD ENGBERSEN
AMSTERDAM - Nog enke
le maanden, dan opent het
Muziektheater in Amster
dam zijn deuren voor het
opera- en balletpubliek.
Niet alleen de bouw, maar
ook de inrichting van de
Stopera is nu zover gevor
derd, dat de eerste luister
proeven al konden worden
genomen. Met gunstig re
sultaat overigens hoewel er
voor de openingsdatum van
23 september op het gebied
van de akoestiek nog het
een en ander moet gebeu
ren.
'Romeo e Giulietta' naar het toneel
stuk van Shakespeare en de roman
van Matteo Bandello. Spel van pop
pen en acteurs door het Teatro Del
Carretto uit Lucca. Muziek: Vincen-
zo Bellini. Gezien in het Circusthea
ter op 4 juni. Volgende voorstelling:
5 juni.
SCHEVENINGEN - Binnen het
Haags Zomer Festival wordt een
belangrijke plaats ingenomen
door het uitgebreide programma
van een Shakespeare-festival,
opgebouwd rond de beide voor
stellingen van 'Een Midzomer-
nachtsdroom' door de Haagse
Comedie en De Appel. Tot de
buitenlandse bijdragen hieraan
behoort de voorstelling 'Romeo e
Giulietta' door het Teatro Del
Carretto uit Lucca, een gezel
schap dat zich bezighoudt met
de relatie tussen mensen en ob
jecten door binnen dezelfde
voorstelling acteurs en poppen
dusdanig te combineren, dat le
vende wezens dode dingen lijken
te worden en omgekeerd.
Het ligt voor de hand dat Sha
kespeare's toneelstuk 'Romeo en
Julia' voor zo'n voorstelling een
dankbaar uitgangspunt vormt.
De hoofdlijnen van de plot zijn
overbekend en eenvoudig ge
noeg om ook bij een gesimplifi
ceerde bewerking voor het pop
pentheater volkomen begrijpe
lijk te blijven, maar bovendien
werd door de auteur zelf al een
sterk relativerende tendens in
zijn stuk verwerkt. In vroeger ja
ren zagen commentatoren die
vooral zitten in de half-komische
rol van de voedster, maar later
gingen er stemmen op die pleit
ten voor een accentuering van
het puberale in de liefdesrelatie
van de beide hoofdpersonen,
waardoor het liefdesdrama zelf
eveneens van een stuk quasi-
diepzinnige tragiek ontdaan
werd.
In de voorstelling door het
Teatro Del Carretto op uiterst
suggestieve en soms briljante
wijze in beelden omgezet. Op een
klein toneeltje, dat niet op het to
neel van het Circustheater zou
moeten staan, maar 'in de piste',
worden de beide gelieven uitge
beeld door twee broze, halfwas
sen poppen, terwijl twee acteurs
de overige personages (voor
zover die nodig zijn) opblazen tot
meer dan levensgrote karikatu
ren van de wereld der volwasse
nen. Daartussendoor vertolken
drie eveneens karikaturaal uitge
doste lilliputters de bedienden
en 'het volk', aldus de komische
momenten nog sterker accentue
rend. Pas in de scène in de graf
kelder mogen echte emoties
doorbreken (daar nemen de ac
teurs de rollen van de poppen
over), waardoor even een heel
navrant moment ontstaat.
moeten worden getroffen. Die ko
men vooral neer op betimmerin
gen van plafond en zijwanden en
het aanbrengen van geluidsver-
strooiende elementen op de voor
wand alsmede het scheppen van
de mogelijkheid de Qrkestbak voor
kleinere orkestbezettingen te ver
kleinen. De alsnog te nemen maat
regelen zijn overigens voorzien en
werken niet kostenverhogend, al
dus verzekerde Muziektheaterdi
recteur Wim Sinnige de op een
proefvoorstelling getracteerde mu
ziekrecensenten.
De proeven met de akoestiek zijn
veelbelovend, ook voor het muzi
kaal verwende oor. Ze zullen de
komende weken worden voortge
zet ten gerieve zowel van de uitvoe
renden als van het publiek.
Wat tijdens de proefvoorstellin
gen opviel was dat vooral op de
balkons zowel het orkest als de
zangers uitstekend hoorbaar zijn.
In de zaal, waarin het overigens
eveneens comfortabel zitten is,
klinkt het orkest nog wat ver weg,
maar de voorgestelde maatregelen
zullen dit euvel moeten verhelpen.
Wat het zicht op het grote podium
betreft dat laat, op de achterste rij-
wensen over!"',3a^k0nS n'6tS tC De zaal van het nieuwe Muziektheater gezien vanaf het podium.
Fragment uit
'Romeo e Giu
lietta', een spel
van poppen en
acteurs, (fotopr).
Het ontbreken van voldoende
publiek bij de voorstelling van
gisteravond ontnam de voorstel
ling echter van een deel van haar
effect. Poppenspel moet het in
sterke mate hebben van de sfeer
onder het publiek, zeker als in
een befaamde tragedie komische
accenten worden aangebracht.
De vele thuisblijvers hebben
echter weer eens ongelijk gehad,
want de inventiviteit en de tech
nische afwerking van het Teatro
Del Carretto maakten deze 'Ro
meo e Giulietta' tot een voorstel
ling op een waar festivalniveau.
Vóór de pauze waren er enkele
kleine problemen met de ge
luidsband, die zowel de gespro
ken teksten als de meer dan al
leen maar begeleidende muziek
uit Bellini's opera 'I Capuletied i
Montecchi' weergaf (een opera
die overigens niet gebaseerd is
op het toneelstuk van Shakes
peare, maar op een Italiaanse
versie van het bekende liefdes
verhaal), maar de meeste daar
van bleken na de pauze verhol
pen. Al met al een voorstelling
die beslist veel meer aandacht
verdient dan haar gisteravond
ten deel viel, ook omdat het ver
haal zo bekend en de uitbeelding
dermate beeldend is, hoeft de
taal absoluut geen barrière te
zijn.
PAUL KORENHOF
