'Een raadsel wat we hier zullen aantreffen
Koetshuis in Koudekerk
wordt in ere hersteld
Strijd om experiment met
windturbine duurt voort
Wetenschappers duiken bij Paradijslaan opnieuw in Romeins verleden Alphen
PAGINA 22
WOENSDAG 4 JUNI 1986
ALPHEN AAN DEN RIJN - De
eerste Romeinse vondsten aan
de Paradijslaan komen al boven
gronds. Met de hulp van een
graafmachine ploegt een groep
van vrijwilligers en wetenschap
pers van de katholieke universi
teit uit Nijmegen zich sinds gis
teren letterlijk en figuurlijk door
de Alphense geschiedenis. In de
laat middeleeuwse bodemlagen
zijn op de eerste dag reeds em
mers vol 'verdwaalde' Romeinse
scherven gevonden.
door
Mark van Dijk
"Het blijft toch afwachten of
hier werkelijk iets interessants
voor ons te zoeken valt", vertelt
de '34-jarige leider van het ar
cheologisch onderzoek, dr. J.K.
Haalebos. Hij lijkt nog niet bij
ster onder de indruk van de
vondsten achter het pand Cou-
vée aan de Julianastraat. De ar
cheoloog: "Dit is het begin van
het begin. Waar het toe leidt,
weet geen mens. Het kan even
goed een misser zijn".
De graafmachine gaat dieper
en dieper in de put van ongeveer
veertig vierkante meter. Niet af
geleid door overblijfselen uit de
middeleeuwen en van later da
tum is ieders blik slechts gericht
op Romeins materiaal. Met de
schep onderzoeken de vijf stu
denten en vier vrijwilligers van
de Archeologische Werkgemeen
schap uit Alphen elk blootgelegd
laagje. De grond wordt door de
machine op een grote hoop ge
gooid, die later secuur zal wor
den nagekeken.
Limes
Het castellum in Alphen maak
te vanaf halverwege de eerste
eeuw onderdeel uit van de limes,
de grensverdediging van het Ro
meinse rijk. Dergelijke vestingen
langs de tegenwoordige Neder-,
Kromme en Oude Rijn stonden
doorgaans niet ver uit elkaar.
In de omgeving van Alphen
zijn ook overblijfselen ontdekt
van een enigszins verharde ver
bindingsweg. Behalve enkele
Romeinse schepen zijn vlakbij in
Zwammerdam de funderingen
van een fort teruggevonden. Het
meest compleet zijn echter de
restanten van de Romeinse ves
ting in het Zuidhollandse Val
kenburg.
Het Alphense vestingwerk met
grachten moet volgens Haalebos
in de buurt van het kruispunt
van de Castellumstraat met de
Julianastraat hebben gestaan.
Bij de bouw van de Adventskerk
in 1914 zijn de met houten palen
onderheide stenen funderingen
aangetroffen. Destijds zijn deze
niet nader onderzocht.
De huidige chef van Haalebos
bij de afdeling voor provinciale
Romeinse archeologie in Nijme
gen, prof. dr. J.E. Bogaers, heeft
in 1959 bij een opgraving even
ten noorden van de kerk even
eens de resten van een zwaar ste
nen gebouw uit de Romeinse tijd
ontdekt.
Ook in de Sint Jorisstraat
hoopt Haalebos heel wat te vin
den, maar daar wordt momenteel
nagenoeg niets afgebroken. Jam
mer voor hem. De archeoloog:
"Het is eigenlijk een grote puzzel
waar steeds weer stukjes bij ko
men. In de bebouwde kom zijn
we geheel afhankelijk van toe
vallig af te breken panden. Pas
dan kunnen we er op een verant
woorde manier de grond in".
Een doordacht archeologisch
onderzoek moet naar de mening
van Haalebos groots worden aan
gepakt: "Er behoort fiks gewerkt
te worden en daar is nog heel wat
mankracht voor nodig". Voorts
ontbreekt het de amateur-ar
cheologen, zoals destijds bij de
Romeinse opgraving op de hoek
van de Hoflaan met de Juliana
straat, veelal aan deskundige
planning. Een bodemonderzoek
van een maand zou in de bouw-
stroom moeten worden opgeno
men.
Breucorum
De archeoloog schat de grootte
van het vroegere Alphense
castellum op een hectare. In het
fort zouden ongeveer vijfhon
derd soldaten zijn gelegerd. In
middels is duidelijk dat deze
hulptroepen van het legioen gro
tendeels afkomstig zijn geweest
uit Joegoslavië.
Die zekerheid is verkregen na
dat Haalebos vorig jaar in de
grond bij het gebouw van de
dienst openbare werken een dak
pan heeft gevonden met het
stempel Cahors VI Breucorum.
Dat betekent zoveel als de zesde
infanterie-afdeling, gerecruteerd
in Breuci. Deze provincie is te
vinden in het noorden van het
huidige Joegoslavië. Inmiddels
is Haalebos toe aan zijn vierde
opgraving in Alphen, ditmaal
even ten zuiden van de plaats
Archeoloog Haalebos bij de plaats
waar het castellum wordt ver
moed.
In het omleidingskanaaltje van
de Oude Rijn langs de Paradijs-
laan is dezer dagen een dam ge
stort ter hoogte van het voorma
lige pand van Couvée. Eerdaags
zal een tweede dam volgen. Déze
komt eveneens achter Couvée,
zij het enkele tientallen meters
verderop in de richting van de
Kerkstraat. Over de dammen
wordt de opgegraven grond afge
voerd.
De zanddammen passen in het
overkluizingsplan van de ge
meente, die boven het kanaaltje
ruim honderd parkeerplaatsen
wil aanleggen. Bovendien wor
den daarmee de kosten van het
onderzoek gedrukt. Na de bouw-
vakvakantie zullen amateur-ar
cheologen in het dan drooggeleg
i de opgraving: "Als
drie dagen niets belangrijks hebben ontdekt.
de kanaal zoeken naar midde
leeuwse resten.
Op verzoek van het bestuur
van de Bonifatiusparochie zijn
de werkzaamheden voor de ge
deeltelijke overkluizing van het
omleidingskanaal uitgesteld tot
in het najaar. In de laatste twee
weken van september wordt na
melijk het honderdjarig bestaan
gevierd van de rooms-katholieke
Bonifatiuskerk aan de Paradijs
laan.
Fasen
De gemeente pakt de recon
structie in twee fasen aan. De Pa-
'radijslaan wordt opnieuw be
straat. In het omloopkanaal
komt een nieuwe kademuur aan
de zijde van het schoolgebouw.
De oude kleuterschool wordt ge
sloopt om aansluiting te geven
op de Hoflaan. De feitelijke over
kluizing voor de parkeerplaatsen
heeft plaats aan weerszijden van
de Kerkstraat. De fraaie kastan
jebomen aan de Paradijslaan
blijven behouden.
De tweede fase behelst de aan
leg van de andere kademuur aan
de achterzijde van de winkels
van de Julianastraat. Voorts
wordt er een wandelpad annex
bedieningsstraat aangelegd. Met
de uitvoering daarvan wordt ge
wacht totdat duidelijkheid is ver
kregen over de bestemming van
het pand Couvée.
De eigenaar van het pand heeft
toestemming gegeven voor de
opgraving. Ook de gemeente Al
phen heeft haar medewerking
toegezegd. De naar boven ge
haalde spullen Worden eigen-
stoppen we ermee".
(foto Nanno Bloupot)
dom van de universiteit, maar
ook de eigenaar van de grond
krijgt wellicht een aandeel. Een
nieuwe Monumentenwet schrijft
voor dat de vondsten in provin
ciaal of gemeentelijk bezit ko
men. Die wet is echter nog niet
van kracht.
Afhankelijk van het belang
van de vondsten zal het onder
zoek door de archeologen maxi
maal een maand duren. De ge
meente gaat echter uit van twee
weken.' Haalebos: "Het is voor
ons een totaal raadsel wat we
hier zullen aantreffen. We graven
eigenlijk zonder te weten waar
om we het doen. Als we over drie
dagen niets belangrijks hebben
ontdekt,, stoppen we ermee.
Maar als we heel opgewonden ra
ken, weten we nog nfet wat er
gaat gebeuren".
Sensatie
De archeoloog hoopt op een
herhaling van de spanning en
sensatie van een jaar geleden.
Toen stuitte hij op de restanten
van een houten barak op de
plaats van de nieuwe winkeltjes
naast het bankgebouw op de
hoek Julianastraat-Castelum-
straat. "We hadden de moed al
bijna opgegeven. We waren al zo
veel ondergrondse kabels tegen
gekomen. Ik had er nog maar één
moeten vinden en we waren er
mee opgehouden".
Gelukkig voor Haalebos dat
daar geen leidingen meer lagen.
In een 'putje' van vier bij zes me
ter werd het kopgedeelte van de
barak gevonden, waarschijnlijk
van een centurio, een zogenoem
de honderdman. In de beerput
van het toilet werden pitten van
citrusvruchten opgegraven en
organische resten die overigens
al lang niet meer stonken. Al met
al wezen de sporen na gedegen
onderzoek op halverwege de eer
ste eeuw.
In die tijd, om precies te zijn
kort na het jaar 47 volgens Haale
bos, heeft de provinciale gouver
neur Corbulo de verdediging van
de noordelijke rijksgrens gereor
ganiseerd. Sommige Alphense
vondsten uit de Romeinse tijd
wijzen echter op de stichting van
het castellum rond het jaar 40.
"Maar ja, dat is gebaseerd op dat
rottige gaatje", vertelt Haalebos,
verwijzend naar de opgraving
van verleden jaar.
Strigilis
Destijds is er heel wat naar bo
ven gehaald. Omdat de bodem
nogal vochtig is, blijven de res
ten goed geconserveerd. Door
het ontbreken van zuurstof in de
waterige grond is na al die eeu
wen nog een zogeheten strigilis
opgegraven. Dit is een metalen
badkrabber, waarmee onder an
dere worstelaars het vet en vuil
van hun lijf haalden. Voorts is er
bijvoorbeeld een bronzen bijl
ontdekt.
Haalebos blijft graag pessimis
tisch gestemd over het graaf
werk aan de Paradijslaan: "Dan
kan het later niet te veel tegen
vallen", verklaart hij. "Ander
zijds is het ook nuttige informa
tie als je weet dat ergens niets
ligt. Verder zoeken is daar dan
niet nodig. Maar vorig jaar heb
ben we in Alphen interessante
ontdekkingen gedaan en er blijft
dan een stille hoop over om weer
zoiets mee te maken".
KOUDEKERK AAN DEN
RIJN - Het Koetshuis aan
de Dorpsstraat in Koude
kerk, enig overblijfsel van
het slot Groot Poelgeest,
krijgt eindelijk een waardi
ge bestemming. Architect
E. Verdoold gaat het restau
reren en wil er vervolgens
zijn kantoor vestigen. De
bovenverdieping zal door
de familie Verdoold worden
bewoond.
Tot voor kort maakte het histo-
risch gezien zo belangrijke pand
deel uit van het bedrijvencomplex
van de graanhandel G. van der Bijl.
De overige gebouwen van het be
drijf en de graansilo worden ge
sloopt en op deze plek wil Ver
doold twee woningen bouwen. De
firma Van der Bijl heeft zijn bedrijf
onlangs verplaatst naar het indus
trieterrein in Alphen aan den Rijn.
De verhuizing van Van der Bijl,
het veilig stellen van het monu
ment en de bestemming van de
rest van de grond, hebben al een
lange geschiedenis achter de rug.
Het bedrijf kon ter plekke niet
meer uit de voeten en er werd door
omwonenden geklaagd over de
overlast die het bedrijf veroorzaak
te. Alle partijen, inclusief Van der
Bijl, waren het erover eens dat ver
plaatsing van het bedrijf de beste
oplossing zou zijn. Ook het minis
terie van ruimtelijke ordening en
milieubeheer kwam tot die conclu
sie en gaf een verplaatsingssubsi
die van drie ton.
Het lag in de bedoeling om op
het terrein sociale woningbouw te
plegen. Ook werd indertijd door de
gemeenteraad geëist dat er een ge
schikte bestemming voor het
Koetshuis zou komen. Sociale wo
ningbouw bleek echter geen haal
bare kaart. De huren werden te
hoog en de gemeenteraad weiger
de om er veel geld in te stoppen om
zo de huur te drukken. Op 28 juni
1983 zei de raad zelfs in meerder
heid nee tegen het collegevoorstel
om het perceel aan te kopen en
daarna in drie percelen te verko
pen. De aankoop leek dus van de
baan tot grote teleurstelling onder
andere van enkele nazaten van de
familie Van Poelgeest die, gewa
pend met spandoeken, de vergade
ring bijwoonden. Zij betoogden
voor behoud van het Koetshuis.
Inmiddels tastte het ministerie
nog dieper in de geldbuidel en zeg
de een extra subsidie van tachtig
mille toe. Dit zou de gemeenteraad
tot andere gedachten moeten bren
gen om de grond met de daarop
staande gebouwen voor ruim zes
ton van Van der Bijl te kopen en
daarbij 380.000 gulden subsidie
van ruimtelijke ordening en mi
lieubeheer te ontvangen.
Op 12 oktober 1983 meldde aan
nemingsbedrijf Linstra BV uit Al-
phën aan den Rijn zich als gegadig
de voor aankoop van het Koetshuis
en de percelen grond na sloop van
de bedrijfsgebouwen. Het bedrijf
bood 275.000 gulden voor het ge
heel. Hierna kocht de gemeente op
7 november de grond van Van der
Bijl en verkocht deze een week la
ter aan Linstra BV. Omdat dit be
drijf inmiddels failliet ging, kwam
de grond in handen van Rijnzijde
BV. Het Koetshuis was al eigen
dom van Verdoold die het van Lin
stra had gekocht.
Energiebedrijf overweegt naar Raad van State te stappen
AARLANDERVEEN - Het
Energiebedrijf Rijnland wordt al
zo lang gedwarsboomd in zijn
pogingen om een experiment
met het opwekken van wind
energie te beginnen, dat de tijd
het nut van het experiment zo
langzaamaan heeft achterhaald.
Al vijf jaar is het EBR bezig om
met financiële steun van het rijk
een windmolen in Aarlander-
veen geplaatst te krijgen. Juridi
sche obstakels hebben dit voor
nemen tot nu toe verhinderd. In
middels is elders in het land al
wel veel ervaring opgedaan met
windmolens en het EBR*vraagt
zich af of het plan uit 1981 nog
wel uitgevoerd moet worden.
Volgens het bestemmingsplan
mag aan de Achttienkavels in
Aarlanderveen geen windmolen
worden gebouwd. Aanvankelijk
wilden burgemeester en wethou
ders van Alphen daar ook geen
windturbine. Op aandringen
vanuit de gemeenteraad wijzigde
het college zijn mening, 'maar
toen lag het provinciaal bestuur
weer dwars.
Het energiebedrijf tekende be
zwaar aan tegen de afwijzing
door de provincie. Een provin
ciale arob-commissie (admini
stratieve rechtspraak overheids
beschikkingen) boog zich over
het bezwaar en kwam er ook niet
uit. Een meerderheid van die
commissie heeft het provinciaal
bestuur gelijk gegeven, een min
derheid vond het geen bezwaar
als in Aarlanderveen de windmo
len zou worden gebouwd.
De windmolen heeft trouwens
toch in de gelederen van de over
heid een spoor van tegenstrijdige
opvattingen getrokken. Zo heeft
de inspecteur voor de ruimtelij
ke ordening geen bezwaar tegen
de turbine, maar vindt de provin
ciale planologische dienst van
wege landschappelijke overwe
gingen de molen ongewenst.
Het curieuze van de zaak is, dat
140 meter verderop al wel een
windmolen is gebouwd op het
erf van een boer. Omdat die mo
len functioneel bij het landbouw
bedrijf hoort, vindt de PPD dat
gevaarte wel passen in het land
schap.
Die tegenstrijdigheid doet de
kans om het geschil alsnog te
winnen, stijgen. De volgende be
roepsmogelijkheid voor het
energiebedrijf is de afdeling
rechtspraak van de Raad van
State. Directiesecretaris mr.
J.A.F. Sandbergen verwacht, dat
het energiebedrijf inderdaad
naar de Raad van State gaat. "We
zullen ons eerst bezinnen of het
experiment nog wel uitgevoerd
moet worden. Aan de andere
kant moeten we het algemeen
belang van het windmolen-ge
beuren ook in de gaten houden
en dan zou een principiële uit
spraak van de Raad van State
daarin welkom zijn", aldus Sand
bergen.
'Woubrugse
polder niet
naar
Alkemade'
WOUBRUGGE - Het voorstel
van Gedeputeerde Staten van
Zuid-Holland (GS), het dage
lijks bestuur van de provincie,
om de Woubrugse Rode en
Bospolders die ten noorden
van de rijksweg A4 liggen aan
Alkemade toe te voegen bij de
op handen zijnde gemeentelij
ke' herindeling wordt door de
gemeente Woubrugge afgewe-
De polders liggen inderdaad
buiten de min of meer rechte
afscheiding van de gemeente
Woubrugge. "Maar", zei burge
meester D. Brouwer de Koning
gisteravond in de commissie
bestuurlijke zaken, "als we dan
toch rechte lijnen moeten trek
ken, zijn er wel meer rare hoek
jes aan te wijzen die voor een
grenswijziging in aanmerking
komen". Hij doelde op de Wou-
brugseweg, de Heimansbuurt
en de Middelweg die bij Al
phen aan den Rijn horen, maar
qua voorzieningen zijn aange
wezen op Woubrugge.
VREEMDE
VOGELS
VOORHOUT/HOOGMADE - Vo
gels kiezen soms zeer opmerkelij
ke plaatsen uit om te broeden. De
voorbeelden dat vogels hun nestjes
bouwen in brievenbussen of fiets
tassen zijn legio.
In deze omgeving legde foto
graaf Wim Dijkman ook twee wat
afwijkende broedplaatsen vast. De
opname links toont een koppeltje
broedende houtduiven. Voor het
zorgen voor nakomelingen ver
koos het vogelpaar een verkeers
licht op de drukke kruising bij de
Leidsevaart ter hoogte van Voor
hout. Kennelijk stond het licht op
groen bij het begin van het broed-
Een meerkoetenpaar in Hoogma-
de had een wat ongelukkige plaats
gekozen. Namelijk tegenover pa
viljoen 'De Does' precies op een
zeer druk belopen steiger. Daarom
werd voor het dier een bijzondere
plaats gecreëerd in de vorm van
een sjieke stoel.
Dankbaar voor die zetel begon
hij daar onmiddellijk een nest te
bouwen en wacht nu tot de eieren
uitkomen.
