Voorkeur voor
snelle formatie
Lubbers nachtmerrie
van de opiniepeilers
PvdA in lastig parket
Overeenkomst tussen
Lubbers en Martens
SOMMIGE 06-NUMMERSZIJN
HELEMAAL GRATIS.
VOOR ANDERE 06-NUMMERS
BETAAL JE PER MINUUT
CPN blijft
doorgaan met
huidige koers
Celstraf geëist tegen infiltrant
bij weduwe Rost van Tonningen
Karate Bob niet uitgezet
WINNAAR EN VERLIEZER
VRIJDAG 23 MEI 1986
BINNENLAND
PAGINA 5
DEN HAAG (ANP/GPD) - In de Tweede Kamer tekent zich een meerderheid af voor een
snelle kabinetsformatie. Een dag na de verrassende overwinning van het CDA kwamen
de meeste fracties bijeen om de uitslag van de kamerverkiezingen te evalueren en een
advies op te stellen aan de koningin, die vanochtend een begin heeft gemaakt maakt met
de consultaties van de fractievoorzitters.
Gisteravond ontving de vorstin de
voorzitters van Eerste en Tweede
Kamer, respectievelijk Steenkamp
en Dolman, en de vice-voorzitter
van de Raad van State, Scholten.
Van de WD was al sinds de ver
kiezingsavond bekend dat zij het
beleid van de CDA/WD-coalitie
voortgezet wil zien. Fractieleider
Nijpels dacht zelfs dat een nieuw
kabinet van die samenstelling bin
nen vijf weken met zijn werk
moest kunnen beginnen. Vandaar
dat het WD-advies in de richting
zou wijzen van een CDA-forma-
teur. Overigens hadden de libera
len gisteren veel tijd nodig voor
hun eerste fractievergadering in
nieuwe samenstelling. De vergade
ring nam zeven uur in beslag.
De CDA-fractie hulde zich in een
diep stilzwijgen, maar individuele
leden lieten duidelijk blijken dat
de christen-democraten, die de
grootste winst hebben geboekt en
bovendien de,grootste partij zijn
geworden, de eerstgeroepenen zijn
om snel een kabinet te formeren.
Ook in het kamp van de kleine
christelijke partijen SGP, GPV en
RPF viel een voorkeur te beluiste
ren voor een snelle voortzetting
van het beleid-Lubbers, dat 'nog
altijd beter is dan een combinatie
van CDA en PvdA'.
De PvdA kwam er gistermiddag
in het fractieberaad ook niet met
een uit. De sociaal-democraten ver
keren in een vrij lastig parket, om
dat de winst van de verkiezingen te
gering was om als eerste aan de
bak te kunnen komen. Pas als een
poging tot het vormen van een
tweede CDA/WD-kabinet faalt, is
het de heurt aan de PvdA.
Voorkeur
Premier Lubbers - tevens fractie
voorzitter - liet er gisteren weinig
misverstand over bestaan hoe zijn
voorkeur ligt. Tegen wachtende
journalisten bij zijn werkvertrek
ken in het torentje aan het Binnen
hof zei de demissionaire bewinds
man: „Vóóf de verkiezingen heeft
het CDA een duidelijke voorkeur
uitgesproken. Die is door de ver
kiezingsuitslag niet veranderd. On
ze voorkeur voor de WD is nog
duidelijk aanwezig".
D66 kwam in nieuwe opstelling
voor het eerst bijeen en plaatste
Van Mierlo op de voorzittersstoel,
die hij in 1977 vaarwel had'gezegd.
Ook kozen de Democraten een
nieuwe partijvoorzitter, omdat
voorzitter Kohnstamm is gekozen
als kamerlid en beide functies niet
verenigbaar zijn. De huidige vice-
voorzitter, mevrouw Scheltema,
zal tot het congres van 1 november
1986 het voorzitterschap waarne
men.
In de drie grote fracties bleven
Nijpels en Den Uyl op hun voorzit
tersstoel zitten en werd Lubbers
als fractievoorzitter gekozen.
PvdA-lijstduwer Kok blijkt in
een aantal kiesdistricten goed ge
weest te zijn voor grote aantallen
voorkeursstemmen.
Oud-WD-kamerlid Joekes, die
zelf een voorkeursactie was begon
nen omdat hij door zijn partij op
een onverkiesbare plaats was ge
zet, zou waarschijnlijk al vanavond
te weten komen of hij voldoende
voorkeursstemmen heeft vergaard.
De verwachting is, dat hij een goe
de kans maakt alsnog in de Kamer
te komen.
BRUSSEL/BONN (GPD/AP) - De overeenkomsten zijn treffend. Evenals
Nederland is België de afgelopen vier jaar geleid door een christendemo-
cratisch-liberaal kabinet. Net als de ploeg van Lubbers hebben Martens
en de zijnen die vier jaar een hard bezuinigingsbeleid gevoerd.
Bij de parlementsverkiezingen van vorig jaar oktober verloren de
Vlaamse liberalen fors (zoals verwacht), maar wonnen de christendemo
craten dat verlies weer geheel terug (en dat was niet verwacht). Zelfs de
leuzen leken op elkaar. Martens voerde campagne onder het motto 'Geen
Ommekeer' en Lubbers wilde zijn werk afmaken.
Net als in Nederland wonnen de socialisten in België flink, maar onvol
doende om de 'rooms-blauwe' coalitie uit het regeerkasteel te houden. En
net als bij ons kon de verkiezingswinst voor de christendemocraten (en
het voortbestaan van de coalitie) op naam van een man geschreven wor
den: premier Wilfried Martens.
Lubbers-effect? Martens-effect? Feit is dat de Belgische media gisteren
veelvuldig de bovenstaande vergelijkingen trokken in hun commentaren
op de Nederlandse verkiezingsuitslag. Volgens de katholieke De Stan
daard heeft het herstelbeleid van het kabinet-Lubbers zijn vruchten afge
worpen. De inflatie is laag, de werkloosheid in Nederland begint te dalen,
de koopkracht stijgt weer.
„Dat alles heeft zwaarder gewogen dan de gevraagde offers, dan het
besluit tot plaatsing van de Euroraketten, dan het pas na Tsjernobil haas
tig afgezworen geloof in kernenergie, dan de misdadigheid of de andere
hangijzers waardoor de regering-Lubbers kwetsbaar leek", aldus De
Standaard.
En volgens de liberale Le Soir hebben de Nederlanders gekozen voor
'zuinigheid met een menselijk gezicht'. Le Soir noemt de recente verkie
zingscampagne in ons land 'een voorbeeld van kalmte en hoffelijkheid',
zonder koude oorlog, uitsluitingen of beledigingen over en weer.
De Westduitse bondskanselier Helmut Kohl heeft minister-president
Ruud Lubbers geluk gewenst met de zege van het CDA bij de Tweede-
Kamerverkiezingen. Volgens Kohl is de uitslag een bewijs, dat de Neder
landse kiezers een duidelijke en berekenbare politiek op waarde weten te
6chatten.
DEN HAAG - De opiniepeilers
moeten woensdag beschaamd en
met gekromde tenen de uitslag
van de Tweede-Kamerverkiezin
gen hebben gevolgd. Naarmate
de avond vorderde, werd meer
en meer duidelijk dat de kiezer
zich niets had aangetrokken van
de prognoses van onderzoekers
als Maurice de Hond (bureau In
terview) en Ger Schild (NIPO).
Zij voorspelden niet alleen een
faliekant verkeerde uitslag, zelfs
de trend werd niet tijdig opge
merkt.
Als het aan de opiniepeilers
had gelegen, was Joop den Uyl
de grote winnaar van de verkie
zingen geworden. Maandenlang
werd de PvdA een enorme winst
toegedicht. Vijf dagen voor de
door
Jos Heymans
verkiezingen wist De Hond te
melden dat de socialisten 53 tot
57 zetels zouden behalen. En 53
was daarbij de onderste grens,
minder zouden het er zeker niet
worden. Ook NIPO-directeur
Schild gunde de PvdA met 56 ze
tels het succes van de overwin
ning. Alleen, het gebeurde niet:
de socialisten kregen niet meer
dan 52 zetels en mochten niet
eens de verkiezingszege opeisen.
De nachtmerrie van de opinie
peilers heette Ruud Lubbers. De
lijsttrekker van het CDA spotte
met alle voorspellingen en be
haalde voor zijn partij een histo
rische overwinning. De christen
democraten keerden met het on
gekend grote aantal van 54 zetels
terug in de Kamer. Voor Maurice
de Hond was het CDA vijf dagen
geleden slechts goed voor 44 tot
48 zetels, met een dalende trend
ten opzichte van zijn eerdere pei
lingen. Ger Schild het op 49
hield.
Natuurlijk hebben de opinie
peilers een verklaring voor hun
falen. Eensgezind wijzen zij op
de lijsttrekkersdebatten voor ra
dio en televisie, die plaatsvonden
Hoewel de forse winst voor het CDA en de kerende kansen van de VVD
een andere indruk kunnen wekken zijn de verschuivingen bij algeme
ne verkiezingen in Nederland nooit echt groot. Bij de laatste vier
verkiezingen is er nog nooit een partij in geslaagd in één keer meer
dan tien zetels te winnen. Op een totaal van 150 is dat ruim zes pro
cent.
De grote winnaars waren: 1977, PvdA (10 zetels); 1981, D66 (9 ze
tels); 1982 VVD (10 zetels) en 1986, CDA (9 zetels).
Samen hebben deze partijen het overgrote deel van de stemmen. De
getalsverhoudingen tussen deze vier en de rest zijn tamelijk stabiel.
De 'grote vier' haalden de laatste vier keer achtereenvolgens samen
89',1 ,87,5 87,2 en 91,4 procent van alle uitgebrachte stemmen. In dat
opzicht was de uitslag van deze week met een verschuiving van 4,2
procent ten gunste van de grote vier 'extreem' te noemen. Maar die 4,2
is minder dan de winst van alleen het CDA (5,2 procent) en ook min
der dan het verlies van de VVD (5,7).
Een betrekkelijk klein percentage kiezers bepaalt dus het beeld van
de verkiezingen. Het probleem van de opiniepeilers lijkt nu dat deze
kleine groep op heel korte termijn nog van mening kan veranderen.
nadat de onderzoeksbureaus met
hun peilingen waren gestopt. In
die debatten zou Lubbers zijn
grote overwinning hebben be
haald. Ger Schild van het NIPO:
„Ons laatste onderzoek vond
plaats op 12 en 13 mei. Pas daar
na kwamen de tv-optredens en
die hebben de uitslag nadrukke
lijk beinvloed. Het is dus ver
keerd geweest om een week voor
de verkiezingen met de peilingen
te stoppen".
Schild zag de bui dinsdag
avond, na afloop van het lijst
trekkersdebat, al hangen. „We
hebben toen nog een snelle pei
ling gehouden. Die wees uit dat
Lubbers in de confrontatie met
Den Uyl en Nijpels zeer goed had
gescoord. Van de PvdA-aanhang
vond 25 procent, dat Lubbers het
debat had gewonnen. Hij stak
met kop en schouders boven de
andere twee lijsttrekkers uit. We
wisten die avond dat Lubbers de
verkiezingen zou winnen, maar
we hebben dat toen niet meer
publiekelijk gemaakt".
Het optreden van Lubbers
voor de NCRV-televisie is ook
volgens Maurice de Hond van
doorslaggevende betekenis ge
weest. „In de laatste vier dagen is
Lubbers het vertrouwen van de
kiezers gaan kapitaliseren".
De opiniepeilers krijgen in hun
excuus steun uit tamelijk onver
dachte hoek. Drs. R. Andeweg
van de vakgroep politieke weten
schappen van de Rijksuniversi
teit Leiden noemt het onwaar
schijnlijk dat alle onderzoeksbu
reaus, die verschillende metho
den hanteren, precies dezelfde
fout hebben gemaakt waardoor
ze allemaal tot dezelfde afwij
king zijn gekomen. Ook hij
meent dat het lijsttrekkersdebat
de belangrijkste rol heeft ge
speeld in de verkiezingsuitslag
voor het CDA.
Niettemin is opnieuw aange
toond, dat aan de peilingen niet
te veel waarde mag worden ge
hecht. Want het was woensdag
avond niet voor het eerst, dat de
onderzoekers ernaast zaten. In
1977 schatte de peilers de winst
van de PvdA veel te laag. In 1982
was het de WD die verrastte
door veel meer zetels te behalen
dan de onderzoekers voor moge
lijk hadden gehouden. Schild':
„Eigenlijk zou je de peilingen al
leen als marketing-instrument
voor de politieke partijen moe
ten gebruiken". En Andeweg:
„De prognoses vooraf hebben
weinig nut. Maar ja, het is een
leuk spelletje waar grote vraag
naar is".
ADVERTENTIE
Sinds kort zijn erdrie verschillende soor
ten 06-nummers. De eerste, de 06-0 nummers,
kent u waarschijnlijk al. Die zijn gratis.
Met het nieuwe 06-9 is iets heel bijzon
ders aan de hand: u koopt informatie per
telefoon. Het weerbericht. Popnieuws. Voetbal
informatie. Alles wat u snel wilt weten.
De prijs ligttussen de 30en 50 cent per
minuut, en is altijd duidelijk vermeld. Betalen
gaat automatisch via de telefoonrekening.
B ij 06-8 nummers worden de gespreks
kosten tussen u en de instantie die u belt,
verdeeld. Uw kosten zijn maximaal 40 cent
per minuut en worden altijd bij het nummer
vermeld.
Al die verschillende nummers lijken wel
licht wat lastig, maar in de praktijk zult u er vast
veel plezier van hebben.
Bel er meteen eens eentje: Pelleboer's
Weerlijn 06-91091091, f 0,50 per minuut of
de ANP Nieuwslijn 06-91122 330, f0,40 per
minuut. Of bel voor nadere informatie over de
06-nummers 06-0107 (gratis dus).
ptt telecommunicatie
DEN HAAG (ANP) - Winnaar en
verliezer. Terwijl een zegevierende
premier Lubbers tijdens de fractie
vergadering van het CDA gisteren
onder vuur werd genomen door fo
tografen, dronken de drie fractiele
den van de CPN - Evelien Eshuis
(links), Marius Ernsting (midden)
en lijsttrekker Ina Brouwer - nog
duidelijk aangeslagen een kopje
thee. De CPN is bij de verkiezingen
uit de Kamer verdwenen en het
drietal kwam gisteren bijeen voor
hun laatste fractievergadering.
Na die vergadering werden de
emoties rond het verdwijnen van
de CPN Ina Brouwer even te veel.
Toen zij met Eshuis en Ernsting en
een aantal medewerkers wat zat
na te praten in een van de koffieka
mers van het Binnenhof, barstte zij
in snikken uit. Door haar gespreks
genoten werd de huilende lijstrek
ker snel de nabijgelegen werkka
mer van het PvdA-kamerlid De
Vries binnen gevoerd. (foto's anp
ARNHEM (ANP) - De 24-jarige Nij-
megenaar, die vorig jaar werd gear
resteerd op verdenking van dief
stal uit de woning van de weduwe
van NSB-voorman Rost van Ton
ningen in Velp, heeft gisteren voor
de rechtbank in Arnhem verklaard
dat hij in opdracht van de Binnen
landse Veiligheids Dienst (BVD) in
de organisatie van de weduwe was
geïnfiltreerd.
De man zou tussen februari en
juli 1985 diverse keren inlichtingen
over mevrouw Rost van Tonnin
gen en haar consortium „De Le
vensboom" hebben doorgegeven
aan functionarissen van de BVD
en van de inlichtingendienst van
de Nijmeegse politie.
De verdachte toonde de recht
bank gisteren een uitvoerig over
zicht van namen en data, waaruit
volgens hem de contacten met
BVD- en politiefunctionarissen
blijken. De rechters vonden het
overzicht echter nietszeggend. De
man zou zijn geronseld door de in
lichtingendienst van de Nijmeegse
politie. Op de vraag wat precies de
bedoeling van zijn activiteiten was,
gaf de man geen antwoord.
Öfficier van justitie mr. B. Lie a
Kwie ging niet in op mogelijke
contacten tussen de verdachte en
de BVD. „De verdachte kan dat op
geen enkele manier aantonen", al
dus de officier. Hij eiste een voor
waardelijke gevangenisstraf van 3
weken en een boete van 500 gulden
wegens verduistering van siera
den, tafelzilver, video- en geluids
banden, foto's, boeken, tijdschrif
ten en persoonlijke corresponden
tie.
De verdachte, die vorig jaar zes
maanden als klusjesman bij me
vrouw Rost van Tonningen werkte
en in het huis van de weduwe
woonde, ontkende voor de recht
bank dat er sprake is geweest van
diefstal of verduistering. „Toen
Rost van Tonningen en haar naaste
medewerkers mijn activiteiten
voor de BVD in de gaten kregen,
ben ik gevlucht. Ik heb toen m'n
eigen spullen meegenomen, maar
in de haast per ongeluk ook wat za
ken die aan de weduwe toebeho
ren."
De buit bestond onder meer uit
videobanden van Zonnewende
feesten in Velp en in Duitsland,
cassettebandjes met toespraken
van Hitier en oorlogspropaganda,
neo-nazistische lectuur, een ring
met een hakenkruis, munten en
persoonlijke correspondentie van
mevrouw Rost van Tonningen.
Uit die correspondentie, die vo
rig jaar in de publiciteit kwam toen
de man enkele brieven doorspeel
de aan de pers, bleek onder meer
dat een 38-jarige politieman uit
Rheden nauwe contacten met de
NSB-weduwe onderhield. De poli
tieman werd begin dit jaar na een
onderzoek door de rijksrecherche
gestraft met overplaatsing en voor
waardelijk ontslag, omdat hij zich
heeft schuldig gemaakt aan
plichtsverzuim en de goede naam
van zijn korps in diskrediet heeft
gebracht.
In de strafzaak tegen de verdach
te klusjesman doet de Arnhemse
rechtbank op 3 juni uitspraak.
DEN HAAG (ANP) - De Staat mag
de Joegoslaaf Karate Bob niet uit
zetten naar zijn vaderland. Dat
heeft de Haagse rechtbank-presi
dent mr. P. Offers gisteren bepaald
in zijn uitspraak in het kort geding
dat de man tegen de staat had aan
gespannen.
Het Verdrag van Rome verzet
zich tegen verwijdering van een
persoon naar een Dlaats waar met
OVERVAL (ANP) - Bij een roof
overval op een uitleenbedrijf in
Koewacht hebben twee gewapen
de mannen gisteren loonzakjes
waarin totaal enkele tienduizenden
guldens buitgemaakt. Bij de over
val vielen verschillende schoten en
is de directeur van het bedrijf ge
wond geraakt. Het is de vierde keer
in korte tijd dat op het terrein van
het bedrijf een overval is gepleegd.
DEN HAAG (ANP) - De driemans
fractie van de CPN, die door de
verkiezingsuitslag uit de Kamer is
weggevaagd, vindt dat de partij
moet doorgaan met haar interne
vernieuwingsproces. Ook de po
gingen tot nauwere samenwerking
met andere linkse partijen moeten
met kracht worden voortgezet.
„Terugkeer naar een orthodoxe
CPN biedt geen enkel perspectief
voor de toekomst", aldus fractie-
leidster Ina Brouwer gisteren tij
dens een afscheidsbijeenkomst
met de pers. „De geringe steun
voor de kiezer aan het Verbond
van Communisten in Nederland
(de afsplitsing van de gestaalde
CPN-kaders) bewijst dat. De VCN
heeft alleen maar schade toege
bracht".
De CPN-fractie wijt de zware
verkiezingsnederlaag vooral aan
de afwijzende opstelling van de
PvdA en de andere linkse partijen
om te komen tot vergaande samen
werking.
Brouwer pleit voor een openbaar
debat tussen de progressieve par
tijen over de toekomst van de
linkse politiek. „Het wegvallen van
de CPN is niet alleen ons pro
bleem. Rechts is tot een onderlinge
taakverdeling gekomen, wij heb
ben daar als linkse partijen tot nu
toe niets tegenover kunnen stellen
en zouden ons daarvoor moeten
schamen".
Dat de andere partijen van klein
links onder de huidige omstandig
heden wellicht niet zo gechar
meerd zijn van de toenaderingspo
gingen van de CPN wil er bij de
vertrekkende fractie niet in. De
PPR heeft zich als enige weten te
handhaven, op twee zetels. Het
vraagstuk van de samenwerking is
de PSP op een scheuring en een
verlies van twee zetels komen te
staan. Ernsting meent dat de nood
zaak tot samenwerking zich juist
heeft verscherpt en verbreed.
De CPN ziet voor zichzelf dan
ook nog steeds een belangrijke rol
weggelegd om - vooral via buiten
parlementaire actie - een links blok
tot stand te brengen en weer terug
te keren in de Kamer. Brouwer:
„Deze uitslag is iets heel unieks en
kan geen blijvende kwestie zijn".
Het CPN-trio zoekt naar wegen om
de komende tijd als een soort „bui
tenfractie" aan de comeback van
hun partij te werken.
De vaart die in de CPN zelf is ge
zet achter de politieke vernieuwing
wordt door de fractie slechts als
nevenoorzaak van de desastreuze
verkiezingsuitslag gezien.
Het wegvallen van drie kamerle
den, die een aanzienlijk deel van
hun vergoeding aan de partij afdra
gen, zal volgens Ernsting financië
le consequenties hebben voor de
partij. Die zijn echter op te vangen
door bijdragen van partijleden.
„Van een faillissement van de CPN
is in de verste verte geen sprake".
de mogelijkheid van een onmense
lijke behandeling ernstig rekening
moet worden gehouden. Dat is vol
gens meerdere verklaringen van
ter zake goed geïnformeerden in
Joegoslavië het geval, aldus de pre
sident in zijn vonnis. Joegoslavië
heeft het Verdrag van Rome welis
waar niet ondertekend, maar Ne
derland heeft dat wel en moet zich
er aan houden.
Karate Bob heeft in totaal vier
maal een kort geding tegen de staat
aangespannen om uitzetting te
voorkomen. Op 16 mei werd Kara
te Bob, na zijn voorwaardelijke in
vrijheidstelling -- na dertien jaar
detentie wegens drievoudige dood
slag en een aantal verkrachtingen
- in vreemdelingenbewaring geno
men omdat de staat hem wilde uit
zetten.