'Liever bonen dan doelpunten'
Groot deel Mexicaanse bevolldng de wanhoop nabij
WK
SPORT
dan vijfhonderd studenten ver
moord door scherpschutters. En
nog altijd staat elke vorm van op
positie bloot aan talloze intimida
ties.
Onder de huidige economische
omstandigheden lijkt het verzet
echter niet veel langer meer te stui
ten. In het noorden van Mexico
roert de rechtse oppositie zich. Op
het boerenland vinden bijna maan
delijks opstanden plaats. Ook Me-
xico-stad zelf begint een sociaal
kruitvat te worden. En dat terwijl
in het kader van de bezuinigingen
om de buitenlandse schuld te kun
nen blijven afbetalen na de wereld
kampioenschappen voetbal een
nieuwe reeks van drastische prijs
verhogingen op het programma
staat. Zo zullen alle staatssubsidies
op basisprodukten als brood,
melk, rijst, openbaar vervoer en
tortillas, de typische Mexicaanse
maispannekoekjes, abrupt worden
afgeschaft. Zelfs sommige woord
voerders van de regerende PRI-
partij vrezen dat de maatregel tot
grote sociale problemen zal leiden.
Toch hebben de Mexicaanse au
toriteiten zich voorgenomen om
van Mexico gedurende het voetbal-
festijn het meest vreedzame, vrien
delijke en veilige land ter wereld te
maken. Terwijl de rijken bij impor
teurs voor de deur staan te dringen
om nog op tijd een parabool-anten
ne op het dak te krijgen en de we
reld wordt overspoeld met pitto
reske plaatjes van toeristenparadij
zen als Acapulco en Puerto Vallar-
ta moet de keerzijde van de scheef
gegroeide maatschappij zo ver mo
gelijk worden verborgen. Niemand
mag lucht krijgen van alle arbeids
onrust, van de gigantische krotten
wijken, van de miljoenen werklo
zen, van het leger van bedelaars en
straatventers, van de werkende
kinderen en de vuurvreters bij de
stoplichten, van de tienduizenden
jongeren die hun misère proberen
te vergeten door tinner en lijm te
Zwerfkinderen
Ook al is het land door de scherp
gedaalde olieprijzen op de interna
tionale markt op hel ogenblik com
pleet bankroet, de Mexicaanse au
toriteiten hebben miljoenen in de
wereldkampioenschappen gesto
ken. Alleen al de mobilisatie van
politie en leger kost zo'n 6 miljoen
dollar extra. De staatstelevisie, die
vanwege een gebrek aan publiek
en daarom ook aan publiciteit diep
in de rode cijfers zit, heeft voor
meer dan 7 miljoen dollar appara
tuur moeten aanschaffen om het
voetbalspektakel samen met de
commerciële televisie met elektro
nische ogen te kunnen registreren.
Er zijn tientallen wegen die op
nieuw zijn geasfalteerd. En ook
een tot voor kort hobbelige lan
dingsbaan van het vliegveld van
Mexico-stad is gerepareerd.
Bij verschillende stadions zijn de
toegangswegen verbeterd. In Que-
retaro. zo'n 300 km ten noorden
van Mexico-stad. is zelfs speciaal
voor het voetbaltoernooi een sta
dion gebouwd. Maar wat alle re
cords slaat is Nezahualcoyotl, de
enige stad waar in het kader van de
wereldkampioenschappen wordt
gevoetbald en niet voorkomt in het
adresboekje van hotels dat het or
ganiserende comité voor alle be
zoekers heeft klaargemaakt. Waar
om? Simpel en eenvoudig genoeg
omdat er in heel Nezahualcoyotl
geen enkel hotel is te vinden dat
aan de minimumeisen van de ge
middelde voetbaltoerist kan vol
doen.
Nezahualcoyotl, genoemd naar een
revolutionaire dichter wiens naam
in een van de Indiaanse dialecten
neerkomt op „hongerige prairie
hond", ligt even ten oosten van Me
xico-stad. precies achter het vlieg
veld. Het begon in het begin van de
jaren vijftig met een verzameling
van illegale krottenwijken, opge
richt door immigranten die op het
moederland van de honger dreig
den om te komen. Door de snelle
groei zagen de autoriteiten zich in
1963 gedwongen om het troostelo
ze geheel een officiële status te ge
ven. een stad dus. Maar ondanks
die titel bleef alle misere bestaan,
een open riool, talloze vuilnisstort
plaatsen en een totaal gebrek aan
sociale voorzieningen.
Nog altijd is meer dan de helft
van de straten van Nezahualcoyotl
niet geplaveid. En zit de helft van
de meer dan drie miljoen inwoners
zonder stromend water of een on
dergrondse riool. Neza, zoals de be
woners het zelf noemen, is niet al
leen straatarm, maar ook uiterst
gevaarlijk. Er zijn naar schatting
100.000 zwerfkinderen en een on
noemelijk aantal jeugdbendes.
Meer dan de helft van de jongeren
maakt niet eens de lagere school af.
Het enige wat in Nezahualcoyotl
floreert zijn de illegale bordelen en
de handel in verdovende midde
len.
Struisvogelpolitiek
Het voetbalstadion, waar drie
wedstrijden zullen worden ge
speeld door de elftallen van Uru-
quay. Schotland en Denemarken,
is inmiddels vijf jaar oud. En ligt
iets ten noordoosten van de „stad".
Oorspronkelijk was het de bedoe
ling om rondom het stadion een
woningbouwproject te starten
Maar die plannen verdwenen in de
ijskast en het stadion bleef midden
in de zanderige woestijn staan met
hier en daar een hoop afval. Het
was alleen bereikbaar via een van
de hobbelige, traditionele straten
van Neza. de vierde Avenida. Maar
de Mundial heeft nu voor wonde
ren gezorgd. De vierde Avenida is
opnieuw geasfalteerd en heeft plot
seling keurig verzorgde trottoirs
gekregen en een middenberm met
boompjes. Zelfs de naam is veran
derd, het is nu de Avenida van de
Wandelaar. De huizen, krotten met
daken van karton en golfplaten,
zijn verdwenen achter een twee en
een halve meter hoge okerkleurige
muur die keurig is afgewerkt met
sierpasta. Het lijkt wel een andere
wereld. Het valt alleen op dat er in
de Avenida van de. Wandelaar geen
lantaarnpalen zijn. Maar ach. alle
wedstrijden in het stadion moeten
als het goed is voor het vallen van
de duisternis worden beëindigd.
De kleine gepriviligcerde boven
laag van Mexicanen heeft de groot
ste moeite om te erkennen dat Me
xico in feite niet meer is dan een
typisch Derde-Wereldland. Van
daar dat men al het slechte voor de
wereld verborgen wil houden.
Vandaar de muur in Nezahual
coyotl, vandaar de schoonmaakac
ties in Mexico-stad. Struisvogelpo
litiek, net doen alsof er niets aan de
hand is. Voor de organisators van
het voetbalspektakel bestaat alle
misère doodgewoon niet. Maar is
het ethisch wel verantwoord om
een wereldwijd voetbalfeest te or
ganiseren in een stad waar minder
dan negen maanden geleden 20.000
mensen om het leven kwamen bij
een aardbeving en waar nog altijd
zo'n 40.000 daklozen zijn?
De vraag is voor Guillermo Cane-
do, de man van de wereld kam
pioenschappen in 1970. vice-presi
dent van de wereld voetbal federa
tie FIFA. vice-president van de
commerciële Mexicaanse televisie
gigant Televisa die met het voet
balfestijn een aardig centje extra
zal binnenhalen, president van de
OTI. zeg maar de Spaanstalige Eu
rovisie, en ook de man die in 1983
de door Colombia geweigerde we
reldkampioenschappen wist weg
te grissen onder de neus van Henry-
Kissinger. Canedo antwoordt met
een wedervraag. „En als we deze
Mundial niet zouden doen, zouden
wc dan al die slachtoffers wel hel
pen?". En resoluut geeft hij zelf het
antwoord: „Nee, want er bestaan
slachtoffers, wereldbeker of niet
Wij proberen slechts het land te
dienen".
Ah mi virgencita.
iWOENSDAG 21 MEI 1986
MEXICO-STAD (GPDI - „Ah mi Virgencita" zo beklaagt Maria
zich bij de maagd van Guadelupe. de religieuze moeder van
alle Mexicanen, als ze terugdenkt aan haar plekje in het
metrostation Hidalgo, vlakbij het centrum van Mexico-Stad.
Dagelijks moest zij 500 pesos, zeg maar een rijksdaalder,
afstaan aan de ter plekke aanwezige politie om in een van de
ondergrondse wandelgangen tussen de krioelende
mensenmassa haar koopwaar uiteen te mogen stallen:
lipsticks, kammetjes, haarklemmen. Maar begin mei was het
plotseling afgelopen. Pedro, een van de mannen met een
blauwe pet, waarschuwde haar om de volgende dag niet meer
terug te komen. „We hebben opdracht om eventueel geweld te
gebruiken", zo vertrouwde hij haar toe.
„Ah mi Virgencita". Op het ogenblik zit Maria tussen tientallen
andere ambulante verkopers in een smal straatje in de wijk
achter het nationale paleis. Haar verkopen zijn danig gezakt.
Maar dat is nog niet het ergste. Er gaan geruchten dat ook hier
de straatventers zullen worden verwijderd voordat op 31 mei
de wereldkampioenschappen voetbal daadwerkelijk beginnen.
„Wat moet ik straks mijn kinderen te eten geven?", zo vraagt
Maria zich wanhopig af. „Van een potje voetbal kunnen ze niet
leven".
De schrijnende tegenstelling die voor een belangrijk deel hel straatbeeld bepaalt in de grootste metropool ter
omrolrt Piet den Blanken I
door
Rob Sprenkels
Temidden van aardbevingen, toe
nemende sociale spanningen en
een bankroete, tot in de eeuwig
heid gehypotekeerde economie is
Mexico '86 toch uitgegroeid tot een
prestigeproject. De omnipotente
heersende klasse wil laten zien dat
Mexico voor geen enkel land hoeft
onder te doen. In negen maanden
is er een gigantisch internationaal
perscentrum uit de grond ge
stampt met verschillende data
banks en honderden computer-ter
minals en elektrische schrijfmachi
nes, faciliteiten waarvan journalis
ten bij eerdere WK's alleen maar
durfden te dromen. En de anti-do-
pingcentrale is volgens sommige
experts 'uniek in de hele wereld',
nog efficiënter dan die van de
Olympische Spelen in Los Ange
les.
de hoofdstad uit dan wordt je al be
vangen door een betoverende na
tuur. Frisse berglucht en een hel
blauwe hemel. Uitgestrekte oranje-
gelige velden, groen beboste berg
hellingen en de imponerende, het
hele jaar door besneeuwde toppen
van de Popocatepell en de Izlacci-
huatl, twee vulkanen die het zuid
oosten van de vallei van Mexico
begrenzen.
Rijdend naar het noordoosten
stuitje bijna automatisch op de in
drukwekkende piramides van Teo-
tihuazan, het religieuze centrum
Diaz, die het land op dat moment al
34 jaar op dictatoriale wijze be
stuurde. Na een uiterst bloedige
strijd trokken de legendarische re
volutionaire generaals Emiliano
Zapata en Pancho Villa uiteinde
lijk in 1917 triomfantelijk Mexico-
Stad binnen. Even leek het erop
dat er betere tijden zouden aanbre
ken voor de gemargineerde boe
renbevolking, maar ondanks de
overwinning bleef de politieke
macht in handen van de gegoede
burgerij en het ideaal van 'front en
vrijheid' behoorde al weer spoedig
politieke macht onafgebroken in
handen geweest van dezelfde
groep, de revolutionaire Institutio
nele Partij, de PRI. Vanwege de
toenemende sociale onrust zijn de
afgelopen jaren de duimschroeven
weer wat strakker aangedraaid. De
leidende politici, de zogenoemde
nieuwe rijken, hebben vooralsnog
niet het voornemen om hun be
voorrechte positie uit handen te
geven. In Mexico is het een pu
bliek geheim dat het vooral voor
mannen van de PRI zijn geweest
die de afgelopen tien jaar meer dan
Op hetzelfde moment begon acht
blokken verderop een ware veld
slag. Een paar van de onafhankelij
ke vakbonden besloten dat hun ei
sen - weg met de buitenlandse
schuld en een loonsverhoging van
100 procent - ook de oren van de
president zouden moeten berei
ken. Honderden manschappen van
de speciale oproerpolitie hielden
de demonstranten tegen. De toe
gangswegen naar het nationale pa
leis werden met grote metalen hek
ken afgezet. En terwijl een meer
derheid van de onafhankelijk geor-
De Mexicanen willen de show
stelen, maar dat is niet eenvoudig.
Zo is alleen al Mexico-Stad, met
meer dan 18 miljoen inwoners de
grootste metropool op onze aard
bol, een broeinest van problemen,
problemen die nog eens extra zijn
aangewakkerd door de verwoes
tende aardbevingen van vorig jaar
september. Nog altijd zijn er meer
dan honderd gebouwen die half op
instorten staan. Toch zijn er dui
zenden families, wanhopig door
het uitblijven van daadwerkelijke
hulp, die hun vroegere behuizing
weer hebben betrokken. Zo wor
den er in Tlatelolco, zeg maar de
Mexicaanse Bijlmermeer, weer
verschillende flats bewoond die
volgens de officiële plannen nog
voor het einde van dit jaar totaal
gesloopt zullen moeten worden.
Verschillende actiegroepen be
schuldigen regeringsfunctionari-
sen ervan dat ze er met de interna
tionale hulpverlening (zo'n 20 mil
joen dollar) vandoor zijn gegaan.
Pas nu, aan de vooravond van de
wereldkampioenschappen, komen
er plotseling noodwoningen voor
de meer dan 20.000 daklozen die in
tentjes een winter hebben moeten
doorstaan met voor Mexicaanse
begrippen strenge nachtvorsten.
Maar lang niet alle slachtoffers zijn
blij met die noodwoningen, hokjes
van drie bij drie meter in lange ba
rakken van met asbest beklede
kartonplaten en planken. Veel
mensen zijn bang dat het op de lan
gere termijn niet een 'voorlopige',
zoals het nu officieel heet, maar
een definitieve oplossing zal wor
den en ze eisen dat er eindelijk
eens wordt begonnen met de repa
ratie of de wederopbouw van hun
oorspronkelijke woningen.
Schilderachtig
Mexico-Stad, gebouwd op de
fundamenten van Tenochtitlas. het
centrum van het eens zo machtige
Aztekenrijk, is nagenoeg onleef
baar geworden. Er is vaak geen
gas, geen water, geen licht. Bussen
zitten overvol en voor de metrosta
tions staan 's ochtends vroeg hon
derden mensen in de rij. Het au
toverkeer is verstikkend. Om van
de ene naar de andere kant van de
stad te komen is zelfs buiten het
spitsuur meestal meer dan twee
uur nodig. Na het vallen van de
duisternis is eigenlijk niemand
meer veilig. Dagelijks worden er in
de Mexicaanse hoofdstad zo'n
twintig moorden gepleegd en vin
den er honderden gewapende roof
overvallen plaats. Oom agent is
vaak je gevaarlijkste vijand.
De problemen van die giganti
sche metropool zijn te veel om op
te noemen. In de regentijd spuit
het water vaak in fonteinen uit de
rioolputten en veranderen tal van
de belangrijkste doorgangswegen
in modderige rivieren. De lucht
vervuiling is een probleem apart.
Ademhalen in Mexico-Stad staat
volgens sommige studies gelijk
aan het roken van twee pakjes siga
retten per dag. Ecologen beweren
dat de luchtvervuiling dagelijks
het leven kost aan meer dan 500
kinderen.
Maar Mexico is meer dan de cata
strofale hoofdstad. Vele provin
ciesteden zijn uiterst schilderach
tig en ademen een koloniale sfeer
uit. En ook al ga je maar nel even
Waar de organisatoren van het wereldkampioenschap voetbal niets van willen weten, de talloze krottenwijken in Mexico Cityzelfs pal achter het
grootse prestige-object, het Azteken stadion. (foto Piet den Blanken i
van de azteken. Alleen al de 64 me
ter hoge piramide van de zon,
waarop tienduizenden mensen
door hoge priesters het hart werd
uitgerukt om het aan de goden te
offeren, beslaat met 213 vierkante
meter bijna evenveel grond als de
grote piramide van Cheops in
Egypte. Verder is er de piramide
van de maan en ook zijn er de tem
pels voor Tlaloc, de regengod, en
voor Quetzalcoall, de heerser van
de lucht en de wind.
Evenals bij de Maya's, in het
zuiden van Mexico en het huidige
Midden-Amerika werd de dagelijk
se gang van zaken bij de Azteken
vooral bepaald door godsdienstige
sterrenwichelaars. Maar ondanks
hun indrukwekkende cultuur
stonden ze machteloos tegenover
de Spanjaarden, die onder leiding
van Hernan Cortes in 1519 aan wal
trokken. Met de bijbel in de ene
hand en het zwaard in de andere
wisten de Spaanse veroveraars
hun wil op te leggen. De Azteken
werden van alle land en rijkdom
men beroofd en moesten slavenar
beid verrichten in de goud- en zil
vermijnen. Het duurde bijna 300
jaar voordat er daadwerkelijk ver
zet tegen de Spaanse kroon uit
brak. Maar ook na de onafhanke
lijkheid, in 1821, bleef de macht in
handen van Spaanse nazaten en
mestizen. In 1847, nadat troepen
van de Verenigde Staten Mexico-
Stad hadden bezet, besloot de
toenmalige president, Santana, om
voor de belachelijke som van ,15
miljoen dollar al het grondgebied
van Texas tot Californië en van de
Rio Grande tot Oregon aan de
Amerikanen te verkopen.
Revolutie
Mexico maakte opnieuw wereld
geschiedenis toen er in 1910 een
opstand uitbrak tegen de paterna
listisch gezinde dictator Porfirio
50 miljard dollar uit het land heb
ben gesmokkeld, meer dan de helft
van de buitenlandse schuldenlast.
Veldslag
1 mei. De spanning valt te snij
den. In 1984 werd er tijdens de ar
beidersmars een bommetje ge
gooid naar het balkon van het na
tionale paleis vanwaar Miguel de la
Madrid de optocht stond toe te
wuiven. Vorig jaar kwam het tot
klappen toen onafhankelijke vak
bonden zich bij de mars van de of
ficiële vakbonden wilden voegen.
Om dit jaar de orde te kunnen
handhaven hadden de onafhanke
lijke vakbonden te horen gekregen
dat ze een aparte mars moesten
houden. En de officiële vakbonden
waren door hun stokoude en eeu
wige baas Fidel Velazquez <85),
verzocht om de president te bedan
ken voor de wijze waarop hij de
economische crisis had aangepakt.
Met een buitenlandse schuld van
inmiddels 100 miljard dollar,
steeds strengere bezuinigingspro-
gramma's, een snel groeiend leger
van werklozen, een inflatie die op
nieuw de 100 procent dreigt te
overschrijden en een minimum
loon waarvan de koopkracht in
vier jaar tijd met de helft is vermin
derd, eigenlijk een onhaalbare
zaak.
Voordat men in de buurt van het
nationale paleis kwam werden de
spandoeken van de officiële mars
met argusogen gecheckt door hon
derden politiemannen. Tientallen
spandoeken werden in beslag ge
nomen. Toch waren er voor het
presidentiële balcon sommige ar
beiders die durfden te roepen dat
ze geen doelpunten wilden maar
bruine bonen. Miguel de la Madrid
deed echter alsof hij niets hoorde
en verklaarde na afloop trots dat de
eenheid van regering en arbeiders
opnieuw was bewezen.
ganiseerde arbeiders besloot dat
verder aandringen nutteloos was,
begon de politie op brutale wijze
mensen te arresteren. Even voor
half twaalf, op zo'n 400 meter van
de frontlijn in het koloniale Alame-
da-park was ik er persoonlijk ge
tuige van hoe een jongen werd in
gerekend. Vier agenten in burger
sleepten hem naar een personen
auto. Maar voordat hij in de auto
werd gestopt werd de jongen com
pleet in elkaar getrapt. Knietjes,
vuisten, schoppen. Er werd zo hard
geslagen dat er een wapenstok
doormidden brak en dat er een
dekplaat van een pistoolhandvat
over het asfalt rolde. Tientallen
mensen die op een bankje zaten uit
te blazen besloten van schrik om
de andere kant op te kijken.
Zo'n twintig minuten later begon
de troep pas goed. Een groepje van
zo'n 400 jongeren begon de pelo
tons van de-oproerpolitie met ste
nen te bekogelen. Verschrikt do
ken de agenten onder hun kunst
stof schilden en het duurde bijna
een half uur voordat ze weer in ac
tie kwamen. Tientallen jongeren
werden gearresteerd en op brute
wijze afgetuigd. De menigte van
toeschouwers in het Alameda-park
liet af en toe verontwaardigde kre
ten horen. Pas tegen een uur of half
drie was de rust teruggekeerd.
Intimidaties
„Hel leven is niets waard", zo
luidt het refrein van een van de Me
xicaanse liedjes, uitgevoerd door
de typische Mariachi-bandjcs, die
elke avond op de Plaza Garibaldi te
horen zijn. Met smeergelden, be
dreigingen en bruut fysiek geweld
hebben de Mexicaanse autoriteiten
tot nu toe bijna elk verzet in de
kiem weten te smoren. In 1968,
vlak voor de Olympische Spelen in
Mexico, werden er op de Plaza van
de drie culturen in Tlatelolco meer
tot het verleden.
„Revolutie". Nog altijd hebben
alle leidende Mexicaanse politici er
een mond van vol. Maar nog nooit
is er een revolutie geweest die zo
hypocriet is als de Mexicaanse. Na
bijna 70 jaar van 'revolutie' is er
een overgrote meerderheid van de
dik 70 miljoen Mexicanen er niet
veel beter aan toe dan in de dagen
van Porfirio Diaz. De helft van het
nationale inkomen belandt bij
minder dan drie procent van de to
tale bevolking. Meer dan de helft
van de arbeidsactieve bevolking
heeft geen of bijna geen werk. Er is
een gigantisch gebrek aan sociale
voorzieningen. Bijna 20 miljoen
kinderen zijn chronisch onder
voed. Op het boerenland worden
de lakens nog altijd uitgedeeld
door grootgrondbezitters en hun
pistoleros. 12 miljoen boeren heb
ben geen centimeter eigen land.
Evenals de meesten van zijn
voorgangers regeert Miguel de la
Madrid, de huidige president, als
een Azteekse keizer. Ondanks alle
politieke openingen van de jaren
zeventig is het bereik van de Mexi
caanse democratie nog altijd erg
beperkt. Sinds de revolutie is de
voetbal
De parkjes in de stad worden opgeknapt voor het WK voetbal.
gevolgen van de aardbeving zijn op zo'n korte termijn met nu
