Ed Nijpels: gehavend lijsttrekker Is kernenergie de prijs van de angst wel waard? Achtergrond JN115 JE WIET» JE 0,02 milREM OPEET SEEN TOETJE Lutheranen worden voorgelicht Opinie DONDERDAG 15 MEI 1986 PAGINA 13 De lijsttrekker die het ongetwijfeld het moelijkst heeft in de aanloop naar de verkiezingen, maar aan wie je dat nooit zult merken, is de jeugdige WD-leider Ed Nijpels. Een onverbe- telijke optimist die, deels door eigen schuld deels door invloe den van buitenaf, de laatste jaren zoveel te verstouwen heeft gekregen, dat velen zich afvragen hoe het mogelijk is dat hij er nog steeds zit. Nog niet zo lang geleden leek het politiek leiderschap van de WD alsnog een restauratiebeurt te zullen ondergaan door de mogelijke terugkeer van Hans Wiegel naar de Haagse poli- tiek na het overlijden van minister van binnenlandse zaken Rietkerk. Maar Wiegel haakte, onder grote druk van de Friese Staten, af. Nijpels moet het dus alsnog alleen zien te klaren. Veel steun heeft hij niet te verwachten. Ministeriële VVD-kopstukken als Van Aardenne, Korthals Altes en Smit-Kroes moeten wei nig van hem hebben. Partijvoorzitter Kamminga en senator Zoutendijk, die hem wel nadrukkelijk steunen, staan niet op de lijst. Kortom, Nijpels is een gehavend lijsttrekker met niet al te veel vrienden. de bezuinigingen die nodig wer den geacht om de tegenvallende aardgasopbrengsten op te van gen. Van meet af aan liet Nijpels weten dat wat hem betreft las tenverzwaring voor de burgers, maar vooral voor het bedrijfsle ven uit den boze zouden zijn. Als de staatshuishouding op orde moest worden gebracht, dan via directe bezuinigingen op de de partementen. Een mooi streven, maar Nij pels wist dat hij dèt wel kon ver geten. Bedrijfsleven en burgers genoten zoveel voordelen van de dalende olieprijs en dollarkoers, dat daarvan best wat mocht wor den teruggehaald, vond het CDA. PvdA-leider Den Uyl steunde het CDA daarin van har te. Nijpels mocht drie weken spartelen aan het lijntje van Lub bers, waarna het kabinet besloot tot het pakket dat de premier aan het begin van de discussie had voorgesteld. Nijpels kon weer te rug naar zijn bankje. Onrust Inmiddels heerst er in de WD- fractie duidelijk onrust. Officieel willen de meeste kamerleden hun leider nog wel dekken, maar in de wandelgangen is er vrijwel geen fractiegenoot van Nijpels meer te vinden die nog waarde ring voor de WD-leider kan op brengen. Sterker nog, Nijpels wordt vaak beschouwd als een arrogant baasje dat weinig open staat voor adviezen van anderen. Ook Hans Wiegel is niet meer zo enthousiast over zijn opvol ger. In een interview in deze krant liet hij enige tijd geleden blijken dat hij Nijpels te impul sief vond. Een van de weinigen die hem nog volop in bescher ming nemen, is de fractievoorzit ter van de WD in de Eerste Ka mer, Guus Zoutendijk. Zijn kri tiek in een interview met onze krant aan het adres van de criti casters van Nijpels, onder wie Korthals Altes en Van Aardenne, is hem dan ook in brede kring kwalijk genomen In de partij wordt de laatste tijd al hardop nagedacht over een manier om zo goed mogelijk van Nijpels af te komen. Vóór de verkiezingen is dat uitgesloten. Maar, zo is de gedachte, stel nu dat de WD na de verkiezingen in de oppositiebankjes zou nlaatcnpmpn Flat Iran unnr Ho DEN HAAG - Zijn start was uitstekend. Cham pagne van het merk Veu ve Cliquot Ponsardin be zegelde op 20 april 1982 de verkiezing van de 32-jari- ge Ed Nijpels als politiek leider van de VVD en op volger van Hans Wiegel. 'Een onmenselijke klus', zoals hij het zelf even later zou omschrijven. Hoe on menselijk, kon zelfs hij toen op geen stukken na overzien. De verkiezing van een politiek leider in de WD wordt zelden voorafgegaan door een uitvoeri ge discussieronde. In het geval van Nijpels werd er in de fractie- vergadering zelfs met geen woord over gesproken. Na een onderonsje tussen vier promi- door Henri Kruithof nenten uit de partij, waarbij kan didaten als Smit-Kroes en De Korte afvielen, stelde de nestor van de WD-fractie, Theo Joe- kes, voor Nijpels met algemene stemmen als nieuwe fractievoor zitter te kiezen. Het voorstel werd bekroond met een applaus. Hans Wiegel keek toe en zag dat het goed was. Velen in de politiek hoopten (of vreesden) dat met de benoe ming van Nijpels als politiek lei der van de WD de vorming van een kabinet van PvdA en WD een forse stap dichterbij zou zijn gekomen. Als voorzitter van de liberale jongerenorganisatie JOVD had hij menigmaal laten blijken daarvan een warm voor stander te zijn. Bovendien was hij lid van de zogeheten 'Des In- des Groep', een informeel gezel schap van WD- en PvdA-ka- merleden die geregeld over de mogelijkheid van samenwerking spraken. In hun hart zouden zij het prachtig vinden het CDA eens een poosje in de oppositie te dwingen. Dat zou ze leren. Nijpels' haat tegen het CDA is eigenlijk nooit overgegaan, on danks het feit dat hij nu al vier jaar met deze partij samenwerkt in een kabinet. Toen hij nog ge woon kamerlid was zei hij daar eens over: „Het CDA blijkt in ho ge mate onbetrouwbaar. Je weet vijf minuten vóór een debat be gint niet welke kant die party op gaat". Naar buiten toe zegt hij na tuurlijk steeds dat hij graag met het CDA wil doorgaan. Maar bin nenskamers laat hij geregeld blij ken het CDA nog altijd niet te vertrouwen. Succes Zijn veruit grootste succes kwam enige maanden na zijn verkiezing als politiek leider. Bij de verkiezingen in 1982, na het mislukte kabinet Van Agt-Den Uyl, boekte Nijpels met zijn par tij maar liefst tien zetels winst en kwam de WD op 36 zetels. Een score die de liberalen nooit eer der hadden behaald, zelfs niet onder voorganger Hans Wiegel. Maar daarna ging het bergaf waarts. Nijpels kreeg het ene probleem na het andere te ver werken. Inhoudelijk had hij het er bij de kabinetsformatie rede lijk vanaf gebracht, maar toen de nieuwe bewindspersonen een naam moesten krijgen, ging het Het synodebestuur van de Evangelisch-Lutherse Kerk gaat alle plaatselijke gemeenten uit leggen, wat het synodebesluit van november vorig jaar om deel te nemen aan 'Samen op weg' van hervomden en gereformeer den nu precies inhoudt. Ook worden de gemeenten in de gele genheid gesteld, aan te geven in welke richting de lutherse mede werking aan 'Samen op weg' moet gaan. De synode was dinsdag en gis teren in Ede bijeen. Zij moest er kennen, dat het besluit van no vember onrust in de lutherse ge mis. Vooral de benoeming van DOCTORANDUS Charles Schwietert, die van NOS-ver- slaggever via directeur voorlich ting bij het ministerie van finan ciën staatssecretaris van defen sie werd, levert Nijpels nog wel eens nachtmerries op. Schwie tert bleek geen doctorandus te zijn (wat hij wel beweerde); Schwietert bleek geen luitenant te zijn geweest (wat hij wel be weerde, maar wat bij Defensie natuurlijk al snel was uitgezocht) en Schwietert bleef liegen over zijn verleden. Het kostte hem de kop. Hij kon vertrekken. Vervolgens kreeg Nijpels te maken met problemen rondom het kersverse kamerlid Jaap Metz. Geruchten wilden dat Metz Nijpels zou chanteren met diens vermeende homoseksualiteit. Het bleven geruchten, maar het kwaad was geschied. Nederlagen Nijpels heeft de gewoonte om in conflicten met coalitiepartner CDA hoog in te zetten, zonder dat hij tevoren weet waar hij wil uitkomen. Een werkwijze die al meenten had gegeven. "De over rompeling was duidelijk te mer ken", zei tweede voorzitter ds. C. Hallewas (Rotterdam). "Veel ge meenteleden dachten, dat de sy node over hun hoofden heen had beslist". Dat was, volgens Halle was. niet de bedoeling geweest en was ook niet gebeurd. "Met het besluit was alleen een be paalde richting aangegeven" In het algemeen waren de sy nodeleden vóór voortzetting van de contacten met 'Samen op weg'. Mevrouw ds. P. Akerboom (Nijmegen) zei in dit verband, dat verscheidene gemeenten het niet meer kunnen redden met hun werk. Ds. H. Mudde (Zwolle) kon begrijpen, dat veel mensen bang waren voor verlies van het lutherse karakter, maar terug draaien van het besluit zou, naar zijn mening, verarming zijn. "Wij blijven luthers". 'Samen op weg' is geen een richtingverkeer. zei synodevoor zitter ds. A. Burghoorn (Am- hem). "De Lutherse Kerk kan ook de Hervormde Kerk en de Gereformeerde Kerken helpen". Ds. W. Bleij (Amstelveen) was een beetje teleurgesteld over de hervormde en gereformeerde reactie op het besluit van de lu therse synode. "Ze hadden best snel werd aangemerkt als de 'ne- derlagenstrategie'. De WD-frac- tieleider wil daarmee bereiken dat iedereen weet waar de WD staat, zodat iedereen kan zien dat het aan het CDA ligt als dat standpunt uiteindelijk niet uit de verf komt. Hij hoopt daarmee duidelijkheid te verschaffen en tegelijkertijd nieuwe kiezers naar zich toe te trekken. Maar vaak werkt het averechts. Het lijkt wel of alle vervelende maatregelen die het kabinet heeft getroffen, door de kiezers op het conto van de WD worden geschreven, terwijl de successen direct aan Lubbers worden toe gedicht. Dat is voornamelijk aan Nijpels te wijten. Het ligt voor de hand dat een 'nederlagenstrate- gie' door de kiezers niet als suc- cesbeleid wordt ervaren. Dat geldt temeer als het gaat om, voor de verkiezingsretoriek wat minder passende onderwerpen als euthanasie, waarbij de WD op het laatste moment boven dien nog eens een zwaai van 180 graden maakte en voor de CDA- premier door de knieën ging. Frappant was de opstelling van Nijpels in de discussie over mogen zeggen, dat ze het een boeiend proces vonden". Het samengaan van de Luther se Kerk met de beide andere ker ken is een ingrijpender proces dan 'Samen op weg' al was, zei dr. J. Diermanse (Veenendaal), die namens de Gereformeerde Kerken ter lutherse synode was. "Aanvankelijk was het een sa mengaan van twee kerken met calvinistische achtergrond, nu komt er een kerk bij met lutherse wereldtraditie. En die willen we goed gaan bestuderen". Dier manse verzekerde de synode, dat het niet de bedoeling is om over de Lutherse Kerk heen te wal- Ds. Bleij. De lutherse synode benoemde ds. W. Bleij uit Am stelveen in de commissie die het gesprek moet voortzetten tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de hervormde, gereformeerde en evangelisch-lutherse kerken. Na mens de luthersen zat ds. Bleij met synodevoorzitter ds. W. Burghoorn in de protestantse de legatie die in maart een bezoek aan het Vaticaan bracht. Over dit bezoek - een gevolg van het pausbezoek aan ons land vorig jaar - zei Bleij in de synode, dat het resultaat niet meetbaar is. WD electoraal zeer interessant zijn, vooral als CDA en PvdA, net als in het tweede kabinet-Van Agt, over straat gaan rollen om hun ook dan ongetwijfeld weer aan het licht tredende conflicten uit te vechten. In die periode van een voor de oppositie betrekke lijke rust zou er intussen naar een nieuwe, wat minder springe rige leider kunnen worden om gezien. Namen worden er ook al genoemd: bijvoorbeeld Rudolf de Korte. Zo Nijpels al van deze zacht uitgeproken gedachten op de hoogte zou zijn, trekt hij zich er in elk geval niets van aan. Ster ker nog, hij stelt zich de laatste tijd alleen maar harder op. „Als CDA en WD doorgaan na de verkiezingen, wil ik vice-premier worden", zo liet hij onlangs we ten. Het zal voor zijn partijgeno ten niet makkelijk zijn dat tegen te houden. Tenslotte voert alleen de politiek leider de onderhande lingen bij een kabinetsformatie. Als Nijpels daarbij succes boekt, hebben zijn tegenvoeters als Korthals Altes en Van Aardenne, die overigens niet op de lijst staan, het nakijken. Hij zit dan weer stevig in het zadel en er zal veel voor nodig zijn om hem er daar uit te krijgen. "Maar waar goede wil is, is er al tijd rendement". Voor een grote kerk als de rooms-katholieke zijn de Nederlandse problemen van beperkte omvang. "Maar voor ons zijn ze wél belangrijk. Als de pastorale situatie het ons zou op leggen, zouden we weer naar Ro me gaan". Leen van Ginkel, sinds 1981 hervormd predikant in Doetin- chem, gaat per 1 juni met pen sioen. Vooral door zijn werk bij de NCRV kreeg hij landelijke be kendheid. Hij was daar lange tijd chef 'gesproken woord' en ver zorgde ook dagsluitingen voor de tv. Van Ginkel was een van de eer ste 'wika's' in de Hervormde Kerk. Na de oorlog had 'Kerk en Wereld' (Driebergen) een oplei ding tot 'werker in kerkelijke ar beid'. Hij deed opbouw- en evan gelisatiewerk in Groningen en het zuiden. Ook leidde hij een aantal jaren het Open Deur-werk en (als directeur) de Bijbelkiosk- vereniging. Doordat de synode hem de sta tus van predikant had verleend, kon hij in 1981 een beroep naar Doetinchem aannemen. Beroepen Hervormde Kerk: beroepen 'Dat zeggen zedat zéggen ze'. Beter had die supermarktbezoeker vorige week in het Journaal niet kunnen verwoorden wat veel Ne derlanders dachten over de mede deling dat met uitzondering van spinazie alle groente prima eetbaar was. Nu met de straling de ergste bezorgdheid wat afneemt, komt opnieuw de vraag naar voren wel ke rol kernenergie mag spelen, nu en in de toekomst. door Sjaak Smakman Politiek Den Haag heeft daarop vooralsnog een halfslachtig ant woord gegeven. De lokatiekeuze voor de twee of drie nieuw te bou wen kerncentrales is uitgesteld tot dat meer bekend is over de kern ramp in het Russische Tsjernobil, maar van het door politiek links bepleite afstel is voorlopig nog geen sprake. CDA en VVD, die eind vorig jaar instemden met de grootschalige uitbreidingsplannen van het kabinet, willen vooral meer duidelijkheid over de veiligheid van de verschillende types kern centrales. Het kernenergiepro gramma zal daardoor naar ver wachting zeker enige jaren vertra ging oplopen. Direct na de ramp in de Sowjet- Unie riepen de deskundigen een stemmig dat zoiets in Nederland niet kan gebeuren omdat in Neder land een heel ander, met veel meer veiligheidsmaatregelen omgeven type reactor staat. Bovendien had den de Russen het niet noodzake lijk gevonden om, zoals wel in Do de waard en Borssele is gebeurd, nog een extra betonnen mantel om de reactor heen te bouwen om de bij een ongeval vrijkomende stra ling tegen te houden. Met enige te vredenheid werd herinnerd aan de ramp met de kernreactor in het Amerikaanse Harrisburg, nu zeven jaar geleden. Er deed zich daar een soortgelijk ongeval voor als in Tsjernobil, maar dank zij die be tonnen ommanteling bleef de ra dio-activiteit vrijwel geheel binnen de centrale. Risico-analyse Maar het publiek heeft niet veel vertrouwen in die veiligheid. Opi niepeilingen na Tsjernobil wezen uit dat in vrijwel alle landen nu een (ruime) meerderheid van de men sen tegen kernenergie is. Voor een deel is dat te wijten aan het natuur lijke schokeffect van een dergelij ke ramp. Maar aan de andere kant is ook niet uit te vlakken dat het fenomeen risico-analyse in een paar maanden tijd een paar flinke opdoffers gekregen. Allereerst was daar de ramp met het Amerikaanse ruimteveer Challenger. Slechts bij te Bruchem-Kerkwijk (Geld.) L. Quist Middelharnis, te Asperen G. de Fijter Siddeburen-Wagen- borgen. te Markelo S. W. Bijl Edam; bedankt voor Wijk (bij Heusden) L. Wüllschleger Den Haag. Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt: bedankt voor Delft. Eindhoven, Enschede. Heemse en Rouveen J. H. Ulehake Zoe termeer. Christelijke Gereformeerde Kerken: bedankt voor Haarlem A. Wagenaar Mussel, voor 's Gra venzande C. Westerink Den Hel der, voor Amsterdam-Nieuw- west H. P. Brandsma Middel burg. Gereformeerde Gemeenten: bedankt voor Vlissingen H Boogaard Leiden, voor Oud Beijcrland en voor Westkapelle P. Blok Capelle aan de IJssel. Baptistengemeenten: beroe pen te IJmuiden J. Bouritius Hoogeveen, te Harlingen Y. Hor jus Hengelo (Ov.). Bisschop Bar van Rotterdam gaat met zijn priesterraad en pas torale raad bespreken, welke les sen zijn te trekken uit de gang van zaken rond de 8 Mei-mani festatie in Den Bosch. De bis schoppen wilden daar om ver schillende redenen niet aanwe zig zijn. 1 op de 100.000 shuttlevluchten zou het echt fout kunnen gaan, hadden de deskundigen berekend. Inmid dels is het 'ramprisico' van het ruimteveer bijgesteld tot 1 op 100. Het is niet moeilijk een vergelij king met kerncentrales te maken, omdat het in beide gevallen gaat om uiterst moderne, geavanceerde technologie. Juist de kans op 'kin derziekten' maakt risicoschattin gen riskant. De 'officiële' kans dat in een reactor de splijstofstaven smelten is eenmaal per 100.000 jaar per reactor. Na de rampen in Har risburg en Tsjernobil, twee in ze ven jaar, lijkt dat cijfer wel aan bij stelling toe. En dat terwijl het toch al steeds moeilijker werd om kerncentrales te slijten. Na Harrisburg werden in de VS bijvoorbeeld tientallen nieu we centrales afbesteld, en de mees te bouwers verkeren momenteel in grote financiële moeilijkheden. Veilig Een redding is mogelijk door de ontwikkeling van zogeheten inhe rent veilige systemen, waarbij de veiligheid op de eerste plaats komt. Daarby houdt de kernsplij ting 'natuurlijk' op wanneer de koeling uitvalt. De veiligheids maatregelen bij de huidige licht- waterreactoren berusten op me chanische (dus feilbare) maatrege len zoals het inschakelen van noodkoeling. Een voorbeeld van zo'n inherent veilige centrale is de in West-Duits- land ontwikkelde hoge-tempera- tuurreactor. In deze centrales zit de splijtstof opgesloten in grafietbol- len. Grafiet wordt gebruikt omdat het de eigenschap heeft dat het de snelheid van de neutronen (de deeltjes die de kernen moeten splijten) remt. Wordt de tempera tuur te hoog, dan remt het grafiet niet goed meer en gaan de neutro nen te snel om nog voor kernsplij ting te kunnen zorgen. In Zweden heeft men een sys teem ontwikkeld waarbij om de ei genlijke reactorkern nog een extra bassin is met boriumwater. Bo rium heeft de eigenschap neutro nen te absorberen. Valt in deze centrale de koeling uit, dan stroomt dat boriumwater, dat in een open verbinding met de eigen lijke koeling staat, in de reactor kern. Goedkoop Het hoofdargument voor meer kerncentrales in Nederland was dat atoomstroom zo goedkoop is. Niemand had toen uiteraard kun nen voorzien dat de olieprijs zou kelderen zoals dat in het afgelopen halfjaar is gebeurd, maar feit is wel Op een pastoresberaad in Noordwijkerhout vertelde bis schop Bar, dat hij twee dagen vóór 8 mei van een bezoek aan Canada en de Verenigde Staten was teruggekeerd. De wederzijd se posities (tussen de 8 Mei-be weging en de bisschoppen) ble ken toen te zijn verhard. Hij kon kiezen: door naar Den Bosch te gaan zijn verbondenheid tonen met de deelnemers uit het bis dom óf de afwijzing door de bis schoppen het zwaarst laten we gen. Bar koos voor het laatste. "Met pijn", zei hij nu, "omdat ik bij de betrokken instanties - bisschop penconferentie en nuntiatuur - geen begrip kon vinden voor een poging om leerstellige duidelijk heid te onderscheiden van een pastorale aanpak".- Theologisch en kerkordelijk was Bar het vol ledig eens met de andere bis schoppen. "Een beweging bin nen de kerk die zich consolideert met statuten en de bisschoppen in haar opzet uitsluit, dat kan niet". Maar afwijzing om theolo gische en kerkordelijke redenen en handelen uit pastorale bewo genheid sluiten, volgens de bis schop van Rotterdam, elkaar nog niet uit. De pastores bleken vooral te leurgesteld te z(jn. omdat de for dat de fossiele brandstoffen weer concurrerend zijn. En niemand ge looft dat de olieprijzen ook op lan gere termijn weer de 30 dollar per barrel zullen halen. Bovendien kosten inherent veili ge kerncentrales, zeker in de be gintijd waarin de ontwikkelings kosten nog moeten worden terug verdiend, extra geld. Dat is een prijs, zo heeft onder anderen WD- leider Nijpels al gezegd, die dan maar betaald moet worden. Maar het maakt atoomstroom er uiter aard niet goedkoper op. En dan is ook nog altijd geen veilige berg plaats bekend voor het kernafval, en dus ook niet over de kosten daarvan. Deze week liet de Duitse hoogleraar geologie Grimmel na zeven jaar onderzoek weten dat de zoutkoepels in Gorleben daarvoor in elk geval niet geschikt zijn. En de Drentse al evenmin, aldus de onderzoeker. Los daarvan zijn er nog de maat schappelijke kosten. Eenvoudig gezegd: de angst voor straling. "Geen enkele activiteit in onze sa menleving is zonder risico. Waar het om gaat is om die risico's tot het uiterste te beperken. Als er een vliegtuig neerstort, wordt toch ook niet direct besloten om het vliegen stop te zetten", aldus de woord voerder van een Duits elektrici teitsbedrijf vorige week. Maar een ongeluk met een kern centrale is toch heel wat anders. Ook al gebeurt dat op een afstand van 2000 kilometer, dan nog leidt dat in Nederland tot een aan hyste rie grenzende opwinding. Ook al kregen we hier maar een staartje van de straling, ook al verzekerden de autoriteiten dat er niets ernstigs aan de hand was. De massaal inge slagen blikjes komen tijdens de kam peervakanties wel op. De angst blijft. De echte vraag na Tsjernobil is of kernenergie ook die prijs waard is. mele tegenstelling weer niet kon worden doorbroken. Hun vraag was, hoe voorkomen kan worden dat een bisschop en bisdom de rekening moeten betalen voor besluiten op landelijk niveau. BofT in Utrecht. De Brazi liaanse bevrijdingstheoloog Leo nardo Boff - aan wie het Vati caan vorig jaar een tijdelijk spreekverbod oplegde - zal vol gende week dinsdagavond. 20 mei. in de Janskerk in Utrecht een voordracht houden over het thema 'Vrijheid en bevrijding'. De Katholieke Theologische Ho geschool en het Franciscaans Studiecentrum in Utrecht heb ben hem uitgenodigd. Nijpels: arrogant baasje. (foto GPD)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 13