Twijfel rond dagboek Anne Frank ontkracht Advocaat van Passtoors vecht hoogverraad aan RIOD: bewerking vader Frank blijft discutabel 'Snel ondertekening uideveiingsverdrag' Nog geen sluiting van Surinaamse ambassade Groene schijf VOOR HET WEER VAN PELLEBOER, PAKJE GEWOON DE TELEFOON. WOENSDAG 14 MEI 1986 PAGINA 13 DEN HAAG De dagboe ken van Anne Frank zijn au thentiek. Daarover is geen twijfel meer mogelijk na een onderzoek dat door het Rijksinstituut voor Oorlogs documentatie en het Ge rechtelijk Laboratorium van het ministerie van justi tie is ingesteld aan de hand van de oorspronkelijke door Anne Frank volge schreven schriften. De bewerking ervan door Anne's vader, Otto Frank, voor de uitga ve van 'Het Achterhuis' blijft dis cutabel. Zijn halstarrige weige ring om daarin veranderingen aan te brengen, heeft het hem niet gemakkelijker gemaakt zich te verdedigen tegen de vele aantij gingen dat zijn dochter en haar dagboek een literair verzinsel zouden zijn. door Jan van Beek Eind 1980 ontving het Rijksinsti tuut voor Oorlogsdocumentatie uit handen van een Zwitserse notaris de handgeschreven dagboekaante keningen, die Anne Frank tussen 12 juni 1942 en 1 augustus 1944 had gemaakt. Haar in augustus 1980 overleden vader, Otto Frank, had dit meest bekende document hu- main uit de Tweede Oorlog bij tes tament aan het RIOD vermaakt. Dat instituut had zich tot dan toe nauwelijks met de persoon van An ne Frank beziggehouden. In de of ficiële publikaties komt haar naam maar enkele malen voor. Dat ver anderde nadat men kennis had kunnen nemen van de originele manuscripten, van de bewerking daarvan door haar vader tot 'Het Achterhuis' en van enkele van de vele vertalingen die daarop volg den. Het Rijksinstituut besloot tot een volledige bronnenpublikatie van de dagboeken over te gaan, waarin de manuscripten integraal zouden worden opgenomen, naast de bewerking ervan door Otto Frank en het resultaat van een diepgaand onderzoek naar de au thenticiteit van het handschrift van Anne Frank door het Gerech telijk Laboratorium. Dat lijvige boekwerk van meer dan 700 bladzijden is door de Staatsuitgeverij en Bert Bakker uitgegeven en is van vandaag af voor 65,- in de boekhandel ver krijgbaar. Het is een hgel bijzonder boek, waarin eindelijk na veertig jaar het volledige dagboek van An ne Frank is te lezen. Zichtbaar wordt gemaakt welke delen daar van door haar vader in zijn bewer king zijn weggelaten. Dat is veel, te veel. Achterdocht Hij heeft geprobeerd om van de uiterst spontane en ongerepte brie ven van zijn dochter aan haar denkbeeldigevriendin Kitty, van dit zeldzame en ontroerende ego document een literair produkt te maken. Dat is de voornaamste oor zaak van de achterdocht waarmee dit dagboek altijd is bejegend. Dat is jammer, want de scherpe uitval len van Anne tegen haar moeder en de andere medebewoners van het Achterhuis, geven een uiterst op recht beeld van de uitzonderlijke spanningen tussen de acht men sen, die twee jaar lang in een her metisch van de buitenwereld afge sloten deel van het beroemd ge worden huis aan de Prinsengracht 263 opgesloten hebben gezeten. Otto Frank is daar niet alleen verantwoordelijk voor. Uitgeverij Contact wilde in 1946, na lang dra len, Het Achterhuis wel uitgeven, maar dan moest het in hun 'Pro loog-reeks' passen en daarvoor moest het worden ingekort. De toenmalige directeur, De Neve, deed dat zelf en liet zich daarbij lei den door zijn eigen opvattingen omtrent welgevoeglijkheid. Daarin pasten geen openhartige ontboeze mingen van een veertienjarig meis je over haar eerste menstruaties. Anne Frank is het onmiskenbare symbool geworden voor de zes mil joen joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. „Dat dit meisje geroofd en gedood is kunnen worden, is voor mij het be wijs dat wij de slag tegen het beest in de mens verloren hebben", schreef Jan Romein al in 1946, na dat hij de tekst van 'Het Achter huis' had gelezen, nog voordat het boek zijn zegetocht over de wereld was begonnen. In bijna veertig lan den zijn sedertdien zestien miljoen exemplaren verkocht. Is het wondér dat deze, door een kinderstem gestamelde aanklacht tegen de afzichtelijkheid van het nazisme vroeg of laat voorwerp zou worden van aanvallen en aantijgin gen? Het nazisme is nooit dood ge weest; het smeult voort in alle ul tra-rechtse groeperingen, niet al leen in Europa, maar ook in Ameri ka. Sedert de helft van de jaren vijftig richt het zich tegen dit sym bool van de Holocaust. Voor wie de jodenmoord immers tracht te ont kennen, moet dit boek een ver dichtsel zijn; moet Anne Frank een aan de fantasie van een literator ontsproten romanfiguur wezen. Ballpoint-inkt Otto Frank heeft deze beschuldi gingen in een reeks van processen proberen te bestrijden. Die culmi neerden tegen het einde van zijn le ven in een onderzoek dat door het Bundeskriminalamt in Wiesbaden werd gelast naar de authenticiteit van hét manuscript. Daarbij wer den correcties en verbeteringen ontdekt, die waren aangebracht met 'zwarte, groene en blauwe ball point-inkt'. Omdat ballpoints tij dens de oorlog nog niet bestonden, meenden de tegenstanders het on omstotelijke bewijs gevonden te hebben. In een grote reportage in Der Spiegel werd op 6 oktober 1980 de oprechtheid van Otto Frank in twijfel getrokken. Hij kon zich nu niet meer verdedigen, want hij was inmiddels overleden. Het RIOD heeft met zijn internationaal erken de wetenschappelijke prestige en als erfgenaam van het werk van Anne Frank die taak van hem over genomen. Met een indrukwekkend resultaat. Anne Frank bewaarde de dag boeken, die zij tijdens haar onder duik van ruim twee jaar in het Ach terhuis had geschreven, in een ak- tentas. Bij de arrestatie van het ge zin Frank en de vier andere onder duikers die zich daar bevonden, zocht de SD-er Karl Silberbauer iets om door hem gestolen geld en sieraden in mee te nemen. Hij schudde de aktentas op de grond, leeg. Daar werden de dagboeken van Anne Frank enige uren later gevonden door Miep Gies, kan toorbediende in het voorhuis en verzorgster van de acht onderdui kers. In augustus '45 overhandigde zij hét als dagboek beschreven poë zie-album, de schoolschriften, een volgeschreven kasboek en een pak losse vellen aan vader Otto Frank, die als enige van zijn gezin levend uit Auschwitz was teruggekeerd. Nadat hij het had gelezen, besloot hij 'das Wesentliche' uit de dag boekbrieven over te tikken op zijn schrijfmachine om het aan familie leden en vrienden te laten lezen. Op 12 juni 1942 was Anne Frank dertien jaar geworden. Zij kreeg onder meer een poëzie-album ca deau, met een rood-wit geruite kaft. Daarin zou zij haar eerste dag boek gaan bijhouden. In december was dat vol. Zij zal daarna onge twijfeld zijn doorgegaan met schrijven. Maar dat deel van haar dagboek moet verloren zijn ge gaan, want het volgende dat be waard is gebleven, een school schrift, begint pas weer in decem ber '43, dus een jaar later. Daar naast schreef zij verhaaltjes en ge beurtenissen op in een kasboek. Drie versies Nadat in maart 1944 de Neder landse regering via Radio Oranje een oproep had gedaan om dag boeken en brieven vooral te bewa ren voor de geschiedschrijving over de oorlog in latere jaren, be gon Anne haar vorige dagboeken te herschrijven op losse vellen. Daardoor ontstonden drie versies; het oorpronkelyke dagboek, de verhaaltjes en het herschreven dagboek, waarin ook delen uit de verhaaltjes zijn opgenomen. Nadat de eerste bewerking door Otto Frank aan zijn familie was ge geven, maakte hij een tweede en combineerde daarin de drie ver sies. Hij nam niet alles over. Hij veranderde en verbeterde hier en daar en hij liet delen weg. Later vond hij het goed dat ook de eerste uitgever het boek niet onaanzien lijk inkortte. Bij zijn bewerking heeft Otto Frank zich laten leiden doo»- zijn persoonlijke gevoelens. Hij voelde zich sterk verbonden met zijn om gekomen dochter. Hij was zich er van bewust dat hij met een uitgave gevolg kon geven aan de innigste wens van Anne eens een beroemd schrijfster te worden. Maar hij was ook vervuld van gevoelens van pië teit jegens zijn omgekomen echt genote en anderen, over wie Anne minder prettige opmerkingen heeft gemaakt. Hij liet die weg of zwakte de kritiek van Anne, met name op haar moeder, sterk af. Uit overdreven kiesheid liet hij ook een aantal passages en zinnen weg over de ontluikende seksualiteit van Anne en haar verwondering over de ontwikkeling van haar li chaam. Zij was daar uiterst open hartig over en schroomde niet de dingen bij de naam te noemen. Otto Frank voelde zich niet ge heel zeker van zijn zaak en hij gaf zijn bewerking ter inzage aan zijn oude vriend Albert Cauvern, dra Harry Paape tweede van rechts), directeur van het RIOD, presenteerde maandag in het stadhuis van Amster dam 'De Dagboeken van Anne Frank'. Naast hem de samenstellers van het boek: v.r.n.l. Ing. Hardy, D. Barnouw en G. v:d. Stroom. (foto anpj maturg by de VARA. Hij vroeg hem het manuscript te herzien op taalfouten, op grammaticale onvol komenheden en vooral op germa nismen, want de mensen in het Achterhuis waren allemaal van Duitse afkomst en spraken, op de twee kinderen Frank na, gebrekkig Nederlands. Anne schreef voor een kind van dertien, veertien jaar per fect proza, maar ook zij struikelde wel eens over een zinswending. Albert Cauvern schreef zelf de laatste regels van het dagboek „Hier eindigt Anne's dagboek Op 4 augustus deed de Grüne Polizei een inval in het Achter huis.... In maart 1945 overleed Anne in het concentratiekamp Bergen Bel- sen, twee maanden voor de bevrij ding van ons land". Cauvern zou later verklaren dat hij verder geen enkele passage had geschrapt. Hij had het bij verbete ringen gelaten. 'Onschuldig' Uitgeverij Contact nam vervol gens de bewerking van vader Frank onder handen. Er werden achttien stukken uit geschrapt en zeven passages werden doorge haald. Veruit de meeste geschrapte gedeelten gaan over 'onschuldige' zaken: een boek van Jo van Am- mers-Küller, Franse onregelmatige werkwoorden, haarwassen. Sin terklaasversjes, de stofzuiger is ka pot, de dagindeling op zondag, Franz Liszt, Anne heeft haar kleine teen bezeerd, enzovoorts. Medede lingen met betrekking tot de men struatie en het betasten van eikaars borsten werden weggelaten, want uitgeverij Contact wilde als fat soenlijk bekend blijven. Twijfel heeft het boek altijd ont moet. Harry Mulish erkende on langs dat hij het daarom nooit had gelezen, totdat hij hoorde van het onderzoek van het RIOD. De eerste aanval op de authenti citeit van het boek kwam uit de pen van de Deense literatuurcriti cus Harald Nielsen, die suggereer de dat niet Anne Frank, maar de Amerikaanse journalist en roman cier Meyer Levin de schrijver er van was. Levin was van 1952 de li teraire agent van Otto Frank in Amerika. Hij verwierf de rechten voor een door hem te schrijven to neelbewerking van het dagboek. Die was te slecht en is ook - behal ve een enkele maal in Israël - nooit opgevoerd. Meyer Levin weigerde zich daarbij neer te leggen en wist na een langlopend proces 50.000 dollar schadevergoeding van Frank los te krijgen. In ultra rechtse kring is deze uitspraak al tijd gebruikt als bewijs dat Levin ook de schrijver van het dagboek is geweest; daar zou hij die 50.000 dollar voor gekregen hebben. Die redenering werd gevolgd door het blad van de voormalige Noorse SS-divisie, Folg og Land, om aan te tonen dat het dagboek een vervalsing was. Dat artikel vond in vertaling zijn weg naar Oostenrijk en Duitsland en van daar naar Amerika. In de bronnenstudie van het RIOD wordt aan de hetze die tegen het dagboek door neo-nazi's is ont ketend, ruime aandacht gegeven. Het is niet moeilijk deze te ontze nuwen aan de hand van het rap port van het Gerechtelijk Labora torium dat alle dagboeken van An ne Frank onderzocht naar de pa piersoort, de inkt en het hand schrift. Het werd vergeleken met 24 andere brieven, kaarten en ver sjes in poëzie-albums, die door An ne voordat zij onderdook aan fami lieleden, kennissen, vriendinnetjes en klasgenoten waren gestuurd. Onomstotelijk werd vastgesteld dat het handschrift van de dagboe ken met 'aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid afkomstig is van Anne Frank'. Deze terminolo gie geeft in het jargon van het Ge rechtelijk Laboratorium de meest verregaande mate van overeen komst met de 24 andere documen ten aan. Ook de gebruikte papiersoorten en de inkt zijn uit de periode van '40-'45 afkomstig. Het door het Bundeskriminalamt in Wiesbaden ontdekte ballpointschrift werd slechts aangetroffen op twee losse papierfragmenten. Het Laborato rium stelt nadrukkelijk vast: „Voor de feitelijke inhoud van het dag boek zijn de ballpointteksten van geen enkel belang. Daarenboven verschilt het handschrift daarvan en het schrift van het dagboek in de meest vergaande mate. Daar door wordt geen enkele afbreuk gedaan aan de authenticiteit van het dagboek"! Verraad Dit jongste boek van het RIOD begint met een reeks artikelen over de oorsprong van de familie Frank en hoe deze in Nederland terecht is gekomen. Het gaat uitvoerig in op de arrestatie en op de vraag of daarbij verraad in het spel is ge weest. Het antwoord daarop kan ook in deze nieuwe, grondige stu die niet worden gegeven. De direc teur van het Rijksinstituut, Harry Paape, constateert: „De juiste toe dracht zal niet meër gerecon strueerd kunnen worden." Dat neemt niet weg dat er veel aan wijzigingen zijn voor het ver moeden dat de magazynknecht Van Maaren precies wist wat er in het Achterhuis gebeurde en dat heeft doorgegeven aan de SD. Maar het onomstotelijk bewijs daarvoor valt niet meer te leveren. Het boek geeft vervolgens een korte historie van de aanvallen op de echtheid van de dagboeken en de vele intrigues en processen waar het aan onderhevig is ge weest. Het zou het allerlaatste woord over deze ongekende best seller aller tijden zijn geworden, ware het niet dat de samenstellers toch hebben moeten gedogen dat op nadrukkelijk verzoek van de be trokkenen tien namen zijn verbas terd en ongeveer dertig regels uit de manuscripten zyn geschrapt. „Je streeft een wetenschappelijk ideaal na, maar dat bereik je nooit helemaal", concludeerde Harry Paape bij de aanbieding van de eerste exemplaren van het boek in de Raadszaal van Amsterdam aan de weduwe Frank-Markovits en burgemeester Ed van Thyn. JOHANNESBURG - Advocaat Kuny van Helene Passtoors heeft gisteren aangevochten dat Pas stoors veroordeeld kan worden we gens hoogverraad.. Volgens Kuny was zij gedurende haar tijdelijke aanwezigheid in Zuid-Afrika, waar zij bijna een jaar geleden gearres teerd werd, niet gebonden aan de plichten die gelden voor een inwo ner van Zuid-Afrika. Dat betekent, aldus Kuny, dat zij ook niet veroordeeld kan worden vanwege hoogverraad tegen de Zuidafrikaanse staat, Daarvoor kan ze de doodstraf krijgen. Wel gaf hij toe dat Helene Passtoors op een aantal onderdelen van de aan klacht schuldig is aan terrorisme. Ook andere punten van de feite lijke aanklacht, zoals deze maan dag door de openbare aanklager Klaus von Lieres werd uitgespro ken, werden door Kuny aangeval len. Over de beschuldiging van 'sa menzwering' tussen Passtoors en De Jonge, zei Kuny dat alleen maar bewezen kan worden dat ze een wapenopslagplaats bij Halfweg- huis hebben ingericht. De Jonge en Passtoors werden hierbij op he terdaad betrapt en dat leidde tot hun arrestatie. PARIJS (ANP) - De Franse presi dent Mitterrand zal binnen een paar dagen het Europese uitleve ringsverdrag tekenen. Op grond van dat verdrag heeft Nederland gisteren Frankrijk opnieuw om uit levering gevraagd van de twee ver meende ontvoerders van biermag naat Heineken en diens chauffeur Doderer. Een eerder verzoek werd eind vorig jaar ingetrokken nadat Fran se rechters op grond van het oude uitleveringsverdrag hadden geoor deeld dat de twee alleen op grond van schriftelijke bedreiging kon den worden uitgeleverd, waar ze in Nederland maximaal 4 jaar voor kunnen krijgen. Het nieuwe verdrag zou afgelo pen zondag al van kracht worden, Mitterrand had nog niet getekend. Maar, aldus een woordvoerder van het Elysée, er er is geen enkel fun damenteel probleem. Volgens het ministerie van justitie in Parijs blijft het Nederlandse uitleverings verzoek geldig en zal het parket zich er direct na het van kracht worden van het verdrag over bui gen. Tot dat tijdstip blijven de ver dachten Holleeder en Van Hout onder huisarrest in hun hotel in Evry, ten zuiden van Parijs. Veel aandacht besteedde Kuny verder aan de conclusie van de openbare aanklager, dat Passtoors door haar weigering om als getuige op te treden in feite schuld heeft bekend. Omdat ze al op de eerste dag van het proces een aantal za ken onomwonden had toegegeven, was een verder verhoor ook niet nodig geweest. Kuny viel tenslotte ook de 'mysterieuze' getuigenis van 'Mr. Z' aan, die door de staat was opgeroepen om te getuigen dat hij in de Zimbabweaanse hoofdstad Harare aanwezig was ge weest bij een ontmoeting van Pas stoors en De Jonge met een niet nader aangeduide ANC'er, die hen wapens zou hebben overhandigd. Volgens Kuny was tijdens de kruisverhoren overtuigend komen vast te staan, dat de 'geheime' ge tuige 'niet de waarheid had gespro ken, dat hij tegenstrijdig was ge weest in zijn verklaringen en dat hij onbevredigende antwoorden had gegeven'. In een laatste reactie verklaarde de openbare aanklager Von Lieres evenwel, dat Passtoors wel dege lijk veroordeeld kan worden we gens hoogverraad op grond van de interne veiligheidswet. Volgens Von Lieres kan iedereen, buiten lander of niet, veroordeeld worden voor dingen die hij of zij heeft ge daan in Zuid-Afrika en zelfs daar buiten, ook als die zaken jaren ge leden hebben plaatsgevonden. Het gaat dan met name om kwes ties van staatsveiligheid, zoals steun aan het ANC of betrokken heid bij ANC-activiteiten. Rechter Spoelstra doet morgen uitspraak. ROTTERDAM (ANP) - Bij een verkeersongeluk dichtbij de Rotterdamse Botlektunnel zijn gisteren vier personen om het leven gekomen. De slacht offers zaten in een personenauto, die achter een truck met oplegger in een file stond. Een andere truck achter de personenauto bemerkte te laat dat defile stilstond en reed tegen de auto aan, die tussen de beide trucks werd gemangeld. De auto vloog in brand, evenals de cabine van de achterop komende truck. De slachtoffers zijn J. Pronk (38 jaar), A.H.T. Van Dinteren (33), C. Klaver (16) en M.J. De Weye- v/d Berg. Zij werkten allen bij een schoon maakbedrijf uit Spijkenisse. (foto ANP) DEN HAAG/PARAMARIBO (ANP) - Sluiting van de Surinaam se ambassade in Den Haag is voor lopig van de baan. De regering in Paramaribo, die zich maandag be raadde over de recente aanhouding van ambassadesecretaris Jessurun op Schiphol, heeft besloten het mi nisterie van buitenlandse zaken te belasten met verder onderzoek naar het incident op de luchtha- Jessurun, die vorige week don derdag op Schiphol enkele uren werd vastgehouden nadat in zyn tas munitie van een pistool was aangetroffen, verklaarde na dit voorval dat Suriname zyn ambas sade in Nederland mogelijk zou sluiten. In welingelichte kring in Paramaribo is vernomen dat leger leider Bouterse afgelopen zaterdag het plan opperde om de diploma tieke betrekkingen met Nederland te verbreken. Vooral zijn stafchef, ex-ambassadeur Heidweiler, zou hem van dit voornemen hebben af gehouden. Jessurun betoogde dat hy op de luchthaven tevergeefs een beroep deed op zijn diplomatieke on schendbaarheid, geheel werd ont kleed en onnodig anaal is onder zocht. Het ministerie van buiten landse zaken in Den Haag stelt echter dat Jessurun vrijwillig aan het onderzoek heeft meegewerkt. De ambassadesecretaris, die maandag terugkeerde in Paramari bo, heeft daar fel uitgehaald naar de Nederlandse autoriteiten. In een interview voor de Surinaamse televisie noemde hij Nederlandse politici 'de domste ter wereld'. Vol gens hem kunnen politici in Ne derland het niet verkroppen 'dat Suriname een leider heeft, die hen in het Nederlands terechtwijst'. "Ik zou kunnen oproepen: dood aan (PvdA-kamerlid) Knol, dood aan (WD-kamerlid) Weisglas en aan al die andere mannen die zeg gen dat ze willen opkomen voor de belangen van Surinamers en het lot van het Surinaamse volk", zo zei Jessurun iri het interview. DEN HAAG (ANP) - De zoge noemde 'groene schijf, het karton netje dat grensafhandeling bij de onderlinge grenzen van de Bene lux, West-Duitsland en Frankrijk zou moeten versoepelen, heeft zich vooralsnog slecht van zijn taak ge kweten. Reizigers die verwachtten met het kaartje snel de grenzen over te wippen, kwamen bedrogen uit. Dit is gebleken uit een rapport van de ANWB. ADVERTENTIE (vervolg van pagina 1) DEN HAAG - Gualthérie van Weezei zegt desgevraagd dat "die uitzondering formeel nu nog geldt", maar wijst er wel op dat de omstandigheden "drastisch zijn veranderd". "Arafat is niet meer de machtige man die hij toen was. De PLO is uiteengevallen en heeft bo vendien belangrijke terreurdaden op haar naam staan. Juist nu de top in Tokio en de EG-ministers de strijd met de terreur hebben aange bonden is zo'n gesprek hoogst on gelukkig en slecht voor de beeld vorming". Van Weezei is van de zaak op de hoogte. Hij hoopt "dat Gesprek Arafat/ Van den Broek de berichten onjuist zijn, mdar ze ker weet ik het niet". Zijn VVD-collega Voorhoeve verklaart zich ronduit tegen een ontmoeting met Arafat. "Dat dient geen enkel redelijk doel. De EG- ministers hebben in februari beslo ten nieuwe informatie rond het Midden-Oostenconflict te verza melen. Van den Broek speelt daar als voorzitter uiteraard een rol in, maar praten met de heer Arafat lijkt me zinloos en uitermate onge wenst". Voorhoeve zegt zich op de "kwestie te zullen beraden". Directeur Naftaniël van het Cen trum voor Informatie en Docu mentatie Israël is eveneens tegen een ontmoeting. Naftaniël: "Het zou zeer ongeloofwaardig zijn, na alle verklaringen rond de recente terreurdaden. Het zou de relatie van Europa tot Israël en tot de Ver enigde Staten op de tocht zetten. Een gesprek nu is zinloos en niet meer dan een schijnbeweging. De Jordaanse Koning Hoessein heeft met Arafat gebroken. Hij weigert VN-resoluties te respecteren. Er valt kortom niets te bereiken'. Dit is één voorbeeld van de nieuwe reeks 06-9 informatienummers. Voorde volledige lijst kunt u (gratis) 06-0108 bellen. Bij elk 06-9 nummer staat altijd duidelijk de prijs per minuut vermeld, max. 50 cent. En betalen gaat automatisch via de telefoonrekening. Dus óók als u iets wilt weten over b.v. computers, popinfo of over voetbal, pak dan gewoon de telefoon, ptt telecommunicatie

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 13