1 Een uit de hand gelopen hobby
Schoolzwemmen
is niet langer
vanzelfsprekend
Leids echtpaar geeft cursussen Zweeds in Uppsala
ZATERDAG 10 MEI 1986
PAGINA 25
Bij Jan-Gunnar Agren en Nelleke 9 i 1 1
leiden die zich tijdens de zomer- 1 v
maanden enigszins meester willen
maken van de Zweedse taal
Agren en Dorrestijn zijn sinds 1977 sa- dOOr Adriaan BrandGnburg
men verantwoordelijk voor de 'Interna
tional Summer Session', die gewoonte
getrouw in de universiteitsgebouwen
van Uppsala wordt gegeven. Dit jaar
kunnen zij rekenen op een record aantal
deelnemers. Verdeeld over de diverse
groepen zullen in totaal een kleine 300
cursisten zich melden, afkomstig uit alle
windstreken. Uit Nederland worden
dertien cursisten verwacht.
De groeiende belangstelling voor de
Zweedse taal wekt bij Nelleke Dorres
tijn geen verbazing. Zij zegt daarover:
"Het aantal Zweden-fanaten neemt nog
steeds toe, zeker in Nederland. Het is
niet alleen dat grappige taaltje dat de
mensen boeit, of het fraaie landschap,
maar ook het politieke- en sociale sys
teem. Mensen zien Zweden nog altijd als
een lief kabouterlandje, ook al is dat
sinds de moord op Palme misschien wel
iets veranderd".
Een tweede belangrijke groep wordt
volgens Dorrestijn gevormd door stu
denten, afkomstig van diverse universi
teiten. Dorrestijn: "Het volgen van een
talenstudie is momenteel erg in trek. Bo
vendien levert de studie voor studenten
soms extra studiepunten op".
Assistentie
In 1968 nam Agren de leiding van de
'session' over van een Engelse professor
die de cursus in 1963 op poten had gezet.
In 1977 kreeg de Zweed assistentie van
Nelleke Dorrestijn. In dat jaar vertrok de
studente pedagogie aan de Leidse uni
versiteit zelf naar het noorden om de
cursus te volgen. "Ik wilde alleen op
vakantie en mijn tijd nuttig besteden.
Zweden trok mij altijd al aan", licht ze
haar besluit van destijds toe.
In plaats van een paar weken bleef ze
echter enkele jaren weg. Van het een
kwam het ander. Pas in 1980 keerde zij
naar Leiden terug, met in haar kielzog
Jan-Gunnar Agren met wie zij tussen
tijds in het huwelijksbootje was gestapt.
Heimwee naar Leiden deed haar uitein
delijk terugkeren. "Ik ben aan Leiden
verknocht. Ik voel mij hier het meest
thuis".
Dorrestijn, die dit jaar haar studie aan
de Leidse universiteit alsnog hoopt af te
ronden, beseft dat Leiden als hoofd
kwartier bepaalde nadelen met zich
meebrengt. "Maar", zegt zij, "Leiden ligt
vrij centraal in Europa. Wij brengen veel
bezoeken aan buitenlandse universitei
ten. Hier zitten wij op twintig minuten
van Schiphol. Ideaal voor een goede ver
binding. Dat is weer een**groot voor
deel".
Ook Agren, tot voor kort nog werk
zaam bij de universiteit van Utrecht,
voelt zich thuis in zijn nieuwe woon
plaats. "Ik pas mij overal gemakkelijk
aan. Je kunt hier naar de schouwburg,
de bioscoop, ik hou van het water, dus in
Leiden zit ik wel goed. En", lacht hij, "ik
heb in Linnaeus natuurlijk een goed
voorbeeld. Ook hem beviel het hier".
Sinds haar huwelijk houdt Nelleke
Dorrestijn zich volledig bezig met de ad
ministratie. Behalve het inschrijven en
selecteren van de deelnemers, betekent
dit verder het regelen van huisvesting,
eten en excursies. Agren legt zich vooral
toe op het samenstellen van het lesmate
riaal. "Alles bij elkaar is het heel wat
werk. Je zou kunnen zeggen dat onze
hobby een tikkeltje uit de hand is gelo
pen. Maar we vinden het allebei erg
leuk. En de contacten die je er aan over
houdt zijn natuurlijk geweldig".
Internationaal
Nadat Agren de touwtjes van de 'ses
sion' had overgenomen, heeft de cursus
een meer internationaal karakter gekre
gen. Voor die tijd waren de lessen
slechts bedoeld voor Amerikaanse stu
denten die Zweden wilden bezoeken.
Agren ging uiteindelijk zelf de boer op.
Het schoolzwemmen verdrinkt.
Onder die alarmerende titel
werden onlangs in Amersfoort de
resultaten gepresenteerd van een
landelijk onderzoek naar de
zwemvaardigheid van de
Nederlandse basisscholier. Uit het
onderzoek, op touw gezet door de
Stichting ter Bevordering van het
Bad- en Zwemwezen en de
Koninklijke Vereniging van
Leraren en Onderwijzers in de
Lichamelijke Opvoeding, kwam
naar voren dat op het ogenblik
ongeveer één op de vier 9-jarigen
in Nederland de zwemkunst niet
machtig is.
In de grote steden is die verhouding on
gunstiger en kan bijna de helft van de
9-jarigen niet zwemmen. Nog triester is
het gesteld met de kinderen uit de so
ciaal zwakke milieus, de etnische min
derheden en bij het bijzonder onderwijs
waar gemiddeld zo'n zeventig procent
zich niet in het water kan redden.
Terwijl het schoolzwemmen tot voor
enkele jaren als een vanzelfsprekend on
derdeel op het lesprogramma van de la
gere school werd gezet - immers, de
zwemkunst beheersen is van levensbe
lang in dit waterrijke land - brokkelt d ie
vanzelfsprekendheid als gevolg van be
zuinigingsoperaties steeds verder af.
Schoolzwemmen drukt in de meeste ge
vallen op de gemeentelijke onderwijsbe
groting. De verminderde financiële arm
slag van de gemeenten heeft in de afge
lopen jaren ook z'n weerslag gehad op
het schoolzwemmen.
Signalen
Volgens de inspecteur jeugdvolksge-
zondheid van het ministerie van wvc,
F.Wafelbakker, komen er steeds meer
signalen van schoolartsendiensten dat
de mogelijkheden voor het schoolzwem
men verdwijnen of duidelijk worden
aangetast. Schoolzwemmen wordt door
steeds meer gemeenten beschouwd als
een bezuinigingspost. En daarvan wor
den vooral kinderen uit sociaal zwakke
milieus de dupe. Weliswaar bestaat er
zoiets als een onderwijsvoorrangsbeleid,
bedoeld om speciale aandacht te schen
ken aan kinderen in achterstandsitua
ties, maar dat beleid is voornamelijk ge
richt op het vergroten van kennis. Vol
gens de samenstellers van het rapport
'Schoolzwemmen verdrinkt' zou het
voorrangsbeleid ook moeten gelden
voor het bestrijden van de achterstand
in motorische ontwikkeling.
Dit betekent een duidelijke steun in
de rug van de georganiseerde leerkrach
ten in de lichamelijke opvoeding die al
jarenlang fel van leer trekken tegen het
afbraakbeleid van het ministerie van on
derwijs ten aanzien van het vak lichame
lijke opvoeding. Vakonderwijs op de ba
sisschool wordt steeds meer een uitzon
dering, terwijl in het voortgezet onder
wijs steeds meer uren lichamelijke oefe
ning verdwijnen. Omdat het school
zwemmen in het verlengde ligt van de
lichamelijke oefening nemen de 'motori
sche problemen' alleen maar toe.
Wrang is het te merken dat er bij de
overheid danig langs elkaar heen wordt
gewerkt. Want terwijl het ministerie van
onderwijs de mogelijkheden voor licha
melijke oefening inperkt komt staatsse
Mogelijkheden voor schoolzwemmen worden onder druk van de bezuinigingen steeds geringer.
cretaris Van der Reyden van wvc in zijn
nota 'Vrije tijd, een visie' tot de conclu
sie dat 'in het belang van de educatieve
voorbereiding op de besteding van de
vrije tijd besluiten en voornemens tot in
perking van schoolactiviteiten, onder
meer schoolzwemmen, teruggedraaid,
respectievelijk teruggenomen moeten
worden'.
Leiden
Wie de situatie ten aanzien van het
schoolzwemmen in Leiden en omgeving
in ogenschouw neemt, komt tot de con
clusie dat er in deze contreien (nog) niet
van een noodsituatie kan worden ge
sproken. Leiden zelf krijgt van de onder
zoekers een complimentje als één van de
middelgrote steden in Nederland waai
de graad van 'zwemdichtheid' onder 9
jarigen vrij hoog is, namelijk 87.1 pro
cent. Van de vergelijkbare steden doet
alleen Zwolle het beter met een percen
tage van 92,3.
Een willekeurige rondgang langs en
kele gemeenten leert dat op het punt van
schoolzwemmen vooral financiële pijn
wordt geleden in kleinere plaatsen waar
men niet beschikt over een eigen zwem
bad. Kosten van vervoer en het huren
van een bad tikken stevig aan. Gemeen
ten die wel over een eigen zwembad be
schikken hebben veel minder te maken
met de post vervoer terwijl uit een oog
punt van zwembadexploitatie niet on
middellijk wordt gedacht aan het
schrappen van de uren voor het school
zwemmen.
Dat laatste is wel gebeurd in Voorhout
waar men enkele jaren geleden rigou
reus het zwemmen van het programma
van de vier lagere (nu basisscholen
heeft afgevoerd. Voordien werd er ge
zwommen in Lisse. Ter compensatie is
het onderdeel lichamelijke oefening iets
uitgebreid.
Volgens woordvoerder Van Ruiten is
de maatregel, die enkele tienduizenden
guldens per jaar scheelt, in overleg met
de schoolbesturen genomen. "De ver
antwoordelijkheid voor het leren zwem
men ligt nu bij de ouders en ach. er zijn
in de naaste omgeving van Voorhout
voldoende mogelijkheden om een
zwemdiploma te halen".
In Woubruggc. waar men ook niet
over een zwembad beschikt, is geen
sprake van beknibbelen op het school
zwemmen. Wekelijks reizen de kinderen
van de groepen 3 en 4 van de drie basis
scholen (de vroegere klassen 1 en 2 van
de lagere school) per bus naar Leider
dorp voor een uurtje zwemonderricht.
De desbetreffende ambtenaren melden
dat het gemeentebestuur het school
zwemmen dermate belangrijk vindt dat
er niet over wordt gepiekerd om dit on
derdeel van het programma te voeren.
Alle kosten komen bovendien voor reke
ning van de gemeente.
Zo scheutig is men niet m Ter Aar, dat
een zwembad deelt met de gemeenten
Zevenhoven en Nieuwveen. De scholen
worden geacht, via ouderbijdragen, voor
vijftig procent bij te dragen in de kosten
van het schoolzwemmen. "Dat is overi
gens al jaren zo", zegt woordvoerder
Vonk die beklemtoont dat het gemeen
tebestuur nog altijd vasthoudt aan het
principe dat de schoolkinderen de
zwemkunst moeten machtig worden.
Een kleine beperking *s de afgelopen ja
ren wel doorgevoerd. In plaats van de
klassen 1 tot en met 4 is het zwemmen
nu slechts voorbehouden aan de kinde
ren uit de eerste drie klassen.
Besparing
Een eveneens weinig betekenende in
greep heeft de gemeente Alkemade toe
gepast. De zwemgroepen' uit de klassen
1 t/m 3 zijn iets vergroot door samenvoe
ging van sommige klassen. Al met al
heeft dat een besparing opgeleverd van
30.000 gulden. Omdat Alkemade school
kinderen uit Roelofarendsveen, Rijpwe-
tering, Oud-Ade, Nieuwe Wetering en
Oude Wetering herbergt die allemaal
naar het zwembad in Roelofarendsveen
moeten worden gebracht, tikken vooral
de vervoerskosten stevig aan.
Dat is niet zozeer een probleem in
Noordwijk waar de kinderen terecht
kunnen in het fraaie Bollenbad. Maar
liefst alle klassen van de basisscholen
kunnen een uur per week aan de slag
voor het behalen van de diploma's A, B
of C. De enige beperkingen die op grond
van bezuinigingen zijn doorgevoerd be
treffen het laten vervallen van de zwem
lessen in enkele daartoe geschikte we
ken (aansluitend of voorafgaand aan
vakanties of weken waarin feestdagen
vallen)
In Alphen .^taat alleen voor de eer
steklassers (3e groep basisonderwijs)
schoolzwemmen op het programma:
twee keer per week een half uur. In het
recente verleden kwamen ook de twee
de klassers aan bod, maar die faciliteit is
bij cfe besparingsdrift gesneuveld. Vol
gens woordvoerder Van Winsen is het
schoolzwemmen in Alphen in tegenstel
ling tot vroeger niet meer zozeer gericht
op het behalen van een diploma alswel
op het bewerkstelligen van zelfredzaam
heid in het water.
Diploma's halen is een verantwoorde
lijkheid voor de ouders die voor het
schoolzwemmen in Alphen overigens 75
gulden per jaar moeten neertellen. Van
Winsen zegt dat het niet anders kan. "Ik
ben het eens met de stelling van de on
derzoekers dat er naast de geestelijke
vorming meer aandacht aan de lichame
lijke vorming moet worden besteed.
Maar zolang de rijksoverheid daar geen
geld voor beschikbaar stelt draaien de
gemeenten er nu eenmaal voor op".
En die gemeenten moeten ook maar
zien dat ze het hoofd boven water hou
den.
BERT PAAUW
cursisten met geheel andere achtergron
den aan. Agren: "Rond de eeuwwisse
ling zijn ontzettend veel Zweden naar
Amerika geëmigreerd. Dat zie je nog
steeds aan namen als Nilsson en Anders-
son. Jongere generaties zijn nu geïnte
resseerd in de taal van hun voorouders".
Amerikanen vormen nog altijd een groot
bestanddeel van het aantal cursisten dat
zich jaarlijks aanmeldt. Al hebben de pe
rikelen rond Libië ook op de cursus hun
weerslag. Een aantal Amerikanen heeft
zich inmiddels teruggetrokken.
Vaste klanten
Maar ook bedrijven die bepaalde ban
den hebben met Zweden sturen hun 'af
vaardigingen'. Volvo behoort tot een van
de vaste klanten. "Niet zo vreemd na
tuurlijk", verklaart Agren. "Alleen in
Nederland zijn al 350 Zweedse bedrijven
gevestigd. Veel vestigingen zijn erbij ge
baat als de werknemers iets van de taal
begrijpen". De leeftijden van de deelne
mers varieren dan ook sterk. Dorrestijn:
"De gemiddelde leeftijd is een jaar of
dertig, maar je ziet je ook van achttien en
van zestig.
Het internationale karakter geeft de
cursussen een extra dimensie, aldus Ag
ren en Dorrestijn. Eenstemmig: "Het
klinkt misschien een beetje idealistisch,
maar we hebben Amerikanen en Russen
rond de tafel gehad. Op deze manier
kunnen wij misschien toch op een be
scheiden schaal een kleine bijdrage leve
ren aan de wereldvrede".
Cursisten die afhaken kent het tweetal
nauwelijks. In de regel blijft iedereen
trouw en vallen er slechts traantjes bij
het afscheid. Ook komen er steeds weer
cursisten het jaar daarop terug.
Om de lessen - zeker voor degenen die
'op herhaling' komen - aantrekkelijk te
houden, past Agren het materiaal steeds
weer aan. Er wordt in diverse groepen
gewerkt (vorig jaar zo'n 25). waarbij een
keuze kan worden gemaakt uit studies
die variëren van vier tot tien weken.
Hoewel er gebruik wordt gemaakt van
de gebouwen van de universiteit van
Uppsala, wordt de cursus niet door de
Zweedse overheid gesubsidieerd. De
deelnemers moeten de kosten dan ook,
indien niet uit andere bronnen geld kan
worden aangeboord, uit hun eigen zak
betalen. "Er is wel eens een vraag ge
steld in het Zweedse parlement over het
uitblijven van subsidie. Maar het gaat
daar net als in Nederland. Alvorens er
een antwoord komt en er überhaupt
geld beschikbaar wordt gesteld, zal daar
nog heel wat tijd overheen gaan", ver
moedt Dorrestijn.
Lezing
Behalve de administratie geeft zy jaar
lijks ook een lezing over het rollenpa
troon van man en vrouw. Zij vertelt:
"Wat dat betreft zie je nog altijd grote
verschillen tussen de Nederlanders en
de Zweden. Zelfs bij mijn meest pro
gressieve vrienden zie ik dingen waar
van ik denk: dat is dus weer typisch Ne
derlands. De Zweedse man is veel meer
ingesteld op een verdeling van het huis
houdelijke werk en de zorg over de kin
deren. Wij doen ook alles altijd samen".
Maar ook lof voor Nederland. "Het is
hier natuurlyk wel veel gezelliger. En
over het alcoholgebruik doet men hier
ook niet zo moeilijk. Nee, Leiden blijft
voorlopig de thuisbasis".
Informatie: International Summer Ses
sion, Mors weg 220, 2332 ET Leiden (071-
765339)
Nelleke Dorrestijn en Jan-Gunnar Agren: "We zijn aan Leiden verknocht".
Een lesgroep van de
Het resultaat is dat nu jaarlijks zo'n der
tig landen is vertegenwoordigd. "We
hebben geloof ik zo'n beetje alle landen
al gehad, van Ethiopië tot Rusland en
van België tot Australië", zegt Dorres
tijn, die elk jaar een kleine duizend aan
vragen te verwerken krijgt.
Het Zweeds behoort, zeker gezien de
uitspraak, niet tot de gemakkelijkste ta
len. Agren steekt niet onder stoelen of
banken dat de cursus 'best pittig' is. Hij
zegt: "Gemiddeld wordt er tijdens de
cursus toch 300 uur aan Zweedse les ge
geven. Dat is veel meer dan de meeste
andere cursussen in een jaar kunnen
bieden. Enig doorzettingsvermogen is
dus wel vereist".
De taallessen worden in de ochtend
uren gegeven. De middagen worden
mmer Session in Uppsala.
(foto Wim Dijkmanl
steevast ingeruimd om de deelnemers
kennis te laten maken met de cultuur,
gebruiken en gewoonten van het land.
Op het programma prijken dan ook
volksdansen, geschiedenislessen, een
kookcursus en excursies. Agren heeft
daar een duidelijke mening over: "Als je
een vreemde taal goed wilt leren, moetje
ook iets weten van het land".
Omdat de universiteit van Uppsala
haar naam heeft verbonden aan de cur
sus, mag daaraan ook een zekere acade
mische waarde worden toegekend. Ag
ren en Dorrestijn kunnen een beroep
doen op ongeveer 20 gekwalificeerde do
centen. "Een trouw korps", aldus het
tweetal.
Behalve 'Zweden-fanaten' en studen
ten melden zich jaarlijks ook diverse
Nog enkele dagen, en het
Leidse echtpaar Nelleke
Dorrestijn en
Jan-Gunnar Agren reist
weer af naar Uppsala,
waar het iedere zomer
cursussen Zweeds geeft
aan ieder die er maar
belang in stelt. Jaarlijks
meldt zich bij hen een
internationaal
gezelschap dat varieert
van Volvo-werknemers
tot zomaar
Zweden-fanaten. "Je zou
kunnen zeggen dat onze
hobby een tikkeltje uit
de hand is gelopen".
