Europa in zijn hemd gezet
Politieke samenwerking in Europa wassen neus
Commissie studeert verder op homoseksualiteit
VS minachten Europese twijfelaars
Achtergrond
'Cowboy in Washington' luistert niet naar 'wijze raad'
WOENSDAG 16 APRIL 1986
DEN HAAG - De Europese minis
ters van buitenlandse zaken heb
ben niet veel voldoening beleefd
aan hun urenlange beraad gisteren
in Den Haag. Als ze werkelijk heb
ben gedacht de „cowboy in Was
hington" te kunnen weerhouden
van riskante mililitaire capriolen in
het Middellandse zeegebied dan
zijn ze al na een paar uur wreed uit
de droom gehaald. Hun bood
schapper, de Westduitse bewinds
man Genscher, was nog niet in
Washington aangekomen toen pre
sident Reagen zijn volk kon vertel
len dat de 'Amerikanen hadden ge
daan wat ze moesten doen.'
door
Hans Geleijnse
Dat steekt schril af bij de par
mantige verklaring die minister
Hans van den Broek maandagmid
dag als voorzitter van de EG-raad
in Den Haag aflegde. „Ja, ook
Amerika moet zich terughoudend
opstellen. Wij wensen een politie
ke, en niet een militaire, oplossing
van dit probleem", aldus de minis
ter.
Van een Amerikaanse journalist
kreeg hij op dat moment al een
aanwijzing dat de Verenigde Sta
ten toch wat meer wilden dan pa
pieren Europese verklaringen om
de 'dolle hond van het Midden-
Oosten' te temmen. De persman
reageerde geprikkeld bij het be
kend worden van de maatregelen
waarmee de Europese ministers
zich voorstelden om Libië de les te
lezen. Geen economische maatre
gelen, niet de sluiting van Libische
ambassades, geen steun voor even
tuele Amerikaanse militaire sanc
ties tegen Khadafi, denkt u nu echt
dat Amerika hier blij mee is, vroeg
hij Van den Broek.
Geïrriteerd
Die raakte wat geïrriteerd. Hij
herinnerde eraan, dat nog geen
drie maanden geleden, kort na de
bloedige en volgens de Amerika
nen door Libië geïnspireerde bom
aanslagen op de vliegvelden van
Rome en Wenen, de Europese mi
nisters weliswaar een wapenem
bargo tegen Libië afkondigden,
maar dat land niet met name wil
den noemen in hun gemeenschap
pelijke verklaring.
Libië werd in Den Haag openiyk
als mede-schuldige aan terroristi
sche acties gebrandmerkt. Dat was
toch winst, zo bleek Van den
Broek de Amerikaan te willen
voorhouden.
Van den Broeks irritatie had wel
licht ook iets te maken met de on
enigheid die tijdens het beraad van
de Twaalf wel degelijk aan het dag
licht was gekomen, ook al probeer
de de voorzitter dat onder tafel te
vegen. Verdeeldheid was er bij
voorbeeld over de „hardheid" van
Amerikaanse bewijzen over die Li
bische betrokkenheid. En ook over
de aard en formulering van de
nieuwe Europese maatregelen die
Reagan: eigen weg. (foto AP)
gisteren voor urenlange vertraging
zorgde.
In feite werd Europa voor de zo:
veelste keer geconfronteerd met
zijn onmachtige positie. Militair en
politiek kan het geen vuist maken
in het Midden-Oosten, verdeeld als
het is, met tegenstrijdige nationale
belangen. De VS hebben dat nog
eens krachtig onderstreept door de
EG-ministers met hun zorgvuldig
opgestelde verklaring in hun hemd
te zetten.
In Den Haag bleek gisteren al dat
de Britse minister Howe veel dich
ter bij de Amerikaanse opvattin
gen stond dan zijn collega's. Hij zei
bijvoorbeeld desgevraagd dat het
VN-handvest ruimte laat voor be
perkte- militaire acties tegen terro
ristische doelen in derde landen.
Zijn Duitse collega onderstreepte
juist, met Van den Broek, dat van
militaire acties geen sprake kan
zijn.
De Twaalf konden het evenmin
eens worden over de deugdelijk
heid van het bewijsmateriaal van
Libische terreuractiviteiten, dat
Amerikaanse boodschappers als
Whitehead en Walters de afgelopen
maanden hier hebben getoond.
„Overtuigende bewijzen", zei Ho-
we. Maar Van den Broek en Gen
scher konden dat niet over de lip
pen krijgen. „Duidelijke aanwijzin
gen", is de formulering.
Avonturen
Sinds de Sowjet-onderminister
van buitenlandse zaken Kornienko
Washington waarschuwde geen
militaire avonturen in Libië te be
ginnen, heeft de angst voor een
nieuw conflict tussen de beide su
permachten het bij de meerder
heid duidelijk gewonnen van de
wens met harde maatregelen een
eind te maken aan Libisch terroris
me.
Een ander niet onbelangrijk ge
geven zijn de economische belan
gen die vooral Italië, Frankrijk en
de Bondsrepubliek in Libië heb
ben. Zo ging er in het handelsver
keer tussen Libië en de Europese
Tien in 1985 ruim 35 miljard gul
den om, waarin de drie genoemde
landen een aandeel van 26 miljard
hadden.
Het Haagse compromis heeft in
elk geval volstrekt niet gewerkt.
Het had van meer oprechte vastbe
radenheid getuigd wanneer Euro
pa de Libische volksbureaus, zoals
de Britten wilden, meteen had ge
sloten. Als de Amerikaanse „dui
delijke aanwijzingen" van Libi
sche diplomaten met terroristische
nevenactiviteiten tenminste zo
overtuigend zijn als Van den Broek
gisteren deed voorkomen.
Een diplomatiek isolement van
Gaddafi, eventueel gevolgd door
economische sancties tegen Libië,
zou niet alleen een duidelijke waar
schuwing zijn aan andere landen
die terrorisme niet schuwen (Iran,
Syrië), maar ook bijdragen aan ver
sterking van de gematigde politie
ke krachten in zowel Amerika als
het Midden-Oosten. Zover kwam
het Europa van de Twaalf, twijfe
lend tussen loyaliteit aan de VS en
angst voor de gevolgen daarvan,
gisteren in Den Haag niet. Wat ze
wel bereikten ligt nu al volkomen
in duigen.
Een Amerikaanse jongen draagt een i
het hoofd van Gaddafi wordt geëist.
i de VS populair shirt, waarop
daald - de VS vormen gezelschap
waarin Arabieren voorlopig liever
niet in het openbaar gezien wor
den.
Een reeks van terroristische or
ganisaties in de wereld die nu
kwaad wil doen, kan zijn gang
gaan voorlopig, omdat het nimmer
onmiddellijk duidelijk zal zyn wie
daarvan de schuld moet krijgen en
het is volgens deskundigen op dit
gebied allerminst onwaarschijnlijk
dat Gaddafi de internationale ter
roristenbeweging voor zijn doel zal
mobiliseren. En in dat geval zijn
het in de eerste plaats en vooral om
geografische redenen Amerikaan
se bondgenoten die de prijs beta
len.
Verdeeldheid
De bomaanvallen op Tripoli en
Bengazi hebben niets opgelost.' Zij
hebben wel verdeeldheid aange
toond: tussen de VS en hun wes
terse bondgenoten, binnen de
Amerikaanse regering (waar Wein
berger tegen was en Shultz voor).
De voornaamste vraag is nu wat er
gaat gebeuren, wanneer naar de
VS met zekerheid aannemen nieu
we aanslagen plaats hebben, nu de
escalatie eenmaal is begonnen.
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken Shultz heeft
Gaddafi de schuld gegeven van de
escalatie en deed het net als de pre
sident voorkomen dat Amerika
geen andere keus meer had. Dat is
niet waar. Europa had een alterna
tief, maar dat bevredigde Reagan
niet, nadat hij zichzelf had vastge
nageld op de belofte van geweld.
Luisteren
Voor Amerika is de politieke ver
houding met de bondgenoten al
leen een straat met verkeer in twee
richtingen, als dat goed uitkomt.
De regering Reagan heeft geen
werkelijke behoefte aan afwijken
de meningen en lijkt zich geen zor
gen te maken over het toenemend
politiek isolement dat het beleid
tegen Libië en tegen Nicaragua
meebrengt. Reagan heeft wèl ge
lijk als hij zegt dat terrorisme al
leen via een gezamenlijke aanpak
kan worden uitgeroeid, maar het
dringt niet tot hem door dat voor
solidariteit gewoonlijk met com
promissen wordt betaald.
De afgezanten die Reagan dezer
dagen naar Europa heeft afgevaar
digd zijn echter niet gekomen om
te luisteren, maar om een gedrags
lijn voor te schrijven. De militaire
actie tegen Libië heeft de diepge
wortelde minachting aangetoond
van de Amerikaanse regering voor
wezenlijke belangen waarmee zijn
Europese bondgenoten te maken
hebben en rekening moeten hou
den.
WASHINGTON - Amerikanen, zij
het in het Witte Huis of daarom
trent, aan het hoofd van krante
redacties of van het genus der on
telbare politieke commentatoren,
winden nauwelijks doekjes om
hun afkeer van de Europese aarze
ling om met de Verenigde Staten
één lijn te trekken tegen Gaddafi.
door
Henk Kolb
Niet alleen omdat Reagans bom
menwerpers vanwege Franse,
Spaanse en Pojtugese weigerach
tigheid een langdurige en riskante
omweg hebben moeten maken, die
tot een vlucht noopte van veertien
uur, maar vooral omdat het huidi
ge Amerika doortrokken als het is
van Reagans eenvoudige doctri
nes, vindt dat Europa veel te
schoorvoetend is in het aanvaar
den van Amerikaans leiderschap.
Al jarenlang hebben de Verenig
de Staten geprobeerd de invloed
van het NAVO-bondgenootschap
uit te breiden tot ver buiten de be
grenzing van zijn doeleinden ter-
wille van een Europese defensie.
'Bondgenoten' vormen een begrip
bombardement op Libië dat in de Amerikaanse visie te ma-
(foto AP) ken heeft met zulke zaken als 'door
dik en dun' en waar dan ook geza
menlijke belangen op het spel
staan.
Maar hoewel het zeker is dat tot
ruimschoots buiten zijn zorgvuldig
beperkte werkingsgebied zich za
ken afspelen die de NAVO direct
raken, is er in Europa geen enkele
steun voor deze Amerikaanse visie
te vinden. De Europese bedacht
zaamheid is het produkt van een
oudere en op minder macht geba
seerde diplomatie. Het Amerikaan
se optreden, maakt de Verenigde
Staten tot een land dat in veel op
zichten moet worden gezien als de
knuppel die zichzelf by herhaling
in het hoenderhok werpt.
Vreugdedans
Zelfs al krygt Reagan dan bin
nenslands wel steun voor zijn radi
cale actie, op het internationale to
neel bevindt hij zich nog slechts in
het gezelschap van Israëli's die
vreugdedansen uitvoeren. Want
wie mag dat land nu nog verwijten
dat het zijn eigen vergeldingsacties
tegen terroristen uitvoert?
Hoe verwerpelijk Gaddafi ook
mag zijn, de Amerikaanse aanval
dwingt Arabische regimes van zeer
verschillend allooi tot tenminste
lippendienst aan een zekere solida
riteit, met de Libische leider. De
Amerikaanse invloed in het Mid
den-Oosten is tot een minimum ge
In Bonn werd gisteren een anti-Amerikaanse demonstratie gehouden,
'Rambo IV of de Derde Wereldoorlogwerd genoemd.
BRUSSEL - De Amerikaanse actie
tegen Libië heeft niet alleen een
nieuwe schaduw geworpen over de
toch al vertroebelde relatie tussen
de Europese Gemeenschap en de
Verenigde Staten, maar ook de be
trekkingen binnen de EG zelf on
der druk gezet. Alle mooie afspra
ken over een nauwere samenwer
king tussen de twaalf EG-landen
op het gebied van de buitenlandse
politiek zijn maandag immers door
Groot-Brittannië, en in mindere
mate ook door Frankrijk, met voe-
ten getreden.
door
Hans de Bruijn
De Britse minister van buiten
landse zaken Geoffrey Howe wist
van de dreigende actie af, op het
moment dat hij in Den Haag met
zijn EG-collega's overlegde. Hij
hield echter zijn mond. Evenals de
Franse minister Bernard, die wist
dat ook Frankrijk om medewer
king was gevraagd.
Een dergelijke houding is een
doorkruising van de afspraken die
vorig jaar binnen door de EG-lan
den zijn gemaakt over-het overleg
over buitenlands-politieke vraag
stukken. De twaalf hebben daar
voor het forum van de Europese
Politieke Samenwerking (EPS) in
het leven geroepen, dat maandag
in Den Haag bijeen was.
Die EPS is in de jaren zeventig
tot stand gekomen, omdat de EG-
landen er behoefte aan hadden om
niet alleen over landbouwzaken, fi
nanciële of economische proble
men te praten, maar ook op buiten-
Uitgesloten
De EG zelf bood daarvoor geen
gelegenheid. Buitenlandse politiek
en defensiebeleid zijn bij de op
richting van de EG in 1958 uitdruk
kelijk uitgesloten als EG-taken.
Later werd dat des te begrijpelijker
toen het neutrale Ierland tot de EG
was toegetreden, samen met lan
den als Denemarken en Grieken
land, die er op buitenlands gebied
over het algemeen een nogal eigen
zinnige politiek op na houden.
Maar met het vorderen van de
tijd kon niet langer ontkend wor
den dat de EG-landen gemeen
schappelijke belangen hebben en
daar ook over wilden praten. Aan
vankelijk werd het EPS-overleg
strikt gescheiden van de EG-bij-
eenkomsten, maar de laatste jaren
is het gewoonte geworden EPS-bij-
eenkomsten te houden in de marge
van andere vergaderingen van de
EG-ministers van buitenlandse za
ken.
Tijdens de discussies over de
herziening van de EG-verdragen,
in de herfst van vorig jaar, is aan de
rol van het EPS-overleg binnen de
EG grote aandacht besteed. Uitein
delijk overschreed men zelfs de
drempel tussen EG en EPS. Het
politieke overleg werd nadrukke
lijk in een nieuwe verdragstekst
vastgelegd.
Belang
Wie die - overigens nog niet offi
cieel van kracht zijnde - tekst nu
leest, moet tot de conclusie komen
dat de Britten en Fransen hem aan
hun laars hebben gelapt. Zo staat
er letterlijk dat de EG-lidstaten
„zich ertoe verbinden elkaar te in
formeren en met elkaar overleg te
plegen over elk vraagstuk van bui
tenlands beleid dat van algemeen
belang is, teneinde te waarborgen
dat hun invloed zo doeltreffend
mogelijk wordt uitgeoefend".
Ook staat er dat elk land bij zijn
standpuntbepaling „en bij haar na
tionale optreden" ten volle reke
ning moet houden met de stand
punten van de andere lidstaten. Dit
overleg moet bovendien plaatsvin
den, voordat de lidstaten hun defi
nitieve standpunt bepalen.
Maar het nu meest pikante arti
kel is wel dat waarin staat dat alle
lidstaten „stellingnamen zullen
trachten te vermijden, die afbreuk
doet aan hun doeltreffendheid als
samenhangende kracht".
De Britten en Fransen hebben de
door de Amerikanen geëiste ver
trouwelijkheid voorrang gegeven
boven het nakomen van de bepa
lingen uit een zelf vrijwillig geslo
ten verdrag. Het is begrijpelijk dat
vooral minister Hans van den
Broek, die het EPS-overleg in Den
Haag leidde, zich niet alleen door
Reagan maar ook door Howe in
zijn hemd gezet voelt.
Het zal nog de nodige gladstry-
kerij vergen om te voorkomen dat
het nieuwe EPS-akkoord feitelijk
al in de prullenmand verdwijnt
voordat het van kracht is gewor
den.
Gaddafi: slaat terug. (foto ap>
Het moderamen van de Neder
landse Hervormde Kerk heeft
een commissie ingesteld die de
reacties gaat bekijken op het
praatstuk 'Verwarring en her
kenning. Een gespreksnota over
gemeente en homoseksualiteit'.
Op dat werkstuk zijn in totaal
200 reacties van kerkeraden, ge
meenteavonden en gemeentele
den binnengekomen. De inge
stelde commissie gaat bovendien
bekijken of er een vervolgrap
port moet komen.
In de commissie zitten ds. Th.
M. Loran, secretaris van de raad
voor de herderlijke zorg en van
de raad voor de zaken van kerk
en gezin; ds. F.R. Brommet, zie
kenhuispredikant te Leiderdorp
en G. de Klerk, lid van het colle
ge van visitatoren-generaal.
In 1983 besloot de Hervormde
synode met 29 tegen 22 stemmen
de discussie over homoseksuali
teit op gang te brengen. De reac
ties op de nota waren zeer ver
deeld. De samenstellers van de
gespreksnota wezen ondubbel-
zinning vooroordelen en misver
standen af. Maar zy erkenden
eveneens geen overeenstem
ming te kunnen bereiken over de
vraag of in het licht van de Bijbel
homoseksuele relaties aanvaard
baar zijn.
Ook de reacties staan haaks op
elkaar. Enerzijds wordt ver
klaard dat homoseksualiteit
geen enkel probleem is, ander
zijds wordt het als zonde van de
hand gewezen. Die laatste groep
bepleit een uitspraak van de
kerk waarin homoseksualiteit
wordt veroordeeld. "Daar heb je
pastoraal niets aan", meent Lo
ran, lid van de commissie: "De
kerk wordt nu eenmaal met dit
vraagstuk geconfronteerd. Met
een veroordeling help je het pro
bleem de wereld niet uit".
Uit de reacties is volgens hem
in ieder geval duidelijk gewor
den dat er een bepaald vervolg
moet komen. Het werkverband
van homoseksuele theologen
reageerde al eerder zeer teleurge
steld op de in 1983 gepresenteer
de gespreksnota. De samenstel
lers zijn er volgens hen niet in ge
slaagd homoseksuele leden als
gewone gemeenteleden te erken
nen. De nota spreekt over de ge
meenteleden als 'wij' en over ho
moseksuelen als 'zij', aldus het
werkverband.
Haïti. Steeds meer priesters op
Haïti dringen aan op het aftreden
van aartsbisschop Francois-
Wolff Ligondé van Port-au-Prin-
ce. Hem wordt collaboratie ver
weten met het regime van dicta
tor Duvalier. De New York Ti
mes kwam deze maand met be
richten over de rol van de aarts
bisschop.
Ligondé zou priesters die zich
tegen Duvalier verzetten, open
lijk hebben veroordeeld. De
Amerikaanse krant baseert zich
op een brief die op Haïti zou cir
culeren waarin priesters verkla
ren het vertrouwen in Ligondé te
hebben verloren. Ook medewer
kers van de aartsbisschop zou
den tijdens een bijeenkomst om
diens vertrek hebben gevraagd.
Katholieke jongerengroepen
zouden het Vaticaan hebben ge
vraagd de bisschop te vervan
gen.
Ligondé, aldus nog steeds New
York Times, zou niet aan aftre
den denken. "In elk bisdom zijn
wel mensen die om een of andere
reden tegen hun bisschop zyn".
De 58-jarige Ligondé is een neef
van de vrouw van Duvalier en is
aartsbisschop sinds 1966. Hij
heeft in het verleden weieens
openlijk kritiek geuit op Duva
lier. Hoewel hy de val van de pre
sident bestempelde als 'een over
winning van waarheid, gerech
tigheid, gebed en liefde', is de
argwaan niet weggenomen.
Tutu. Geheel onverwacht
heeft de Zuidafrikaanse regering
Tutu gefeliciteerd met diens be
noeming tot aartsbisschop van
Kaapstad. Minister van voorlich
ting Louis Nel sprak de verwach
ting uit dat de nieuwe aartsbis
schop zal bijdragen tot verzoe
ning èn tot een voor alle Zuid-
Afrikanen gelijkwaardige econo
mische ontwikkeling. Waarop
Tutu weer reageerde door te ver
klaren zeer zeker in verzoening
te geloven als het niet om een
goedkope vorm gaat. Want in
christelijke zin is verzoening
zijns inziens alleen mogelijk als
de regering apartheid veroor
deelt en afschaft.
Nederlands Hervormde Kerk.
Beroepen te Havelte: M.
Zuidersma te Hoogezand-Sappe-
meer-Kropswolde. Beroepen te
Zeist: E.K. Teygeler te Scheve-
ningen. Beroepen te Amersfoort
tot predikant voor bijzondere
werkzaamheden: dr. J.J. Rebel,
geestelijk verzorger in het pro
testants-christelijk ziekenhuis
'De Lichtenberg', laatstelijk
christelijk-gereformeerd predi
kant te Amersfoort. Aangeno
men naar Apeldoorn (toezeg
ging): Th.H.G. Hulst te Waddinx-
veen (deelgemeente Emanuel-
kerk). Bedankt, voor Zuidhorn:
mevr. ds. Y. Slik te Marrum-Wes-
ternijkerk. Gereformeerde ker
ken. Beroepen te Giessendam/
Nederhardinxveld: S. Boukes te
Gees. Aangenomen naar Berkel
en Rodenrijs/Bergschenhoek:
drs. H.G. van Viegen, kandidaat
te Amsterdam. Gereformeerde
Kerken vrijgemaakt. Bedankt
voor Langerak in combinatie
met Gorkum: K. Harmanny te
Arnemuiden. Nederlandse Pro
testantenbond. Benoemd tot
voorganger in Den Haag (part-ti
me): mevr. ds. E.I.T. Brussee-van
der Zee te Leiderdorp, laatstelijk
doopsgezind predikant in Apel
doorn die deze benoeming heeft
aangenomen.
Mevrouw Y.M. Vóórhaar, part
time predikante in de hervormd/
gereformeerde gemeente in Oos
terhout, gaat vanaf 1 juli werken
als predikante voor buitengewo
ne werkzaamheden ten behoeve
van het studentenpastoraat in
Amsterdam. Yolanda Vóórhaar
(33) volgt als studentenpastor dr.
S.E. Hof op die in januari 1985
werd benoemd tot hoogleraar
aan het Luthers seminarium. Het
team van studentenpastores in
Amsterdam bestaat voorts uit
Ype Bekker en André Fox (her
vormd). Syb de Lange, Lodewijk
Ringnalda. Aart Schippers en
Bernard Rootmensen (gerefor
meerd) en Henk de Vilder (ka
tholiek).
