Libië toch door bommen verrast EG-beraad riep Libië en YS tot matiging op Tutu aartsbisschop 'Premier Thatcher is schoothondje Reagan' ''Eén groot vuurwerk9 Nederland betreurt bombardement Libië Spanje en Frankrijk weigerden doortocht Ziridafrikaanse politie vindt 36 verkoolde lijken in thuisland DINSDAG 15 APRIL 1986 BUITENLAND PAGINA 7 Onzekerheid over gevolgen Amerikaanse actie LONDEN - In Engeland brak van ochtend een politieke ruzie uit na dat bekend geworden was dat pre mier Thatcher de Verenigde Staten toestemming had gegeven had in Engeland gestationeerde Flll- vliegtuigen te gebruiken voor de bombardementen op Libië. Oppo sitie-woordvoerder Kinnock noemde de premier "het schoot hondje van de Amerikaanse presi dent". door Lia van Bekhoven De VS hebben 150 Flll-toestel- len op militaire bases in Suffolk en Oxfordshire. De vliegtuigen die be doeld zijn voor NAVO-activiteiten WASHINGTON/TEL AVIV (GPD) - Waarnemers in de Libische hoofdstad hebben de kunnen alleen worden ingezet met indruk dat het land toch nog is verrast door de Amerikaanse bombardementen van exPllciete toestemming van de vannacht. Toen de vliegtuigen boven de stad verschenen, brandde de openbare verlich- ting, hetgeen het werk van de piloten vergemakkelijkte. Pas twee uur na de bombarde menten beval de staatsradio de steden Tripoli en Benghazi te verduisteren. Britse premier. Libië valt buiten het NAVO-gebied. De goedkeuring van Thatcher voor het gebruik van Fill kwam als een volslagen verrassing in En geland. De unanieme verklaring gisteren in Den Haag van de EG- ministers van buitenlandse zaken, onder wie de Britse minister Sir Geoffrey Howe, om de Verenigde Staten tot zelfbeheersing te ma nen, deed vermoeden dat Groot- Brittannië geen rol zou spelen bij de militaire acties tegen Libië. Bo vendien waren er geen aanwijzin gen dat de Amerikaanse ambassa deur van de Verenigde Naties Ver- non Walters, afgelopen zaterdag in Londen de Britse premier ervan overtuigd had dat bomaanslagen op Libië onder dë regels van het internationale recht op zelfverde diging vielen. De inzet van de F111 was van mi litair belang omdat de lading bom men aanzienlijk groter kon zijn dan die van de toestellen die opste gen van de vliegdekschepen in de Precies om twee uur vloog de luchtarmada vanaf de tot de Zesde Vloot behorende vliegdekschepen in de Middellandse Zee op Libië aan. Militaire doelen en, volgens informatie van de Amerikanen, trainingskampen voor terroristen in het oosten en het zuiden van de hoofdstad, werden het eerst be stookt. Daaronder het communica tiecentrum van het leger in de buurt van Gaddafi's huis. Dit is het zenuwcentrum, vanwaaruit vol gens de Amerikanen de terreurda den in de wereld worden gecoördi neerd. Het luchtafweersysteem rond de steden Tripoli en Benghazi werkte volgens waarnemers ter plaatse ge- brekkig. Om de tegenstand bij (foto ad voorbaat te beperken bombardeer- TRIPOLI/HILVERSUM (GPD) - „Mijn collega en ik zagen vannacht de Amerikaanse bommenwerpers over ons hotel komen. Kort daarna hoor den we zware bomexplosies. Direct daarop kwam het afweergeschut. Plotseling zagen we als het ware een groot vuurwerk en enorme branden. Dit gebeurde aan de buitenkant van de stad op ongeveer 6 kilometer van ons hotel". Dit zei vanmorgen de heer W. J. de Wijn, manager van het Nederlandse bedrijf Stamicarbon, vanuit hotel Al-Khabir in Tripoli in een telefoonge sprek met deze krant. De Wijn en zijn collega E. Silvertan waren van nacht getuige van de Amerikaanse bombardementen op de Libische hoofdstad Tripoli. Het tweetal van Stamicarbon, gevestigd in Geleen en een dochteronderneming van DSM, was gistermiddag in Tripoli gearri veerd. Hoewel volgens De Wijn de aanvallen van korte duur waren, kon den hij en de andere gasten van het hotel de nachtrust wel vergeten. „Alles was direct in rep en roer. De lichten gingen heel langzaam in het hotel uit en daarna ook in de stad. De auto's op straat doofden hun kop lampen. Alleen zag ik vanuit mijn kamer, die aan de havenkant ligt, nog wat lichtjes van schepen", aldus De Wijn. „Op straat brak na de aanval toch een lichte paniek uit, maar u weet dat arabieren altijd wat opgewonden zijn. Vanmorgen vroeg was de elektrici teit nog steeds niet intact en ook de watervoorziening werkte niet". De Wijn en Silvertan hebben na de aanval het radiotoestel in hun ka mer afgestemd op de Voice of America, die op de kortegolfzender zit. „Op die zender hoorden we de verklaring van Reagan over de aanval". Mana ger De Wijn voegde eraan toe, dat hij en zijn collega zeer verrast waren door de aanval van vannacht. De Nederlandse ambassade is niet getroffen bij de aanval. Tijdelijk zaakgelastigde H. N. Buisman, die samen met andere Nederlandse diplo maten direct na de VS-aanval naar het ambassadegebouw vertrok, ver klaarde via de telefoon, dat de Nederlandse kolonie 'oké' is. Op dit mo ment vertoeven ongeveer 400 Nederlanders in Libië, die over het hele land verspreid zijn. den de Amerikanen eerst het vlieg veld bij de hoofdstad. Veel later kwam de rakettengordel langs de kust in werking. Vele Russische SAM-raketten werden afgevuurd, maar zo er nog een doel was, werd dat gemist. In Washington was het tot maan dagavond zes uur (een uur 's nachts Nederlandse tijd) volstrekt onduidelijk wat er zou gebeuren. Een laat ontdekt komen en gaan van topfiguren in de regering en het Congres voorspelde pas, dat Reagan in weerwil van uiteenlo pende meningen binnen zijn rege ring een beslissing had genomen om tot actie over te gaan, terwijl zijn onderhandelaar VN-ambassa- deur Vernon Walters en andere ex perts nog in Europa besprekingen voerden. Walters zou vandaag in Washington terugkeren. De bombardementen hebben brede steun gekregen in het Ame rikaanse Congres. 'De president heeft gedaan wat vele Amerikanen wilden dat hy zou doen - hij heeft op gepaste wijze gereageerd op een terreuractie, waarvan vast staat dat Libië deze georganiseerd heeft, na melijk de bomaanslag op een West- berlijnse discotheek, waarbij een Amerikaanse militair gedood werd', zei de Republikeinse sena tor Bob Dole. De Democratische senator Edward Kennedy zei te denken 'dat alle Amerikanen op dit moment achter de bevelhebber staan'. Volgens de Republikeinse senator Richard Lugar toont de Amerikaanse actie tegen Libië dat 'de VS op een gepaste en juiste wij ze reageren op tegen ons gerichte terreuracties'. In Washington heerst niettemin onzekerheid over de gevolgen van de actie. Niemand gelooft dat Gad dafi zich bij de gang van zaken zal neerleggen. De Libische regerings krant al-Zahf-al Akhdar schreef gisteren: "Als de Verenigde Staten een vergeldingsactie nemen tegen Libië, zal Libië als antwoord Ame rikaanse militaire doelen, vooral kernrakettenbases in Europa, aan vallen. Libië zal terugslaan, zelfs al leidt dat tot een derde wereldoor log". Op de Amerikaanse basis inhet Britse Upper Heyford werden de overge vlogen Flll-gevechtsvliegtuigen met bommen geladen. De Amerikaanse soldaten van de Zesde Vloot werden dit weekeinde en gisteren gedeeltelijk 'ververst'. Deze man kwam gisteren weer thuis na een paar weken dienst te hebben gedaan voor de Libische kust. (foto's ap> DEN HAAG (GPD) - Het Neder landse ministerie van buitenlandse zaken betreurt de aanval van de Verenigde Staten op de Libische steden Tripoli en Benghazi. "Te meer daar de twaalf EG-landen zich gisteren hebben ingezet voor een politieke oplossing en verdere voorkoming van een militaire esca latie", aldus woordvoerder Jonker Roelants van Buitenlandse Zaken vanmorgen. Hij wees erop dat de Amerikaan se regering doelbewust het Euro pese verzoek een politieke oplos sing te zoeken naast zich neer heeft gelegd. Volgens de woordvoerder hoorde de Nederlandse ambassade DEN HAAG - De bewegingsvrij heid van Libische diplomaten in de twaalf EG-landen zal worden beperkt, evenals het aantal diplo maten op de Libische ambassades ("volksbureaus"). Tevens zal het voor Libiërs moeilijker worden een visum voor EG-landen te ver krijgen. Libië en de Verenigde Sta ten wordt gevraagd zich terughou dend op te stellen om verdere uit breiding van de militaire spannin gen tussen beide landen te voorko- door HansGeleijnse Over deze maatregelen zijn de twaalf EG-ministers van buiten landse zaken het gisteren, tijdens spoedberaad in Den Haag over het terrorisme, eens geworden. Voor het eerst brandmerken de EG-lan den gezamenlijk Libië als suppor ter van internationaal terrorisme; drie maanden terug na de bomaan slagen op de vliegvelden van Rome en Wenen, konden de Twaalf het daarover onderling nog niet over- eens worden. Hoewel de inmiddels uitgevoer de militaire actie tegen Libië giste ren in Washington nog slechts als mogelijkheid werd besproken, maakte minister Van den Broek in Den Haag namens de EG-landen duidelijk, te streven naar een "poli tieke oplossing" voor het conflict. Volgens de Nederlandse be windsman, tijdelijk voorzitter van de EG-ministerraad, hebben de Twaalf nu een "duidelijk signaal" righting Tripoli gestuurd. "Landen die terrorisme steunen kunnen met ons niet op normale manier di plomatieke relaties onderhouden", zo zei hij. Op kritische vragen van Ameri kaanse journalisten over het uit blijven van scherpe economische en militaire maatregelen reageerde hij scherp: "De Amerikaanse pu blieke opinie moet zich realiseren dat de meeste slachtoffers van ter rorisme op Europese bodem zijn gevallen". Waarschuwing Een tweede waarschuwing was er voor het hoofd van het terroris- me-bureau van het State Depart ment, Oakley, de mogelijke opvol ger van Washingtons man in Den Haag Paul Bremer. Oakley heeft gezegd dat de VS gedwongen zou zijn tot militaire maatregelen tegen Libië, wanneer Europa niet met af doende sancties zou komen. Van den Broek: "Oakley is am bassadeur, en niet de opperbevel hebber van de Amerikaanse strijd krachten. Hij is evenmin bevoegd tot het nemen van dit soort beslis singen". Oakley is gisteren naar Europa afgereisd voor overleg met de bondgenoten. De Twaalf hebben gisteren ver dergaande maatregelen in het vooruitzicht gesteld wanneer Libië ook toekomstige terroristische ac ties mogelijk maakt. Eén ervan is sluiting van alle "volksbureaus", gevoegd bij economische sancties. Over dat laatste punt, een wens van de Amerikanen, is gisteren niet "in details" gepraat, aldus Van den Broek. Vooral de Westduitsers en de Zuideuropese landen hebben in Den Haag aangedrongen op een gematigde reactie, zo bleek in di plomatieke kringem Italië en Spanje hadden om dit spoedbe raad verzocht, omdat Libië ge dreigd had met acties tegen bases in Zuid-Europa wanneer Amerika van daaruit militaire actie zou on dernemen. Britten en Fransen wensten een hardere opstelling van de Gemeen schap. De Britse minister van bui tenlandse zaken Howe gaf toe dat zyn land onmiddellijke sluiting van de Libische volksbureaus voorstond. Londen heeft de diplo matieke relaties met Libië verbro ken na de schietpartij voor het Li bische volksbureau in de Britse hoofdstad, waarby een agente werd gedood. Toch toonde Howe zich tevre den: "Deze verklaring gaat verder dan alle eerdere en is een effectief gemeenschappelijk antwoord aan landen die terrorisme steunen", al dus de Brit. Hij noemde de maatre gelen „een dwangbuis voor Libi sche terroristen in Europa". Volgens Howe zijn er "overtui- Desmond Tutu: sancties (foto ANP) gende bewijzen" dat Libië betrok ken is bij terroristische acties, in clusief de bomaanslag in de Ber- lijnse discotheek. Van den Broek echter wenste de Amerikaanse in formatie hierover niet als zodanig te kwalificeren. "Dat er aanwijzin gen zyn is duidelijk, anders was Li bië niet genoemd. Verder wil ik hier niet over discussiëren", aldus de bewindsman. Van Westduitse zijde werd eveneens niet over "be wijzen", maar over "aanwijzingen" gesproken. Scherper EG-voorzitter Van den Broek wenste na afloop van het urenlang uitgelopen beraad niets te zéggen over welke landen welke stand punten hadden ingenomen. Maar hij zei wel, dat ook in de Neder landse visie het communiqué scherper had gekund. "Wij waren ervoor geweest om aan te geven welke maatregelen wij zouden ne men als er opnieuw terroristische aanslagen met Libische steun plaats hebben. Daaronder valt ook sluiting van de volksbureauszo zei hij. Libië laat de diplomatieke rela ties met Nederland vanuit het Brusselse volksbureau behartigen door een tijdelijk zaakgelastigde. Aan het hoofd van de Nederlandse ambassade in Tripoli staat even eens een tijdelijk zaakgelastigde. De staf van het Brusselse volksbu reau zou uit minstens tien perso nen bestaan. JOHANNESBURG - In het Zuid- afrikaanse thuisland Lebowa, op ongeveer 300 kilometer ten noord oosten van Johannesburg, zijn dit weekend de verkoolde resten van 36 mensen aangetroffen. De lijken van mannen, vrouwen en kinderen waren op drie plaatsen verborgen en gedeeltelijk begraven of verbor gen onder takken. door Ruud de Wit Op de plaats van de lugubere vondsten zijn ook de resten van in Washington enkele uren voor de aanval van de Amerikaanse plan nen. Op dat moment was de West duitse minister van buitenlandse zaken Genscher onderweg naar de Verenigde Staten met het verzoek van de twaalf EG-landen. De twaalf ministers hadden daarover gistermiddag in Den Haag verga derd onder leiding van minister Van den Broek. Of er van Europese kant nadere stappen, volgen was vanmorgen nog niet bekend. Woordvoerder Jonker Roelants sloot niet uit dat er met de EG-landen opnieuw wordt overlegd over een gezamen lijk standpunt in deze zaak. "Maar ik kan me ook voorstellen dat er in dit kader nog gesprekken met Was hington zullen plaats hebben". De woordvoerders van de be langrijkste partijen in de Tweede Kamer noemden het onbegrijpe lijk dat de Amerikanen hun Euro pese bondgenoten zo openlijk heb ben gebruskeerd. PvdA'er Klaas de Vries vond zelfs dat er "iets ge knapt" is nu de VS "twaalf minis ters in feite voor joker heeft gezet". Ook Joris Voorhoeve (WD) en Joep de Boer (CDA) noemden het onbegrijpelijk dat de VS zo snel tot militaire acties waren overgegaan. Voorhoeve noemde het militaire optreden "uiterst riskant" vanwe ge de mogelijke politieke gevol gen. verbrande autobanden gevonden, zodat aangenomen mag worden dat de personen zyn omgekomen door de beruchte 'necklace', een manier van terechtstelllen, waarby autobanden gevuld met benzine om de nekken van de slachtoffers worden gehanden die vervolgens in brand worden gestoken. Als gevolg van de ontdekking van de verkoolde lijken heeft de politie van het thuisland inmiddels 67 personen gearresteerd. Volgens een politiewoordvoerder, kolonel Moloto, hebben de terechtstellin gen gedurende de afgelopen zes weken plaatsgevonden. Een andere arrestant van de poli tie van Lebowa, Peter Nchabeleng, de president van de Noord-Trans vaalse afdeling van het Verenigd Democratisch Front stierf dit weekeinde, enige uren nadat hij opgepakt was. Volgens de politie van Lebowa zou hy 'aan natuurly- Middellandse Zee. De vliegtuigen die opstegen van de drie Britse ba ses kunnen de ruim 2000 km af stand in twee uur afleggen. Belangrijker voor president Rea gan is echter het politieke aspect van de Britse samenwerking. Het gebruik van de in Engeland gesta tioneerde toestellen duidt er im mers op dat de'Verenigde Staten handelden met goedkeuring van tenminste één Europese bondge noot De oppositie-woordvoerder De- nis Healy noemde de militaire actie "erger dan een misdaad. Het is een blunder". "Met de Britse medewer king heeft premier Thatcher weer eens laten zien dat ze niet meer is dan de schoothond van president Reagan", aldus Healy die eraan toevoegde zich ervoor te schamen Brits te zyn.- MADRID/PARIJS - Noch Parijs noch Madrid hebben de Amerika nen gisteren toestemming ver-1 leend om met hun gevechtsvlieg- tuigen over Frankrijk en Spanje te vliegen/ Dat blijkt uit verklaringen die in beide hoofdsteden zijn af£e- legd. De Amerikaanse bommen werpers waren daardoor twee keer zo lang in de lucht dan nodig was geweest als ze wel over het vaste land hadden kunnen vliegen. De officiële woordvoerder van de Spaanse regering, Javier Sola- na, verklaarde vanmorgen vroeg, dat de vier Amerikaanse bases van Rota, Zaragoza, Torrejon de Ardoz en Moron de la Frontera op geen enkel moment gebruikt zijn als vertrekpunt voor de aanval op Li bië. In Madrid heerst intussen de no dige onzekerheid en irritatie over het bliksembezoek, dat de Ameri kaanse afgezant Vernon Walters zaterdagavond aan Madrid bracht. In tegenstelling tot Walters' bezoek aan andere Europese hoofdsteden, werd er aan het verblijf van Wal ters in Madrid en zyn twee uur du rende onderhoud met premier Gonzalez geen enkele ruchtbaar heid gegeven. Zelfs de Spaanse mi nister van buitenlandse zaken, Fer nandez Ordonez, was onkundig van het bezoek van Walters aan Madrid. Pas gistermiddag werd een eind gemaakt aan die myste rieuze geheimhouding rond Wal ters korte tussenstop in Madrid. Over de inhoud van wat in het on derhoud tussen Walters en Gonza lez besproken werd, tast men nog in het duister. Volgens een woord voerder van de Spaanse diploma tieke voorlichtingsdienst zou Spanje niet op de hoogte gesteld zijn van de Amerikaanse aanval op Libië. In Spanje heerst grote ongerust heid over de gevolgen van de Ame rikaanse aanval op Libië. Het drei gement van kolonel Gaddafi om Amerikaanse bases in Europa aan te vallen als represaille voor een Amerikaanse aanval op Libië, brengt het gevaar dichter bij het Spaanse huis. De vier Amerikaan se bases in Spanje bevinden zich in verhoogde staat van waakzaam heid. ke oorzaken' (hartaanval) zijn ge storven. Niemand geloofl echter dat de 59-jarige Nchabaleng op zo'n ma nier aan zyn einde is gekomen. Hij is trouwens de tweede persoon binnen een week die in de gevan genis van Lebowa om het leven is gekomen. De eerste was de journa list Makompo Kutumela. Deze was lid van de radicale anti-apartheids organisatie AZAPO (Azanian People's Organisation) en was voor zijn dood met stokken en zwepen geslagen, en daarna met een hamer bewerkt. Het is niet geheel zeker of de vondst van de 36 lyken in Lebowa politieke achtergronden heeft. Mo gelijk gaat het hier in de eerste plaats om rituele terechtstellingen. Maar de politie sloot niet uit dat de massamoord in verband staat met de recente politieke spanningen in het omstreden thuisland. JOHANNESBURG - Nobelprijs winnaar Desmond Tutu (54) is gis teren gekozen tot de nieuwe Angli caanse aartsbisschop voor Zuidelijk Afrika. Hij werd met ruim tweederde meerderheid ge kozen door een kiescollege van 450 Anglicaanse bisschoppen en ande re geestelijke vertegenwoordigers. Tutu, die nu nog bisschop van Johannesburg is, volgt Philip Rus sell op die in augustus met pen sioen gaat. Volgende maand reeds zal Tutu verhuizen naar Kaapstad, waar de Anglicaanse aartsbisschop woont. door Ruud de Wit De keuze van de nieuwe Angli caanse aartsbisschop was al maan den een omstreden kwestie, omdat er binnen de Anglicaanse kerk voor een scheuring werd gevreesd als de keuze zou vallen op Tutu. Deze wordt vooral in blank-conser vatieve kringen ernstig bekriti seerd vanwege zijn duidelijke poli tieke stellingname ten opzichte van het apartheidssyteem. Enige weken geleden nog deed Tutu een dringende oproep aan de westerse landen om Zuid-Afrika te treffen met economische strafmaatrege len. Het is niet de eerste keer dat de persoon van bisschop Tutu tot pro blemen binnen de Zuidafrikaanse Anglicaanse kerk heeft geleid. De eerste keer was dat eind 1984, toen aan hem de Nobelprijs voor de vre de werd toegekend en hij tevens werd gekozen tot de nieuwe bis schop van Johannesburg. Evenals nu het geval is, werden er onder blanke gelovigen in het diocees bezwaren gehoord tegen Tutu's uitgesproken politieke stel lingname in de strijd tegen de apartheid. Achteraf kan worden gezegd, dat het uiteindelijk toch al lemaal is meegevallen, hoewel be kend is dat een aantal blanke gelo vigen voor het lidmaatschap van de Anglicaanse kerk hebben be dankt. Peter Collins, een politieke we tenschapper aan de Universiteit van Kaapstad formuleerde het di lemma van het kiescollege als volgt: "Als bisschop Tutu wordt gekozen zullen vele blanken den ken dat de kerk verkocht is aan zwarte radicalen. Terwijl als hij niet gekozen wordt, juist de zwarte gelovigen zullen denken dat de kerk hypocriet is in zijn opstelling ten opzichte van de opheffing van de apartheid". De Anglicaanse kerk in Zuid- Afrika telt circa 2 miljoen gelovi gen, voor het grootste deel zwart. Maar de belangrijkste financiële bijdragen komen van de blanke ge lovigen. Gisteren werd aanvanke lijk nog naar een tussenoplossing gezocht, waarbij de naam viel van de zwarte Anglicaanse aartsbis schop voor Centraal Afrika, Walter Makhulu, die in het Zuidafrikaan se Soweto is geboren. KATHOLIEKEN (AFP) - Een delegatie van de Zuidafrikaanse katholie ke bisschoppenconferentie is gisteren in Lusaka aangekomen voor een ontmoeting met leden van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC). De delegatie staat onder leiding van aartsbisschop Dennis Hurley. Zij zal onder meer spreken met ANC-leidcr Oliver Tambo. De delegatie blijft twee dagen in Lusaka. Zij wil met haar gesprekspartners praten over "de toekomst van Zuid-Afrika", zo verklaarde Hurley by aankomst. Na het beraad met zijn belangrijkste adviseurs over de actie tegen Libië, maakte president Reagan een wandeling dopr de tuin van het Witte Huis. V.l.ii.r. de heren Whitehead (onderminister buitenlandse zaken), Regan (chef Witte Huis), Reagan en Weinberger (defensie). (foto ap>

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 7