Paus maakt historisch
gebaar naar joden
Scheepsbouw heeft
computer nodig om
te kunnen overleven
Reportage
LADAN ZONWERING
Voor méér zekerheid
Scheepsbouwers bundelen krachten in automatisering
Nieuwe ambassadeur
VS 'zware diplomaat'
CDA: 'Laat Lubbers
zijn karwei afmaken'
KNIKSCHERMEN
PAGINA 6
MAANDAG 14 APRIL 1986
A lid nva
XPE LEEUW
Rijnsburg Rijnsburgerweg 100 01718-29301
Leiden - Steenstraat/43 - Q71 -1420 45
(ook zaterdags van 10.00 tot 13.00 uur) I
Showroom Molensteeg 12-14 (bij de Doezastraat) Leiden
tel. 071-121375-140006, geopend ma. t/m vrij. 0.800-17.30 uur,
Zaterdag 10-14 uur
WASHINGTON (ANP) - Robert
Oakly, de huidige onderminister
van buitenlandse zaken voor ter
reurbestrijding, wordt volgens di
plomatieke kringen in Washington
de nieuwe Amerikaanse ambassa
deur in Nederland. Het Witte Huis
en het ministerie van buitenlandse
zaken wilden geen officiële beves
tiging geven, omdat de benoeming
nog niet formeel door Nederland
zou zijn goedgekeurd. Wel heeft de
Amerikaanse regering zijn kandi
datuur naar de Nederlandse rege
ring gestuurd. Pas na Nederlandse
goedkeuring zal het Witte Huis de
benoeming bekend maken. Daarna
is nog instemming van de Senaat
vereist, maar dit wordt beschouwd
als een formaliteit.
Het is de bedoeling dat Oakly de
huidige Amerikaanse ambassa
deur in Den Haag, Paul Bremèr III,
zal opvolgen. Een zegsman van het
State Department (het Amerikaan
se Buitenlandse Zaken) bevestigde
dat Bremer III de huidige functie
van Oakly zal overnemen.
Oakly is een carrièrediplomaat,
die als ambassadeur gediend heeft
in Zaïre en Somalië. Hij is verder
werkzaam geweest in de nationale
veiligheidsraad en was ondermi
nister voor Oost-Azië en de Pacific.
Hij geldt als een voorstander van
een harde lijn, die de denkbeelden
van minister van buitenlandse
ken Shultz inzake terreurbestrij-
dingen aanhangt. Shultz staat in te
genstelling tot zijn collega van de
fensie Weinberger een harde poli
tiek voor inzake terreurbestrijding,
met preventieve aanvallen tegen
landen die terreur bedrijven, ook
als dat slachtoffers onder de bur
gerbevolking met zich mee brengt.
Volgens politieke waarnemers in
Washington is Oakly een zware be
noeming voor een klein land als
Nederland. Naar verluidt houdt
het mogelijk verband met de oppo
sitie die Nederland vaak voert in
de NAVO. Wie Nederland mee kan
krijgen voor een bepaald stand
punt, zo luidt deze redenering, kan
verder op bijna collectieve steun
rekenen in NAVO-verband. Van
daar dat de Amerikanen er veel aan
gelegen is, om mogelijke Neder
landse oppositie tegen de Ameri
kaanse politiek via een diplomaat
van zwaar'kaliber te neutraliseren.
DEN HAAG (ANP) - 'Laat Lubbers zijn karwei afmaken' is de leus waar
mee de christen-democraten de verkiezingen ingaan. CDA-voorzitter Piet
Bukman maakte hem bekend aan het einde van het congres van de Euro
pese Volks Partij, dat zaterdag in Den Haag met het staande zingen van
Beethovens 'Alle Menschen werden Brüder' werd besloten.
Premier Lubbers sprak zaterdag opnieuw over Nederland als 'het land
van de rijkste armen en de armste rijken', en over 'de ellende van het
ongekerstend kapitalisme'. Het feit dat zijn rede goeddeels een herhaling
was van zijn openingstoespraak op donderdag, deed Bukman opmerken
dat zijn ervaring als voorlichter hem had geleerd 'datje iets 4 of 5 maal
moet herhalen om het goed te laten doordringen'.
Christendemocratische prominenten als bondskanselier Kohl, de Bel
gische premier Martens en zijn Luxemburgse collega Santer spraken met
grote nadruk over de beslissende rol van de christen-democraten in de
Europese eenwording en over de noodzaak zich niet neer te leggen bij
teleurstellende ontwikkelingen.
Het congres nam ook een resolutie aan over terrorisme, waarin de
twaalf EG-regeringen wordt gevraagd om 'snelle, effectieve reacties op
de jongste terreurdaden tegen een verkeersvliegtuig boven Griekenland
en tegen burgers in Berlijn'.
trouwen en hoop in deze nieuwe
historische periode, die vrucht
baar zal zijn nu wy onze gemeen
schappelijke taak op voet van ge
lijkheid en van wederzijdse ach
ting aanpakken in het belang van
het hele mensdom", aldus Toaff.
Het college van kerkvoogden
van de Hervormde Gemeente
Amsterdam zal binnenkort op
voorzichtige wijze steun verle
nen aan predikanten of werkne
mers bij wie loonbeslag plaats
vindt als gevolg van de weige
ring defensiebelasting te betalen.
In eerste instantie zullen de
kerkvoogden de sommatie terug
zenden aan de ontvanger der be
lastingen met als argument dat
zij geen partij willen zijn in een
zaak tussen de ontvanger en een
individu. Bovendien willen ze
niet als handlanger van de belas
tingen functioneren. In tweede
instantie zullen de kerkvoogden
zich echter niet tegen een loon
beslag verzetten.
Dit is het resultaat van een ge-
De computer zal de Ne
derlandse scheepsbouw
helpen overleven in de
moordende internationale
concurrentieslag. Dat is
de stellige overtuiging van
directeur L. Ardon van de
Cono Industrie Groep in
Groningen. Hij is een van
de drijvende krachten
achter een unieke over
eenkomst van zo'n 20
vooraanstaande Neder
landse scheepsbouwers,
die samen computerpro
gramma's gaan ontwikke
len voor het ontwerpen en
produceren van schepen.
door
Cees Vellekoop
pauselijke heerschappij hebben
geleden.
Indirect roerde voorzitter Sa-
ban van de joodse gemeente van
Rome ook de kritiek aan, die me
nigmaal is geoefend op paus
Pius XII (1939-1958) omdat hij
zich niet duidelijk genoeg zou
hebben uitgesproken tegen de
jodenvervolging gedurende de
Tweede Wereldoorlog. „Het is
niet onze taak - omdat wij nog te
dicht bij die tijd staan - te oorde
len over wat toen in Rome is ge
beurd.
Wat toen aan de oevers van de
Tiber gebeurde kon niet aan de
andere kant van de rivier worden
gelaten voor wat het was, zoals
wij niet konden overzien wat
toentertijd in andere gebieden
van het Europese vasteland ge
beurde", aldus de voorzitter.
Opperrabbijn Toaff beschreef
het bezoek van de paus aan de
synagoge als „een regelrechte
omkeer in de kerkpolitiek". Naar
zijn mening moet het jodendom
hierin een erkenning van kerke
lijke zijde zien. „Wij kunnen het
verleden niet vergeten, maar wy
wensen voort te gaan met ver
Paus Johannes Paulus II heeft
gistermiddag geschiedenis ge
schreven door als eerste paus de
drempel van een synagoge te
overschrijden. In de synagoge in
Rome verklaarde de paus: "De
Kerk betuigt door mijn mond
nogmaals leedwezen over alle ui
tingen van antisemitisme en van
haat en vervolging, in welke tijd
en door wie ook aangesticht te
gen de joden".
Tevoren had het Vaticaan ge
waarschuwd, dat het pauselijk
bezoek moest worden gezien als
een gebaar, om misverstanden
uit de weg ruimen tussen rooms-
katholieken en joden, zoals die
door de eeuwen heen zijn opge
bouwd.
Het gebaar mag niet worden
uitgelegd als een eerste stap tot
erkenning van de joodse staat
door de H. Stoel, aldus de Vatis
caanse woordvoerder.
Dit weerhield voorzitter Giaco-
mo Saban van de joodse gemeen
schap van Rome en opperrabijn
Elio Toaff er niet van de paus aan
te sporen tot het laten varen van
zijn terughoudendheid ten op
zichte van Israel. Naar hun me
ning kan het Vaticaan niet langer
weigeren de staat Israel officieel
te erkennen door het aanknopen
van diplomatieke betrekkingen.
Volgens de paus moet er nog
een lange weg worden afgelegd,
alvorens sprake zal zijn van het
uit de weg ruimen van elk voor
oordeel, hoe subtiel ook. „U bent
onze lievelingsbroeder'en in ze
kere zin ook onze oudere broer",
aldus de paus.
De paus betitelde de discrimi
natie die joden (hebben) onder
gaan en de ongerechtvaardigde
inperking van hun religieuze en
burgerlijke vrijheden als „objec
tief zeer betreurenswaardig". Hij
betuigde krachtig steun aan wat
„Nostra Aetate" zegt wat betreft
verwerping van de collectieve
schuld van de joden aan de
kruisdood van Christus.
„Dit kan noch de joden van die
tyd, noch hun nakomelingen,
noch de thans levenden zonder
aanzien des persoons worden
aangewreven", verklaarde Jo
hannes Paulus II.
Natuurlijk moet de Rooms-Ka-
tholieke Kerk haar eigen identi
teit bewaren, maar dat maakt het
nog niet geoorloofd de joden als
„veroordeeld en vervloekt" te
beschouwen, betoogde de paus,
„alsof dat rechtstreeks uit de
Heilige Schrift zou kunnen wor
den afgeleid". Steeds moeten
Kerk en christenen bereid zijn de
dialoog met het jodendom aan te
gaan, waartoe nog maar eerste
schreden zijn gezet, aldus de
paus.
Hij herinnerde aan de hulp die
christenen in Rome joden heb
ben geboden ten tijde van de ver
volging in de Tweede Wereldoor
log. Dat aspect werd ook aange
sneden door de beide joodse
woordvoerders, die evenwel te
gelijk in herinnering brachten
hoe de joden van Rome onder
sprek tussen leden van de cen
trale kerkvoogdij en de wijkker-
keraad van de Parkkerkgemeen
te. De predikante van deze ge
meente, mevrouw Coosje Ver
kerk, heeft driemaal 572 gulden
ingehouden uit protest tegen het
1 novemberbesluit tot plaatsing
van nieuwe kernwapens in Ne
derland.
Ardon deed al in de jaren zeven
tig computerervaring op bij Cen
traal Staal, waar hij zich als di
recteur bezig hield met 'numerie
ke besturing'. Daarna is het snel
gegaan. "Toen Centraal Staal in
1977 een dochteronderneming
voor dit soort activiteiten op
richtte onder de naam Numeriek
Centrum, kon ik nog volop mee
praten. Nu begrijp ik hoogstens
nog ruwweg wat er gebeurt. Ik
kan nog meepraten over de fi
nanciële kant van de zaak, maar
ik begrijp de symbolen waar ze
nu mee werken niet eens meer
allemaal".
De vraag blijft waarom de
scheepsbouw hoog ontwikkelde
computertechnologie nodig
heeft. Ardon: "Eigenlijk zijn we
in de jaren zestig al begonnen er
over te denken. We konden zo
veel schepen bouwen als we wil
den, maar het ontbrak eenvoudig
aan de vaklieden. Over de kosten
werd niet gepraat". Een heel an
der uit uitgangspunt dan bij
voorbeeld in Japan, waar men
vooral koos voor automatisering
om de kwaliteit te verbeteren.
Het ontwerpen van schepen zoals dat gebeurt bij de Conogroep: op beeldscherm. De computer geeft de optimale vorm en legt de gekozen
va riant in het geheugen vast. (fotoGPD)
Dat aspect krijgt de laatste ja
ren ook in Europa de nadruk,
want van een gebrek aan ar
beidskrachten is geen sprake
meer. De werkgelegenheid in de
Nederlandse scheepsbouw is
dramatisch teruggelopen. In
1975 werkten er nog 46.000 men
sen in de produktieafdelingen
van Nederlandse scheepsnieuw-
bouw. In 1983 waren er daarvan
nog 29.000 over en volgens de
meest recente gegevens zijn het
er nu geen 16.000 meer.
Voorspellen
Een computer kan niet alleen
meer kwaliteit leveren dan men
senhanden, maar bespaart ook
op de loonkosten. En dat speelt
een overheersende rol bij de wer
ven die de sanering tot nu toe
hebben overleefd. Bovendien
kunnen de werven veel nauw
keuriger de kosten van een schip
voorspellen met behulp van de
computer. Het verschil tussen de
begroting en de werkelijke kos
ten kon vroeger wel oplopen tot
50 procent. Tegenwoordig rekent
een moderne werf met een mar-
ge van slechts een procent.
Kond 1975 groeide bij een aan
tal werfdirecties het besef dat de
computer nodig was om te over
leven. By het Scheepsbouwkun
dig proefstation in Wageningen
was men iets aan het ontwikke
len, maar grote ondernemingen
als RSV en IHC kochten voor
veel geld computerprogramma's
in het buitenland. "Wij hadden
geen miljoen om een programma
te kopen, dus we moesten een
gok wagen en in zee gaan met
Wageningen", aldus Ardon. Het
ging hierbij om voorbewerking
van onderdelen in geautomati
seerde fabrieken.
Sinds die tijd werd er door een
aantal werven gepraat over een
gezamenlijke aanpak, maar dat
wilde niet van de grond komen
en veel gesprekspartners uit die
jaren zijn inmiddels failliet. Ar
don: "We dachten allemaal dat
we zelf het beste systeem in huis
hadden en dat wilde niemand de
len met de concurrentie". Pas in
1982 kwam, met steun van de
overheid, de stichting Coördina
tie Martitiem Onderzoek (CMO)
tot stand.
Inschakelen van computers bij
het ontwerpen stond toen nog in
de kinderschoenen. Dat in tegen
stelling tot de vliegtuigindustrie,
waar de computer eerst werd in
geschakeld om de beste vorm
voor een ontwerp te vinden.
Doordat de computer tijdens het
ontwerpen alle onderdelen van
het nieuwe vliegtuig had vastge
legd, konden deze gegevens later
worden gebruikt bij het opzetten
van een productielijn. Die kant
moet het ook op bij de scheeps
bouw, beseften de werven.
Buurman
Het is met name ook de ener
giecrisis geweest, die een verfijn
der ontwerp nodig maakte. Voor
al in het Noorden deden de wer
ven in de eerste jaren na de oor
log vooral zaken met kapitein-ei
genaren, die allemaal een schip
wilden dat „iets groter of indruk
wekkender was dan dat van de
buurman. Bovendien hadden ze
eisen die samenhingen met hun
meest voorkomende lading en de
gebieden waar ze meestal voe
ren", aldus Ardon.
De scheepsontwerpen die daar
uit rolden waren verre van opti-
maal, maar niemand maakte zich
daar erg druk over zo lang de
brandstof goedkoop was. Dat
veranderde na de eerste .oliecri
sis. Brandstof werd de voor
naamste kostenpost voor de re
derijen. Tegelijkertijd trad er
steeds meer specialisatie op in de
scheepvaart. In plaats van een
lystje met een stuk of zes eisen
voor een nieuw schip, waar de
scheepsbouwer met de natte vin
ger een prijskaartje aan hing,
kwam er een gedetailleerd pro
gramma met soms wel duizend
verschillende eisen. En die eisen
spreken elkaar altyd tegen.
"Zoveel mogelyk laadruim
voor zo min mogelijk geld levert
een schip op dat even lang is als
breed, maar dat kan niet varen.
Een hoge snelheid met een be
perkt brandstofverbruik levert
een slank schip met weinig ruim
te op. Zo moet tussen al die eisen
het meest geslaagde compromis
worden gevonden voor de laag
ste prijs. Dat is met de hand niet
meer te vinden. Dat werken met
zo veel gegevens leent zich bij
uitstek voor de computer".
Een efficient systeem begint
met CAD (Computer Aided Des
ign) en daarna volgt CAM (Com
puter Aided Manufacturing)
Voor allerlei onderdelen en s]
ciale eigenschappen van scl
pen zijn deelprogramma's ont
wikkeld: stabiliteit, sterkte,
stroomlijn. In de ontwikkelings
fase was het lang niet allemaal
betrouwbaar en bovendien is het
niet tot één geheel behorend. Die
integratie en verdere ontwikke
ling van het ontwerpen per com
puter is het voornaamste doel
van de 'Coöperatieve Vereniging
CADCAM Scheepsbouw'.
De onderdelen van dit nieuwe
systeem worden voor een groot
deel in het buitenland aange
kocht, maar het in elkaar passen
van die programma's is een
moeizame klus. Bovendien moet
de vereniging rekening houden
met de zeer verschillende stadia
van ontwikkeling bij de werven.
"In de maanden voor ik hier in
dienst trad, heb ik een cursus ge
volgd om te leren tekenen met
behulp van computers. In een
paar maanden tijd was ik de ex
pert op dit gebied in Nederland",
aldus Ardon. "Bij Cono en IHC
zijn ze al tien jaar bezig, maar er
zijn ook werven waar ze bij wijze
van spreken nog nooit een beeld
scherm hebben gezien"
Uiteindelijk moet het allemaal
leiden tot een systeem waarbij de
computer eerst helpt om het
ideale compromis uit te dokteren
tussen alle eisen waaraan het
nieuwe schip moet voldoen.
Daarna rekent de computer met
een heel kleine marge uit wat dat
gaat kosten. In dat stadium ligt
elk punt van dat schip al - driedi
mensionaal - vast in de compu
ter, compleet met alle technische
installaties. Van die gegevens
wordt gebruik gemaakt Dij de
voorbewerking van componen
ten en het uiteindelijk samen-
bouwen van het schip.
Hoewel alle 20 aangesloten
werven,over een paar jaar de be
schikking krijgen over hetzelfde
.systeem, blijft de onderlinge
concurrentie bestaan. De uitein
delijke prijs van een schip blijft
immers een kwestie van een kie
ne inkoop van onderdelen, effi
ciency van de werf en de winst-
«roarge. De samenwerking is
vooral nodig om de buitenlandse
concurrentie het hoofd te kun
nen bieden. Want daar wordt niet
afgewacht. "Alleen door hard
mee te doen heeft de Nederland
se scheepsbouw een overlevings
kans", meent Ardon.
laag geprijsd
en toch 100%
leverbaar
in effen en
gestreept doek
Ladan heeft voor iedereen de passende zonwering
