Kennis verspreiden is 11 moeilijke
zaak. Omdat dat zo onzichtbaar is
Open dag bij 'De Klos'
Universiteitsbestuurder Koornstra verlaat liberaliteit
7ATERDAG 29 MAART 19Rf
LEIDEN
LEIDEN - Binnen het college van bestuur
van de Leidse universiteit neemt Matthijs
Koornstra een buitenissige positie in. Als
hij tijdens een universiteitsraadvergade
ring met een grimas op zijn gezicht een
paar minuten te laat binnenwandelt, heeft
hij meer weg van een voetbalbestuurder
op topniveau. Vetlederen koffertje, een
lichte Havanna in de mondhoek, en een
buik die iets bolt boven de broekband van
een 'nonchalante' pantalon. "Managen
brengt eten en sigaren met zich mee", is
zijn commentaar.
Zonder koffie, ook al moet het eerste
bakje uit de automaat komen, begint de
morgen voor hem niet. Daarna is het een
inventieve gesprekspartner. Ironie wordt
onmiddellijk begrepen. Hij heeft ideeen
en wonderlijke hobby's. Misschien is het
deze combinatie die hem tot zo'n geliefd
bestuurder maken. Ingewijden spreken
liever over 'onderhandelaar'. "Stuur
Koornstra op missie en je weet zeker dat
het voor elkaar komt".
Tot ieders verrassing kondigde hij vori
ge maand aan dat hij directeur wordt van
de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek
Verkeersveiligheid (SWOV) in Voorburg.
Hij is op de eerste plaats wetenschapper,
of we dat niet willen vergeten. "Ik ben
niet aan de universiteit gaan studeren om
manager van deze club te worden"
Nog zo'n verrassing. Op zijn bureau lig
gen vier boeken: Het Leidse kroegenboek.
Kwaliteit in de wetenschap, Modermis-
men van Kees van Kooten en bovenop de
poëziekalender van Hans Warren. Ligt die
er soms voor de show? Zijn ziel lijkt diep
geraakt door die opmerking. "Ik heb er nu
nog de pest in dat de verzamelbundel van
Pierre Kemp is uitverkocht". Koornstra is
een groot poëzieliefhebber. Hij heeft in de
redactie van het Leidse literaire tijd
schrift Kaft gezeten en schreef gedichten
onder pseudoniem.
Verder houdt hij van sport, is hij gek
van wielrennen en vooral schaatsen. Zelf
is hij als jeugdlid van de KNSB een talent
geweest. Met de B-ploeg naar Noorwegen
betekende twee gulden vijftig per dag zak
geld. Nauwelijks genoeg om een maaltijd
te ritselen. Koornstra had daar iets op ge
vonden. Hij vertrok met een koffer met je
never en keerde terug met een koffer met
schaatsen. Allemaal voor de verkoop. Be
langrijkste nevenactiviteit op dit mo
ment: het aantrekken van de Tour de
France in 1989 naar Rotterdam.
Matthijs Koornstra is 44 jaar en al vanaf
1959 in universiteit te vinden. Na zijn stu
die psychologie werd hij wetenschappe
lijk medewerker met als specialisatie me
thoden en technieken. Hij was lid van Pro
gressieve Partij (PP) en zit nu acht jaar in
het college van bestuur. "Tweederde van
het werk van het college van bestuur be
staat uit het runnen van een 'company'
waarin 400 miljoen guldlden omgaat en
waarbij 5000 werknemers zijn betrok
ken".
Zijn herbenoeming als kroonlid door
kruiste zijn sollicitatie. De universiteits
raad, die door de minister om advies was
gevraagd, schreef een heel positief briefje.
Alleen kan hij nogal eens onverstaanbaar
zijn, meldde ze.
Zo ook tijdens di
gelijkertijd denkt
neiging om te gaan mompelen en blijven
zijn bijzinnen groeien, net zolang totdat er
een nieuw idee is ontstaan, waarmee hij
uit de voeten kan. Die bijzinnen zijn in dit
verhaal geschrapt.
In de universiteitsraad (ur) kun je
af en toe erg kwaad zijn. Waarom?
"Als ik kwaad word in de ur,
word ik zogenaamd kwaad; in die
zin, dat ik mensen op hun verant
woordelijkheden ga wijzen. Mijn
eigen partij bijvoorbeeld. Als een
PP-lid conservatieve dingen gaat
zitten zeggen, probeer ik zo ie
mand verdeeldheid te laten zaaien
in zijn eigen partij. Dan ben ik daar
zogenaamd kwaad om. Ik probeer
hierdoor de progressieve krachten
van de andere PP'ers op te roepen,
in de hoop dat wat die persoon
naar voren brengt geen steun
krijgt".
"De kwaliteit van de raadsleden
en de kwaliteit van de collegeleden
bepalen hoe vaak ze met elkaar
botsen. Als de collegeleden minder
kwaliteit hebben en toch het beleid
willen verdedigen, zal dit eerder
tot botsingen leiden. En raadsle
den die zich laten 'overrulen' heb
ben het ook niet in zich".
Waarom krijg je vaak de indruk
dat leden van een college van be
stuur goedbedoelende amateurs
zijn?
"Dat is toch ook een beetje zo.
Net zoals wethouders amateurs
zijn. Het ligt ook aan de structuur.
Als je een directie van een bedrijf
verantwoording laat afleggen aan
een democratisch gekozen orgaan
waarvan ze echt afhankelijk is, zo
als de ur of de gemeenteraad, zou
je ontdekken dat het net zulke gro
te amateurs zijn. Moet je die be
richten die af en toe in de krant
verschijnen maar eens lezen over
bedrijven die verzwakken en daar
over in een aandeelhoudersverga
dering verslag moeten doen. Ver
schrikkelijk, wat er op zulke mo
menten wordt geschipperd. Voor
mijn gevoel vallen er dan een hele
boel door de mand".
"Daar komt bij dat een universi
teit een raar bedrijf is, met een raar
produkt. Wij moeten kennis ver
spreiden. Op zich een hele moeilij
ke zaak, omdat dat zo onzichtbaar
Zuinig
Het begin van de jaren tachtig is
gekenmerkt door taakverdeling en
bezuinigingen (tvc-operatie) bin
nen de Nederlandse universiteiten.
Er wordt nog steeds veel gemop
perd. Is dat noodzakelijk?
"Nu merken de mensen de be
zuinigingen pas. Voordat zo'n plan
in gang is gezet, gaat er weer een
paar jaar overheen. Nu worden de
gelden door de minister geïnd. Dat
was voorzien en wij hebben ieder
een daarop gewezen. De facultei
ten kunnen met hun tvc-bijdrage
en normaal zuinig vaderschap uit-
door
Saskia Stoelinga
komen. Er zijn geen nieuwe bezui
nigingen. zoals sommigen dat wel
willen doen voorkomen".
"Door de tvc is het duidelijk ge
worden dat de wetenschap door de
belastingbetaler wordt gefinan
cierd. Ze zal dan ook een zeker
maatschappelijk nut moeten afle
veren, wil ze tenminste niet op
nieuw aanvallen te verduren krij
gen. De arbeidsethos aan de Leidse
universiteit is daardoor nogal ver
anderd. Het feit, dat ambtenaren
op deze wijze zo massaal konden
worden ontslagen, daarvan was ei
genlijk niemand zich bewust. De
'kantjes-er-aflopers', ik durf te zeg
gen dat die er niet meer zijn".
"Waarom zijn wetenschappers
per definitie een 'heiüg' goed? Het
zichtbaar maken en het verant
woorden van onderzoek is geen
slechte zaak. Net zoals medici zich
nu moeten verantwoorden voor
hun vrijheid van werken. Dat zijn
maatschappelijke ontwikkelingen.
Je maakt gemeenschapsgelden op
en de gemeenschap moet gewoon
weten waar dat heen gaat. Het is
een verandering, maar een betrek
kelijke. De bureaucratie in de we
tenschap is altijd nog een stuk
minder dan in de rest van de we
reld"
Niet slaafs
De inbreng van het bedrijfsleven
is veel groter geworden. In '78
kreeg de universiteit nog tien mil
joen gulden binnen uit de derde
geldstroom. Dat is inmiddels geste
gen tot bijna veertig miljoen gul
den. is het goed als het bedrijfsle
ven ook verantwoordelijk is voor
het onderwijssysteem9
"Nee. dat vind ik niet. Dat geld
gaat ook hoofdzakelijk naar onder
zoek. Een student moet niet wor
den opgeleid voor het slaafs volgen
van het bedrijfsleven. Je moet
mensen afleveren met een brede
ontv/ikkeling. Hoe enger je hen op
leidt. en het bedrijfsleven zal hen
graag in een kortere tijd enger wil
len opleiden, des te kleiner zijn
hun kansen over een jaar of tien"
"Dat ligt anders als we praten
over de tweede fase van de univer
sitaire studie: de beroepsopleidin
gen. De minister moet daarover
binnenkort beslissingen nemen.
Het bedrijfsleven krijgt daarin ze
ker een stem. Het zal zo worden dat
de bedrijven de opleiding voor de
cursisten gaan betalen. Dat bete
kent dat we aan betaald onderwijs
gaan doen, waarin de cursist een
dominante rol speelt. Hoewel de
eindverantwoordelijkheid bij de
universiteit en de overheid zal lig
gen, kun je er toch niet omheen dat
de cursist of zijn organisatie iets te
zeggen wil hebben over het onder
wijs".
Duplikaten
Koornstra zou graag zien dat er
door de dertien universiteiten en
hogescholen keuzen worden ge
maakt. Een nieuwe taakverdeling:
de een legt de nadruk in de tweede
fase op de beroepsopleidingen, de
ander op de lerarenopleiding en de
derde instelling verzorgt de weten
schappelijke opleiding.
Hij zegt: "We moeten niet alle
maal duplikaten van elkaar zijn. Ik
vind dat Leiden zijn aandacht
vooral moet geven aan een uitste
kende onderzoeksopleiding. Lei
den heeft een traditie in fundamen
teel goed wetenschappelijk onder
zoek, daarop moet worden voort
gebouwd".
"Voor onderzoek geldt flexibili
teit en kwaliteit. Met dat eerste be
doel ik de mogelijkheid om in te
spelen op wetenschappelijke en
maatschappelijke belangen. Het
gaat om twee zaken: In hoeverre
kan het onderzoek dienstbaar wor
den gemaakt aan de maatschappij?
Maar ook: hoe kan de kwaliteit zo
goed mogelijk worden bevor
derd?"
Met de onderzoeksopleiding
(tweede fase), waarmee aan de
Leidse universiteit in september
wordt begonnen, kan de basis wor
den gelegd, zo meent hij. Slechts
twintig tot dertig procent van de
studenten die zijn afgestudeerd
kan worden toegelaten. Zij heten
dan assistent in opleiding (aio) en
worden in vergelijking met het be
drijfsleven slecht betaald. Volgens
Koornstra ligt daar de moeilijkheid
niet: "Als iemand gek is van weten
schap, heeft hij dat over voor een
gedegen opleiding, die eindigt met
een promotie. Topkwaliteit door
selectie, waarmee kan Nederland
beter zijn gediend?".
Waarom kan dit niet worden ver
wezenlijkt? Waar liggen de knel
punten?
"Veel van mijn collega's in het
land denken er niet zo over. Het
kan zijn dat wij straks in de eerste
fase al minder aantrekkelijk zijn,
omdat we minder beroepsopleidin
gen hebben. Als je die conclusie
trekt, betekent dat minder studen
ten, minder geld uit Den Haag. Dat
is het dreigement".
"Ik ben er zelf niet zo bang voor
Als Leiden bekend zou staan als
het instituut waar je de beste we
tenschappelijke opleiding krijgt,
zal dat wel meevallen. Desnoods
kost het wat studenten, maar dat
verdien je terug met goede onder
zoekscontracten. Je mag kwaliteit
best tegen kwantiteit ruilen".
Elite
"Als het een elite wordt in de cul
tuurbetekenis (en niet in de maat
schappelijke betekenis), ben ik
daar niet op tegen. En ik denk dat
het ook afhangt van de toelatings
criteria. In mijn socialistische vi
sie, die ik tenslotte best wil uitdra
gen, zou het zo moeten zijn dat al
leen op bekwaamheden mag wor
den geselecteerd. Ja. natuurlijk
weet ik dat uit bepaalde milieus de
toestroom heel klein is. Ik kan niet
in een klap de wereld veranderen".
Is studeren nog leuk in deze tijd?
"Ik denk het wel. omdat de jeugd
het zelf altijd leuk maakt. Dat heeft
niets met studie te maken. De
maatschappelijke vorming is wel
verminderd. In die vier jaar moetje
verrekte hard werken om klaar te
komen. Er is weinig tijd om er din
gen bij te doen. Maar we moeten
niet vergeten dat iemand die op
zijn achttiende een vak heeft ge
leerd en de hele dag in de werk
plaats staat, ook weinig heeft. Kijk,
studenten hebben hét al goed van
wege hun mogelijkheden en intel
ligentie, dan moet je ze niet ook
nog eens in de watten leggen. In
vergelijking met hun leeftijdgeno
ten wordt in deze groep het meest
geïnvesteerd. In een ongeschoolde
arbeider het minst. Het omgekeer
de zou toch meer voor de hand lig
gen?".
Slechts dertig procent van de eer
ste fase studenten studeert af in
vier jaar. Is dat genoeg''
"Dat noem ik vrij veel. De ge
middelde cursusduur lag vroeger
op vijfenhalf tot zes jaar. Twee jaar
daarna was ongeveer de helft afge
studeerd. De rest deed het in de
uitloop die in feite doorging tot in
het oneindige. Als je na tien jaar
pas je laatste examen deed, keek
niemand vreemd op".
"Daarvoor is nu een stokje gesto
ken. In die vier jaar moet de huidi
ge student echt niet veel minder
doen dan in die zes jaar van vroe
ger. Wel, dertig procent haalt de
streep nu in vier jaar. Ik denk dat
tussen die vier en zes jaar, de maxi
male studieduur, ook nog eens
meer dan dertig procent de eind
streep haalt. Het totale rendement
zal volgens mij hoger liggen dan
zestig procent. Dat is beter dan een
gemiddelde van een havo of een
vwo en beter dan de oude-stijl-stu-
dent ooit heeft gepresteerd".
Biotechnologie
De Leidse universiteit probeert
in de Leeuwenhoek bedrijven op
biotechnologisch gebied voor de
universiteit te interesseren. Een
'bio-sciencepark'gaat dat lukken''
Professor Rörsch zei vorig jaar nog
in een interview dat maar de helft
van de bedrijven stand zal houden
"Ik denk wel dat het met de bio
technologie zal lukken. Weten
schappelijk doen we het uitste
kend. Maatschappelijk gezien vind
ik het een heel probleem. In mijn
visie zal maar één op de drie het
Koornstra: "Managen brengt eten en sigaren met zich
zeltstandig halen. Eenderde redt
het niet. omdat het produkt niet is
geworden wat men ervan had ver
wacht. Eenderde wordt zo goed.
dat ze worden opgekocht door gro
tere bedrijven. Gist-Brocades bij
voorbeeld koopt zo'n concurrent
gewoon op en doet alsof het over
de kop is gegaan"
"De taak van de universiteit is
dat daar straks niet wordt aange
modderd. Die bedrijven zijn na
tuurlijk zelfstandige bedrijven. Ze
hebben alleen contacten en con
tracten met ons. Willen ze voortbe
staan dan zullen ze het toch van de
technologie en nieuwe kennis
moeten hebben. En daar zitten ze
dicht bij. Inderdaad, het zal een ko
men en gaan worden. Hoe dat alle
maal in de praktijk gaat uitpakken,
weet ook ik niet".
"Dat is heel moeilijk te zeggen
Het is wel iets speciaals. Op de een
of andere manier bestaat in Leiden
een echt 'wij-gevoel'. Conflicten
tussen vakgroepen worden, niet
zoals in Amsterdam, in het open
baar uitgevochten. Men scheldt el
kaar hier niet uit voor rotte vis.
Hoogleraren en vakgroepen die on
enigheid met elkaar hebben, zullen
steeds vanuit het gemeenschappe
lijke idee dat je samen voor iets
staat, met elkaar blijven omgaan
Explosieve liberaliteit, zo zou je
het kunnen noemen"
"Tekenend is dat een communist
aan de Amsterdamse universiteit
werd geweigerd, maar in Leiden
rustig hoogleraar kon worden. Als
iemand wetenschappelijk goed is,
maakt zijn overtuiging niet uit. Dat
geeft een omgang, een manier van
waardering voor elkaar, daar kan
ik bijna emotioneel over praten. Ik
denk dat dat typisch Leids is. bui
ten het bekakte dan".
ADVERTENTIE
X"
Verkoop in 2e hands spullen op de grootste
vlooienmarkt van Leiden e.o.
DE ZUIDHOLLANDSE SNUFFELMARKT
12 en 13 april Groenoordhallen Leiden.
Inl. 01640-35916/57521.
1/
Stembureau
onbereikbaar
voor invaliden
LEIDEN - Het stembureau in de
openbare basisschool De Meer
paal, aan het Broekplein, bleek bij
de gemeenteraadsverkiezingen op
19 maart niet bereikbaar voor inva
liden. Dit heeft in de praktijk tot
een aantal vervelende situaties ge
leid.
Het D66-raadslid Hoekema
schrijft dit in een brief aan burge
meester Goekoop. Het raadslid, die
voorzitter was van het betreffende
stembureau, meent dat alle stem
bureaus toegankelijk moeten zijn
voor invaliden. Hij vraagt de bur
gemeester er op toe te zien dat bij
de verkiezingen voor.de Tweede
Kamer, op 21 mei aanstaande, alle
stembureaus in Leiden gegaran
deerd toegankelijk zijn voor invali
den. Volgens Hoekema moeten in
validewagens gemakkelijk het bu
reau kunnen binnenrijden en moet
er een verlaagd stemhokje aanwe
zig zijn.
Arbeidsbureau
LEIDEN - De openingstijden van
het Gewestelijk Arbeidsbureau
(GAB) in Leiden zijn gewijzigd.
Voortaan is het bureau voor pu
bliek geopend van maandag tot en
met donderdag 8.30 tot 16.00 uur.
Op vrijdag is het GAB open van
8.30 tot 12.30 uur.
Van maandag tot en met donder
dag is het GAB tussen 12.30 en
13 30 uur gesloten. Onveranderd
blijven de openingstijden voor de
inschrijving van werkzoekenden,
maandag tot en met vrijdag van
8.30 en 12.00 uur. Het donderdag
avond-spreekuur blijft voorlopig
gehandhaafd van 18.30 tot 19.30
Groen
Het Instituut voor Naluurbe-
schermingseducatie flVN) begint
vanaf 7 april met een groene cur
sus. voor mensen die wat meer
van de natuur willen weten. Zes
excursies en zes lesavonden ma
ken deel uit van het programma
dal in de Leidse Sterrenwacht
wordt gehouden. Voor inlichting
gen en aanmeldingen: Dineke
Bruin-Kistemaker. Akenwerf 14
in Leiden, tel. 071-215123.
Stoelen matten
K&O begint binnekort met e
cursus stoelen matten, bedoeld
om iedere cursist te leren zij ei
gen oude stoelen te repareren. Zo
wel rotan en biezen als vlecht-
banden en elha-koord komen aan
bod. Voor inlichtingen of aan
meldingen: K&O, Oude Vest 45.
tel. 071-141141.
Rijbewijs
De Leidse Hulpgroep heeft
dringend mensen nodig die voor
stadsgenoten boodschappen wil
len doen. Mensen met een rijbe
wijs die hiertoe bereid zijn of an
dere hulp willen verlenen moeten
even contact opnemen met de
Leidse Vrijwilligerscentrale. Ou
de Rijn 44c in Leiden.
Panda
De Pandawinkel, van het We-
reldnatuurfonds, is verhuisd
naar mw. A G. Vroom-Van der
Leeden, Anthony Duijcklaan 2 in
Leiden, tel. 071-172877. Belang
stellenden kunnen er, bij voor
keur na een telefonische af
spraak, inkopen doen.
Er wordt hier niet alleen geknutseld'
LEIDEN - In de voormalige
stokerij van Hartevelt wordt
sinds twee jaar onder meer
druk getimmerd, genaaid, ont
worpen en geschilderd door
een twintigtal werklozen. De
coöperatieve vereniging 'De
Klos' die hier haar onderko
men heeft, zit na vijfjaar strijd
met de gemeente om erkenn-
ning en onderdak eindelijk op
haar plaats. Hoewel de am
bachtelijke en artistieke pro
jecten naar wens verlopen,
blijft onvrede onder de leden
over het feit dat ze niet hele
maal serieus worden genomen.
"Velen denken dat hier maar
wat wordt geknutseld", zegt
één van de 'klossers'. 'De Klos'
houdt 20 april een open dag.
Het woon- en werkproject biedt
werkgelegenheid aan mensen zon
der werk. met behoud van de uit
kering. Gezamenlijk brengen ze de
huur van het pand op. Leden kun
nen van de ruimtes en gereed
schappen gebruik maken, wanneer
ze daar zin m hebben. Een van de
twee metaalbewerkers, Albert zegt
daarover. "Het grote voordeel van
dit soort werk is dat er niemand
boven je staat en er geen produk-
tiedruk is. Je kunt iets maken waar
jezelf achter staat en op de tijden
dat jij dat wilt".
De leden werken ook wel in op
dracht. meestal van vrienden of
kennissen. "We moeten het van de
mond-tot-mond-reclame hebben",
zegt Albert, die overigens graag
zou zien dat het project meer naar
buiten zou treden om nieuwe op
drachtgevers te winnen. Hij is mo
menteel bezig om samen met Frie
da, één van de medewerkers in de
timmerwerkplaats, speelgoed uit
speelzalen op te knappen en te
voorzien vah een nieuw verfje.
Over gebrek aan opdrachten heb
ben de meeste medewerkers niet te
klagen.
Huurverhoging
De gemeente heeft in de loop van
de jaren enigszins begrip gekregen
voor deze vorm van arbeid, maar
blijft regels handhaven die niet bij
de 'De Klos-visie' op werk past.
menen de 'Klossers'. Zo wilde ze
bijvoorbeeld de huur van het pand
per 1 april verhogen. Met deze ver
hoging. maar liefst zes keer zo
groot als de oude huurprijs, brengt
ze de prijs op het niveau dat iedere
ondernemer voor bedrijfsruimte
moet betalen. Wethouder Borde-
vijk van financien is echter met de
vereniging overeen gekomen de
huurverhoging toch uit te stellen
totdat een oplossing is gevonden
Voordat 'De Klos' uiteindelijk
het onderkomen aan de Zandstraat
in Leiden kon betrekken, heeft dit
heel wat voeten m de aarde gehad
Aanvankelijk kraakten initiatief
nemers van de vereniging in de zo
mer van 1982 het al twee jaar leeg
staande fabriekscomplex 'Clos en
Leembruggen' en namen het in ge
bruik als woon- en werkruimte
Dit tot ongenoegen van de g'
meente. die de grond en het pai,
verkocht en het gebouw liet ontrui
men. Ook de daarop volgende be
zetting van de ziekenboeg van de
voormalige Zeevaartschool aan het
Nooreinde resulteerde slechts in
een tijdelijke huisvesting
De gemeente bood uiteindelijk
in februari 1983 het voormalige
Harteveltcomplex als werkruimte
aan. onder de voorwaarde dat het
pand niet mocht worden bewoond.
Uiteindelijk accepteerde de vereni
ging dit aanbod en maakte het
pand samen met de aannemer ge
bruiksklaar
Een subsidie van 70.000 gulden
heeft 'De Klos' van het Koningin
Juliana Fonds was in die tijd een
welkome aanvulling op het start
kapitaal. Hiervan zijn allerhande
spullen voor de diverse bedrijfjes
aangeschaft De timmerplaat is
onder meer uitgebreid met een cir
kelzaag en de zeefdrukruimle is
een zeefdruktafel en droogrek rij
ker geworden. Andere werkplaat
sen zijn: metaal- en meubelwerk
plaats, fietsenwerkplaats. een tex
tielruimte en kledingstudio. een vi
deoruimte, doka en een werkplaats
voor de produktie van luidspreker
boxen.
De 'klossers' zijn nu zeer tevre
den met de oude stokerij. Hoewel
het niet goed warm is te stoken,
biedt het pand voldoende ruimte
en licht om activiteiten te ontplooi
en. Dat ze er met mogen wonen,
wordt niet echt meer als een nadeel
De medewerkers Frieda (I) en Harry
maken waar je zelf achterstaat'
'De Klos' knappen speelgoed van kinderspeelzalen op. "Ze ki
