nog genadig af
Leiden komt er
VS: kernproeven
moeten doorgaan
Reportage
Leerstoel
Zending
van Leiden
naar
Utrecht
Achtergrond
Uitgevers gaan illegaal kopiëren te lijf
DINSDAG 25 MAART 1986
PAGINA 15
De universiteiten in binnen- en bui
tenland 'stelen' jaarlijks voor vele
miljoenen guldens van uitgevers en
schrijvers door illegaal kopieën te
maken van wetenschappelijke boe
ken en pubiikaties in tijdschriften.
De uitgevers en schrijvers hebben
volgens de auteurswet recht op een
vergoeding. Maar die wordt niet be
taald.
Hoewel de uitgevers al jarenlang
een regeling proberen te treffen, zijn
zij daarin tot op heden niet ge
slaagd, zeggen zij. Daarom heeft de
Koninklijke Nederlandse Uitgevers
bond de universiteiten de rekening
gepresenteerd: een nota van een
kwart miljoen gulden. Als die niet
vlug genoeg wordt betaald, stappen
de uitgevers naar de rechter.
Het kopiëren van hoofdstukken en
artikelen uit boeken en tijdschriften
is volkomen normaal geworden. De
studenten kunnen op die manier
goedkoop aan lesmateriaal komen.
De uitgeversbond begon vorig jaar
met een onderzoek op 39 faculteiten
van twaalf universiteiten en hoge
scholen. De steekproef toonde aan,
dat de faculteiten meer dan 2500 pa
gina's niet hadden afgerekend.
Kwalijke gevolgen heeft het ont
duiken van auteursrechten wel.
Vier uitgevers uit Leiden en Alphen
vertellen waartoe het niet betalen
van de rechten kan leiden. Wat
denkt de Leidse universiteit tegen
deze illegale praktijken te kunnen
ondernemen?
Uiteindelijk is de Leidse
universiteit er nog gena
dig vanaf gekomen. De
uitgevers presenteerden
haar een rekening van
vijftienduizend gulden.
Aanzienlijk minder dan
andere universiteiten en
hogescholen die met no
ta's van het tienvoudige
werden 'verrast'.
door
Jan Westerlaken
Een ding is wel duidelijk: De
Leidse universiteit zal dit bedrag
niet zonder slag of stoot betalen.
"We willen best over de brug ko
men", maakt mr. Ben Jansen van
bestuurlijke- en juridische zaken
kenbaar, "maar dan moet de re
kening wel billijk zijn. Daar is nu
geen sprake van".
Jansen noemt de claim van de
uitgevers 'flauwekul'. Over het
waarom daarvan zegt hij: "We
waren in onderhandeling met de
landelijke bond over een vergoe
ding. Die vergoeding willen we
best betalen. Het uitgangspunt
daarvan was een-driekwart cent
per gekopieerde pagina. Het was
de bedoeling dat we over die
prijs zouden gaan praten. Ik geef
toe dat die onderhandelingen
wat in het slop waren geraakt.
Maar toen wij met de uitgevers
contact zochten om de gesprek
ken te hervatten, was het ant
woord een gepeperde rekening.
Ineens moeten we nu ook een
dubbeltje per pagina neertellen.
Men heeft direct een boete inge
bouwd. Als we niet betalen krij
gen we met de rechter te maken.
Nou", zegt hij strijdvaardig, "laat
ze maar komen".
Volgens Jansen kan c^e lande
lijke uitgeversbond die vijftien
duizend gulden - voor wat Lei
den betreft - nooit van zijn leven
hard maken. "Dat bedrag lijkt
werkelijk nergens op. Je krijgt
op deze manier het idee dat de
universiteiten hun gang maar
gaan zonder zich iets aan te trek
ken van de regels die daarvoor
gelden. Er wordt niet gerotzooid.
Het enige wat ons met dat kopië
ren voor ogen staat is de student
niet op al te hoge kosten te jagen.
Als je uit een dik boek over, bij
voorbeeld, het strafrecht maar
dertig pagina's nodig hebt, dan
hoeft iemand toch niet dat werk
voor negentig gulden aan te
schaffen? Maar de student moet
voor de kopieëen wel een paar
dubbeltjes auteursrecht beta
len".
Andere opzet
Zeker is wel dat de Leidse uni
versiteit andere richtlijnen gaat
opstellen over het maken van ko
pieën uit wetenschappelijke pu
biikaties. Op welke manier Jan
sen dat denkt aan te pakken,
weet hij (nog) niet. "Eerst", zegt
hij, "willen we praten met de uit-
geveis. Praten over die een-drie
kwart cent per kopie. Ik wil over
die prijs best op de vuist. En wat
mij betreft mag de rechter rustig
uitmaken van een redelijke prijs
is. Niet wij, maar de uitgevers
zijn van de onderhandelingstafel
weggelopen".
Wat de Nederlandse universi
teiten doen lijkt niet goed te pra
ten. Maar wat de Chinezen pres
teerden, spant toch wel de
kroon: één enkel wetenschappe
lijk boekwerk kopen en het ver
volgens gewoon opnieuw uitge
ven. Zonder toestemming van de
uitgever dus ook zonder iemand
daar maar een cent voor te beta
len.
In Nederland kunnen de uitge
vers, met enige inspanning, zo
nu en dan een vinger achter het
kopiëren krijgen. Zodra er illega
le dingen over de landsgrenzen
gebeuren, verliezen zij daarop
het zicht. China is een voorbeeld,
maar ook de Amerikanen trek
ken zich weinig of niets van au
teursrecht aan.
De gevolgen van het 'steel-
werk' zullen duidelijk zijn: de
schrijver krygt niet wat hem toe
komt en de uitgever blijft met
zijn boeken zitten. "Als je het
heel extreem bekijkt", bena
drukt adjunct-directeur J. Kalk-
hoven van de Leidse uitgeverij
Brill, "kan het gebeuren dat je
een goed wetenschappelijk werk
niet kunt uitgeven. Neem een fa
culteit met tweeduizend studen
ten als voorbeeld. Stel je voor dat
zij een boek aanschaft en de rest
kopieert. Dan verkoop ik een ex
emplaar en blijf met de rest zit
ten. Ik weet het, het is theorie,
maar in principe kan het. Of daar
uitgevers aan kapot zullen gaan?
Ik kan alleen maar in m'n eigen
winkel kijken. Hoe het al die an
dere uitgevers vergaat weet ik
niet".
Directeur O.F. Goedhart van
Stenfert en Kroese - een andere
uitgever in Leiden - weet dat wel.
Hij zegt: "Het is mij wel overko
men, dat ik goede wetenschap
pelijke werken niet kon uitge
ven, omdat de oplage te klein zou
worden. Hoe je het ook wendt of
keert, kopiëren verkleint de
markt. De uitgevers zijn druk be
zig met de vraag hoe dit kan wor
den voorkomen. Wij willen hier
zo gauw mogelijk van af. Het is
toch te gek, datje als uitgever bij
het bepalen van je oplage reke
ning moet houden met het feit
dat er op grote schaal wordt ge
kopieerd".
Hbo
In welke mate zijn uitgeverij
wordt benadeeld, weet Goedhart
niet precies. "De landelijke uit
geversbond heeft steekproeven
genomen en heeft teksten aange
troffen uit boeken die wij heb
ben uitgegeven. Wij hebben voor
het kopiëren geen toestemming
gegeven. Trouwens, de universi
teiten hebben die toestemming
helemaal niet gevraagd. Ik kan
met geen mogelijkheid zeggen
hoeveel mij dit jaarlijks kost.
Hoe meer kopieën er worden ge
maakt, hoe minder boeken ik
verkoop. Dat zal duidelijk zijn.
De universiteiten worden nu on
der ,de loep genomen, maar zij
zijn heus niet de enige die zich
aan dit soort praktijken schuldig
maken. In hogere beroepsoplei
dingen (hbo) wordt precies het
zelfde gedaan".
Woordvoerder N. v.d. Kley van
Samsom in Alphen schat, dat het
kopiëren zijn uitgeverij jaarlijks
enkele tonnen aan inkomsten
kost. Volgens hem zou dat be
drag ook best hoger kunnen uit
vallen.
De student heeft weinig geld.
De kosten van zijn studieboeken
wegen als lood. Dus zoekt hij een
manier om goedkoper aan zijn
informatie te komen. Kunnen de
uitgevers daar begrip voor op
brengen?
Volmondig zegt Goedhart:
"Nee. Ik ben geneigd om 'ja' te
zeggen. Zakelijk en ethisch ge
zien kunnen deze praktijken niet
door de beugel. Willens en we
tens wordt de wet overtreden.
Van universiteiten mag je toch
wel verwachten dat zij op de
hoogte zijn van het auteurs
recht".
De Medicus - ook een Leidse
uitgever - zegt niet echt hinder
van het kopiëren te ondervinden.
De hervormde Raad voor de
Zending (Oegstgeest) is van plan,
de nu vacante bijzondere leer
stoel in de zendingswetenschap
van Leiden naar Utrecht te ver
plaatsen.
De Utrechtse universiteit heeft
sinds de pensionering van dr. J.
M. van der Linden in 1980 geen
hoogleraar missiologie (zen
dingswetenschap) meer. De op
heffing van die post was een ge
volg van bezuiniging. Maar er be
staat onder de Utrechtse studen
ten in de theologie wel veel be
langstelling voor dit vak.
De hervormde Raad voor de
Zending benoemde in 1962 een
bijzonder hoogleraar voor dit
vakgebied in Leiden. Vijfjaar la
ter werd deze leerstoel omgezet
in een buitengewoon hoogleraar
schap, wat inhoudt dat de staat
de betrokken docent betaalt. Die
leerstoel wordt op dit ogenblik
vervuld door dr. M. R. Spindler
(Den Haag), die behalve buiten
gewoon hoogleraar in Leiden
(missiologie en oecumenica en
niet-westerse apostolaatstheolo-
gie) ook directeur is van de afde
ling missiologie van het Interuni
versitair Instituut voor Missiolo
gie en Oecumenica. Hij is de op
volger van dr. E. Jansen Schoon
hoven, die in 1974 met pensioen
ging.
Het college van bestuur van de
Utrechtse universiteit heeft de
universiteitsraad nu voorgesteld,
deze nieuwe post (bijzonder
hoogleraar in de zendingsweten
schap) in te stellen. Het geld
komt van de Raad voor de Zen
ding.
Hersteld-verbanders. In de
hervormde Parkkerk in Amster
dam zal op zaterdag 24 mei eeh
reünie worden gehouden van le
den van de vroegere Gerefor
meerde Kerken in Hersteld Ver
band. Die kerken ontstonden in
1926 (60 jaar geleden dus) na het
conflict in de Gereformeerde
"Maar", stelt woordvoerder G.
Reehuis, "het is wel een echt pro
bleem. Ik vind het stijlloos dat
dit gebeurt. Hele passages wor
den gekopieerd en gaan vervol
gens een eigen leven leiden. Wat
ik vooral vreemd vind is, dat het
ministerie dit toestaat. De poli
tiek moet daar nu maar eens een
stokje voor steken en regels ge
ven van wat wel en wat niet is
toegestaan. Wanneer er forse
boetes in het vooruitzicht wor
den gesteld, zal het heus wel een
stuk minder worden met dat 'ge-
kopieer'. Eerst zal er iets aan de
wet moeten worden gedaan, dan
pas kan het probleem werkelijk
worden aangepakt".
Een stuk milder in zijn oordeel
is Kalkhoven van uitgever Brill.
Hij heeft begrip voor de kopieer
drift van de student. Ze moet wel
binnen de perken blijven en niet
tot een levendige handel in ko
pieën leiden.
Contact
Directeur Goedhart van Sten
fert en Kroese heeft al vaak aan
de bel getrokken. Op het mo
ment dat hij ontdekte dat een
universiteit weer informatie uit
een van 'zijn' boeken had gepikt.
Goedhart: "Ik heb wel eens om
geld gevraagd hoor. Heel vaak
hebben we alleeh maar kennis
gegeven van het/feit als er wat
scheef zat. Zeker als we wisten
dat er een bepaalde groep achter
zat die toch geen geld had. Dan
Kerken over de vraag of de slang
in het paradijsverhaal wél of niét
echt had gesproken.
Bekende hersteld-verband-
predikanten waren dr. J. G. Geel
kerken eri ds. J. Buskes. Het
nieuwe kerkgenootschap heeft
niet lang bestaan; na de Tweede
Wereldoorlog sloot het zich aan
bij de Hervormde Kerk.
Er zijn nog tien hervormde
predikanten die in de Gerefor
meerde Kerken in Hersteld Ver
band dienst hebben gedaan. De
meesten zijn van plan naar de
reünie te gaan. De heer A. Groe
nendijk zal daar een inleiding
houden over het voorspel van de
gebeurtenissen rond 1926. Er zul
len liederen worden gezongen
uit de vroegere bundel van het
Hersteld Verband. Ook komt er
een tentoonstelling. De dag
wordt besloten met een vesper
onder leiding van mevrouw ds. J.
A. Verkerk, predikant van de
hervormde wijkgemeente rond
de Parkkerk.
Romero-herdenking. Zater
dag wordt in Amsterdam voor de
zesde achtereenvolgende keer
een landelijke herdenking ge
houden van de vermoorde bis
schop Oscar Romero (El Salva
dor).
kun je een rekening indienen,
maar dat maakt weinig uit. Jaren
zijn we al met dit proces bezig.
Het heeft nooit geholpen. Je wilt
eerst in alle redelijkheid die zaak
zien op te lossen. Eens raak je
geïrriteerd als dat niet lukt en ga
je optreden. Op dat punt zijn de
uitgevers nu aangekomen".
Kun je kopiëren als diefstal
aanmerken? Kalkman is voor
zichtig in zijn oordeel. Zegt dat
kopiëren niet mag tenzij de uit
gever daarvoor toestemming
geeft. Juridisch gezien, denkt hij,
is het kopiëren van wetenschap
pelijke werken geen diefstal.
Goedhard voegt eraan toe: "Als
de kopieën worden verkocht is
het wel degelijk diefstal. Je ont
houdt de auteur opbrengsten die
hij wel incasseert als zijn boek
wordt verkocht. Het zal duidelijk
zijn: dat kan niet. De universitei
ten bieden de zogenaamde 'rea
ders' zo te koop aan. De gelegen
heid wordt geboden, dus maakt
men er ook gebruik van. Op de
een of andere manier moeten we
dat de kop zien in te drukken. Ik
hoop dat bij de universiteiten de
juiste mentaliteit aanwezig is om
dit probleem op te lossen. De an
dere kant van de medaille is, dat
wanneer je het kopiëren achter
wege laat, de boeken goedkoper
aan de man kunt brengen".
Geen voorkeur
Volgens Goedhart zijn er geen
echte uitschieters. Of het nu gaat
In de vredesakademie 'Spino
za' aan de Nieuwe Prinsengracht
57 (hoek Weesperstraat, vijf mi
nuten lopen van het Waterloop-
lein) is er 's morgens een discus
sie over de rol van christenen in
de bevrijdingsstrijd in El Salva
dor. (Wie naar deze bijeenkomst
wil, moet dat wel even melden
aan het Missie-commissariaat in
Oegstgeest, telefoon 071-171771).
De Mozes en Aaron-kerk aan
het Waterlooplein is 's middags
open voor een informatiemarkt,
van half 2 tot half 3, en een vie
ring van half 3 tot 4 uur. De her
denking wordt besloten met een
stille tocht naar en manifestatie
bij de Dokwerker (4 uur tot half
5).
Organisatoren zijn de Basisbe
weging Nederland, de Bisschop
pelijke Vastenaktie, het Centraal
Missie-commissariaat, het Cen
traal Missionair Beraad Religieu
zen, de Nederlandse Missieraad,
het Guatemala- en Nicaragua-co-
mité, Kerk en Vrede, Pax Christi
Nederland, Solidaridad en de
Zending en het Werelddiakonaat
van de Gereformeerde Kerken.
Fotoboek kerkgebouwen. Er
komt een tweedelig boek met fo
to's (buiten en binnen) en korte
beschrijvingen van alle kerkge
om economie, taalkunde of let
terkunde, van alle werken wordt
er lustig op los gekopieerd. Van
een enkel kopietje maakt hy
geen punt. "Maar er worden er
duizenden gemaakt en verhan
deld. Daaraan moet nu maar
eens paal en perk worden ge
steld. Zo nu en dan staan wij
heus wel eens toe dat er wat uit
door ons uitgegeven boeken
wordt gehaald. Wij zijn niet dol
op die 'readers'. Ze nemen ten
slotte een stuk van onze markt
weg. De universiteiten bieden de
gelegenheid om te kopiëren. Een
kwartje in de gleuf en je hebt een
kopietje. Zo gaat dat. Ik heb er
geen duidelijk zicht op of het uit
sluitend studenten zijn of dat
ook de universiteiten zich schul
dig maken aan dit soort zaken.
Wat ik doe is constateren dat er
'readers' in omloop zijn. Met of
zonder toestemming van mijn
uitgeverij. De meeste zijn zonder
goedkeuring gekopieerd".
Kopiëren, het is de uitgevers al
jaren een doorn in het oog. Waar
om trekken ze nu pas aan de bel?
Samsom-woordvoerder Van
der Kley: "Je probeert als uitge
ver niet direct je tanden te laten
zien. Maar nu werd het werkelijk
te erg. Het water steeg ons tot
aan de lippen. Ach, we willen
heus niet het onderste uit de kan
halen. De uitgevers zullen er
geen tweestrijd van maken die
tot extreme standpunten leidt
De zaak moet alleen even wor
den gladgestreken".
bouwen van de Gereformeerde
Gemeenten in ons land. Het eer
ste deel is nu verschenen. Het
werd aangeboden aan ds. K. de
Gier, voorzitter van de commis
sie voor het kerkelijk archief van
dit kerkgenootschap. Er staan fo
to's in van 79 kerkgebouwen, van
Aagtekerke tot Lisse. Het tweede
deel, met 89 kerkgebouwen (van
Marknesse tot Zwijndrecht),
komt in oktober-november uit.
Het initiatief tot dit fotoboek
kwam van de gereformeerde ge
meente in Alblasserdam. De hele
uitvoering gebeurde op vrijwilli
ge basis; het boek (deel 1 kost
f27,50) is dan ook niet in de
boekhandel verkrijgbaar. Men
kan het bestellen bij de gerefor
meerde gemeente in Alblasser
dam, per adres A. Verhoef, Von
Lindernstraat 13, 2951 AT Al
blasserdam, telefoon 01859-
14416.
Katwijk aan Zee. De nieuwe
Maranathakerk van de hervorm
de gemeente in Katwijk aan Zee
zal op donderdag 10 april worden
geopend.
Leiden. Per 1 januari van dit
jaar telde de doopsgezinde ge
meente in Leiden 272 leden en de
remonstrantse gemeente 343.
Dat meldt het jaarverslag in het
De kernexplosie, zaterdagmiddag
in de Amerikaanse woestijn Neva
da, deed de wereld op haar grond
vesten trillen. De kracht van de
ontploffing, 150 kiloton, bracht
binnen luttele minuten de naalden
van de meetapparatuur in seismo-
j grafische stations overal ter wereld
in beweging.
Aan de hand van de trillingen
konden seismologen aflezen waar
de seismische gebeurtenis, zoals
de deskundigen dat noemen, heeft
plaats gehad, wanneer die plaats
had, of het om een aardbeving ging
of om een kernexplosie en welke
kracht de explosie had.
Voor de seismologen niets bij
zonders. Zij registreren met de re
gelmaat van de klok nucleaire ont
ploffingen en grote of kleinere
aardbevingen.
De trillingen die de explosie van
i zaterdag achterliet waren vooral
van politieke aard. De Amerikaan
se kernproef was het duidelijkste
antwoord dat de regering-Reagan
kon geven aan de Russische partij
leider Gorbatsjov. Gorbatsjov gaf
vorig jaar augustus, 40 jaar na de
verwoesting van Hirosjima, te ken
nen dat de Sowjet-Unie eenzijdig
een stop op kernproeven in acht
zou nemen en riep op tot een alge
heel testverbod op kernwapens.
Het antwoord van Reagan kwam
onmiddellijk: Het Russische voor
stel was niets meer dan een propa
gandastunt. De Russen hadden zo
juist een hele reeks kernproeven
achter de rug en konden zich nu
wel een tijdelijke opschorting van
nieuwe kernproeven permitteren.
Van een algeheel testverbod kon
geen sprake zijn. Immers, de Rus
sen weigerden akkoord te gaan
met inspecties ter plaatse, nodig
om naleving van een testverbod af
doende te kunnen controleren.
De geofysicus Houtgast van het
KNMI gaf vorig jaar in Leiden een
gastcollege over kernproeven. Hij
ondersteunde de Amerikaanse be
zwaren tegen een testverbod. "Er
zijn goede methodes om een derge
lijk verdrag te ontduiken. Zowel in
de Sowjet-Unie als in de VS be
staan grote ondergrondse ruimten.
Het zijn ruimten die bijvoorbeeld
ten gevolge van zoutoplossing zijn
ontstaan en die een diameter van
wel 150 meter kunnen hebben. Als
in een dergelijke ruimte een explo
sie plaats vindt is deze moeilijk te
meten".
Verdoezelen
"In het algemeen: hoe dieper on
dergronds en hoe groter de ruimte,
des te makkelijker is de proef te
verdoezelen. Want een kracht van
vijf kiloton is al genoeg voor een
proef. En er is nog een addertje on
der het gras. Ook in een zachte bo
dem wordt het seismografische
beeld vertekend", aldus de Neder
landse deskundige.
Sindsdien is de politieke situatie
rond de kernproef-stop radicaal
veranderd. Terwijl de Russen zich
aan hun moratorium hielden, voer
den de VS in december een kern
proef uit. Gorbatsjov verlengde het
eenzijdige testverbod tot 31 maart
en vervolgens voor onbeperkte
tijd, mits de Amerikanen ook geen
kernproeven meer zouden houden.
Reagan kwam in een bijzonder
lastige positie toen Gorbatsjov ook
,nog eens zei akkoord te willen
gaan met inspectie ter plaatse. Het
belangrijke bezwaar van Reagan
werd daarmee ontkracht en naar
mate de tijd verstreek werd ook de
toch al onbewezen stelling dat de
Russen zojuist een reeks proeven
hadden beëindigd er niet sterker
op.
Een ongelukkige samenloop van
omstandigheden was de moord op
de Zweedse premier Olof Palme.
Deze voorman van de sociaal-de
mocratie en van de onafhankelijke
staten in de wereld was een belang
rijk voorvechter van ontwapening.
Een algeheel verbod op kernproe
ven stond bovenaan op zijn ver
langlijst. De nagedachtenis van
Palme zou het best geëerd worden
door een multinationaal verdrag
dat kernproeven van de aarde zou
verbannen, zo was in Oost en West
te beluisteren.
De regering-Reagan moest kleur
bekennen en antwoord geven op
de vraag of zij eigenlijk wel een
pas verschenen kerkblad. Bij de
doopsgezinden kunnen nog 20
'belangstellenden' worden ge
teld en bij de remonstranten 63
'vrienden'.
Hervormde Kerk: beroepen
te Ophemert kandidaat J. C. Min-
nema Houten, te Oene G. Was-
sinkmaat Westbroek, te Putten
G. S. A. de Knegt Huizen, te De-
demsvaart J. Neeleman Reitsum,
te Nagele-Tollebeek kandidaat
C. G. Graafland Gouda; aangeno
men naar Rhoon F. A. den Har
der Bergen op Zoom, naar Re-
nesse-Noordwelle-Serooskerke
kandidaat C. Bregman 's Graven
deel; bedankt voor Elburg J. E.
W. Nicolai Nieuwendijk.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: beroepen te Huizen R.
van Beek Veenendaal.
Baptistengemeenten: beroe
pen te Emmen J. Bouritius Hoo-
geveen.
'Van God los' was vorig jaar
de titel van een serie tv-uitzen-
dingen van het Humanistisch
Verbond. Het waren gesprekken
van Joop van Tijn met mensen
over hun afscheid van de 'god'
waarmee ze werden grootge
bracht. Van de teksten is een
boekje gemaakt. De zes inter-
door
Leo Maat
verbod op kernproeven wenste.
Het antwoord luidde neen, al is dat
nog steeds nooit openlijk gezegd,
en haastig werden er argumenten
geproduceerd die deze afwijzing
konden rechtvaardigen.
Betrouwbaarheid
Functionarissen in de VS begon
nen gegevens te onthullen, die tot
dusver strikt geheim waren ge
weest, over gebreken die kernwa
pens kunnen vertonen. De bedoe
ling ervan was te bewijzen dat
kernproeven van essentieel belang
zijn voor het testen van de be
trouwbaarheid van nucleaire wa
pens.
Geheime rapporten werden
openbaar waaruit bleek dat in de
jaren zestig bijna de helft van de
koppen op de Polaris-raketten
blindgangers zouden zijn geweest
bij een eventuele lancering. Moge
lijk zou zelfs geen enkele raket zijn
doel hebben bereikt. Dergelijke
problemen konden alleen worden
gecorrigeerd door kernwapens
voortdurend te testen.
De discussie in het Amerikaanse
Congres gaat nu over de vraag of
het mogelijk is om de betrouw
baarheid van kernwapens te testen
zonder kernproeven. De Ameri
kaanse Mient Jan Faber, de gepen
sioneerde schout-bij-nacht Eugene
LaRocque, bestrijdt dat dit moge
lijk is.
Hij pleit juist voor een verbod op
kernproeven, omdat het de be
trouwbaarheid van kernwapens
vermindert en daarmee ook de mo
gelijke verleiding om ze te gebrui
ken in tijden van een crisis.
Reagan noemde daarentegen een
verbod op kernproeven 'niet in het
belang van de veiligheid van de
VS' en legde een motie van het
Huis van Afgevaardigden naast
zich neer, waarin om onderhande
lingen met de Russen werd ge
vraagd. Een Amerikaanse tegen
stander van kernproeven zei het
zo: Reagan is de eerste president
sinds Truman (1953), die het con
cept van een algeheel verbod op
kernwapenproeven niet onder
schrijft.
De Verenigde Staten zeggen het
niet hardop, maar iedereen weet
wat de achterliggende drijfveer is:
zonder kernproeven is de ontwik
keling van het Strategische Defen
sie Initiatief (Star Wars) niet moge
lijk. Reagan wil het programma
kost wat kost uitvoeren, ook al iso
leren de VS zich van hun bondge
noten (de kernmachten Frankrijk
en Engeland uitgezonderd).
Het enige waar Reagan toe be
reid is, is om het uit 1974 daterende
maar nooit door de Amerikanen
geratificeerde drempelverdrag na
te leven. Dat verdrag limiteert de
maximale kracht van kernproeven
tot 150 kiloton. Het was geen toeval
dat de proef van zaterdag ongeveer
die kracht had.
Dit zwakke tegenbod van Rea
gan, vergezeld van een uitnodiging
aan Russische wetenschappers om
de Amerikaanse prpeven by te wo
nen, ontlokte een politiek com
mentator in Moskou de volgende
constatering: We erkennen dat er
geen ontwapening kan zyn zonder
verificatie, maar ook dat verificatie
geen zin heeft zonder praktische
ontwapening.
views zijn aangevuld met een ze
vende, dat Ruud Jans had met
Joop van Tijn voor het program
ma 'Het voordeel van de twijfel'.
Hierin schetst Van Tijn de ach
tergrond van de serie.
Het boekje (f 5) is te bestellen
via giro 58 van de Humanistische
Pers in Utrecht onder vermel
ding van 'boekje Van God los'.
Daad bij woord. Verscheide
ne Braziliaanse bisschoppen
hebben de daad bij het woord ge
voegd en kerkelijke grond be
schikbaar gesteld voor landloze
boeren. In totaal is nu ruim
10.000 hectare aan de overheid
overgedragen voor de uitvoering
van agrarische projekten.
Het kopiëren van boeken en tijdschriften is volkomen normaal geworden. (foto Fred Rohde)
