Londen houdt per 1 april
officieel op te bestaan
Thatcher houdt niet van linkse grappen
Amsterdamse hortus:
uur van de waarheid
Dominees
op 62ste
met Vut
DONDERDAG 20 MAART 1986
PAGINA 19
Achtergrond
EALING - Op 1 april houdt de
gemeente Londen op te bestaan.
Er zal dan geen Londense ge
meenteraad meer zijn, geen ge
meentehuis en geen burgemees
ter. Wat nu Londen is, zal dan
een verzameling wijken zijn
met namen als Tower Hamlets,
Brent, Barking en Ealing.
Ondanks de datum is de af
schaffing van Londen verre van
een grap. Wat op 1 april gebeurt
is de uitvoering van een 125 pa
gina's tellende wet die door de
regering-Thatcher drie jaar ge
leden werd beloofd, en sinds
dien met enige moeite door Ho
ger- en Lagerhuis werd ge
loodst.
door
Henk Dam
Die wet regelt de afschaffing
van de Greater London Council
(GLC), zoveel als de gemeente
raad van London, maar ook een
organisatie die 21.500 mensen in
dienst heeft en over een jaarbe
groting van zes miljard gulden
gaat.
De meesten van
zullen elders in dienst kunnen
komen, en het grootste gedeelte
van het geld zal voortaan door de
wijken, waar de GLC als een koe
pelorganisatie boven zat, zelf
worden uitgegeven. Maar merk
waardig blijft het, zo'n wereld
stad met zeven miljoen i
die straks geen gemeente
Toegegeven: Londen is ont
staan uit geleidelijk aan elkaar
gegroeide dorpen. Wijken met
bekende namen als Westminster,
Chelsea, Kensington en Bayswa-
ter waren vroeger elk gemeen
schapjes op zich met eigen taken
en verantwoordelijkheden.
Maar al in 1889 hadden die
dorpjes en stadjes zoveel met el
kaar te maken, dat ze samen gin
gen in de London County Coun
cil (LCC), de voorloper van de ge
meenteraad voor Londen. De tot
dan toe geheel zelfstandige ge
meenschappen bleven als wijken
een deel van hun autonomie be
houden.
De LCC evenwel nam steeds
meer taken van de wijken over.
Onderwijs, openbaar vervoer,
huisvesting, gezondheidszorg,
recreatie, het kwam allemaal on
der de bevoegdheden van de
raad die daardoor steeds groter
en logger werd.
Papierberg
In 1962 was de LCC zo gegroeid,
dat deze 76.000 mensen in dienst
had. De bureaucratie was angst
aanjagend: de leden van de
raadscommissie planning bij
voorbeeld, die elke donderdag
plachten bijeen te komen, kre
gen in dat jaar per vergadering
gemiddeld acht kilo papierwerk
Voorgeschoteld!
Dat kon de Britse regering niet
langer aanzien, en in 1963 werd
Londen, de wereldstad zonder gemeentebestuur.
de LCC opgeheven om plaats te
maken voor de Greater London
Council (GLC), die weliswaar -
anders dan zijn voorganger - niet
alleen centraal-Londen maar ook
de buitenwijken omvatte, maar
veel minder te vertellen had.
Want een aanzienlijk aantal be
voegdheden werd teruggegeven
aan de wijken, die allemaal een
eigen raad, burgemeester en ge
meentehuis hadden (en hebben)
behouden. De GLC hield een
ratjetoe aan taken over: de zorg
voor de kades van de Thames bij
voorbeeld, de brandweer, afval
verwerking, parken, kunst, de
doorgaande wegen.
Maar het bloed kroop ook bij
deze gemeenteraad nieuwe stijl
waar het niet gaan kon, en gelei
delijk aan wist de GLC er weer
taken bij te krijgen. Het open
baar vervoer kwam onder de po
litieke controle van de raad en
een behoorlijke part van de ge
meentelijke huisvesting.
Sommige taken werden zowel
door de wijken als de GLC ver
richt, en in zoverre werkte het
bestuurssysteem niet altijd even
doelmatig. Dat zou allemaal niet
zo'n probleem zijn geweest, en
de GLC zou ook nooit in gevaar
zijn gekomen als niet in 1981 Ken
Livingstone op het politieke to
neel was verschenen.
De jonge, bekwame, charman
te maar ultra-linkse Livingstone
wist in dat jaar dank zij een niet
erg fraaie coup „Leader of the
GLC" te worden, en daarmee zo
veel als Londens burgemeester.
Vanaf het begin irriteerde hij
conservatief Engeland, en dan
vooral premier Thatcher.
Want Livingstone had zo zijn
eigen prioriteiten. Hij gebruikte
de fondsen van de GLC onder
meer om dure „vrouwenafdelin
gen" op het gemeentehuis op te
zetten, en was meer dan gul met
het verstrekken van subsidies
aan allerhande organisaties van
minderheden, van de^jClub van
Lesbische Koffiehuis-exploitan
ten tot „Babies tegen de bom".
Werklozen
Op de muur van het statige, uit
de jaren '30 daterende gemeente
huis liet hij een groot rood bord
plaatsen waarop het aantal Lon
dense werklozen werd bijgehou
den. Dat stak enorm, omdat het
gemeentehuis schuin tegenover
de parlementsgebouwen ligt. De
boodschap van het bord aan de
regèring was dus zoveel als: het
is jullie schuld.
Grote weerzin wekten verder
Livingstone's contacten met
Sinn Fein, de politieke arm van
de IRA, op. Toen het hem door
Het aardige is nu dat de GLC,
zo ongeveer vanaf het moment
dat het wetsvoorstel dat de af
schaffing regelde voor het eerst
naar het Lagerhuis ging, bij de
Londenaren zelf in populariteit
toe nam. Voor een deel kwam dat
weer door Livingstone.
Hij rahkte wat van z'n wilde ha
ren kwijt en wist met z'n prachti
ge gevoel voor humor en aan
trekkelijke persoonlijkheid meer
en meer mensen voor zich te
winnen. Bovendien stopte de
GLC 15 miljoen gulden in een re
clamecampagne ten behoeve van
zichzelf.
Erfenis
Het mocht niet baten. Van twee
derde van de Londenaren mag
de GLC best blijven bestaan,
maar de poet is al verdeeld. Voor
alle 38 afzonderlijke taken van de
GLC is nu een alternatieve oplos
sing gevonden.
Het grootste deel van die taken
gaat naar de 34 wijken. Verkeer,
sport, huisvesting, parken, het
zal vanaf 1 april voortaan per
wijk worden geregeld. De brand
weer zal onder een nieuw op te
richten organisatie komen te be
rusten, planning op stedelijk ni
veau ook.
Maar er blijven dan nog allerlei
zaken over. De GLC heeft bij
voorbeeld een schuld van vier
miljard gulden die nog betaald
moet worden, en is eigenaar van
een gebouwenbestand waarvan
de waarde zeker ook vier miljard
de minister van justitie verboden
werd politici van Sinn Fein in
.Londen te ontvangen, ging hij
zelf naar Belfast waar hij liet we
ten te vinden, dat de Britten uit
Noord-Ierland moeten opkras
sen. Daarmee gaf hij Sinn Fein,
en dus de IRA, een aardig stukje
propaganda in handen.
Van die andere propaganda-
bewuste organisatie, de Britse
koninklijke familie, moest Li
vingstone niets hebben. Van de
uitnodiging om het huwelijk van
prins Charles en lady Diana bij te
wonen, een gebeurtenis die heel
Londen op zijn kop zette, maakte
hij demonstratief geen gebruik.
Zo'n soort man dus, en de rege
ring-Thatcher meende dan ook
niet mis te kunnen door de ver
kiezingen van 1983 onder meer
in te gaan met de belofte de GLC
op te heffen. Zoals bekend won
nen Thatcher en de haren ruim,
en daarmee was het lot van de
Londense gemeenteraad beze-
Er werd natuurlijk nooit ge
zegd dat het om Livingstone en
zijn makkers ging. De GLC is
een geldverslindende, inefficiën
te organisatie die de burger een
vermogen aan stedelijke belas
tingen kost en bovendien over
bodig is omdat de wijken alles
heel best zelf kunnen, was de of
ficiële redenering.
Dan is er nog de vraag: wat
moet er met alle personeelsleden
van de GLC gebeuren? En wat
gebeurt er met de grote compu
ters in het gemeentehuis? Voor
al die vragen is de London Resi
duary Board (LRD) opgericht,
die vijf jaar de tijd heeft gekre
gen om de hele erfenis af te han
delen.
Sir Godfrey Taylor, voorzitter
van de LRD: „Wij zijn geen op
volger van de GLC. Ik ben geen
Livingstone, en dat zou ik trou
wens ook niet willen zijn. We be
staan uitsluitend om onszelf op
te heffen nadat we een aantal
problemen hebben opgelost".
De schrijnendste problemen
betreffen werkgelegenheid. Tay
lor: „De meeste GLC-mensen
hebben bij de wijken of nieuwe
organisaties onderdak gevon
den. Maar voor 3000 van hen is
nergens plaats. Die zullen moe
ten afvloeien".
„Een ander groot probleem is
al het onroerend goed van de
GLC. Dat moeten we heel gelei
delijk van de hand doen, omdat
de markt totaal in elkaar zou
storten als we alles tegelijk zou
den verkopen," aldus Sir God
frey.
Rijken rijker
Het zijn vooral de rijke wijken
die heel best te spreken zijn over
de afschaffing van de GLC. Niet
alleen zijn ze straks een be-
moeiallerige organisatie kwijt,
een wijk als Westminster kan
straks de 20 procent van het ge
meentelijke inkomen dat nu nog
naar de GLC gaat, in eigen zak
Steken.
Dat heeft nog een in het oog
vallend aspect. Onder de GLC
ging een deel van het geld dat de
rijke, onvermijdelijk door een
Conservatieve raad geleide wij
ken inbrachten, naar de arme,
even onvermijdelijk door La
bour gedomineerde volkswijken.
Dat hoeft vanaf 1 april niet
meer, hoewel ervoor gezorgd is
dat door een reeks overgangs
maatregelen de inkomens van de
wijken voorlopig op eenzelfde
peil blijven. Op den duur echter
zullen de arme wijken zeker wat
armer, en de rijke wijken zeker
wat rijker worden. Dat is That-
cherisme op z'n duidelijkst.
Hoofdstad wedijvert met Leiden
AMSTERDAM - Eind april, begin
mei breekt in Amsterdam het uur
van de waarheid aan voor de drie
honderd jaar oude, befaamde Hor
tus Botanicus. Omstreeks die tijd
moet minister Brinkman (WVC)
een keuze maken voor de vestiging
van een nieuwe Nationaal Natuur
historische Presentatie. Een keuze
tussen Amsterdam en Leiden.
Wordt het Leiden, dan valt vrijwel
zeker het doek voor de Amster
damse tuin. Wordt het Amsterdam,
dan maakt de tuin een goede kans
straks onderdeel te worden van dat
nieuwe museum, waarbinnen zelfs
voor Artis plaats is.
door
Huub Klompenhouwer
Voor het personeel leek er al op 1
april een eind te zullen komen aan
hun loopbaan bij de Amsterdamse
tuin. Maar de brief met de ontsla
gaanzegging is voorlopig opge
schort tot 10 april en als er gehoor
wordt gegeven aan de vele protest
brieven die al op voorhand zijn ge
schreven, dan kan datzelfde perso
neel misschien zelfs met een gerust
hart de beslissing van de minister
afwachten.
De Hortus Botanicus in Amster
dam is een kleine tuin; niet groter
dan een hectare. Die van Leiden is
vijf hectare en in Groningen is de
hortus zelfs 25 hectare. Niettemin
drukt de hortus in de hoofdstad elk
jaar weer voor 1,2 miljoen gulden
op de begroting van de Universi
teit van Amsterdam. Acht ton voor
de bijna dertien formatieplaatsen
(via werkverruimende maatrege
len komen daar nog eens vijf ar
beidsplaatsen bij) en een belang
rijk deel vanwege de stookkosten,
die door het achterstallige onder
houd en (dus) door tochtige en ge
brekkig geïsoleerde kassen extra
onder druk staan. Bij de bezuini
gingsoperatie, waaraan ook de uni
versiteit ten prooi viel, ging ook de
exploitatie van de hortus voor de
bijl.
Stegosaurus
Die beslissing om de hortus af te
Deze week is in Amsterdam of
ficieel de Vereniging Vrienden
van de Hortus opgericht. Een
vereniging met nu al 700 leden
en een bestuur waarin straks
onder meer de directeur van
Artis zitting zal hebben. Lid
zijn verder tal van biologen en
buurtbewoners, die voor geen
goud zouden willen dat 'hun'
hortus straks in handen van
speculanten valt. Het voorlo
pige secretariaat is in handen
van Paul van Oeffeit, Vecht-
straat 3 HS, 1078 RE Amster
dam.
stoten was niet helemaal onbegrij
pelijk, omdat binnen diezelfde uni
versiteit de belangstelling voor
biologie al langere tijd werd over
vleugeld door wetenschappen als
biochemie. Maar, zegt bijvoorbeeld
Jan Hogervorst, bioloog in de Hor
tus, „voor het basis- en voortgezet
onderwijs is diezelfde hortus nog
van onschatbare waarde". En tege
lijk wijst hij dan op instituten als
het Zoölogisch Museum, nog on
langs verrijkt met het skelet van
een Stegosaurus, en het eveneens
financieel armlastige Artis. Ook
het Tropenmuseum ligt op loopaf
stand. Kortom, zeggen de direct
betrokkenen, ideaal voor een
breed opgezette Nationale Natuur
historische Presentatie, die dan ge
heel rond de Plantage Middenlaan
kan worden gerealiseerd.
Dat oordeel heeft ook de werk
groep die in opdracht van minister
Brinkman de alternatieven voor de
vestigingsplaats van dat nieuwe
nationale museum moet bestude
ren. In hun eerste advies won Am
sterdam hqt van Leiden. De werk
groep bestudeert nu de financiële
gevolgen van die alternatieven en,
zoals gezegd, eind april, begin mei
volgt de beslissing van de minister.
In een van de kassen is 's werelds
oudste potplant, een 450 jaar oude
Enephalartos Altensteini, te vin
den. En de hortus was, net als die
van Leiden nu, beroemd om zijn
Victoria Regia, die merkwaardige
waterplant die bladeren heeft,
sterk genoeg om er kinderen op te
dragen en die slechts enkele
nachten bloeit. De kas waar de Vic
toria Amazonica (want dat is de of
ficiële naam) in stond, stortte in de
jaren zestig in. De nieuwbouw-
plannen, die er nog steeds zijn,
voor een kas waar ook deze unieke
plant in kan bloeien kost in het
ontwerp van de biologen van de
tuin bijna één miljoen gulden. Ver
der moet er, als aan Amsterdam
het museum wordt toegewezen, in
de hortus nog heel wat achterstal
lig onderhoud worden gepleegd.
Want met het Zwaard van Damo
cles boven het groen is er de laatste
jaren aan investeringen voor het
onderhoud en bijvoorbeeld voor
het isoleren van de vele kassen
nauwelijks geld uitgegeven.
Daar staat tegenover dat er in
Amsterdam een toenemende be
langstelling voor de tuin wordt
waargenomen. Een paar jaar gele
den kwamen er nog geen tiendui
zend bezoekers, afgelopen jaar
30.000 met een navenante op
brengst voor de kas. Het is welis
waar een druppel op een gloeiende
plaat, maar, zegt een van de tui
niers, "wij zien die bezoeken ook
niet als condoleancebezoeken aan
een stervende tuin. Er is gewoon
meer en meer aandacht voor de na
tuur, want die wordt met de dag
spaarzamer".
ACTIE ZUINIG STOKEN
TABEL VOOR DE WEEK
VAN 10 MAART T/M 16 MAART 1986
WEERSTATION VALKENBURG
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
3.900
4.200
4.500
5.000
5.500
6.000
615 r
772
930
1091
1250
1411
1573
1735
1895
2055
2216
2379
2621
2861
3105
3346
3594
4000
4408
4816
Hervormde predikanten kun
nen voortaan, als zij dat willen,
op hun 62ste met de Vut. De sy
node verlaagde de Vut-leeftijd
met een jaar omdat gewone ar
beidstijdverkorting in dit beroep
ondoenlijk is. Het komt ook de
werkgelegenheid ten goede.
Maar een Vut-predikant kan al
tijd ergens anders nog 'bijstand
in het pastoraat' worden. In feite
vermindert dat de werkgelegen
heid voor jongeren. Volgens mr.
J. Woutersen, directeur van de
Raad voor de Predikantspen
sioenen, valt dat erg mee. Een
Vut-gerechtigde mag maar 5 pro
cent bijverdienen; wat hij méér
verdient wordt met zijn uitke
ring verrekend.
Er zijn op het ogenblik onge
veer dertig Vut-predikanten.
Slechts twee doen er nog wat bij.
Het blijkt, dat zij die uit vrije wil
voor de Vut kiezen echt willen
ophouden met werken. Van de
Vut-gerechtigde predikanten
kiest nu 30 procent voor vrijwilli
ge uittreding. Bij zijn berekenin
gen is de Raad voor de Predi
kantspensioenen ervan uitge
gaan, dat hooguit 50 procent van
de Vut-gerechtigde predikanten
ook werkelijk voor de Vut kiest.
Studenten theologie. Het
hoofdbestuur van de Gerefor
meerde Bond in de Hervormde
Kerk heeft het initiatief geno
men tot het houden van twee
oriëntatieweken voor nieuwe
theologische studenten. De we
ken zijn van 16 tot en met 28 juni
op 'Woudschoten' in Zeist. De
deelnemers zijn daar intern van
maandag tot en met vrijdag.
De commissie van voorberei
ding, bestaande uit de predikan
ten C. den Boer en K. Exalto en
algemeen secretaris ir. J. van der
Graaf van de Gereformeerde
Bond, merkt in haar aankondi-'
ging op, dat studerenden terecht
komen in een voor hen andere
wereld met vele nieuwe ideeën
en meningen. "En ook tijdens de
studie zijn de visies waarmee
men in aanraking komt lang niét
altijd dezelfde als waarmee men
van huis uit vertrouwd is". De
weken zijn bedoeld voor aan
staande studenten maar ook
voor hen die er in juni al een jaar
op hebben zitten.
Er zullen inleidingen worden
gehouden over die vakgebieden
in de theologie waarmee men te
maken krijgt, zoals de uitleg van
het Oude en Nieuwe Testament,
godsdienstwetenschappen,
ethiek, dogmatiek, filosofie,
kerkgeschiedenis, symboliek en
missiologie. Ook zal 'in het licht
van de gereformeerde theologie'
op bepaalde knelpunten worden
ingegaan.
Overleden. In een zieken
huis in Ede is op 84-jarige leeftijd
de oud-gereformeerde predikant
E. du Marchie van Voorthuysen
uit Leersum overleden. Hij kreeg
bekendheid door zijn vele
spreekbeurten in het hele land.
Ds. Van Voorthuysen was
eerst christelijk gereformeerd. In
1952 ging hij over naar de Oud-
Gereformeerde Gemeenten in
Nederland. Verscheidene keren
was hij voorzitter van de synode.
Ook had hij functies in de Gere
formeerde Bijbelstichting en de
Staatkundig Gereformeerde Par
tij.
De begrafenis is zaterdag in
Leersufn na een rouwdienst in
de oud-gereformeerde kerk die
om 11 uur begint.
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Oost-Vlieland (her
vormd-gereformeerd 'Samen op
weg') kandidaat L. Deventer Am
sterdam, naar Broek in Water
land (deelwerk) kandidaat M.
Barnard Amsterdam.
Christelijke Gereformeerde
Kerken: bedankt voor 's Graven-
zande H. de Boer Eemdiik.
Gereformeerde Gemeenten:
bedankt voor Rotterdam-West J.
Mijnders Veenendaal, voor Eind
hoven B. van der Heiden Woer
den.
Evangelisch-Lutherse Kerk:
aangenomen naar Amsterdam
kandidaat A. C. Verwaal aldaar.
Opgeheven
Het oecumenisch onderzoek
centrum ERE in Rotterdam is
wegens financiële problemen op
geheven. De drie medewerkers
(Nederlanders) zijn ontslagen.
ERE betekent Ecumenical Re
search Exchange. Oprichters van
het centrum waren in 1971 de
Evangelische Kerk Duitsland,
het instituut 'Normen en Waar
den' in Rotterdam, het sociaal-
godsdienstig onderzoekcentrum
in Leuven en de rooms-katholie-
ke vredesbeweging 'Pax Christi'.
Later sloten de Raad van Kerken
in Nederland, de Britse Raad van
Kerken, de rooms-katholieke
werkgroep 'Ontwikkeling en
Vrede' en de Franse protestantse
kerk zich aan.
Het centrum werd vooral be
kend door zijn onderzoek naar
de verantwoordelijkheid van de
Westeuropese kerken inzake ac
tuele ontwikkelingen in de Euro
pese politiek.
De financiële problemen wer
den onoplosbaar toen de Evan
gelische Kerk Duitsland haar
jaarlijkse bijdrage tot de helft
had teruggebracht. De Duitse
bijdrage was driekwart van de
totale begroting. De rest kwam
van Nederlandse kerken. Andere
kerken waren niet bereid het fi
nanciële gat te stoppen.
In uniform. Twee predikan
ten in Bremen zijn ertegen als
een trouwende militair bij de hu
welijksinzegening zijn uniform
wil dragen. Moeilijkheden van
dien aard hebben zich ook in
Duisburg voorgedaan. Daar
werd een tankcommandant ge
vraagd zijn uniform voor bur
gerkleding te verwisselen, toen
hij zijn huwelijk in een protes
tantse kerk wilde laten bevesti
gen.
In een reactie zegt de Westduit-
se protestantse legerbisschop
Heinz Binder, dat deze predikan
ten hier slechts hun persoonlijke
overtuiging demonstreren. "Met
hun gedrag bereiken zij het te
genovergestelde van wat een
zielzorger moet nastreven, name
lijk aansporing tot bezinning en
gesprek".
"Als een protestant ervan over
tuigd is, dat hij met zijn militaire
beroep de vrede het best kan die
nen, en als hij met een uniform
de betekenis van dat beroep en
zijn gevoel van saamhorigheid
wil duidelijk maken, dan moet
een predikant dat respecteren,
ook al heeft hij zelf een andere
opvatting".
Iets anders is het dragen van
een wapen. Daar is bisschop Bin-
Rumoer. In Amerika is weer
rumoer ontstaan rond een grote
advertentie in de New York Ti
mes waarin rooms-katholieken
een ruimer standpunt inzake
abortus innemen dan de kerkleer
toestaat. Twee jaar geleden ge
beurde ook al zoiets.
De nieuwe advertentie kreeg
de instemming van bijna dui
zend rooms-katholieken en
wordt aangeduid als 'solidari
teitsverklaring'. Misnoegen
wordt uitgesproken over de cor
rigerende maatregelen van de
kerk tegen de ondertekenaars
van de eerste advertentie.
