OEKEN
Hatelijkheden met een
glimlach geïncasseerd
Greenpeace voert actie in Middellandse Zee
Weer sterke thriller
van Douglas Terman
Goemiljov: een Russische Slauerhoff
WOENSDAG 12 MAART 1986
PAGINA 19
'De vrees voor de voltreffer' is
een nieuwe thriller van Douglas
Terman, de auteur van 'Het spel
met de hulzen', zo ongeveer staat
er op de omslag te lezen.
Een beetje bezijden de waar
heid, want het boek is bepaald
niet nieuw. Het kwam al een jaar
of acht geleden in Amerika uit.
Het heeft alleen wat lang ge
duurd voor het in een Neder
landse vertaling verscheen.
Waarom weet ik niet en ik snap
het ook niet. Er is met heel wat
mindere verhalen heel wat meer
haast gemaakt. Douglas Terman
heeft een knap scenario ge
bouwd rondom een Amerikaan
se senator die door de Russen op
geraffineerde wijze wordt ge
chanteerd. In ruil voor zijn me
dewerking beloven zij hem steun
in zijn campagne voor het presi
dentschap. Zo willen zij hun ei
gen weg plaveien.
'Want als er ook maar het ge
ringste vermoeden bestaat dat er
voldoende kans op succes is, zul
len de Russen ongetwijfeld op
wereldwijde schaal tot de aanval
overgaan. De hoofdprijs is in dat
geval een wereld die volledig
door de Russen wordt beheerst'
(pag. 218).
En die (nucleaire) aanval wordt
in dit boek maar net op het nip
pertje afgewend na een werve
ling van gebeurtenissen, die de
lezer van het begin tot eind in
spanning houdt.
'Corruptie'
Fridrikh Neznasky vormde
eens met Edward Topoi een
schrijversduo, dat voortreffelijke
thrillers als 'Het Bjelkin manus
cript' en 'Het Rode Plein' compo
neerde.
Inmiddels hebben hun wegen
zich gescheiden. Topoi heeft al
(uitstekend) solistisch werk laten
zien, maar voor zover ik weet is
'Corruptie' Neznasky's eerste ei
gen produktie na hun artistieke
scheiding.
Neznansky komt daarin als
een wat moeizaam verteller over.
Zijn verhaal komt vrij traag op
gang en loopt soms bepaald
stroef.
Hij heeft een geval bij de kop
genomen, dat hij heeft behan
deld toen hij nog in Moskou als
opsporingsambtenaar bij de jus
titie werkte.
Eigenlijk zijn de tè behandelen
moordzaken op zichzelf minder
belangrijk dan de sfeer, de en
tourage, het decor waarin een
jonge Russische politieman
moet werken. Hij krijgt de klus
omdat niemand anders er zijn
handen aan wil branden. Omdat
alles te maken heeft met het
doen en laten van De Partij. Het
zijn de bonzen, die overal on
zichtbaar aan de touwtjes trek
ken en daarbij rigoureus en on
barmhartig te werk gaan. Eén
foute stap en je lot is bepaald.
Neznansky vertelt vanuit de
praktijk. Dat maakt zijn verhaal
belangwekkend. Maar het is
soms wel doorbijten.
Aambeeld Koor
Over doorbijten gesproken,
dat is nog veel erger met Shane
Stevens 'Het Aambeeld Koor'. Ik
weet eigenlijk nog niet goed, wat
ik daar mee aan moet.
Een uiterst ingewikkeld ver
haal van een met een oorlog
strauma behepte Parijse politie
man, die achter een moordenaar
aangaat, die kennelijk alles van
doen heeft met die oorlog. Ui
terst complex, soms loodzwaar
van toon en af en toe zelfs volle
dig onbegrijpelijk.
Een kort voorbeeld. Wat moet
ik aan met zulke zinnen: 'Het le
ven was vergeven van mislukte
identiteiten en iedereen droeg
zijn eigen graf mee. Hij zou de
jager blijven spelen tot hij aan de
beurt was. Het kwam niet bij
hem op dat anderen misschien
op precies dezelfde manier mis
lukt waren'.
Bij zoiets geef ik de pijp toch
aan Maarten.
Vossestreken
Ook Anthony Hyde had een
aanzienlijk korter en daardoor
sterker boek kunnen afleveren
dan wat er nu van 'De streken
van de vos' is geworden.
Op zichzelf is het verhaal van
een uiterst hardnekkige journa
list, die tegen wil en dank terecht
komt in een vrij sinister complot
- dat ook al weer met de oorlog
en de Russen te maken heeft -
niet eens zo beroerd. Maar de
man heeft het zo breed uitge
sponnen en zo dik voorzien van
onnodige toevoegingen, dat men
er zich wel doorheen moet wor
stelen.
De journalistieke ik-figuur
heeft op pag. 165 ontdekt dat hij
met twee groepen Russen te
doen heeft. 'Maar wie konden ze
dan zijn? Een goede vraag... die
ik niet kon beantwoorden',
schrijft Anthony Hyde volmaakt
overbodig. Zó is het moeilijk de
spanning vast te houden.
KOOS POST
'De vrees voor de voltreffer' door
Douglas Terman. Bruna, prijs
26,90.
'Corruptie' door Fridrikh Naznas-
ky. Luitingh, prijs 24,90.
'Het Aambeeld Koor' door Shane
Stevens. Luitingh, prijs 26,90.
'De streken van de vos' door An
thony Hyde. Luitingh, prijs 27,80.
De Russische dichter Nikolaj
Goemiljov (1886-1921) vertoont al
leen uiterlijk weinig gelijkenis met
de Nederlandse dichter J. J. Slauer
hoff (1899-1936). Beide dichters
zijn gevormd door het symbolis
me, waarvan Goemiljov zich overi
gens al vroeg distantieerde. Beiden
zijn het bekendst als dichter, hoe
wel ze ook prachtig proza hebben
geschreven en interessante kritie
ken. De kunst van beide schrijvers
is doortrokken van de geest van
expansiedrift, die zo kenmerkend
is voor het koloniale tijdperk.
Ook hebben ze een voorliefde
voor avonturiers, conquistadors en
pionierende zeekapiteins, worden
gefascineerd door onherbergzame
plaatsen als zeeën, oerwouden en
woestijnen en hebben een hang
naar exotische continenten; Goe
miljov naar Afrika, Slauerhoff naar
China. Beiden hebben Chinese ge
dichten bewerkt. Ze hebben veel
getrokken en gereisd, Slauerhoff
als arts te land en ter zee, Goemil
jov als cavalerist en als deelneme-
ner aan verscheidene Afrika-expe-
dities.
Alletwee hadden ze een zekere
rusteloosheid en roekeloosheid
over zich en een zeer persoonlijk
gevoel voor humor. Over hen werd
door hun medemensen zeer ver
schillend geoordeeld. Ze hadden
wisselende en stormachtige rela
ties met vrouwen. Beiden stierven
te jong, maar wel door een zeer ver
schillende oorzaak. Slauerhoff
stierf in zijn bed aan chronische
ziektes van de luchtwegen. Goe
miljov werd om onduidelijke rede
nen en zonder vorm van proces in
1921 gefusilleerd, op last van Le-
Na 1923 is er in de Sowjet-Unie
geen tittel of jota van Goemiljov
gepubliceerd. Toch is hij één van
de belangrijkste Russiche dichters
van deze eeuw. Niet omdat hij ja
renlang gehuwd was met de legen
darische dichteres Anna Achmato-
va (1889-1966), maar omdat hij de
leidende criticus en dichter van het
akmeïsme was, de literaire stro
ming die zich afzette tegen het
symbolisme dat te sluierachtig en
te versluierend werd gevonden, te
esoterisch en te symbolisch.
De akmeïsten waren voor helder
heid en precisie en wilden de din
gen voor zichzelf laten spreken.
"Bij de akmeïsten werd de roos
zelf weer mooi om haar blaadjes,
geur en kleur en niet door haar
denkbeeldige gelijkenis met mys
tieke liefde of iets anders." Ak
meïsten zijn aards, zintuigelijk,
avontuurlijk. Naast Goemiljov en
Achmatova zijn de belangrijkste
akmeïsten Osip Mandelstam (1891-
1938) en Marina Tsvetejeva (1892-
1941).
De giraffe is een bloemlezing uit
het oeuvre van Goemiljov, gekozen
en vertaald door Hans Boland, die
eerder Anna Achmatova vertaalde.
Bolands vertaling lijkt me -na ver
gelijking met buitenlandse verta
lingen- adekwaat. Wel heb ik op
grond van wat er door specialisten
over Goemiljovs gedichten ge
schreven is, het vermoeden -ik ken
geen Russisch- dat de esthetische
kwaliteiten van Goemiljov in het
Nederlands onvoldoende tot hun
recht komen. Dat is in het algemen
een probleem bij poëzievertalin-
gen: Het lukt zelden om zowel
vorm als betekenis van het origi
neel volmaakt recht te doen in ver
taling.
De bijna dertig chronologisch
geordende gedichten in De giraffe
vallen wat stof betreft in verschei
dene categorieën te verdelen: ge
dichten over Afrika en Afrikaanse
dieren en gedichten over heroïsche
types als veroveraars en zeekapi-
Heeft u ze wel eens gezien, die Ja
panse woonvertrekken? Welnu,
dan zal u zijn opgevallen dat er
vaak een weldadig aandoende
leegte in heerst. De kamer is niet
volgestouwd met leren banken en
Kazuo Ishiguro
(foto PR)
teins. De bewondering in deze ge
dichten voor onverzettelijke en ru
we eenzaamheid kan mij maar ma
tig bekoren, is mij wellicht ook te
bekend uit andere Europese litera
tuur.
De, meestal later, gedichten die
stoelen op meer eigen intieme ge
voelens en ervaringen, bevallen me
meer. In een mooi gedicht als 'De
verdwaalde tram' -uit het jaar
waarin Goemiljov werd vermoord-
is de theatrale heldentoon vrijwel
afwezig.
In De giraffe heeft Boland geluk
kig ook drie prozastukken opgeno
men: een beroemd programma
tisch essay 'Het symbolistisch erf
goed en het akmeïsme' uit 1913;
'Aantekeningen van een cavalerist'
over Goemiljevs ervaringen als
koortsachtig ruiter in de Eerste
Wereldoorlog; en 'Afrikaanse
jacht', Briljant en geestig proza dat
ik prefereer boven de Afrikaanse
gedichten. Boland voorzag het
boekje van een korte informatieve
inleiding.
CHRISTIAAN VISSER
(De giraffe, NikoUy Goemiljov,
keuze/vert/inl. Hans Boland, uitg.
Meulenhoff, ƒ29.50)
zitzakken, maar er staat slechts een
in de grond verzonken tafel, met
daar omheen enkele sobere zitban
ken. Soms nog een grillige plant of
een kunstvoorwerp, maar dat is het
dan wel. Kaal? Nee, die eenvoud
geeft juist het idee van rijkdom, ze
nodigt uit tot beschouwen. 'Rijk
dom is leegte op glanzende tegels',
zoals Judith Herzberg zo treffend
schreef.
Met het Japanse proza is er iets
dergelijks aan de hand. Neem de
roman 'Versluierde heuvels' van
de jonge Japanse schrijver Kazuo
Ishiguro. Zijn taalgebruik is vrij al
ledaags; er is niet één zin in zijn
boek die oplicht door de wijze van
formuleren. Maar de afzonderlijke
fragmenten van zijn verhaal zijn
zodanig gerangschikt dat er van
het totaal een haast magnetiseren
de werking uit gaat. De zinnen krij
gen in eikaars nabijheid iets intri-
gerends, iets glanzends, zoals dat
soms ook het geval is bij mensen
die goed bij elkaar passen.
Dit is het verhaal. Etsuko, een
Japanse weduwe die in Engeland
woont, gaat in gedachten terug
naar Nagasaki, haar geboorte
plaats. Het is net na de oorlog. Ze is
getrouwd met een Japanner. Jiro,
van wie ze een kind verwacht. Te
genover hun flat, in een armelijk
huisje op een stuk braakland, wo
nen Sachiko en haar dochter Mari-
ko. Deze Sachiko heeft een verhou
ding met een Amerikaanse mili
tair, die heeft beloofd haar mee te
nemen naar Amerika. Het is haar
wissel op een nieuwe toekomst, die
door de Amerikaan telkens maar
niet wordt verzilverd. Hij houdt
haar aan het lijntje.
De dochter van Sachiko is een
vreemd, in zichzelf gekeerd, meis
je. Op een dag treft Etsuko haar
aan bij de rivier, waar ze 'visioe
nen' heeft van een vrouw die haar
baby verdrinkt.
Dit voorval, waarvan de dreiging
steeds op de achtergrond aanwezig
is, 'echoot' na in een andere ge
beurtenis, die zich wat later voor
doet. Als er weer eens sprake is van
'een vertrek naar Amerika', vraagt
Mariko aan haar moeder wat er nu
met het nest jonge katjes moet ge
beuren. Met een ijzingwekkende
koelbloedigheid worden ze door
haar moeder verdronken. Voor een
toekomst moet iets worden op
geofferd.
Wat ik hierboven heb beschre
ven speelt zich af in de herinnering
van Etsuko, die inmiddels een ou
de vrouw is. Keiko, het kind waar
van ze in haar herinneringen nog in
verwachting is, een meisje, heeft
inmiddels zelfmoord gepleegd. De
reden? Misschien voelde ze zich
wel ontheemd in dat vreemde En
geland. Etsuko had niet veel con
tact met haar. Dat heeft ze trou
wens ook niet met haar andere
dochter, Nikki, die half-westers is,
half-Japans.
'Versluierde heuvels' is een ro
man vol raadsels. Sachiko's tragi
sche lotgevallen lijken e$n soort
voorbode zijn van wat Etsuko nog
wacht
Ishiguro lijkt met deze roman
duidelijk te willen maken dat de
atoombom, waarover in de roman
overigens slechts eenmaal zijde
lings wordt gerept, niet alleen ma
teriële en lichamelijke schade
heeft aangericht, maar dat hij ook
het denken van de mensen heeft
ontwricht. Al is men in Nagasaki
hard bezig met de wederopbouw,
de doem die over het eiland ligt
krijgt geen bulldozer weg. Er is iets
voorgoed vernietigd. De jonge
mensen zijn afgesneden van het
verleden, willen er niet meer aan
denken. De bom heeft gezorgd
voor een fatale cesuur. Alleen op
het meisje Mariko, dat het liefst in
Japan wil blijven wonen, heeft dat
verleden nog greep. Ze heeft dan
ook iets waanzinnigs over zich.
De sfeer van dreiging in dit boek
wordt versterkt door de manier
waarop de personages elkaar bena
deren. Bijna nergens wordt echt
ruzie gemaakt, al is daar vaak alle
aanleiding toe. Eén keer valt er ie
mand uit zijn rol. Het betreft de
'streberige' Jiro die het eerste ge
bod van Japan: "Eerbiedigt Uw
ouders" schendt door kregelig te
doen tegen zijn vader, een levende
relikwie van de feodale samenle
ving. Maar voor de rest voert men
een maskerade op, incasseert men
hatelijkheden met een glimlach.
'Versluierde heuvels': heeft Ishi
guro het hier over de heiïgheid die
men kan waarnemen als er een
mooie dag staat aan te breken, of
bestaan die sluiers uit rook, geme
ne rook, die elke hoop verstikt?
Niet aan denken. Dan maar glimla
chen, bfijven glimlachen, tegen al
le bange voorgevoelens in.
CEES VAN HOORE
Kazuo Ishiguro, .Versluierde
heuvels, roman. Veftaald door
Paul de Bruin en Rita Lander. De
Arbeiderspers, 1986, 36,50.
De Middellandse Zee vertoont niet alleen aan Europese kant sporen van vervuiling. Ook in Marokko zijn
sommige strandgedeelten, zoals op deze foto, bedekt met een smerige laag olie of ander vuil.
UTRECHT - Het ziet er niet naar
uit dat de monniksrob de vervui
ling en de overbevissing in de Mid
dellandse Zee overleeft. De oudste
robbesoort, de eerste die in de evo
lutie van land- naar zeedier voor
het water koos, is niet het enige
slachtoffer in het mediterrane ge
bied. Zo spoelde in mei 1984 een
potvis aan, op de kust van het
Spaanse Palermo: het dier had vijf
tig plastic zakken in zijn maag.
De milieu-organisatie Greenpea
ce is bezig met een nieuwe cam
pagne die in april begint. Het actie
schip de 'Sirius' gaat voor een pe
riode van zes tot acht maanden
naar Zuid-Europa om er actie te
voeren tegen de verontreiniging.
door
Gerard Dielessen
„De Sirius moet een symbool
worden", zegt woordvoerder Hans
Guyt. „Overal waar de Sirius ver
schijnt, moeten de mensen den
ken: hier komt Greenpeace actie
voeren tegen de vervuiling". Als
het aan Guyt ligt blijft de Sirius
(„Dat is immers een mooi-weer-
boot") veel langer in het mediterra
ne gebied actief.
Het bijzondere van de actie is dat
Greenpeace te maken krijgt met al
lerlei verschillende instanties, lan
den, lokale organisaties, de toeris
tenindustrie, de Italiaanse mafia
die belangen heeft in de koraalvis
serij en de grote visserijbedrijven.
Tot nu toe voerde Greenpeace
vooral acties die waren gericht op
één instantie. „Dat was een stuk
overzichtelijker", zegt Lies Ved-
der, die zich bezighoudt met on
derzoek naar en het instandhou
den van de verschillende vissoor
ten en zeezoogdieren.
Het is niet de eerste keer dat
Greenpeace actie gaat voeren in dit
gebied. In 1978 wilde de beman
ning van de Rainbow Warrior pro
testeren tegen de chemische lozin
gen van het Italiaanse bedrijf Mon-
tedisson. Maar de voorzitter van
Greenpeace, David McTaggert,
riep het schip wegens geldgebrek
terug naar Amsterdam.
Oud idee
De nieuwe Greenpeace-campag-
ne is al een oud idee. Hans Guyt
was een van de bemanningsleden
tijdens de eerste vaart van de Rain
bow Warrior in 1978. Via acties in
het noordelijk deel van de Atlanti
sche oceaan tegen de IJslandse
walvisjacht voer het schip naar het
zuiden om er te protesteren tegen
het dumpen van het radioactief af
val en tegen de Spaanse walvis
vaart. Ter nauwernood kon het
schip ontsnappen aan de Spaanse
justitie. Langs de kust van Portu
gal koerste de Rainbow Warrior
naar de Middellandse Zee.
Dat was maar van korte duur.
David McTaggert, internationaal
voorzitter van Greenpeace, riep
zijn bemanning op zo snel moge
lijk naar de thuishaven in Amster
dam terug te keren omdat er geen
geld was om een actie in het medi
terrane gebied uit te voeren.
Hans Guyt nu: „Dat betekende
bijna een revolutie. Wij wilden ac
tie voeren. Er was sprake van een
muiterij. Geld? Wat geld! Flauwe
kul. Actievoeren, dat is wat we wil
den aan boord. Maar uiteindelijk
zijn we toch maar teruggekeerd
naar Amsterdam".
Acht jaar later komt het er dan
toch van. Uiteraard wordt de cam
pagne nu veel beter voorbereid
dan de 'wilde actie' van destijds.
De nieuwe campagne komt er me
de op aandrang van Greenpeace
Frankrijk dat na de affaire met de
Rainbow Warrior in Nieuw-Zee-
land een aardige deuk in de Franse
publieke opinie (nationalistisch als
ze zijn) opgelopen. „We kunnen
daar wel weer een succes gebrui
ken", zegt Guyt.
100 miljoen toeristen
Het mediterrane gebied trekt
jaarlijks honderd miljoen mensen
die voor hun ontspanning de stran
den van onder andere Spanje,
Frankrijk, Italië, Joegoslavië en
Griekenland bedekken. Dat bete
kent een verdubbeling van het aan
tal inwoners.
De binnenzee heeft veel te lijden.
Dat komt in de eerste plaats door
dat het water maar heel langzaam
wordt gezuiverd. Door de nauwe
Straat van Gibraltar duurt het
meer dan tachtig jaar voordat het
de hele zee is doorgespoeld. Hon
derdtwintig grote steden lozen hun
rioolwater rechtstreeks in zee. Een
stad als Marseille beschikt niet
over een waterzuiveringsinstalla
tie. Grote rivieren als de Po, de
Rhöne en de Ebro zijn open riolen.
Zware industrieën gebruiken deze
rivieren als openbare afvoer. Een
afvoer die zijn eindstation uitein
delijk ook in de zee heeft. In de
buurt van Triest aan de Adriati-
sche Zee zijn concentraties kwik
gemeten van meer dan 2500 micro
gram per kilo vis. Dat maakt de
dieren absoluut ongeschikt voor
consumptie. Behalve de kusten
langs deze zee hebben ook de
Spaanse rivieren te lijden onder de
enorme toeristenstroom. Soms
werd er hier of daar wel een zuive
ringsinstallatie geplaatst, maar als
het apparaat om wat voor een re
den kapot raakte werd die nooit
meer gerepareerd.
„Dat is de Zuideuropese mentali
teit. Manana, manana. Komt het
vandaag niet dan misschien mor
gen wel", zegt Lies Vedder, die
nauw betrokken is bij de voorbe
reiding van de campagne. „Zo
zwemmen de mensen in hun eigen
vuil", voegt ze er aan toe.
„Er bestaat daar een wegwerp
cultuur. Alles wat niet meer wordt
gebruikt, gooien ze weg. Misschien
zit dat er nog in van vroeger. Dat
heb je wel meer in de zuidelijke
landen. In Indonesië wordt het ba
nanenblad ook als bord gebruikt.
Als dat later wordt weggegooid is
dat niet erg. Maar je moet eens zien
hoeveel plastic in Zuid-Europa op
straat ligt. En dat waait vaak alle
maal de zee in".
Olievervuiling
De olievervuiling van de grote
schepen is een ander groot pro
bleem. Per jaar stroomt er 1,7 mil
joen ton olie de zee in. Ter vergelij
king: dat is tien keer zoveel als tij
dens de ramp met de olietanker
Amoco Cadiz in het water terecht
kwam. Lies Vedder: „Als je ziet
wat die ramp voor een schade heeft
aangericht en als je ziet hoeveel
aandacht daaraan werd besteed,
dan gebeurt er nu maar bar weinig
aan de gevolgen van de olievervui
ling in de Middellandse Zee".
De olievervuiling wordt veroor
zaakt doordat schepen bijvoor
beeld illegaal hun tanks spoelen.
Alle havens zijn verplicht zoge
noemde havenontvangstinstalla
ties te hebben. Apparaten waar het
waswater (het afvalwater van de
gespoelde tanks) kan worden op
gevangen. Deze verplichting wordt
gesteld door het IMO (Internatio
nal Maritime Organazation); een
organisatie van de Verenigde Na
ties. Het IMO is nu bezig het Mar
pol-verdrag (zeevervuilingsover
eenkomst) onder de aandacht van
de zeevarende naties te brengen.
Inmiddels hebben de meeste be
trokken landen het eerste hoofd
stuk ondertekend waarin staat dat
het bielswater niet in zee mag wor
den geloosd. Bielswater is afval dat
vrijkomt van de draaiende
scheepsmotor. Smeerolie en derge
lijke. Het is de bedoeling in okto
ber 1986 het tweede hoofdstuk (an
nex 2 in vaktermen) wordt onder
tekend. Daarin wordt bepaald dat
er geen waswater meer in zee mag
worden gekieperd. De annexen 3,4
en 5 (huishoudelijk afval, dekladin
gen en vloeibaar organisch afval)
komen voorlopig nog niet aan bod.
Die mogen ongestraft de zee in.
Hans Guyt: „De Verenigde Na
ties hebben jaren geleden de Mid
dellandse Zee uitgeroepen tot 'spe
cial area'. Een gebied dat be
schermd zou moeten worden. Maar
wat begin je met internationaal
recht? Als een land als Libië rot
zooi in zee gooit begin je daar wei
nig tegen".
Actieplan
Het oplossen van de problemen -
industrielozingen, ongebreideld
toerisme, erosie, olievervuiling,
overbevissing - lijkt onbegonnen
werk. Toch zit er beweging in. In
1975 kwamen alle kuststaten in
Barcelona bijeen om een actieplan
te ontwikkelen voor een schone
Middellandse Zee. Lijsten van ver
boden stoffen werden opgesteld.
De landen hielden zich bezig met
zuiveringsinstallaties. De samen
werking tassen de lidstaten is
uniek, gezien het grote aantal lan
den dat er vaak zeer uiteenlopende
politieke ideeën op nahoudt. Zo za
ten Israël, Libanon en Egypte om
dezelfde tafel. Inmiddels hebben
alle landen de cpnventie onderte
kend. Het is voor het eerst in de
geschiedenis dat deze landen het
over één onderwerp eens zijn: de
Middellandse Zee moet schoon.
„Dat heeft mij zeer verbaasd", rea
geert Guyt. „In zo'n brandhaard".
Maar nu de uitwerking. Alle vijf
tien landen mogen dan wel hun
handtekening hebben gezet, maar
vaak werden wel weer uitzonderin
gen op de regel bedongen.
Overbevissing. Het woord is al
eerder gevallen. Regelmatige
vakantiegangers naar Zuid-Europa
kennen de kleine folkloristische
haventjes in Spanje en Grieken
land. Fel gekleurde bootjes die de
vissers helpen bij hun werk. Veel
bezoekers denken 's avonds, in het
plaatselijk restaurant of in de ta
verne verse vis uit de Middellandse
Zee te eten. Maar dat nu is vaak
een misverstand. Grote hoeveelhe
den vis worden aangevoerd vanaf
de Atlantische Oceaan en uit Noor
wegen. Tweederde van de totale
hoeveelheid vis komt niet uit de
Middellandse Zee. Een paar cij
fers: Voor 1940 werd er nooit meer
dan een half miljoen ton gevangen.
In 1974 was dat driemaal zoveel.
De overbevissing is niet te wijten
aan de kleine vissers, maar wel aan
wat Lies Vedder 'de stofzuigers'
noemt. Griekenland en Italié pas
sen zeer rigoureuze visserijmetho
den toe. „De dynamiet-visserij is
maar één voorbeeld. Hele scholen
tegelijk worden eenvoudig binnen
gehaald. Dat heeft tot gevolg dat de
kleine vissers netten met nóg klei
nere mazen zijn gaan gebruiken
waardoor ook de kleinere vissen
niet meer konden ontsnappen. Bo
vendien zijn de vissen natuurlijk
ook het slachtoffer van de enorme
vervuiling".
De rode koraalvisserij is bijna af
gelopen omdat er nauwelijks nog
koralen zijn. Alleen voor de kust
van Spanje leven een paar van deze
planten. De Italiaanse mafia is zeer
actief binnen deze visserijtak.
Door middel van loden pijpen met
grote netten er achter wordt de bo
dem als het ware leeggeschraapt.
„Vissen en zoogdieren zijn fre
quente bezoekers van deze kora
len. Het zijn rustige broedplaatsen.
Als dat verdwijnt heeft ook dat
weer gevolgen voor de visstand",
zegt Lies Vedder.
Monniksrob
Een andere bedreigde diersoort
is de monniksrob. Deze rob leeft
van kleinere vissen. Maar dat be
gint een steeds groter probleem te
worden. Het voedsel raakt uitge
put. Bovendien heeft de autochto
ne bevolking het niet zo op met de
monniksrob omdat ze hem zien als
grote concurrent. Een monniksrob
eet tijdens een maaltijd de hoeveel
heid vissen waarvoor een visser de
hele dag op stap moet. Dat geldt
ook voor dolfijnen en zeeschild
padden.
Dat heeft tot gevolg dat deze die
ren worden gedood als ze in de net
ten van de vissers terechtkomen.
Lies Vedder is daarover zeer be
droefd: „Vroeger waren het eikaars
vrienden. Uit de oude mytologie
stamt ook het gegeven dat zoogdie
ren niet gedood mogen worden.
Want als je dat wel deed betekende
dat zeker een slechte oogst. De be
schaving heeft daaraan een einde
gemaakt. Het is symbolisch voor
wat zich allemaal rond de Middel
landse Zee afspeelt. De vissers en
de monniksrobben zijn nu eikaars
vijanden".
Op het ogenblik zwemmen er
tussen de 500 en 1000 monniksrob
ben. Lies Vedder wil dat er be
schermde gebieden komen voor
deze dieren, maar vreest dat het al
te laat is. In een evenwichtige si
tuatie wordt er per jaar op de vier
robben één jong geboren. Bij de
monniksrob is dat slechts één op
de tien.
