'Democratie is nog geen garantie tegen martelen' Interview 'Cliëntenbeweging in psychiatrie is sterk' Goeree's beledigd WOENSDAG 12 MAART 1986 PAGINA 11 VN-rapporteur Kooijmans ziet mogelij klieden om martelen tegen te gaan DEN HAAG (ANP) - De Nederlandse regering steunt de VN-rap porteur over foltering, professor P. Kooijmans, die zich de woe de van de Moskou op de hals heeft gehaald door de Sowjet-Unie te noemen in een rij van landen die de mensenrechten schenden. Dit heeft een woordvoerder van het Nederlandse ministerie van buitenlandse zaken gezegd. Hoewel de Nederlandse regering nog niet beschikt over het donderdag gepubliceerde rapport van Kooijmans, vindt Den Haag dat de voor één jaar benoemde VN-rapporteur terecht heeft gekozen voor een benadering die zich richt op het slachtof fer, „dat recht heeft op het voordeel van de twijfel". Volgens de Sowjet-Unie is Kooijmans niet afgegaan op de in zijn mandaat genoemde „geloofwaardige en betrouwbare" informatie en heeft hij niet op een reactie van de Sowjet-autoriteiten gewacht. Naar in Genéve verluidt zal de Sowjet-Unie de VN-commissie mensenrechten verzoeken Kooijmans te vervangen als speciale rapporteur over martelingen. De Russische afgevaardigde Blis- jenco vond het onjuist en niet objectief dat zijn land gelijk wordt gesteld met op dit gebied beruchte landen als Chili en Zuid-Afrika. Nederland acht het inwinnen van 100 procent betrouwbare informatie bij autoriteiten niet mogelijk en is het met de Neder landse VN-rapporteur eens dat hij zich ook baseert op gegevens van niet-gouvernementele organisaties. „Het is gebruik dat landen waarover wat te melden valt wor den genoemd en dat is goed voor de duidelijkheid", voegde bui tenlandse zaken eraan toe. Kooijmans: wordt martelen eenmaal getolereerd, dan raakt de hele samenleving verziekt. "Helemaal uit te bannen is hel verschijnsel martelen nooit Maar je kunt het wel uiterst on aantrekkelijk maken. Ik het daarvoor ook een aantal aanbe velingen gedaan". De Leidse hoogleraar volkenrecht prof. mr P.H. Kooijmans - sinds mei vo rig jaar onbezoldigd VN-rappor teur. speciaal belast met marte lingen - heeft zojuist zijn eerste rapport uitgebracht. Over dat rapport is grote be roering ontstaan door Russische kritiek dat Kooijmans zich niel objectief opstelt en zich baseerl op onbetrouwbare informatie Een incident, volgens Kooij mans, dat helaas het belangrijk ste uit het rapport dreigt te over stemmen. door Leo Maat "Mijn belangrijkste taak is niet gelegen in het signaleren van af zonderlijke gevallen van marte ling, maar in het formuleren van aanbevelingen om martelen te gen te gaan. Om er vier te noe men: het is opgevallen dat marte len veelal voorkomt in gevallen, waarin een arrestant geen con tact mag hebben met familie ol met een advocaat. Waarin men. zoals wij dat noemen, 'incommu nicado' is, afgesloten van de bui tenwereld". "Hoe langer de periode van in communicado duurt, hoe groter de kans is dat er wordt gemar teld. Zo waren er in het verleden klachten over martelingen in Noord-Ierland. Nadat er een wet van kracht werd, die de afzonde- rings-periode tot maximaal een week beperkte, namen de klach ten over martelingen ook af "Een tweede aanbeveling, al ingevoerd in het Verenigd Ko ninkrijk, is het op band opnemen van alle verhoren. Die banden zouden in het bijzijn van de ar restant moeten worden verze geld, zodat er niet mee kan wor den geknoeid. Ik realiseer me dat dit voor sommige landen een te dure oplossing is". "Een opvallend aspect van martelen is ook dat het vaak ge beurd buiten de officiële deten tie-inrichtingen. Het zou daarom beter zijn als verhoren alleen in officiële ondervragingscentra zouden mogen plaatsvinden". "Een vierde aanbeveling be treft het opleiden van de politie en het veiligheidspersoneel. In de opleiding zou op de juridische aspecten van martelen moeten worden gewezen. Dat op ieder een de rechtsplicht rust om mar telen te weigeren, ook als het door een meerdere wordt bevo- Rapporteurs Mooie aanbevelingen, maar wat komt er van terecht? De macht van de VN is immers be perkt. Kooijmans schetst eerst de ontwikkelingen binnen de volkerenorganisatie: "Praktisch sinds het bestaan van de VN be staat ook de commissie voor de mensenrechten. In eerste instan tie, zeg maar de eerste twintig jaar, mocht de commissie zich al leen bezighouden met het opstel len van normen. Vanaf 1959 mocht de commissie ook naar klachten kijken, die bij de VN binnenkwamen. Maar alleen er naar kijken, geen actie onderne men, er niks mee doen". "In '67 kreeg de voor het eerst bevoegdheden naar aanleiding van de situatie in Zuid-Afrika. Die bevoegdheden bleven niet tot Zuid-Afrika be perkt. Er werden landen-rappor- teurs aangesteld, voor die landen waar grove en massale schendin gen van mensenrechten voor kwamen. Er zijn nu vijf van die landen-rapporteurs". "Vervolgens werden er rappor teurs aangesteld voor specifieke schendingen. Het verschijnsel verdwijningen werd onderzocht naar aanleiding van de situatie in Argentinië. Tot veler verrassing bleek het verschijnsel wijd ver breid te zijn en zich zeker niet tot Argentinië te beperken". "Over het verschijnsel execu ties werd gerapporteerd door de ook bij ons zeer bekende (door het Suriname-verslag, red.) rap porteur Wako. En uiteindelijk werd vorig jaar een rapporteur martelingen aangesteld". "Over de invloed van de VN kan ik moeilijk oordelen. Wie ben ik om dat te doen. Maar het zijn de slachtoffers die zeggen: het is buitengewoon belangrijk dat de VN aandacht aan de men senrechten besteedt". "De VN kan staten niet dwin gen, maar de betekenis van de VN moet ook niet onderschat worden. Een regering weet dat zij in de gaten wordt gehouden. En geen enkele regering staat graag als een outcast, als een uit gestotene te boek. Rapporteurs brengen bezoeken aan die lan den en willen dan gevangenissen zien, de oppositie ontmoeten, en zovoort. Dat op zich brengt ai veranderingen teweeg. Een land wil zich graag zo goed mogelijk voordoen". Jarenlang heeft Chili gewei gerd met de VN mee te werken. Nu heb ook ik antwoord gekre gen van de Chileense regering. Twee personen waarover ik in formatie had gevraagd, zijn na een week vrijgelaten zonder te zijn gemarteld. Door het moreel gezag dat de VN heeft kun je een zeker effect bereiken. Hoe groot dat effect is, is niet te meten". Verdrag Op 10 december 1984 ging de Algemene Vergadering van de VN akkoord met een verdrag te gen het martelen. Sindsdien is het door meer dan veertig lan den, waaronder Nederland, on dertekend. Zweden, Frankrijk en Mexico hebben het inmiddels ook geratificeerd. "Nederland is nooit zo vlot met het ratificeren van verdragen, behalve als het om kruisraketten gaat", scham pert Kooijmans. Maar de bevoegdheden die de VN-rapporteur heeft op grond van dat verdrag zijn niet opti maal. Volgens Kooijmans wer den met name op aandringen van de Sowjet-Unie, die vreesde voor inmenging in binnenlandse aangelegenheden, beperkingen aangebracht. "Het recht op on aangekondigde inspecties ter plaatse zou natuurlijk ideaal zijn", beaamt Kooijmans. Maar ideaal is de situatie niet, zoals ook bleek uit het incident rond zijn eerste rapport. "Meest al ondernemen wij actie op grond van brieven die wij van non-gouvermentele organisaties krijgen. Dat wordt mij verweten, maar we moeten wel. Regerin gen geven nu eenmaal uit zich zelf geen informatie over marte lingen" "Wij trachten dan na te gaan of de informatie betrouwbaar is, of ze door verschillende bronnen kan worden bevestigd. Ja, wat is betrouwbare informatie? Dat is ook een kwestie van gevoel en uiteindelijk ter beoordeling van de rapporteur. Als we het gevoel hebben dat er iets aan de hand is, verzoeken we de regering van het betrokken land nadere gege vens te verstrekken, zonder zelf een oordeel over onze informatie te geven". "Het verwijt van de Russen dat ik hun antwoord niet zou hebben afgewacht berust op onwaar heid. Zij hebben geantwoord dat mijn informatie vals was en te gen de Sowjet-Unie gericht". Verziekt Is er verband tussen het poli tieke systeem van een land en het verschijnsel martelen? Kooij mans: "Geen enkel land is im- muum voor martelen. Martelen is veelal de makkelijkste uitweg. Het gevangenis-personeel is vaak niet opgewassen tegen de situatie". "Het is niet zo dat alleen in een democratie niet wordt gemar teld. Martelen komt ook in wes terse democratieën voor, zoals in het verleden bij een gevangeni sopstand in Canada gebeurde. En anderzijds zijn er ook landen waar geen democratie is, maar waar geen martelingen plaats hebben". "Het is wel zo dat democratie op zich een goede waarborg is om excessen tegen te gaan, door het systeem van checks and ba lances, van controle op en verde ling van maatschappelijke macht". "Het is logisch dat martelen veel voorkomt in landen waar een situatie van burgeroorlog heerst en waar geweld een alle daags fenomeen is. En in sterk autoritaire staatssystemen - ik zie geen verschil tussen linkse en rechtse dictaturen - waar opposi tie niet wordt geduld. En als mar telen eenmaal wordt getolereerd, dan raakt de hele samenleving verziekt". Reden tot pessimisme? Bij Kooijmans is daar geen sprake van. "Er is geen land dat zegt: martelen mag. Dat om te begin nen. Bovendien, het laatste jaar is niet het slechtste geweest waar het de mensenrechten betreft. Na de veranderingen ten goede in met name Argentinië en Uru guay, zijn er nu hoopvolle ont wikkelingen in Haïti en de Filip pijnen, waar tot nu toe ook veel schendingen voorkwamen". "Je kunt veel zeggen van de re- gering-Reagan, maar achter de schermen heeft ze in Latijns- Amerika toch veel druk uitgeoe fend om de mensenrechten beter te doen beschermen". Moreel Er is één vraag die Kooijmans niet wil beantwoorden. Of er om standigheden denkbaar zijn, waarin martelen moreel ge rechtvaardigd kan zijn. "Ja, ik begrijp uw vraag wel. Stel, uw kind is ontvoerd en u hebt dege ne die de sleutel tot zijn redding in handen heeft, mag u dan...". "Voor mij als jurist en VN-rap- porteur is die vraag niet relevant. Onder het internationaal recht is martelen onder alle omstandig heden uitgesloten. Martelen is verboden. Iemand die onder ge noemde omstandigheden heeft gemarteld moet worden veroor deeld. Het morele dilemma is hooguit een verzachtende om standigheid". "Bovendien richt ik me uitslui tend tot de overheid. Het is in de regel ook de staat die verant woordelijkheid voor martelen draagt". Dertiende week van de psychiatrie DEN HAaü (UPD) - ,.De cliënten beweging in de psychiatrie is heel sterk en dat is belangrijk, want er moet nog heel wat veranderen in de geestelijke gezondheidszorg". Dat is de mening van de stichting Pandora, de Cliëntenbond en de stichting Landelijke Patiënten- en bewonersraden (LPR), die op di verse terreinen samenwerken („Daaraan ontleent de cliëntenbe weging een deel van haar kracht"). Pandora, Cliëntenbond en LPR zetten zich. ieder vanuit eigen ach tergrond en visie, in voor een bete re positie van (ex-)cliënten van de geestelijke gezondheidszorg. Vaak reageren zij gezamenlijk op publi- katies en ontwikkelingen m de geestelijke gezondheidszorg, en sa men organiseren zij ook de 'week van de psychiatrie'., die van 17 tot en met 22 maart voor de 13de maal zal worden gehouden. Er zijn in die week veel activiteiten: forumdis cussies, filmvertoningen en open dagen in onder andere psychiatri sche ziekenhuizen. Het ontstaan van organisaties als Pandora (1964) en de Cliëntenbond (1971) had te maken met het tijds beeld op het scharnierpunt van de jaren zestig en zeventig. Het was de tijd van de kabouters in de Amster damse gemeenteraad (de zoge naamde 'Oranje Vrijstaat'), de pop muziek. bewustzijnsverruiming, het Viëtnamprotest en de discussie over softdrugs. Daarin paste ook het opkomen voor de rechten van de (ex-)psychiatrische cliënt. Dat de LPR veel later van de grond kwam - in 1981 - geeft aan dat de cliëntenbeweging in de psy chiatrie ook nu nog lang niet stil staat en nog steeds de ontwikke ling in de geestelijke gezondheids zorg op de voet volgt. De stichting Pandora werd opge richt om voorlichting te geven ten einde het beeld van 'de psychiatri sche patiënt' positief te beïnvloe den: het etiketje 'Eenmaal gek, al tijd gek' moest er af. In die begin periode werd Pandora geleid door een leek op het gebied van de psy chiatrie: Treeske Blaser werd be last met de uitvoering van het stichtingswerk. Maar juist omdat Pandora onder leiding stond van iemand 'die er niet eens voor had gestudeerd', ondervond zij veel weerstand onder de deskundigen. Excursies Toch kon dat enkele bijzondere initiatieven van Pandora niet ver hinderen. Zo werden excursies voor middelbare scholieren naar psychiatrische inrichtingen geor ganiseerd. Later vertelt Blaser dat ze zich de bleke smoeltjes op de heenweg nog goed kan herinneren. „Ze vonden het bloedlink, maar nadat ze met patiënten de afdelin gen langs waren geweest, was die angstige spanning helemaal ver dwenen". Een ander opmerkelijk initiatief van Pandora was de advertentie in Vrij Nederland in 1970, waarin ex- cliënten werden opgeroepen om mee te werken aan voorlichtings bijeenkomsten. De stichting wilde speciaal ex-cliënten omdat die door hun ervaringen bij uitstek voor dit werk geschikt zijn: zij heb ben immers aan den lijve onder vonden wat het betekent om cliënt en ex-cliënt te zijn. Ook nu nog spelen ex-cliënten een belangrijke rol in het voorlich- tingswerk van Pandora, zoals ook vrienden en familieleden van (ex- )cliënten, die eveneens ervaring hebben met de geestelijke gezond heidszorg. „Deze formule werkt heel erg goed; mensen ontdekken dat er ex- cliënten bestaan", vertelt Lineke Marseille van Pandora „Je ziet ze soms denken: ..Goh, het is een Behalve deze directe voorlich ting verzorgt Pandora ook films, brochures en alle mogelijke docu mentatie voor en over (ex-)cliënten en andere belangstellenden. „En die voorlichting blijft nodig. Zo lang mensen nog steeds ontdekken dat (ex-)cliënten óók mensen zijn. is voorlichting noodzakelijk", zegt Lineke Marseille „Ik hoop ook dat er in de toekomst meer openheid komt ten aanzien van (ex-)clien- ten". De Cliëntenbond is voortgeko men uit een diepgaand conflict bij het Leidse Medisch Opvoedkundi ge Bureau (MOB) in 1970. Hoofd rolspeler was de psycho analyticus Teuns. Deze organiseerde met be hulp van buitenlandse contacten een eigen kinderpsychotherapeuti sche opleiding. Het bestuur van het MOB vond Teuns echter te ei genzinnig, was het niet eens met zijn werkwijze en met zijn als links i ideeën, en ontsloeg hem In de strijd tegen het bestuur mobiliseerde Teuns de ouders van de bij het MOB in behandeling zijnde kinderen. Die ouders gingen optreden als pressiegroep. Na een tv-uitzending van Koos Postema's 'Een Groot Uur U' over deze kwes tie, kwamen er vele reacties binnen bij de ouderpressiegroep. Hieruit ontstond korte tijd later de Cliën tenbond. In 1971 bestond de Cliëntenbond uit Leidse MOB-ouders, Teuns en enkele andere belangstellenden. De doelstelling van de vereniging was en is verbetering van de hulp verlening, onderzoek naar alterna tieven en het beïnvloeden van het overheidsbeleid Dwangbehandelingen Bondsvoorzitter Ed van Hoorn noemt de organisatie nu „een vak bond voor (ex-)cliënten, die duide lijk in een behoefte voorziet. Een plek waar (ex-)cliènten hun zegje kunnen doen. Een belangenorgani satie waar rekening mee moet wor den gehouden". De bond gelooft niet in groot schalige psychiatrische ziekenhui zen. „We zien meer in kleine voor zieningen, dichtbij de mensen, waar de cliënten centraal staan", zegt Van Hoorn „maar zolang er sprake is van dwangbehandelin gen en vernederingen, zal groot of klein niets uitmaken" Van buiten de bond is er veel kri tiek op de organisatie, die te radi caal en te ongenuanceerd zou zijn. „Maar", zegt Van Hoorn „wij verte genwoordigen niet alle cliënten, maar een deel van hen. En dat deel ziet geen perspectief voor verbete ringen in de geestelijke gezond heidszorg, tenzij er in de maat schappij hele fundamentele zaken en eeuwenoude gewoonten veran deren, zodat er een maatschappij ontstaat die afwijkend gedrag ac cepteert, die durft in te gaan op het lijden van mensen, met grote on derlinge solidariteit. Want dat wil de bond, en die situatie is nog heel erg ver van ons vandaan". De Stichting Landelijke Patiën ten- en Bewoners Raden (LPR) ontstond in 1981 op initiatief van toen bestaande bewoners- en pa tiëntenraden en bundelt hun be langen. De LPR vertegenwoordigt de raden ook naar de overheid en andere desbetreffende instanties op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg, waarbij voortdu rend wordt gezocht naar mogelijk heden om de wettelyke positie van patiënten- en bewonersraden te verbeteren. „En dat is hard nodig", aldus de LPR „want lang niet alle instellin gen hebben zo'n raad. Toch moe ten die er wel komen, aangezien ze noodzakelijk zijn voor een goede rechtspositie van de cliënten". Schadevergoeding geëist Via hun advocaat, mr. L. van Heijningen (Den Haag), hebben de Zwolse evangelisten Lucas en Jenny Goeree bij de Utrechtse rechtbank een eis tot schadever goeding ingediend tegen de bei de schrijvers van het boek 'De zaak Goeree' en de uitgeverij J. H. Kok in Kampen. Deze zaak dient op 26 maart. De Goeree's achten zich in hun eer en goede naam aangetast en hebben, naar hun zeggen, van deze publikatie ook schade gele den in hun beroepsuitoefening. Het boek verscheen in februari van dit jaar en is geschreven door drs. R. Naftaniël, directeur van het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël, en dr. S. Schoon, voorzitter van het Over legorgaan van Joden en Christe nen (OJEC) De evangelisten eisen, dat het boek uit de handel wordt geno men, onverkochte exemplaren bij de boekhandel worden terug gehaald en de oplage wordt ver nietigd. Van de schrijvers verlan gen zij f. 20.000 schadevergoe ding en van de uitgever ook. De inhoud van het boek en de manier van presentatie zijn voor hen 'kwetsend' en 'beledigend', zeggen de Goeree's. Ze nemen het de schrijvers ook kwalijk, dat het weekblad 'Panorama' een van hun bronnen was. En dat is een blad "waarvan de waarheids getrouwheid mag worden be twijfeld". Naar hun oordeel heb ben de twee schrijvers de bedoe ling gehad, een slecht beeld van hen op te roepen. Ze voelen zich op één lijn gesteld met misdadi gers die zich schuldig maken aan antisemitisme en jodenvervol ging. Kerk over AIDS. Nederland se kerken zullen in het najaar voor het eerst aandacht aan de ziekte AIDS besteden. De her vormde Raad voor de Herderlij ke Zorg, de hervormde Raad voor Kerk en Gezin en de afde ling 'pastoraat' van de gerefor meerde synodecommissie Getui genis en Dienst Binnenland wil len op zaterdag 4 oktober een symposium houden over het ver schijnsel AIDS. Onder anderen J. van Wijn gaarden van het AIDS-coórdina- tieteam in Amsterdam, R. Tiel- man (homostudies, Utrecht) en de remonstrantse predikant W. Overdiep (Utrecht) zullen de me dische, maatschappelijke, ethi sche en pastorale kanten van de ze ziekte belichten. Tridentijnse mis. Bisschop Bar van Rotterdam hoopt op za terdag 5 april in de Rosaliakerk in Rotterdam voor te gaan in een Tridentijnse mis ter gelegenheid van de jaarvergadering van de Stichting tot behoud van het Rooms-Katholieke Leven. Het is voor het eerst dat een fungerend bisschop in Nederland zo'n mis opdraagt sinds de paus in okto ber 1984 deze mis weer toestond als priesters of een groep gelovi gen daarom vragen. De Tridentijnse mis, vastge steld op het Concilie van Trente (1545-1563), bleef van kracht tot het Tweede Vaticaans Concilie. Ze wordt geheel in het Latijn ge lezen en is aanzienlijk langer dan de tegenwoordige mis in de volkstaal. De priester staat daar bij met de rug naar de gelovigen Sommige rooms-katholieken verzetten zich krachtig tegen af schaffing van deze mis Volgens hen is een mis in de volkstaal een bastaardmis. Vorig jaar kreeg de Stichting tot behoud van het Rooms-Katholieke Leven in Ne derland (maandblad: 'Katholieke Stemmen') al toestemming van bisschop Bar voor een oude mis. Voorganger was toen de uiterst conservatieve pater dominicaan professor dr. J. P. M. van der Ploeg. Matthaus-Passion Noord- wijk. In de Grote Kerk van Noordwijk-Binnen wordt mor genavond. donderdag 13 maart, om half 8 de Matthaus-Passion van J. S. Bach uitgevoerd. De ko ren zijn het gemengde koor 'Hal lelujah' en het Haags Matrozen- koor en het orkest het Neder lands Barokensemble. Dirigent: Sytze Stel. De solisten: Ellen Bo longino sopraan, Joke de Vin alt. Lieuwe Visser en Bernard Kruy- sen bas, Chris van Woerkom en Jos van der Lans tenor en Tijn van Eyk orgel. Leiden. Vrijdagavond 14 maart om 8 uur spreekt de heer W. J. Ouweneel uit De Bilt in de Lokhorstkerk aan de Pieters kerkstraat over 'Brandpunt: Is raël'. Dat is de derde lezing in een serie van vier De laatste is op 11 april. Kerkinterieur. Van la maari tot en met 20 mei wordt in het rijksmuseum 'Het Catharijne- convent', Nieuwegracht 63 Utrecht, een tentoonstelling ge houden over het protestantse kerkinterieur van de zestiende tot de negentiende eeuw. Het museum is open van dinsdag tot en met vrijdag van 10 tot 5 uur en op zaterdag, zondag en de twee paasdagen van 11 tot 5 uur. Op maandag is het dicht. Met 150 stukken (schilderijen, prenten', tekeningen en voorwer pen) wordt aangetoond, dat het protestantse kerkinterieur lang niet zo kaal en weinig interessant is als wel eens wordt gedacht. Dat geldt vooral het interieur van vóór de 19de eeuw. Op de tentoonstelling is ook een video-programma te zien. De catalogus (f. 9) van 48 pagina's bevat 41 foto's. Hervormde Kerk: aangeno men naar Giethoorn (deelwerk) kandiaaat mevrouw E. Pot Am sterdam, naar Oosterzee (Fr.) kandidaat J. Ek Hilversum Ge reformeerde Kerken Vrijge maakt: beroepen te Assen voor zendingsdienst in Brazilië E. Mouissie Bodegraven-Woerden. Nederlands Gereformeerde Ker ken: beroepen te Kampen F. van Deursen Apeldoorn. Gerefor meerde Gemeenten: bedankt voor Wageningen A. Bac Bode graven. Slapclozen. Pastoor Werner Vogt en de hervormde zieken huispredikant Erwin Anderegg in het Zwitserse Muttenz hebben een proef genomen met een nachtelijke kerkdienst voor sla- pelozen. Er was zoveel belang stelling. dat een tweede dienst al in de pen zit. Uit ervaring zegt ds. Anderegg. dat 'liggen woelen' bij slapefoos- heid niet helpt. Beter is: opstaan cn iets constructiefs doen, want er bestaat ook zoiets als 'schep pende slapeloosheid'. Na de nachtelijke kerkdienst was er nog een gesprek in de pas tone. Daar kwamen 25 mensen op af. Pastoor Vogt: "Meer men sen dan ik kon vermoeden lijden aan slapeloosheid. Daarom kan het zin hebben om met hen te waken". Neus uit. "Die man komt me echt m'n neus uit". Dat zei kardi naal-aartsbisschop Sin van Ma nilla in een gesprek met een rooms-katholiek weekblad in Hong Kong naar aanleiding van de machtswisseling op de Filip pijnen. Sin had het over de pau sehjke nuntius op de Filippijnen, aartsbisschop Bruno Torpigliani. Volgens hem heeft de nuntius tot het allerlaatst gefungeerd als spreekbuis van Marcos' vrouw Imelda, hing de man voortdu rend bij het Vaticaan aan de bel om Marcos te steunen en reed hij steevast het Filippijnse bis schoppencollege - als dat op ver andering aandrong - in de wie len. Een vooraanstaand leider van rooms-katholieke leken - die zijn naam nog niet genoemd wilde hebben - zei: "De nuntius was de verdediger door dik en dun van Marcos en de zijnen. Zijn bruik baarheid voor het Vaticaan is nu wel tot nu) teruggebracht".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 11