tevreden
over rol
gemeente
bij
verhuizing
Veel bedrijven passen niet meer in de binnenstad
Van Dam nu Glascom
Niets te klagen over de
samenwerking met gemeente
Glasbedrijf van Leiden naar Alphen
Schreiner van Den Haag naar Leiden
DINSDAG 11 MAART 1986
BEDRIJVEN
PAGINA 31
Wonen en werken. Dat zijn twee zaken
die in de huidige nieuwbouwwijken,
als het maar enigszins mogelijk is,
keurig van elkaar worden gescheiden.
Kijk maar in de Merenwijk en de
Stevenshof. Tussen de moderne
doorzon-woningen zal men tevergeefs
zoeken naar bedrijven. Daarvoor zijn
speciale terreinen ingericht buiten de
wijken.
Een hele logische opzet, natuurlijk.
Bedrijven kunnen overlast
veroorzaken. Ze trekken verkeer aan,
ze kunnen geluidhinder of stank
veroorzaken. Kortom, in en rond
bedrijven kunnen zich dingen
afspelen waarmee de gemiddelde
doorzon-woningbewoner niet erg
gelukkig is. Bedrijfsterreinen leveren
echter ook voordelen op voor de
ondernemers. De terreinen zijn
doorgaans gemakkelijk te bereiken en
ondernemers hebben er de ruimte.
Heel logisch dus allemaal.
Toch is de 'scheiding van wonen en
werken' niet altijd een even
vanzelfsprekende zaak geweest. In de
Leidse binnenstad was het in het
verleden heel normaal dat bedrijven
zich tussen of net buiten de singels
vestigden. Dat leverde in het verleden
betrekkelijk weinig problemen op.
In de loop der jaren nam het autobezit
echter zo toe dat er zich wél
moeilijkheden begonnen voor te doen.
De binnenstad werd slechter
bereikbaar. Bovendien begon de
gemeente een grotere nadruk te leggen
op het 'wonen' in de binnenstad. Dank
zij de stadsvernieuwing werden grote
aantallen woningen opgeknapt. En
langzamerhand werd duidelijk dat
niet alle bedrijven in de binnenstad
zich op een even geschikte plaats
bevonden.
Om daar wat aan te doen, werd in 1980
de gemeentelijke subsidieregeling
'verordening steun bedrijven
stadsvernieuwing' (afgekort: VSBS)
van ingevoerd. Die regeling had onder
meer ten doel om bedrijven te helpen
verhuizen naar een meer geschikte
plek. En met succes. Inmiddels is een
groot aantal bedrijven verhuisd of
verplaatst naar bedrijfsterreinen in
Leiden of de Leidse regio.
In onderstaand verhaal vertellen twee
directeuren over hun ervaringen bij
het 'verplaatsen' van hun bedrijf.
De glashandel Glascom is tijdenlang
gevestigd geweest aan de Oude Singel
te Leiden. Zowel de fabriek als het
kantoor, ook wel bekend als de Blauwe
Klok vanwege de blauwe klokken die
in het uit 1652 daterende poortje zijn
aangebracht. In september '80 verhuis
de het bedrijf naar Alphen aan den
Rijn (Einsteinweg). Aan de Oude Sin
gel bleef tot eind '85 het afhaalmaga-
zijn gevestigd. Die dienst zit tegen
woordig aan de Rooseveltstraat.
"Het is het laatste restje Glascom in
Leiden", vertelt S. Broekhuizen van
Glascom. Over de verhuizing naar Al
phen zegt hij: "We moesten wel; we
hadden geen andere keus. Aan de Ou
de Singel moesten woningen komen
en ons werd te verstaan gegeven dat
we moesten vertrekken. Dat ging niet
van harte, ik geef het eerlijk toe, want
wij waren toch een begrip in Leiden. Ik
bedoel, Glascom was voorheen Glas
Van Dam en wie kende Van Dam
niet?"
Er werd aanvankelijk gesproken
over verhuizen naar de Merenwijk.
Door gebrek aan medewerking van de
gemeente Leiden ging dat niet door, al
dus Broekhuizen. "Niets wat wij wil
den mocht. Zeiden wij: we willen een
gebouw met deze afmetingen, dan zei
de gemeente Leiden: kan niet. Ik kreeg
wel eens de indruk dat hun econo
misch beleid toentertijd alleen maar
was gebaseerd op permanent nee zeg
gen".
"Ze waren ook streng wat betreft
transport. Je mocht maar met een be
paald tonnage de Merenwijk in. In de
praktijk betekende dat dat je met half
volle vrachtwagens moest rijden en dat
kan natuurlijk helemaal niet. Alphen
stelde zich heel wat soepeler op. Het
ging daar een beetje zo van: laatje pot
lood maar vallen wil je daar?... oké.
Wij werden in Alphen absoluut niet te
gengewerkt".
Toen het bedrijf eenmaal in Alphen
was gevestigd werd de bedriifspolitiek
gewijzigd. Broekhuizen: "Dat moest
wel. Laat ik een simpel voorbeeld ge
ven: vanuit Leiden kon je makkelijk de
hele kuststrook bedienen. Iemand uit
Katwijk die even een stuk glas nodig
had, stapte in zijn auto en reed even
snel naar de Oude Singel".
De economische geschiedenis van Lei
den in een notedop: de industrie ver
dween en de kantoren kwamen. Met
name de aanleg van de Schiphollijn is
belangrijk geweest voor de komst van
die kantoren. De Schiphollijn - het le
ken wel magische woorden. De sleutel
tot de hemel.
Wethouder Fase, in een speciale bij
lage van het Leidsch Liberaal Bulletin,
gepubliceerd in december '80: "Leiden
is voor veel ondernemingen één van de
sterkste lokaties in Nederland. De
Leidse binnenstad ligt in tijd gemeten
dichter bij Schiphol dan de Amster
damse! Vandaar dat we naar aanlei
ding van de opening van de Schiphol
lijn een wervingscampagne willen op
zetten".
In een folder werd vooral gejubeld
over het Schuttersveld. In totaal was
daar 70.000 vierkante meter kantoorop
pervlak. Goede tweede was de Ples-
manlaan met ongeveer 36.000 vierkan
te meter.
In maart '82 werd in deze krant het
bericht afgedrukt dat een luchtvaart
bedrijf zich aan de Plesmanlaan zou
vestigen. Men liet een nieuw hoofdkan
toor bouwen. Het ging over het lucht
vaartbedrijf Schreiner. Zé vliegen met
helikopters en kleine vliegtuigen, voor
al voor de olieplatforms op zee. Het be
drijf was gevestigd in Scheveningen.
De directie wilde de kust verlaten
omdat het Scheveningse kantoor te
krap was geworden. Verder zei direc
teur Schreiner jr: "Leiden ligt dichtbij
Schiphol en Den Haag".
Schreiner jr nu: "In Scheveningen
zaten we in een oud kantoor: dat kon
niet langer en daarom zijn we op zoek
gegaan naar een andere lokatie". Was
Leiden een welbewuste keuze?
"Kijk, we zijn niet echt plaatsgebon
den; we zijn een internationaal bedrijf,
met andere woorden: we kunnen ons
op veel plaatsen vestigen. Hoewel de
Randstad natuurlijk wel de voorkeur
genoot. In dat opzicht was Leiden na
tuurlijk een prima stad voor ons".
Zocht het bedrijf op eigen houtje een
lokatie of werd men benaderd door de
gemeente Leiden? Schreiner weet het
precieze antwoord niet. zegt hij. want
hij was indertijd werkzaam bij de lndo-
nesiche vestiging. Maar: "ik denk dat
"Eigenlijk was het niet meer te doen
op de plaats waar we eerst zaten, het
hoekje van de Oude Singel en de
Nieuwe Beestenmarkt", zegt direc
teur H. du Prie van het bedrijf Koel
techniek Verhoog. "Het pand dat
we daar hadden was ontzettend
moeilijk bereikbaar geworden na
dat de gemeente een aantal ver
keersmaatregelen had genomen op
de Nieuwe Beestenmarkt. Als we
onze wagens wilden laden of lossen,
moesten we ze eerst over drie stoe
pen heen rijden. Dat is niks, natuur
lijk".
Het bedrijf kampte aan de Oude Sin
gel bovendien met een gebrek aan ruim
te, en vooral met een gebrek aan ge
schikte ruimte. Verhoog Koeltechniek
was, nu al meer dan 25 jaar geleden, aan
de Oude Singel begonnen in een klein
winkeltje. Later was dit te klein gewor
den en werd een naastgelegen pand be
trokken. Het bleef echter lastig werken
daar. Die twee panden waren klein en
hokkerig en de werknemers (toen vier
inmiddels vijf) konden er niet goed uit
de voeten.
Aangezien aan de Oude Singel geen
ruimte meer was om uit te breiden, be
sloot Du Prie te verhuizen. Hij had er
geen moeite mee met zijn zaak uit het
centrum weg te gaan. "We zijn geen
'loopzaak'. En op die manier zyn we dus
ook niet gebonden aan het centrum".
Hij besloot te praten met de gemeente
om te kijken welke mogelijkheden er
waren. En zie daar: hij bleek in aanmer
king te kunnen komen voor een bijdrage
uit de pot 'verordening steun bedrijven
stadsvernieuwing' (VSBS).
Huiver
Er zijn mensen die bij het horen van het
woord 'overheidssubsidie' een lichte
huiver niet kunnen onderdrukken. Zij
zien dan stapels papieren voor zich die
moeten worden ingevuld voordat de
overheid één gulden subsidie schuift.
En vooral ondernemers willen nog al
eens kriegelig worden wanneer ze, als ze
zich eenmaal door de papierwinkel heb
ben heengewerkt, geruime tijd moet
worden gewacht op een beslissing. Ze
zijn nu eenmaal gewend om snel zaken
te doen.
"Het is allemaal echter heel netjes ver
lopen", zegt Du Prie. "Het ging vrij vlot.
We konden snel zaken doen. In februari
1982 ben ik voor het eerst met de ge
meente gaan praten. Enkele maanden la
ter was de subsidie rond en 1 januari
1983 konden we ons nieuwe bedrijfs
pand betrekken".
En ook de 'papierwinkel' rond de sub
sidie viel mee. "De directie economische
zaken van de gemeente regelde alles.
Wel moesten we de bedrijfsgegevens
van de afgelopen drie jaar beschikbaar
stellen aan het regionaal dienstverle
Van Duuren: "In 1981 maakte de ge
meente tijdens een vergadering bekend
zij een aantal bedrijven in het gebied
Pancras-Oost minder geschikt vond
voor die buurt. En een van die bedrijven
waren wij. Nu waren er' tijdens die ver
gadering al meteen een aantal onderne
mers dat er helemaal niets voor voelde te
worden verplaatst. Maar ik dacht: 'Ach,
laat ik maar eens gaan praten met de ge
meente".
"En eigenlijk zaten we ook niet op een
geschikte plaats", geeft hij toe. "Je moet
weten dat de Middelstegracht in de loop
der jaren sterk is veranderd. Vroeger za
ten er veel bedrijven: Mostert, De Jong
en een sorteercentrum van de PTT om er
maar een paar te noemen. Enkele jaren
geleden is de gemeente er echter begon
nen met de bouw van studentenwonin
gen en met het opknappen van de be
staande huizen. Er kwamen veel meer
mensen wonen in die wijk".
"We kregen er problemen met parke
ren. Je moest voortdurend opletten of de
parkeerplaatsen voor de deur. waar wij
moesten laden en lossen, niet werden
bezet. Bovendien was de straat te smal.
Als er een vrachtwagen met aanhangwa
gen kwam lossen, moest die achteruit de
straat uit. En wij moesten die wagens
'gidsen' tot aan het Driesenplein voordat
ze weer normaal het verkeer in konden.
Dat is natuurlijk niet ideaal".
Belangrijk rol
Van Duuren bleek in aanmerking te ko
men voor de hoogste bijdrage die uit de
pot VSBS kon worden toegekend:
150.000 gulden. Een bijdrage die ook aan
dit bedrijf, na het noodzakelijke onder
zoek van het regionaal dienstverlenings
centrum voor het kleinbedrijf, vrij vlot
werd uitgekeerd.
Overigens is R. van Duuren niet te
leurgesteld door het feit dat de belasting
een deel van dat bedrag later heeft
'geïnd'. "De directie economische zaken
heeft er geloof ik niet voor gewaar
schuwd. Maar als ondernemer kun je op
je vingers natellen dat het gebeurt", zegt
hij.
Bij dit bedrijf heeft de subsidie wel de
gelijk een belangrijke rol gespeeld bij
het besluit te verhuizen. "Kijk, vroeg of
laat waren we toch weggegaan aan de
Middelstegracht. We konden er niet
meer uit de voeten. Het probleem was
echter dat we overgingen van een ge
huurde ruimte naar een kooppand. En
anders dan bij koopwoningen, moet je
bij een bedrijfspand een behoorlijk deel
van de koopsom contant op tafel leggen.
Banken stonden, zeker in 1982, niet te
springen om met een forse hypotheek
over de brug te komen. Het ging toen
heel slecht met de economie en de rente
stand was hoog. Kortom, we konden de
subsidie goed gebruiken".
Over de verplaatsing weet Van Duu
ren maar één negatief punt te noemen.
"We missen de gezelligheid van de Mid
delstegracht. Voor de rest is het allemaal
heel prettig verlopen".
Het pandt van Van Dam aan de C
ken.
"Je kon daar ook makkelijk parke
ren, dus dat stuk glas had hij binnen de
kortst mogelijke tijd. Toen we in Al
phen zaten waren we dat soort klanten
kwijt. Dat kun je wel rfagaan: de kust
strook is een stuk verder weg. Zoals ik
al zei: we moesten het roer omgooien.
En dat is ons ook wel gelukt hoor. Maar
soms vraag je je wel eens af. was het
allemaal nodig geweest, ik bedoel, had
de gemeente Leiden zich niet anders
kunnen opstellen?"
Is de opstelling van de gemeente ver
anderd?
Ie Singel dat inmiddels is afgebro-
(foto Wim Dijkman)
Broekhuizen hoeft niet lang over die
vraag na te denken. Zegt: "Kijk, wat
betreft ons afhaalmagazijn aan de Roo
seveltstraat hebben we alle denkbare
medewerking gekregen. Dus ik kan
met recht zeggen dat de gemeente zich
heel anders is gaan opstellen".
"Laat ik het nog anders formuleren:
als de gemeente Leiden zich indertijd
had gedragen, zoals ze dat tegenwoor
dig doen, dan hadden wij nu nog in
Leiden gezeten. Maar ja. dat is napra
ten" WIM BRANDS
Schreiner tevreden over huisvesting in Leiden.
wij het initiatief hebben genomen toen
we hoorden dat er in Leiden gebouwd
kon worden aan de Plesmanlaan".
Over de samenwerking met de ge
meente Leiden heeft hij niets te kla
gen. "Ik heb wel eens gehoord dat men
zich vroeger lastig opstelde tegenover
bedrijven, maar ons is geen strobreed
in de weg gelegd".
Over Leiden: "Feitelijk is het natuur
lijk waar dat Leiden beter ligt dan Den
Haag. Je bent vanuit Leiden eerder op
Schiphol dan vanaf de Scheveningse
boulevard waar we zaten".
"Verder blijft mijn oude verhaal van
kracht: we zijn een internationaal be
drijf dat op diverse plaatsen gevestigd
kan worden. In Leiden zit gewoon ons
hoofdkantoor. We verkeren dus in de
zelfde situatie als onze buren, Aramco
en Olivetti
WIM BRANDS
Dat de helft van
de subsidie
weer moest wor
den afgedragen
in de vorm van
belasting viel
Du Prie toch
wel een beetje
door Wim Wegman
ningscentrum voor het kleinbedrijf
(RDK). Daarmee wilde het centrum be
kijken of het bedrijf wel voldoende le
vensvatbaar is. Een terechte zaak vind ik
dat trouwens. Ik kan me voorstellen dat
de gemeente niet staat te popelen om
geld in het water te smijten".
Het RDK - een onafhankelijk instel
ling - kwam inderdaad tot de conclusie
dat Koeltechniek Verhoog een gezond
bedrijf is. De gemeente stelde vervol
gens de subsidie vast: 79.000 gulden.
Onaangenaam
Die subsidie, was niet de belangrijkste
reden voor Du Prie om te verhuizen.
"Zoals gezegd: we kampten aan de Oude
Singel met veel problemen. Ook zonder
bijdrage van de gemeente waren we daar
weggegaan".
Desondanks moet hem toch iets van
het hart over die subsidie: "Het lijkt na
tuurlijk een aardig bedrag die 79.000 gul
den. Maar me tegenviel, was dat de helft
moest worden afgedragen aan de belas
ting. Die ziet het als extra inkomsten. En
dat had de directie economische zaken
er niet bijverteld".
"Uiteindelijk hebben we dus nog geen
40.000 gulden overgehouden. Het heeft
ons niet de kop gekost, laat ik er dat dui
delijk bij zeggen, maar het was wel een
zeer onaangename verrassing", aldus
Du Prie.
Een nieuw onderkomen voor het be
drijf was vrij snel gevonden. "We wilden
het liefst in Leiden blijven. Ondanks het
feit dat hier de grond in erfpacht wordt
uitgegeven. Want ja, eerlijk gezegd vind
ik dat een minpunt van de gemeente
Leiden".
"Maar goed, we hebben vervolgens sa
men met de mensen van de directie
grondzaken de kaart van Leiden beke
ken. Daarop stonden alle plaatsen aan
gegeven waar nog bedrijfsvestiging mo
gelijk was. De keus viel al snel op het
bedrijventerrein bij de Merenwijk. Daar
was. zeker toentertijd, voldoende ruim
te. En ik heb er geen minuut spijt van
gehad. Ons bedrijf is hier goed bereik
baar. We zitten zo in Leiderdorp of bij de
rijksweg".
Tevreden
Ook R. van Duuren, directeur van' het
verhuisbedrijf Jan van Duuren, kijkt te
vreden terug op de verplaatsing van
'zijn' onderneming. Dit was tot en met
1982 gevestigd aan de Middelstegracht.
Nu heeft het bedrijf (waar 15 mensen
werken) een onderkomen gevonden aan
de Admiraal Banckertweg op het indus
trieterrein De Waard.
